(Luận văn thạc sĩ) - Nghiên cứu, đề xuất mô hình nâng cao chất lượng công tác chống thất thoát nước tại Công ty cổ phần cấp nước Thủ Đức

B ăGIÁOăD CăVĨă ĨOăT O
B ăNÔNGăNGHI PăVĨăPTNT
TR NG
I H C TH Y L I

Lể T N TÂN

NGHIểNăC U,ă ăXU TăMÔăHỊNHăNỂNGăCAOăCH Tă
L
NGăCƠNGăTÁCăCH NGăTH TăTHỐTăN
CăT Iă
CƠNGăTYăC ăPH NăC PăN
CăTH ă
C

LU NăV NăTH CăS ăK ăTHU T

HĨăN I,ăN
1 Mă2018


B ăGIÁOăD CăVĨă ĨOăT O
B ăNÔNGăNGHI PăVĨăPTNT
TR NG
I H C TH Y L I

Lể T N TÂN

NGHIểNăC U,ă ăXU TăMÔăHỊNHăNỂNGăCAOăCH Tă
L
NGăCƠNGăTÁCăCH NGăTH TăTHỐTăN

CăT Iă
CƠNGăTYăC ăPH NăC PăN
CăTH ă
C

K thu t c s h t ng
60-58-02-10

Chuyên ngành:
Mư s :

NG

IH

NG D N: PGS TS. OÀN THU HÀ

2

HĨăN I,ăN Mă2018


L IăCAMă OAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u c a riêng tôi d

is h

ng d n tr c

ti p c a PGS. TSă oƠnăThuăHƠ. M i tham kh o dùng trong lu n v n đ u đ

c trích

d n ngu n rõ ràng và có đ chính xác cao nh t trong ph m vi hi u bi t c a tôi. M i
sao chép không h p l , vi ph m quy ch đào t o, hay gian trá, tơi xin hồn tồn ch u
trách nhi m.
TP. H Chí Minh, tháng 01 n m 2018
H c viên

Lê T n Tân

i


L I C Mă N
Tr

c h t, Tôi xin g i l i c m n chân thành đ n tr

b mơn C p thốt n

ng

i h c Th y L i ậ C s 2,

c và QuỦ Th y Cơ đư t n tình giúp đ tơi hồn thành ch

ng

trình cao h c và vi t lu n v n này.

Tơi xin bày t lịng bi t n sâu s c đ n PGS. TS
nhi u th i gian và tâm huy t h

oàn Thu Hà, ng

i đư dành r t

ng d n nghiên c u đ giúp tôi hoàn thành lu n v n t t

nghi p.
M c dù đư có nhi u c g ng đ hồn thi n lu n v n này b ng t t c s nhi t tình và
n ng l c c a mình, tuy nhiên ch c ch n s không th tránh kh i nh ng h n ch và
thi u sót. R t mong nh n đ

c nh ng đóng góp quỦ báu c a QuỦ Th y Cô và các b n.

Trân tr ng./.

ii


M CL C
L IăCAMă OAN ...........................................................................................................i
L IăC Mă N ............................................................................................................... ii
M CăL C .................................................................................................................... iii
DANHăM CăB NGăBI U ..........................................................................................vi
DANHăM CăCÁCăVI TăT TăVĨăGI IăTHệCHăTHU TăNG

........................ viii

M ă

U .........................................................................................................................1

1.

Tính c p thi t c aăđ tài ..................................................................................1

2.

M c tiêu c aăđ ătƠi ...........................................................................................2
it

3.

ngăvƠăph măviănghiênăc u ..................................................................2

4.

Cáchăti păc n ....................................................................................................2

5.

N i dung nghiên c u ........................................................................................3

6.

Ph

7.

K t qu đ tăđ

CH

ngăphápănghiênăc u ................................................................................3
c .............................................................................................. 4

NGă1.ăT NGăQUAN .........................................................................................5
nhăngh a .........................................................................................................5

1.1
1.2

Cơngăth cătínhătốnăth tăthốtăn

c .............................................................. 6

1.2.1

Cơng th c 1 (có tính l

1.2.2

Cơng th c 2 (khơng tính l

1.2.3

Ch s th t thoát theo chi u dài (ILD) ......................................................7

1.2.4

Ch s th t thoát theo s nhánh đ u n i (IPB) .........................................8

1.3

T ngăquanăth tăthoátăn

1.3.1

ng n

c khác) ....................................................6

ng n

c khác) .............................................7

cătrênăth ăgi iăvƠăVi tăNam .................................8

T ng quan th t thoát n

1.3.1.1 Th c tr ng th t thoát n

c trên th gi i ...................................................8
c trên th gi i .................................................8

1.3.1.2 M t s kinh nghi m, gi i pháp ch ng th t thoát, th t thu n c s ch t i
các n c trên th gi i có t l th t thoát, th t thu n c s ch th p .....................13
1.3.2

