NHẬN XÉT VÀ KIẾN NGHỊ VỀ QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CHU TRÌNH MUA HÀNG VÀ THANH TOÁN TRONG KIỂM TOÁN BCTC DO CÔNG TY DỊCH VỤ TƯ VẤN TÀI CHÍNH KẾ TOÁN VÀ KIỂM TOÁN-AASC THỰC HIỆN

NHẬN XÉT VÀ KIẾN NGHỊ VỀ QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CHU
TRÌNH MUA HÀNG VÀ THANH TOÁN TRONG KIỂM TOÁN BCTC
DO CÔNG TY DỊCH VỤ TƯ VẤN TÀI CHÍNH KẾ TOÁN VÀ KIỂM
TOÁN-AASC THỰC HIỆN
3.1. Nhận xét, đánh giá chung về quy trình kiểm toán do AASC thực hiện
* Nhận xét chung về công ty
Là một trong hai tổ chức lớn nhất và đầu tiên ở Việt Nam hoạt động trong
lĩnh vực dịch vụ về kế toán, kiểm toán và tư vấn tài chính, thuế. Sự ra đời của
AASC đã đánh dấu sự ra đời và phát triển của loại dịch vụ mới nhưng vô cùng
quan trọng trong nền kinh tế hiện nay. Qua hơn 15 năm hoạt động, AASC đã
không ngừng vươn lên đáp ứng tốt hơn dịch vụ cho khách hàng, liên tục tăng
trưởng về doanh thu và ngày càng đa dạng hoá dịch vụ.
Với kinh nghiệm thực tiễn về chuyên nghành, gần gũi với khách hàng, tận
tình và thông thạo nghiệp vụ, có kinh nghiệm thực tế tại Việt nam, hiểu rõ yêu
cầu kinh doanh và các khó khăn gặp phải trong kinh doanh, Công ty có thể tư
vấn cho khách hàng giải quyết vấn đề một cách hiệu quả nhất. Chính vì lẽ đó,
phương châm hoạt động của Công ty là luôn đảm bảo chất lượng dịch vụ trong
mọi lĩnh vực. Các KTV tuân thủ nguyên tắc độc lập, trung thực, khách quan và
bảo mật thông tin. Hoạt động của Công ty luôn tuân thủ các qui định của Nhà
nước cũng như các chuẩn mực kiểm toán Quốc tế được chấp nhận chung. Với
nỗ lực của Ban Giám đốc công ty cùng toàn thể đội ngũ cán bộ công nhân viên
trong công ty, công ty dịch vụ tư vấn kế toán tài chính và kiểm toán - AASC đã
và đang vững buớc trên con đường phát triển và ngày càng khẳng định mình trở
thành một trong những công ty hàng đầu của cả nước, khu vực và thế giới.
Xét về đội ngũ nhân viên tại Công ty đã phân theo những mức độ về trình
độ chuyên môn và số năm kinh nghiệm. Có KTVcấp 1, 2, 3 và các trợ lý kiểm
toán cấp 1, 2, 3. Việc phân chia này sẽ giúp cho việc sắp xếp công việc được tốt
hơn. Trong một đoàn kiểm toán bắt buộc phải có các KTV phụ trách và các trợ
lý. Trưởng đoàn sẽ tiến hành phân công công việc của một cuộc kiểm toán.
1 1
Những người có trình độ cao hơn thì được phân phụ trách các công việc hay

khoản mục phức tạp hơn. Như vậy vừa đảm bảo cho cuộc kiểm toán tiến hành
nhanh chóng, vừa đảm bảo chất lượng của cuộc kiểm toán.
Quy trình kiểm toán do AASC xây dựng tuân thủ các Chuẩn mực kiểm
toán Việt Nam và Chuẩn mực kiểm toán quốc tế được chấp nhận rộng rãi tại
Việt Nam. Với bề dày 15 năm kinh nghiệm tồn tại và phát triển, AASC đã tự
xây dựng cho mình quy trình kiểm toán BCTC riêng dựa trên kinh nghiệm của
các chuyên gia, các KTV uy tín trong ngành và trên thế giới. Đặc biệt AASC đã
vận dụng quy trình kiểm toán và các phương pháp kiểm toán vốn có một cách
linh hoạt và sáng tạo trong điều kiện của Việt Nam. Với các bước trong quy
trình chung là lập kế hoạch, thực hiện kiểm toán, và kết thúc kiểm toán BCTC,
công ty đã có những vận dụng riêng để hoàn thiện quy trình, từ đó nâng cao chất
lượng kiểm toán, và tạo thành một thứ mang tính ‘công nghệ’ mang bản chất
riêng của AASC.
