BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ PHƯƠNG HƯỚNG NHẰM HOÀN THIỆN QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CHU TRÌNH BÁN HÀNG THU TIỀN TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CHI NHÁNH AISC HÀ NỘI

BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ PHƯƠNG HƯỚNG NHẰM
HOÀN THIỆN QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CHU TRÌNH BÁN
HÀNG THU TIỀN TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI
CHÍNH TẠI CHI NHÁNH AISC HÀ NỘI.
1. BÀI HỌC KINH NGHIỆM TRONG QUÁ TRÌNH KIỂM TOÁN CHU
TRÌNH BÁN HÀNG – THU TIỀN TẠI AISC HÀ NỘI.
* Nhận xét chung:
Quá trình nghiên cứu công tác kiểm toán tại hai khách hàng ABC và
XYZ của Chi nhánh AISC Hà Nội cho thấy Chi nhánh đã xây dựng một
chương trình kiểm toán tương đối đầy đủ, chi tiết và hiệu quả. Chi nhánh có
phương pháp tiếp cận tương đối giống nhau đối với hai khách hàng trên bởi vì
KTV luôn tuân theo Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam và Quốc tế cũng như
luôn tuân thu một chương trình kiểm toán đã xây dựng nên. Đối với hai Công
ty cụ thể trên, với những xuất phát điểm khác nhau nên KTV cho dù tiến hành
với trình tự tương đối giống nhau nhưng đã có sự vận dụng một cách linh hoạt
nhất sao cho phù hợp với từng khách hàng cụ thể.
Vào từng giai đoạn cụ thể:
1.1. Giai đoạn chuẩn bị kiểm toán
* Những ưu điểm trong công tác chuẩn bị kiểm toán tại AISC Hà Nội
Công tác chuẩn bị được AISC Hà Nội tiến hành khá tốt, AISC thực hiện
các công việc cập nhật các thông tin liên quan tới khách hàng, sau đó mới tiến
hành lập kế hoạch cho cuộc kiểm toán một cách khoa học, vẫn tuân theo
chuẩn mực quốc tế 310 về thu thập thông tin cơ sở và chuẩn mực kiểm toán
số 300 của Bộ Tài chính về lập kế hoạch kiểm toán. Trong giai đoạn này,
SV: Nguyễn Mai Thoan 1 Lớp: Kiểm toán 47B
KTV đã xem xét, nghiên cứu mục tiêu tổng quát để đưa ra các phương pháp
tiếp cận phù hợp nhằm đạt được hiệu quả cao nhất trong cuộc kiểm toán cũng
như để đưa ra ý kiến tư vấn cho khách hàng. Mục tiêu tổng quát mà chi nhánh
xác định được căn cứ vào nội dung, yêu cầu công việc, tính chất phức tạp và
các điều kiện của khách hàng.
KTV thực hiện đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng nhằm

tìm ra cho mình một chương trình kiểm toán khoa học nhất, nhanh nhất, chính
xác nhất để giảm thiểu tối đa chi phí của cuộc kiểm toán. Kiểm toán viên của
Chi nhánh AISC Hà Nội đã tìm hiểu những vấn đề chung nhất đến những
phần hành cụ thể để đưa ra được những đánh giá vể rủi ro cũng như tính chất
phức tạp của cuộc kiểm toán. KTV tiến hành tìm hiểu, đánh giá các thủ tục
kiểm soát kết hợp với các thủ tục khác một cách hợp lý, chặt chẽ. Việc đánh
giá rủi ro của cuộc kiểm toán được đánh giá rất cẩn thận và được phổ biến tỉ
mỉ về những rủi ro trọng yếu có thể xảy ra tới từng KTV trong đoàn nhằm
giúp cho KTV có được nhận thức và những định hướng về các rủi ro đó.
Trong bước lập kế hoạch kiểm toán, nhóm kiểm toán của Chi nhánh
cũng đã có sự phân công nhiệm vụ, thời gian hoàn thành cho các KTV và các
trợ lý KTV trong đoàn. Thực tế cho thấy công tác chuẩn bị của AISC Hà Nội
tương đối nhanh chóng và gọn nhẹ.
* Nhược điểm
Giai đoạn chuẩn bị kiểm toán thông thường chỉ được thực hiện chung
cho cả cuộc kiểm toán, với sự đồng ý của cả bên khách hàng được kiểm toán
chứ không có giai đoạn chuẩn bị cho từng chu trình cụ thể. Điều này sẽ gây
khó khăn khi tiến hành kiểm toán từng phần hành cụ thể do không thể định
hướng trước được rủi ro trọng yếu sẽ nằm nhiều ở phần hành nào và sẽ gây
khó khăn cho người kiểm toán năm sau khi đọc hồ sơ để tìm hiểu quá trình
thực hiện kiểm toán năm trước.
SV: Nguyễn Mai Thoan 2 Lớp: Kiểm toán 47B
1.2. Giai đoạn thực hiện kiểm toán
* Ưu điểm: Ở giai đoạn này KTV kiểm tra hệ thống kiểm soát nội bộ,
kiểm tra chi tiết tài khoản, đây là giai đoạn đòi hỏi kinh nghiệm cũng như tính
khách quan của mỗi KTV. Quy trình kiểm toán chu trình bán hàng – thu tiền
được tiến hành bởi các KTV có kinh nghiệm. Hai KTV sẽ phân chia công
việc cụ thể như sau, một người sẽ tiến hành kiểm toán chu trình bán hàng và
người kia tiến hành kiểm toán chu trình thu tiền. Sở dĩ cần phân công như vậy
để thấy được tính khách quan và hợp lý khi kết hợp hai chu trình. Qua đó có