T ng quan th t thoát n

1.3.2.1 Th c tr ng th t thoát n

c trên th gi i Vi t Nam ................................ 13
c

Vi t Nam.................................................13

1.3.2.2 M t s nguyên nhân chính gây ra th t thốt, th t thu n
Nam 16
1.4

T ngăquanăth tăthốtăn
18

1.4.1

căT ngăcơngătyăc păn

T ng quan th t thốt n

c T ng cơng ty c p n

iii

c s ch t i Vi t

căSƠiăGònăTNHHăMTV

c Sài Gòn .................18


1.4.2 Các cơng trình nghiên c u ch ng th t thoát n c t i TP.HCM đã và
đang th c hi n .......................................................................................................21
1.4.2.1 D án FASEP- FLUIDIS FRANCE .......................................................21
1.4.2.2 D án gi m TTN TP.HCM – do WORLD BANK tài tr .......................25
1.4.2.3 D án vùng thí đi m gi m n

c không doanh thu USP Hà Lan ...........28

ánh giá d án và các đ xu t c a tác gi .............................................29

1.4.3

1.4.3.1 D án FASEP- FLUIDIS FRANCE .......................................................29
1.4.3.2 D án gi m TTN TP.HCM – do WORLD BANK tài tr ......................30
1.4.3.3 D án USP Hà Lan ................................................................................31
1.4.3.4 Các d án do SAWACO t th c hi n .....................................................31
Cơngătácăch ngăth tăthốtăn

1.5
CH

căt iăVi tăNam ................................................31

NGă2. C ăS ăLụăTHUY T ...........................................................................35

2.1

Nguyênănhơnăgơyăth tăthoátăvƠăth tăthu ......................................................35

2.2

C ăs ălỦăthuy tăv ăth tăthu ............................................................................37

2.3

M iăt

2.4

Cácăph

ngăphápăch ngăth tăthoát,ăth tăthu hi nănay............................... 46

Ph

ng pháp khu v c ki m sốt đo đ m - DMA...................................46

2.4.1

ngăquanăgi aăápăl căvƠăl uăl

ngărịăr ..........................................42

2.4.2 Ph ng pháp t ng h p – Methodologie General : D án FASEPFLUIDIS FRANCE ............................................................................................... 46
2.4.3

Ph

2.4.4

Thi t b dò tìm rị r ..................................................................................47

2.5

ng pháp Care Taker ........................................................................46

Hi nătr ngăm ngăl

iăc păn

c ....................................................................47

2.5.1

L ch s hình thành cơng ty c ph n c p n

2.5.2

Hi n tr ng m ng l

2.5.2.1 Ngu n c p n
2.5.2.2

a bàn c p n

ic pn

c và s l

c m ng l

2.5.2.5 T l dân s đ

c .......................47

c .............................................................. 47

c .....................................................................................47

2.5.2.3 T ng công su t c p n
2.5.2.4 Áp l c n

c Th

ng đ u n i khách hàng .............................. 48

c c a Công ty ..................................................48
i ban ngày, ban đêm và áp l c n

cc pn

c trung bình 49

c s ch trên đ a bàn công ty qu n lý .............49

2.5.2.6

ng ng truy n t i .............................................................................50

2.5.2.7

ng ng phân ph i c p 3 ..................................................................50

2.5.2.8 Van .........................................................................................................50
2.5.2.9 H ng c u ho .........................................................................................50
iv


2.5.2.10

ng h khách hàng...........................................................................50

2.5.2.11 Các thi t b dị tìm rị r ch ng th t thốt n
2.5.2.12 Qu n ĺ, v n hành m ng l

c..................................51

i ............................................................. 52

2.5.2.13 Gi i pháp v n chuy n n c t i vùng sâu, vùng xa, vùng ch a có
m ng l i c p n c ............................................................................................. 52
2.5.2.14 Gi i pháp đo đ c ch s đ ng h n
2.5.2.15 Các bi n pháp b o v , b o trì, b o d
2.6

Cơngătácăch ngăth tăthốtăn

c ..............................................53
ng thi t b ............................. 53

căt iăđ năv ăc păn

căTh ă

c .................53

2.6.1

Mơ hình t ch c qu n lý..........................................................................53

2.6.2

Quy trình ch ng th t thốt.......................................................................58

CH
NGă3:ăMƠăHỊNHăNỂNGăCAOăCH TăL
NGăCƠNGăTÁCăCH NGă
TH TăTHỐTăN
CăT IăCƠNGăTYăC ăPH NăC PăN
CăTH ă
C ......61
ăxu tămơăhình ............................................................................................. 61

3.1
3.1.1

Mơ hình t ch c qu n lý..........................................................................61