Ngoài những thuận lợi như trên, AASC cũng gặp phải không ít những khó
khăn trong quá trình hoạt động:
Trước hết đó là xu thế hội nhập của nền kinh tế nói chung và của dịch vụ
kiểm toán nói riêng. Do nhu cầu kiểm toán ngày càng tăng nên hàng loạt công ty
kiểm toán Việt Nam ra đời. Mặt khác ngày càng nhiều các công ty kiểm toán
quốc tế cung cấp dịch vụ kiểm toán tại Việt Nam. Chính vì thế nên AASC phải
không ngừng hoàn thiện nâng cao chất lượng dịch vụ của mình để đứng vững
trên thị trường trong nước và vươn xa hơn ra khu vực và thế giới.
Có thể nhận xét khái quát về quy trình kiểm toán do AASC thực hiện như
sau:
3.1.1. Giai đoạn tiếp cận khách hàng và lập kế hoạch kiểm toán
Là một trong những công ty kiểm toán có uy tín từ khi mới thành lập đến
nay khối lượng khách hàng của công ty đã ngày càng không ngừng phát triển và
đa dạng. Đó phần lớn là nhờ Công ty có một đội ngũ nhân viên nhiều kinh
2 2
nghiệm được đào tạo rất chuyên nghiệp và một ban lãnh đạo luôn luôn nâng cao
dịch vụ kiểm toán Công ty mình và mở rộng quan hệ với khách hàng.

Do vậy, Việc tiếp cận với khách hàng có nhu cầu được sử dụng các dịch
vụ của Công ty được tiến hành rất nhanh chóng và rất tiết kiệm chi phí. Đối với
các khách hàng cũ mà Công ty đã thực hiện kiểm toán năm trước thông thường
Công ty gửi thư mời đến khách hàng. Đối với khách hàng mới thì Công ty tham
gia đấu thầu nếu trúng thầu thì hợp đồng kiểm toán được ký.
Sau khi ký được hợp đồng kiểm toán với một khách hàng, công ty tiến
hành lập kế hoạch kiểm toán. Tuân thủ Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam (VSA)
số 300- Lập kế hoạch kiểm toán, KTV thu thập các thông tin cần thiết liên quan
đến khách hàng sau đó thiết lập kế hoạch cụ thể cho phù hợp với từng đối tượng
khách hàng. Kế hoạch kiểm toán do AASC thiết kế rất đầy đủ và chi tiết bao
gồm: các thông tin chung về khách hàng, mục đích của cuộc kiểm toán, phạm vi
công việc kiểm toán, nội dung thực hiện kiểm toán, địa điểm thực hiện kiểm
toán, yêu cầu của BCKT, dự kiến thời gian thực hiện, cũng như việc phân công
nhân sự cho cuộc kiểm toán, danh sách những tài liệu cần được chuẩn bị cho
kiểm toán… Nhờ việc lập kế hoạch kiểm toán được Ban Giám đốc công ty
AASC chỉ đạo thực hiện kỹ lưỡng nên tạo điều kiện thuận lợi cho các KTV
trong quá trình kiểm toán.
Để đảm bảo việc thực hiện công việc hợp lý và tránh được rủi ro, trong
giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán sau khi thu thập các thông tin của khách hàng
thì công ty tiến hành tiếp thủ tục đánh giá tổng quan về hệ thống KSNB; thủ tục
phân tích sơ bộ; đánh giá tính trọng yếu và rủi ro xảy ra sai sót trong BCTC của
khách hàng. Bước công việc này đã được công ty đưa vào thực hiện nó có tầm
quan trọng với chất lượng của cuộc kiểm toán.
Căn cứ vào các Thông tư, Quyết định, các Chuẩn mực kiểm toán Việt
Nam do Bộ tài chính ban hành cũng như các Chuẩn mực kiểm toán quốc tế,
thêm vào đó là những kinh nghiệm có được trong quá trình công tác tích luỹ
được, công ty đã xây dựng chương trình kiểm toán theo một mẫu sẵn áp dụng
3 3
cho mọi cuộc kiểm toán. Chương trình kiểm toán được xây dựng đã hướng dẫn
cho KTV các thủ tục kiểm toán cần thực hiện trong một cuộc kiểm toán. Tuy

nhiên chương trình này lại quá rập khuôn vì nó là một mẫu sẵn cho tất cả cấc
khách hàng.