thể thấy việc phân chia trách nhiệm như vậy sẽ giúp cho công tác kiểm toán
đạt kết quả cao hơn và dễ dàng phát hiện điểm chưa hợp ly hơn.
AISC Hà Nội luôn cập nhật mọi thông tin về luật, thông tư, văn bản về
các quy định chế độ, Chi nhánh cài đặt phần mềm về các quy định, chế độ và
các chuẩn mực mới cho cán bộ công nhân viên Chi nhánh để họ có thể cập
nhật dễ dàng các thông tin mới đó để công tác kiểm toán đạt hiệu quả cao
nhất.
* Nhược điểm
Qua quá trình kiểm toán tại hai khách hàng là Công ty ABC và Công ty
XYZ có thể thấy trên thực tế không phải mục tiêu kiểm toán nào cũng được
đề cập và tách riêng mà có sự kết hợp giữa các mục tiêu với nhau. Ví dụ như
khi kiểm toán về chu trình bán hàng – thu tiền thì KTV chỉ quan tâm đến mục
tiêu chính là việc ghi sổ và tính trọn vẹn của các khoản doanh thu.
Khi tìm hiểu hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng KTV thường
chỉ sử dụng bảng tường thuật để mô tả hệ thống kiểm soát nội bộ của khách
hàng. Tuy phương pháp này dễ mô tả nhưng không có sự khái quát cao và khó
có thể dùng nó để đánh giá hệ thống kiểm soát của các chu trình khác.
Về việc ghi chép của KTV khi kiểm tra chi tiết thường chỉ ghi lại những
sai sót phát hiện ra còn các thông tin vì sao tìm ra được sai sót đó thì lại
SV: Nguyễn Mai Thoan 3 Lớp: Kiểm toán 47B
không được trình bày trên giấy tờ, đó chỉ là do kinh nghiệm của KTV điều
này sẽ gây khó khăn trong việc phát hành báo cáo cũng như đưa ra ý kiến tư
vấn của mình cho khách hàng.
Về vấn đề chọn mẫu thực tế cho thấy KTV thường chọn mẫu dựa trên
những phán đoán chủ quan và theo nguyên tắc số lớn, do đó rủi ro kiểm toán
rất dễ xảy ra và là giảm chất lượng cuộc kiểm toán.
1.3. Giai đoạn kết thúc kiểm toán
Đây là giai đoạn thể hiện sự phối kết hợp giữa các KTV với nhau và giữa
KTV với trưởng đoàn kiểm toán cũng như Ban giám đốc Chi nhánh. Trưởng
nhóm kiểm toán sẽ báo cáo lại các vấn đề phát hiện trong cuộc kiểm toán với

Ban quản lý cấp cao hơn để đưa ra phương hướng giải quyết cuối cùng. Giai
đoạn kết thúc kiểm toán tại AISC Hà Nội được áp dụng theo chuẩn mực Kiểm
toán Việt Nam và chuẩn mực Kiểm toán Quốc tế cũng như tuân theo mẫu đã
được quy định sẵn tại AISC. Qua kiểm toán hai khách hàng trên đã cho thấy
KTV của Chi nhánh đã vận dụng sáng tạo, linh hoạt các chuẩn mực và
chương trình kiểm toán đối với từng khách hàng và đạt được hiệu quả cao
trong công việc. Khi kết thúc cuộc kiểm toán, KTV luôn luôn phải thực hiện
công việc đánh giá nhận xét về toàn bộ cuộc kiểm toán và về công tác kế toán
tại đơn vị được kiểm toán. Đây là công việc quan trọng nhằm đúc kết kinh
nghiệm và đánh giá sự trưởng thành của mỗi KTV sau mỗi cuộc kiểm toán.
Trong quá trình tiến hành cuộc kiểm toán, KTV Chi nhánh luôn sử dụng
sự hoài nghi mang tính nghề nghiệp cao nhưng họ luôn tuân thủ những tiêu
chí nhất định như tuân theo ý kiến chỉ đạo của trưởng đoàn kiểm toán, Ban
giám đốc đồng thời tạo được mối quan hệ tốt đẹp với khách hàng. Một trong
những thành công nữa của AISC Hà Nội là họ thực hiện công tác kiểm soát và
quản lý công việc đối với các KTV rất chặt chẽ nên hiệu quả công việc đạt
được rất cao.
SV: Nguyễn Mai Thoan 4 Lớp: Kiểm toán 47B
2. SỰ CẦN THIẾT CỦA VIỆC HOÀN THIỆN KIỂM TOÁN CHU
TRÌNH BÁN HÀNG – THU TIỀN.
2.1. Kiểm toán trước yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế
Hiện nay nền kinh tế Việt Nam đang phát triển với tốc độ chóng mặt, cơ
chế thị trường đã phát huy sức mạnh các tiềm lực kinh tế, các thông tin kinh
tế đang rất được coi trọng. Kiểm toán giúp doanh nghiệp phát hiện và điều
chỉnh kịp thời những sai sót trong công tác kế toán và đóng vai trò quan trọng
trong việc làm lành mạnh hoá tình hình tài chính của Doanh nghiệp. Mặt khác
kiểm toán cũng mang lại niềm tin cho những người quan tâm đến tình hình tài
chính của Doanh nghiệp như các nhà đầu tư, các nhà quản trị Doanh nghiệp,
nhà nước, nhà cung cấp và người lao động. Mỗi người có mức độ quan tâm
đến tình hình tài chính khác nhau nhưng họ đều quan tâm đến kết quả kiểm