3.1.1.1 Mơ hình t ch c qu n ĺ c ...................................................................61
3.1.1.2
3.1.2

xu t mơ hình t ch c qu n lý m i ....................................................61
xu t mơ hình dị tìm rị r ch ng th t thốt n

c s ch .....................70

3.1.2.1 Mơ hình ..................................................................................................70
3.1.2.2 Khu v c nghiên c u ...............................................................................71
3.1.2.3 Thi t b s d ng cho nghiên c u ............................................................ 71
3.1.2.4 Các b
3.2

c th c hi n ................................................................................76

K tăqu ăth căhi n ........................................................................................... 86

K TăLU NăVĨăKI NăNGH .....................................................................................91
1

K t lu n ...............................................................................................................91

2

ụ ngh a khoa h c và th c ti n c a lu n v n .......................................................91

3

Ki n ngh .............................................................................................................92

TĨIăLI UăTHAMăKH O........................................................................................... 93
PH ăL CăB NGăTệNHăTH TăTHỐTăN
CăCƠNGăTYăC ăPH NăC Pă
N
CăTH ă
C .......................................................................................................94

v


DANH M C B NG BI U
B ng 1.1: B ng cân b ng n c c a Hi p h i N c Qu c t (International Water
Association ậ IWA) ........................................................................................................ 6

B ng 1.2 T l TTN gi a các thành ph trong khu v c (tháng 10/2011) .......... 11
B ng 1.3 B ng c tính n c khơng doanh thu toàn c u (N m 2009) ........................ 12
B ng 1.4: T l th t thoát th t thu n c s ch c a Vi t Nam qua các n m ................... 14
B ng 1.5: T l TTN gi a các công ty c p n c trong n c ....................................... 15
B ng 1.6: B ng t l th t thốt t i các cơng ty C ph n thu c t ng cơng ty CN Sài Gịn
………………………………………………………………………………………...20
B ng 1.7: ng h t ng đ c s d ng tr c khi d án th c hi n ............................... 22

B ng 2.1:
B
B
B
B

B
B
B

n giá n

c theo đ i t

ng s d ng ............................................... 41

ng 2.2: Th ng kê đi m rị r theo áp l c và kích th c đi m rò r ........................... 45
ng 2.3: Chi ti t b ng nhánh 6 tháng 2013 ............................................................. 52
ng 3.1: T l th t thoát n c ch Th
c t k 2/2017 đ n k 11/2017 ............... 81
ng 3.2: S li u th c hi n Steptest ............................................................................. 85
ng 3.3: Th ng kê đi m dị có b ............................................................................... 86
ng 3.4: T l th t thốt n c cơng ty C ph n C p n c Th
c theo báo cáo .... 87
ng 3.5: B ng th ng kê đi m b ng m c a DMA Ch th
c ................................ 88

vi


DANH M C HÌNH NH
Hình 1.1: Bi u đ th hi n t l TTN ........................................................................... 16
Hình 1.2: ng n c b b trên đ ng giao thơng ......................................................... 19
Hình 1.3: Bi u đ bên d i cho th y NRW-% c a SAWACO, t tháng 12/2007 đ n
nay ................................................................................................................................ 20
Hình 1.4: Bi u đ so sánh t l th t thốt gi a các Cơng Ty C p N c TP.HCM ....... 21

Hình 2.1: Ngun nhân chính gây th t thốt ................................................................ 36
Hình 2.2: S d ng nam châm ....................................................................................... 39
Hình 2.3: M t s hình nh v gian l n khách hàng ...................................................... 39
Hình 3.1 Ph ng th c truy n d li u c a h th ng ...................................................... 73
Hình 3.2: Hi n th giá tr l u l ng t c th i trên ph n m m do Datalogger g i v t
DMA Ch Th
c ...................................................................................................... 74
Hình 3.3: M t s thi t b khu ch đ i âm LEAKPEN- VonRoll hydro (TH Y S ) ... 75
Hình 3.4: LOG 1A - VonRoll hydro (TH Y S ) ....................................................... 76
Hình 3.5: Hình nh l p đ t đ ng h t ng DMA Ch Th
c .................................... 77
Hình 3.6: Hình l p đ t b hi n th đ ng h t ng và Datalogger Sofrel Ch Th
c 77
Hình 3.7: D li u Datalogger DMA Ch Th
c g i v máy ch ............................ 78
Hình 3.8: H a đ xác đ nh ranh DMA Ch Th
c .................................................. 79
Hình 3.9: L u l ng t c th i DMA ch Th
c ngày 08/04 đ n ngày 10/04/2017..81
Hình 3.10: H a đ van DMA Ch Th
c ............................................................... 83
Hình 3.11 ánh d u th t v trí m van DMA Ch Th
c trên h a đ ................. 84
Hình 3.12: L u l