Chương trình kiểm toán được xây dựng sẵn có thể rất hữu hiệu đối với
khách hàng này nhưng lại không hiệu quả đối với khách hàng khác. Do đó đòi
hỏi KTV tìm hiểu kỹ về hoạt động kinh doanh của khách hàng để bổ sung các
thủ tục kiểm toán cần thiết hỗ trợ cho KTV trong quá trình thực hiện kiểm toán.
3.1.2.Giai đoạn thực hiện kiểm toán
Khi thực hiện kiểm toán, các KTV của AASC luôn tuân thủ chương trình
kiểm toán đã xây dựng đồng thời tuân thủ các Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam
cũng như những Chuẩn mực kiểm toán quốc tế được áp dụng rộng rãi tại Việt
Nam, các Quyết định, chính sách do Bộ tài chính ban hành…
Mặc dù thời gian thực hiện cho mỗi cuộc kiểm toán rất ngắn nhưng KTV
vẫn vận dụng linh hoạt các phương pháp kỹ thuật kiểm toán để thu thập đầy đủ
bằng chứng kiểm toán đủ để đưa ra kết luận kiểm toán.
Tại AASC kiểm toán được tiến hành theo khoản mục. Các KTV được
phân chia nhiệm vụ thực hiện kiểm toán các khoản mục khác nhau. Tuy nhiên
giữa các KTV luôn có sự hỗ trợ và phối hợp nhuần nhuyễn với nhau.
3.1.3.Giai đoạn kết thúc kiểm toán
Kết thúc kiểm toán là giai đoạn cuối cùng của một cuộc kiểm toán nhằm
tổng hợp công việc kiểm toán và phát hành BCKT.
Để BCKT của công ty phát hành tuân thủ theo Chuẩn mực kiểm toán Việt
Nam số 700- BCKT về BCTC, Ban Giám đốc của AASC chỉ đạo soát xét rất kỹ
lưỡng kết quả do KTV và các trợ lý KTV thực hiện tại đơn vị khách hàng. Để
đưa ra ý kiến kiểm toán cuối cùng thì phải được 3 cấp soát xét đó là KTV chính,
trưởng phòng kiểm toán và Ban Giám đốc. Đây là bước đánh giá chất lượng
cuộc kiểm toán của ban giám đốc.
Sau khi BCKT chính thức được phát hành KTV của công ty vẫn tiếp tục
theo dõi các sự kiện sau ngày báo cáo phát hành có ảnh hưởng đến BCKT.
4 4
3.2. Một số nhận xét kiến nghị đề xuất nhằm hoàn thiện quy trình kiểm

toán chu trình mua hàng và thanh toán trong kiểm toán BCTC do Công ty
Dịch vụ Tư vấn Tài chính Kế toán và Kiểm toán thực hiện
3.2.1. Sự cần thiết phải hoàn thiện quy trình kiểm toán chu trình mua hàng và
thanh toán
Chu trình mua hàng và thanh toán là một bộ phận của kiểm toán BCTC do
đó việc hoàn thiện kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán cũng là một tất
yếu. Hơn nữa, chu trình lại là một giai đoạn rất quan trọng tạo đầy đủ các yếu tố
đầu vào cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Kết quả của chu
trình này ảnh hưởng trực tiếp đến giai đoạn sản xuất từ đó ảnh hưởng gián tiếp
đến giai đoạn tiêu thụ và do đó ảnh hưởng đến kết quả hoạt động sản xuất kinh
doanh của doanh nghiệp.