toán của Doanh nghiệp. Kết quả kiểm toán là tài liệu đáng tin cậy và khách
quan nhất để từ đó họ có những quyết định đầu tư và tạo mối quan hệ với
Doanh nghiệp. Do vậy kiểm toán trong giai đoạn hội nhập phát triển hiện nay
là một yêu cầu hết sức cần thiết của Doanh nghiệp.
2.2. Sự cần thiết phải hoàn thiện chu trình kiểm toán chu trình bán hàng -
thu tiền
Chu trình bán hàng – thu tiền luôn có vai trò quan trọng đối với các
Doanh nghiệp hoạt động kinh doanh và luôn là đối tượng quan tâm của nhiều
người. Kết quả của chu trình này nói lên được phần nào tình hình phát triển
của Doanh nghiệp. Kết quả của chu trình tốt cho chúng ta cái nhìn lạc quan về
tình hình tài chính của Doanh nghiệp cũng như khả năng phát triển trong
tương lai. Đối với các nhà quản trị Doanh nghiệp thì chu trình bán hàng – thu
tiền là một khâu hết sức quan trọng. Chính vì sự quan trọng của chu trình này
mà KTV của AISC nói chung và AISC Hà Nội nói riêng đã nhận thức rất rõ
điều này. Ngay từ những ngày đầu thành lập và hoạt động, với đội ngũ KTV
SV: Nguyễn Mai Thoan 5 Lớp: Kiểm toán 47B
dày dạn kinh nghiệm Công ty đã xây dựng cho mình một chương trình kiểm
toán về chu trình bán hàng – thu tiền một cách chi tiết, khoa học, cụ thể và
được coi là cẩm nang của KTV trong quá trình tiến hành kiểm toán tại các
đơn vị khách hàng.
Tuy nhiên, cũng giống như rất nhiều Công ty kiểm toán tại Việt Nam
AISC không tránh khỏi những hạn chế tồn tại trong công nghệ kiểm toán của
mình. Quá trình kiểm toán Báo cáo tài chính nói chung và chu trình bán hàng
– thu tiền nói riêng chủ yếu dựa trên kinh nghiệm cá nhân của KTV, điều này
là cần thiết vì công việc kiểm toán đòi hỏi có sự nhạy cảm và óc phán đoán
công việc của KTV. KTV xác định kết quả của chu trình này còn ảnh hưởng
trực tiếp tới các khoản mục khác trên Bảng cân đối kế toán và Báo cáo lỗ lãi
của khách hàng. Do đó đòi hỏi công tác kiểm toán không chỉ dừng lại ở việc
phát hiện ra những sai sót mà cần phải đưa ra ý kiến tư vấn của mình để hệ
thống hoạt động có hiệu quả nhất và giảm thiểu được số lượng sai sót xuống

mức thấp nhất. Đây cũng là mục tiêu mà nhà quản lý mong muốn từ phía các
KTV và các Công ty kiểm toán. Với những lý do quan trọng như vậy thì có
thể thấy rằng việc hoàn thiện quy trình kiểm toán chu trình bán hàng – thu
tiền là không thể bỏ qua.
3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN QUY TRÌNH KIỂM
TOÁN CHU TRÌNH BÁN HÀNG – THU TIỀN TẠI CHI NHÁNH
AISC HÀ NỘI
3.1. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện chu quy trình kiểm toán chu trình
bán hàng – thu tiền tại AISC Hà Nội
Từ việc quan sát công tác kiểm toán tại hai khách hàng trên của AISC Hà
Nội đã cho thấy AISC đã xây dựng một chương trình kiểm toán khá đầy đủ
dựa trên các chuẩn mực cho phép. Mặt khác, chương trình kiểm toán được
SV: Nguyễn Mai Thoan 6 Lớp: Kiểm toán 47B