ng ban đêm DMA Ch Th

c sau khi s a ch a 7 đi m b .................. 90

vii

DANH M C CÁC VI T T T VÀ GI I THÍCH THU T NG
CH

VI T T T

DI N GI I

Caretaker

Nhân viên qu n lỦ đ a bàn

CMA

Caretaker Metered Area

DMA

District Meter Area

HN

ng h n

c

GNKDT

Gi m n

c không danh thu

GNTTTT

Gi m n

c th t thoát th t thu

MLCN

M ng l

ic pn

c

PTML

Phát tri n m ng l

i

TLTTN

T l th t thoát n

c

HTCN

H th ng c p n

m3/ ngđ

m3/ ngày đêm

MLCN

M ng l

SAWACO

Tên vi t t t c a T ng công ty C p n

c

ic pn

c

Gịn TNHH MTV
TCTB

Thi cơng tu b

TTN

Th t thốt n

TP.HCM

Thành ph H Chí Minh

TNHH MTV

Trách nhi m h u h n m t thành viên

viii

c

c Sài


M

U
Tính c p thi t c aăđ tài

1.
N

c có vai trò quan tr ng cho s phát tri n kinh t và duy trì cu c s ng cho con

ng

i, đi u ki n c n thi t cho s s ng còn c a t t c các sinh v t trên trái đ t.

N

c là m t tài nguyên quỦ và có h n theo

l

ng n

là n

c trên trái đ t vào kho ng 1.385.984.610 km3 nh ng ch có kho ng 0,003%

c ng t s ch mà con ng

ngu n n

c tính c a UNESCO n m 1978 thì kh i

i có th s d ng đ

c. Nh v y trong t nhiên có nhi u

c nh ng đ s d ng cho m c đích n u ng sinh ho t r t ít.

Vi c bùng n dân s cùng v i t c đ đô th hóa, cơng nghi p hóa nhanh đư t o ra m t
s c ép l n t i môi tr
do n

ng s ng, tình tr ng ơ nhi m, bi n đ i khí h u, n

c bi n dâng. Khai thác ngu n n

c thô ph i tr phí. Vì v y, v n đ s d ng hi u

qu ngu n tài nguyên quỦ giá h u h n này ngày c n đ
Hi n nay t l th t n

ct ic pn

c nhi m m n

c Th

c quan tâm nghiên c u.

c kho ng 22,55% (n m 2015), l

ng

n

c cung c p hàng ngày kho ng 200.000m3/ngàyđêm v i giá trung bình 8.000m3 thì

l

ng n

c th t thoát kho ng 3.6 t /ngày, n u gi m t l th t thốt n

xu ng 16% thì m i ngày đ n v s ti t ki m đ
V i t l th t thoát c a đ n v C p n

c 105 tri u đ ng/ngày.

c Th

n a (gi m đ n 16%) so v i ngu n l c và ph

c hàng tháng

c nh trên v n có th kéo gi m h n
ng pháp ng d ng đúng đ n, mang hi u

qu cao.
Cơng tác ch ng th t thốt n

ct iC pn

c Th

c hi n nay v n cịn mang tính b

đ ng, ch a v n d ng t t công ngh c ng nh quy trình ch ng th t thoát n
phát huy h t kh n ng gi m th t thoát n
ch ng th t thoát n

c c a đ n v , ch a quan tâm đ n cơng tác

c h u hình.

Vì v y đ tài ắNghiên c u, đ xu t mơ hình nâng cao ch t l

thốt n

c, ch a

c t i cơng ty c ph n c p n

qu kinh t , góp ph n b o v ngu n n

c Th

c” là h t s c c n thi t, mang l i hi u

c và môi tr
1

ng công tác ch ng th t

ng, ti t ki m n ng l

ng và góp


ph n gi m thi u phát th i khí carbon trong quá trình x lỦ và phân ph i n

c s ch,

t ng t l ng

i dân.

i dân đ

c dùng n

c s ch, nâng cao ch t l

c bi t k t qu nghiên c u này đ
thi u th t thoát n

ng cu c s ng ng

c ng d ng r ng rãi s giúp cho vi c gi m

c s ch t i Tp.HCM c ng nh áp d ng cho các đ n v c p n

c

khác m t cách hi u qu .
M c tiêu c aăđ tài

2.

ánh giá th c tr ng ch ng th t thốt n

-

c t i Cơng ty C ph n C p n

c Th

c;
xu t mơ hình nâng cao ch t l

-

ty C ph n C p n

c Th

ng cơng tác ch ng th t thốt n

c t i Công

c.

3.

iăt

ngăvƠăph măviănghiênăc u

-

it

ng nghiên c u: m ng l

ic pn

c t i Công ty C ph n C p n

c Th

c;
-

Ph m vi nghiên c u: Gi m th t thốt n

ph n C p n
Bình D

c Th

c qu n lỦ (g m qu n Th

c trên đ a bàn C p n

c Công ty C

c, Qu n 9, Qu n 2, và m t ph n

ng).

4.