Chu trình mua hàng thanh toán có liên quan mật thiết đến khoản mục hàng
tồn kho và khoản phải trả nhà cung cấp. Xu hướng của các nhà quản trị doanh
nghiệp là giảm giá trị khoản công nợ phải trả so với thực tế và thêm vào đó các
nhà quản trị doanh nghiệp thường có xu hướng phản ánh tăng giá trị hàng tồn
kho so với thực tế nhằm mục đích khuyếch trương giá trị tài sản của doanh
nghiệp để kêu gọi đầu tư, bán doanh nghiệp hoặc tham gia đấu thầu... Kiểm toán
chu trình mua hàng thanh toán thường là một trong những công việc phức tạp,
tốn nhiều thời gian nhưng rất quan trọng trong kiểm toán BCTC. Bởi vậy, để
nâng cao hiệu quả và chất lượng kiểm toán đòi hỏi các tổ chức kiểm toán độc
lập phải không ngừng nghiên cứu, hoàn thiện nội dung, quy trình, phương pháp
kiểm toán BCTC nói chung và kiểm toán hàng tồn kho nói riêng.
Việc đề ra các giải pháp để hoàn thiện kiểm toán chu trình mua hàng
thanh toán trong kiểm toán BCTC nhằm nâng cao chất lượng của Công ty hiện
nay là một vấn đề bức thiết có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn. Do xu thế hội
nhập của nền kinh tế nói chung và của dịch vụ kiểm toán nói riêng. Nhu cầu kiểm
toán ngày càng tăng nên hàng loạt công ty kiểm toán Việt Nam ra đời. Mặt khác
ngày càng nhiều các công ty kiểm toán quốc tế cung cấp dịch vụ kiểm toán tại
5 5
Việt Nam. Đây là một trong những khó khăn trong việc tìm kiếm khách hàng của

Công ty nếu Công ty không ngừng tăng cường chất lượng kiểm toán của mình.
3.2.2. Những yêu cầu về hoàn thiện kiểm toán chu trình mua hàng thanh
toán
Để đáp ứng được những yêu cầu về quản lý của Nhà nước đối với hoạt
động kiểm toán nói chung và kiểm toán BCTC nói riêng thì kiểm toán Chu trình
mua hàng thanh toán cũng phải được hoàn thiện cho phù hợp. Muốn đảm bảo cho
việc hoàn thiện kiểm toán chu trình mua hàng thanh toán trong kiểm toán BCTC
có tính khả thi cao thì các nội dung đưa ra phải đáp ứng được các yêu cầu sau:
- Phải phù hợp với các chính sách, chế độ quản lý kinh tế hiện hành của
Nhà nước, các chuẩn mực kế toán, kiểm toán đã ban hành và các thông lệ, chuẩn
mực kiểm toán quốc tế phổ biến.
- Phải phù hợp với yêu cầu quản lý của Nhà nước mà trực tiếp là Bộ Tài
chính đối với hoạt động kiểm toán hiện nay.
- Phải phù hợp với điều kiện, đặc điểm của Công ty kiểm toán và có ảnh
hưởng tích cực đến việc nâng cao chất lượng dịch vụ kiểm toán của Công ty.
3.2.3. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy trình kiểm toán chu trình mua
hàng và thanh toán
Qua nghiên cứu lý luận và thực tiễn quy trình kiểm toán chu trình mua
hàng và thanh toán do AASC thực hiện,với vốn kiến thức có hạn kinh nghiệm
chưa nhiều em xin đưa ra một số kiến nghị đối với chu trình mua hàng và thanh
toán như sau:
3.2.2.1.Kiến nghị về giai đoạn tiếp cận khách hàng và lập kế hoạch
Lập kế hoạch là công việc đầu tiên mà các KTV cần thực hiện trong mỗi
cuộc kiểm toán nhằm đảm bảo cuộc kiểm toán được tiến hành một cách có hiệu
quả. Đoạn 02, VSA số 300 - "Lập kế hoạch kiểm toán" nêu rõ "KTV và công ty
kiểm toán cần lập kế hoạch kiểm toán để có thể đảm bảo cuộc kiểm toán được
tiến hành một cách có hiệu quả". Như vậy, việc lập kế hoạch kiểm toán không chỉ
6 6
xuất phát từ yêu cầu của chính cuộc kiểm toán nhằm chuẩn bị những điều kiện cơ
bản trong công tác kiểm toán mà còn là nguyên tắc cơ bản đã được quy định

thành chuẩn mực và đòi hỏi các KTV phải tuân thủ. Lập kế hoạch kiểm toán hỗ
trợ đắc lực cho việc thực hiện kiểm toán, giúp cho công ty kiểm toán tiết kiệm chi
phí kiểm toán nhưng vẫn đảm bảo hiệu quả công tác kiểm toán.