Cáchăti păc n

-

Ti p c n c s lỦ thuy t khoa h c, nghiên c u các tài li u, các bài báo khoa

h c… đư đ

c công b ;

-

Ti p c n th c t : kh o sát, nghiên c u, thu th p các s li u;

-

Ti p c n h th ng: ti p c n, tìm hi u, phân tích h th ng t t ng th đ n chi ti t,

đ y đ và h th ng khoa h c;
-

Ti p c n các ph

ng pháp nghiên c u m i trên th gi i.

2


5.

N i dung nghiên c u

-

Nghiên c u quy trình th c hi n ch ng th t thoát, th t thu. Nghiên c u t ng th ,

cách th c th c hi n… công tác ch ng th t thoát n
Th

T các hi n tr ng ti n hành phân tích, đánh giá; k th a cách ch ng th t thoát
c ti n b c a các n

c trên th gi i c ng nh Vi t Nam t đó phát tri n và đúc k t

đ đ a ra mơ hình ch ng th t thốt n
n

c

c.

n

c t i Công ty C ph n C p n

c Th

c;
xu t mơ hình nâng cao ch t l

-

tác xác đ nh l
các b

c ch đ ng phù h p v i Công ty C ph n C p

ng n

ng cơng tác ch ng th t thốt n

c (t cơng

c th t thốt; phân tích; ch ng th t thốt vơ hình hay h u hình;

c th c hi n ngoài hi n tr

ng (steptest) đ xác đ nh, phát hi n khu v c rò r

m t cách nhanh nh t…);
-

Ễp d ng các quy trình, cơng ngh , thi t b vào công tác ch ng th t thốt n

(quy trình phù h p v i vi c dị tìm rị r t i Cơng ty C ph n C p n
d ng h th ng SCADA, GIS vào trong qu n lỦ h th ng c p n

c Th

c

c); áp

c, c ng nh phân tích

khoa h c các d li u SCADA, GIS đ ch đ ng trong cơng tác ch ng th t thốt n

c

mang l i hi u qu .
a mơ hình ng d ng vào th c t (thu th p d li u t xa (SCADA), phân tích,

-

ti n hành steptest xác đ nh nhanh khu v c rò r , ti n hành dị tìm);
-

Phân tích đánh giá k t qu th c hi n mơ hình;

-

K t lu n và ki n ngh .

6.

Ph

-

Ph

ng pháp th ng kê;

-

Ph

ng pháp thu th p và đánh giá thơng tin;

-

Ph

ng pháp phân tích t ng h p;

-

S d ng ph

ngăphápănghiênăc u

ng pháp th c nghi m, đ ki m ch ng hi u qu c a mơ hình và
3


các ph
7.
-

ng pháp lỦ thuy t v qu n lỦ
K t qu đ tăđ

c

Vi c nghiên c u t t c các ph

ng pháp ch ng th t thoát n

c ng nh th gi i, tìm hi u quy trình c p n
th t thoát n
l
-

c t i Vi t Nam

c hi n t i, t đó đ a ra mơ hình ch ng

c phù h p v i Cơng ty C ph n C p n

c Th

c.

Xác đ nh t tr ng gi a th t thoát và th t thu t s li u hi n tr ng t đó có chi n
c phù h p đ gi m thi u th t thốt n

c.

xu t mơ hình nâng cao ch t l

ng công tác ch ng th t thốt: phân tích s

li u t các thi t b , công ngh đ a ra quy t đ nh có c n th c hi n dị tìm rị r cho khu
v c đó khơng? N u có thì th c hi n ch ng th t thốt hay th t thu? T ch c qu n lỦ
theo dõi ch đ ng đ k p th i phát hi n các s c b

các v trí có kh n ng rò r cao trên m ng l

ng m t cách nhanh nh t.

i phân ph i n

xu t

c s ch đ ti n hành dị tìm

rị r b ng thi t b và ph m vi phù h p.
-

Ễp d ng mơ hình s mang l i hi u qu t t, n u áp d ng t t mơ hình, và s

quy t tâm trong cơng tác ch ng th t thoát n
Th

c kéo gi m và duy trì

m cd

-

T k t qu mơ hình đ t đ

c s giúp cho Công ty C ph n C p n

i 17% trong n m 2017.

c, nghiên c u c ng s cung c p các đi u ch nh

trong mơ hình đ t o ra nhi u k ch b n đ phù h p cho t ng đ n v c p n
nhau (khác nhau v áp l c, tu i th đ

c

ng ng, đ i t

4

ng khách hàng…).

c khác


CH

NGă1. T NG QUAN
nhăngh aă

1.1

Th t thoát n

c là l

ng n

c t n th t trong quá trình v n chuy n và phân ph i n

s ch (t tr m b m c p II đ n h dùng n
l

ng n

c s ch vào m ng l

đ

c và các l

ng n

ic pn

c) đ

c xác đ nh b i s chênh l ch gi a

cv il

c khác (nh xúc x đ

c

ng n

c tiêu th th c t ghi nh n

ng ng, kh trùng, th áp, ch a cháy...).

Bao g m hai thành ph n chính là th t thốt và th t thu.
Th t thoát c h c (hay th t thốt h u hình) liên quan đ n rị r t các đi m b n i và
b ng m trên m ng l

i truy n t i - phân ph i n

c s ch đ n v trí đ ng h n

c tiêu

th .
Th t thu (hay th t thốt vơ hình) là l
liên quan đ n sai s đo đ m, tiêu th n
h n

c, tác đ ng lên đ ng h n

ng n

c b t h p pháp nh đ u n i phía tr

đ

c do
c đ ng

c...

Caretaker: là nhân viên qu n lỦ đ a bàn: là ng
ph i, đ

c th t thốt khơng th xác đ nh đ

i n m rõ thông tin v m ng l

i phân

c b nhi m và ch u trách nhi m cho m t khu v c gi i h n trong m ng l

i

ng ng phân ph i c a công ty.

DMA (District Meter Area): khu v c phân vùng tách m ng có 500 - 1500 đ u n i
khách hàng. [1]
CMA (Caretaker Metered Area): c m khu v c phân vùng tách m ng có th có nhi u
DMA trong 1 CMA kho ng 5000 - 7000 đ u n i khách hàng.

5


B ng 1.1: B ng cân b ng n

c c a Hi p h i N c Qu c t (International Water
Association ậ IWA) [1]

N
không

doanh thu

Theo b ng 1.1 l
L

ng n

ng n

c th t thoát th

c th t thoát là do th t thốt n

đi m rị r n i và ng m trên đ
n

c, b ch a n

l

ng n

th n
L

ng th c c b n là:

c c h c trên m ng l

ic pn

c đ n t các

ng ng: t i m i n i joint cao su, rò r t b ch a và đài

c s ch b tràn, đ u n i không đúng quy cách... d n đ n toàn b

c s ch s n xu t t các nhà máy n

c không đ n đ

c cho các đ i t

c th t thu là do tiêu th n

ng n

c b t h p pháp, ghi nh n khơng chính xác d

c tiêu th , do đ nh c l u l

ng k sai, d li u tiêu th truy n v sai,

gian l n đ u n i ...
1.2

Cơngăth cătínhătốnăth tăthốtăn

1.2.1 Cơng th c 1 (có tính l
%TT = n

ng n

c

c khác)

cB.ra - [ n

cD.thu + n

Trong đó:
* n

ng tiêu

c s ch.

ng n

li u l

ng thông qua hai ph

cB.ra: N

c qua đ ng h t ng t i tr m b m c p II

6

c SDK]

(1-1)


* n

c D.thu: L

ng n

c ghi thu đ

* n

c SDK: L

ng n

c x c n, ch a cháy, tr m x lỦ…

1.2.2 Cơng th c 2 (khơng tính l

c trên hóa đ n

ng n

c khác)

FLUIDIS s d ng cơng th c tính tốn th t thốt - là kh i l

n

c phân ph i và l

ng n

c ra hóa đ n cho ng

ng chênh l ch gi a l

ng

i tiêu th trong cùng m t kho ng

th i gian.
Kho ng th i gian đ
L ngăn
(1-1)
L

ngăn

c ch n tính

căth tăthốtă(m3/ngày)= l ng n
n c ra hóa đ n
căth tăthốtă(m3/ngày)= l

Cách th t thoát này th
ph i, d

ng đ

i d ng ch s đ

Ch s TTN

l

Hi u su t c a m ng l
và cùng v i l

1.2.3

đây theo ngày:

ng n

c đư phân ph iậ l
c đư phân ph iậ l

c th hi n b ng ph n tr m l

ng

(1-2)

ng n

c ra hóa đ n

ng n

c s ch đư phân

c g i là ắ ch s TTN ” :
c đư phân ph i

ng n
i (R) đ

l

ng n

ng n

c s d ng th c

c đư phân ph i

c th hi n b i ph n tr m c a l

ng ch s TTN thêm vào:
R

l

Ch s TTN

ng n

(1-3)

c đư phân ph i

(1-4)

Ch s th t thoát theo chi u dài (ILD)

ILP m ngày km

l

ng n

c đư phân ph i
l ng n
T ng chi u dài m ng l

7

c s d ng th c
i

(1-5)


Ch s th t thoát theo s nhánh đ u n i (IPB)
l

IPB m ngày

ng n

c đã phân ph i

l

ng n

c s d ng th c

T ng s đ u n i ng nhánh

C hai ch s ILP, IPB th hi n trung th c nh t v m ng l
bi u th đ

c th t thoát theo kilomet m ng l

i phân ph i n

i, ho c theo m i đ u n i.

(1-6)

c s ch,

ây là nh ng

ch s mang tính k thu t cao nh t, d hi u h n so v i ch s ch th hi n ph n tr m
th t thoát. Tuy nhiên nh ng ch s trên ch đáng tin khi ta bi t đ
dài c a m ng l

c chính xác chi u

i và s đ u n i khách hàng.