Qua hồ sơ kiểm toán của Công ty Kiểm toán đã cho thấy một số hồ sơ kiểm
toán không lưu trữ kế hoạch kiểm toán, hoặc có lưu trữ nhưng kế hoạch kiểm
toán không đầy đủ, thiếu nhiều nội dung quan trọng. Việc xây dựng kế hoạch
kiểm toán của Công ty đối với các khách hàng lớn cũng tương đối tốt do giá phí
kiểm toán cao, có khả năng trang trải cho các chi phí về khảo sát và lập kế hoạch
kiểm toán. Còn đối với các khách hàng nhỏ có vị trí cách xa đối với Công ty kiểm
toán thì việc xây dựng kế hoạch kiểm toán thường thực hiện kém do giá phí kiểm
toán khó có thể trang trải cho các chi phí khảo sát và lập kế hoạch kiểm toán.
Tình trạng này cũng xảy ra tương đối phổ biến đối với các công ty kiểm toán
khác. Công ty cần phải tăng cường chỉ đạo việc thực hiện giai đoạn lập kế hoạch
kiểm toán cần được các KTV chú trọng hơn đảm bảo cho việc nâng cao chất
lượng cuộc kiểm toán và tăng độ tin cậy cho nhận xét kiểm toán của Công ty
+) Việc tiếp cận khách hàng
* Cơ sở đưa ra kiến nghị
được AASC thực hiện rất tốt đối với khách hàng mới. Tuy nhiên, đối với khách
hàng cũ thì do mọi thông tin của khách hàng đều được lưu trong hồ sơ kiểm toán
năm trước nên có thể KTV không tập trung nhiều vào việc thu thập thông tin bổ
sung. Do đó KTV có thể bỏ sót những thông tin quan trọng có ý nghĩa quyết
định đến kết luận kiểm toán.
Theo Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 300- Kế hoạch kiểm toán, KTV
phải thu thập hiểu biết về ngành nghề, công việc kinh doanh của khách hàng,
tìm hiểu hệ thống kế toán, KSNB và các bên liên quan để đánh giá rủi ro và lên
kế hoạch kiểm toán. Như vậy theo Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam chỉ đạo thì
7 7
không phân biệt cụ thể việc thu thập thông tin đối với từng khách hàng khác
nhau sẽ thực hiện khác nhau như thế nào.
* Hướng giải quyết:

Do vậy khi tiến hành kiểm toán, KTV phải linh hoạt trong việc thu thập
thông tin bổ sung đối với khách hàng cũ để đảm bảo không bỏ qua những thông
tin quan trọng có ảnh hưởng đến BCTC cũng như BCKT của KTV. Chính vì vậy
khi tiến hành kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán tại khách hàng cũ
KTV nên phỏng vấn nhân viên, những người phụ trách xem trong năm khách
hàng có thay đổi quy trình mua hàng, thay đổi nhà cung cấp, hay những quy chế,
quy định nội bộ nào mà ảnh hưởng đến chu trình mua hàng và thanh toán
không? Nắm bắt kỹ những thông tin này là sự chuẩn bị rất tốt để KTV tiến hành
kiểm toán chu trình. Còn đối với khách hàng mới thì việc tìm hiểu kỹ lưỡng
những thông tin này là việc làm không thể thiếu được.
+) Về thực hiện thủ tục phân tích
* Cơ sở đưa ra kiến nghị
Theo Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 520- Quy trình phân tích, thì các
thủ tục phân tích được áp dụng cho tất cả các cuộc kiểm toán và chúng thường
được thực hiện trong tất cả các giai đoạn của cuộc kiểm toán. Tuy nhiên qua
nghiên cứu thực tế quy trình kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán do
AASC thực hiện thì thấy các thủ tục phân tích không được sử dụng nhiều hoặc
nếu sử dụng thì chỉ là sự ước tính ngầm định của KTV mà không được thể hiện
cụ thể trên giấy tờ làm việc. Thông thường KTV chỉ sử dụng thủ tục phân tích
trong giai đoạn thực hiện kiểm toán đối với một số khoản mục quan trọng như
doanh thu, chi phí, giá vốn…
* Hướng giải quyết
Như vậy để đảm bảo chất lượng của một cuộc kiểm toán BCTC nói chung
và kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán nói riêng đồng thời giúp KTV dễ
dàng phát hiện ra những sai sót có thể xảy ra đề nghị AASC cần tăng cường
8 8