Cu i cùng, ta có th ch ra s c rò r h t ng k thu t, ILI (ch s th t thốt theo h
t ng) do đó ch s này đ
n

c đ xu t s d ng cho 1 s thành viên c a IWA (hi p h i

c Qu c T ). Ch s th t thoát theo h t ng cho phép ta có th so sánh gi a nh ng

h th ng phân ph i khác nhau.
1.3

T ngăquan th tăthoátăn

1.3.1 T ng quan th t thoát n
T l th t thoát n
th t thoát n

cătrênăth ăgi i và Vi tăNam
c trên th gi i

c trên th gi i gi a các qu c gia, khu v c không đ ng đ u. T l

c cao th

ng r i vào các n

1.3.1.1 Th c tr ng th t thoát n

c đang và kém phát tri n.

c trên th gi i

V i th c tr ng trái đ t m d n lên và s gia t ng dân s , n
ngày càng quỦ hi m. Trên 70% b m t c a trái đ t đ

c là ngu n tài nguyên

c bao ph b i n

c, nh ng ch
i. Tuy nhiên

có 0.5% c a l

ng n

c trên cung c p cho nhu c u tiêu th c a con ng

h n 1/3 c a l

ng n

c s ch đ

c cung c p đó b th t thốt, rị r b i h th ng cung

c pn

c s ch đô th tr

c khi đ n đ i t

các n

c công nghi p, h t ng c p n

ng s d ng n

c đư đ

c. H u h t các thành ph

c xây d ng t đ u th k 20. C s h

t ng đang xu ng c p nhanh chóng nh ng vi c thay th , đ i m i đ
cho h gia đình và các khu công nghi p không đ

8

ng ng cung c p

c đ u t thích đáng.

Thách th c ch y u mà các thành ph l n đang ph i đ i m t là làm cách nào đ đ i
phó v i TTN đang
L

ng n

m c cao và khơng ki m sốt đ

c th t thoát đ

c

trên th gi i.T t c các n

c.

c tính có m c giá tr v

t trên 18 tri u USD m i n m

c trên th gi i thì TTN đang x y ra trong c h th ng ng

c a khách hàng s d ng và h th ng ng phân ph i c a nhà cung c p. N

c th t thoát

là v n đ chung đang x y ra

c đang phát

nh ng n

c phát tri n c ng nh

các n

tri n.
T t c m ng l

i cung c p n

c trên th gi i đ u có m t kh i l

ng th t thốt th c t .

Các chun gia dị tìm rị r xác nh n r ng ngay c trong m ng l
phân ph i c ng có m t l
M ng l

im iđ

c đ a vào

ng nh b th t thoát.

i phân ph i tr i qua nhi u n m s d ng mang m t đ c tr ng ắn m ngồi t m

nhìn, n m ngồi nh n th c”, đ c bi t là n i mà ngu n n

c có giá r và d i dào. V n

đ liên quan đ n th t thoát là r t l n. Th t thốt h u hình gián ti p đòi h i ngu n cung
nhi u h n, x lý, và kh i l
các đ i t

ng tiêu th n

ng v n chuy n l n h n so v i nhu c u tiêu th th c t t

c. S rò r , th t thoát liên t c và ch y tràn th

ng xuyên gây

ra thi t h i đáng k và làm n ng thêm trách nhi m xã h i đ i v i đ n v c p n
s th t thoát cao gây ra gi i h n s t ng tr
v ngu n c p n

c hi n t i. nh h

ng c p n

c. Ch

c c a khu v c b i s h n ch

ng cao đ n th t thốt kinh t .

Th t thốt vơ hình khơng mang theo các tác đ ng v t lý mà ch có th t thốt h u hình

là ph bi n. Th t thốt đó gây thi t h i đáng k đ n tài chính c a nhà cung c p và
khách hàng, c ng nh làm sai l ch nh ng d li u c n thi t cho quy ho ch tài nguyên
n

c. Tác đ ng kinh t c a th t thốt vơ hình th

ng t

ng đ i rõ ràng h n nhi u so

v i th t thốt h u hình, hình th c th t thốt vơ hình th

ng xun nói chung là th t

thu t vi c bán l cho khách hàng, trong khi chi phí c b n c a th t thốt h u hình là
chi phí s n xu t bi n đ i nh đi n n ng, hóa ch t, v.v. đ i v i m t đ n v n
nhà cung c p n

c. Các

c đ a ra đ n giá bán l đ n khách hàng có m c t 10 đ n 40 l n chi

phí s n xu t cho vi c x lý và phân ph i n

c. Tuy nhiên ngu n n

c thô hi n đang b

đe d a b i h n hán và thi u ngu n cung c p, v n đ đ t ra là ph i b o t n ngu n cung
ho c đ u t ngu n cung c p n

c s ch m i. Giá tr th t thốt h u hình thích h p m c
9


giá bán l , t khi ngu n n
ngu n n

cđ

c ti t ki m b i vi c gi m th t thoát đ i di n nh m t

c m i. ắM t ngu n n

m i ho c có th tránh đ

cm iđ

c tìm th y” dùng đ bán cho khách hàng

c các h n ch v nhu c u trong th i k h n hán ho c thi u

n

c. Th t thốt vơ hình x y ra tr c ti p tác đ ng đ n ngu n thu c a đ n v cung c p

n

c. Nhi u h th ng trên kh p th gi i khơng có c c u đo đ m chính xác và hình

th c ra hóa đ n phù h p, và không nh n th c đ

c là th t thoát đang x y ra. Vi c

gi m TTN không nh ng c i thi n ho t đ ng c a ngu n cung c p mà còn đem l i k t
qu làm t ng l i nhu n. Thêm vào đó s hồn v n l i m t cách nhanh chóng và tr c
ti p do vi c qu n lỦ TTN đem l i.
Nh ng s ki n và các ch s v s thi t h i n
-

L

-

Trên 1.4 t ng

c tiêu th yêu c u t ng lên 40% đ n n m 2025 so v i n m 2010.

H n 1/3 l

c a thành ph tr
-

các đô th trên tồn c u:

i khơng đ

c ti p c n v i ngu n n

c s ch và an toàn.

n n m 2025, m t ph n ba dân s th gi i b tác đ ng b i s thi u n

-

ng n

c

ng n

c.

c u ng cung c p trên th gi i b m t t h th ng phân ph i

c khi đ n đ

c tay ng

Trên 18 t USD giá tr c a n

i tiêu dùng.

c hàng n m đ

c xem là TTTT (hay NKDT,

NRW).
-

nh ng n

c đang phát tri n thì TTN ln l n h n 30% có n i lên đ n 80%.

-

M i n m, có h n 32 tri u m3 n

-

N u chúng ta gi m đ

cung c p n

c th t thoát c h c đ

c x lý t HTCN đơ th

c ½ ch s NRW, khi đó s có trên 130 tri u ng

c s ch.

10

iđ

c


B ng 1.2: T l TTN gi a các thành ph trong khu v c (tháng 10/2011) [2]

M tă s ă thƠnhă ph ă trongă khuă

T ăl ăTTN (%)

v c
Pnompenh ( Campuchia )

26.24

Tokyo

T

nh ng n

7

Seoul ( Korea)

24.82

Vientiane ( Lào )

27.89

Kualelumpur( Malaysia)

43.47

Bangkok ( Thái Lan )

36.00

Th

46.25

ng H i ( Trung Qu c)

Thành ô ( Trung Qu c )

18.21

Osaka (Nh t B n)

6.84

c có t

Singapore, an M ch,

l th t thốt, th t thu n
c, Nh t. T i các n

Indonesia, khu v c phía
t

5% đ n 7% nh

c này, t l th t thu g n nh b ng 0, và

ch cịn t l th t thốt do k thu t. Nhi u n
cơng tác ch ng th t thốt, th t thu n

c s ch ch t

c có nh ng n l c v

c s ch nh

khu v c phía Tây Jakarta c a

ông Manila c a Philippine. T i khu v c phía

t l th t thốt, th t thu n

t b c trong
ông Manila,

c s ch cao t i 63% vào n m 1997 sau 15 n m đư h t

l này xu ng ch còn 11%. Nguyên nhân đ t đ

c thành công này là t i khu v c phía

ơng Manila đư áp d ng m t lo t các gi i pháp t ng h p nh :
(a) S p x p l i c c u t ch c,
(b) Nâng cao n ng l c và k n ng cho nhân viên,
11

(c)

n gi n hóa m ng l

iđ

ng ng c p n

(d) Quan h ch t ch v i chính quy n đ a ph

c,
ng,

(e) Thi t l p b ch s theo dõi,
(f) Áp d ng các gi i pháp k thu t.
B ng 1.3: B ng

c tính n

c khơng doanh thu toàn c u (N m 2009) [3]

Nh n xét:
n

M t th c t là 70% l

ng n

nh ng

c có thu nh p th p. Ngay t i khu v c Châu Ễ t l TTN c a các đ n v c p n

vào lo i cao nh t, nh t là HTCN
-

c th t thoát trên kh p th gi i x y ra

c

Châu Phi và Châu M La Tinh.

Chi phí NKDT làm cho các đ n v c p n

c trong nhóm các n

c có thu nh p

v a và th p tiêu t n kho ng 10 t USD hàng n m.
-

Ngay trong b n thân các đ n v c p n

quy t và gi m thi u NKDT.

12

c v n ch a có s n l c l n đ gi i

T l TTN TPHCM đang

-

m c cao (40.53% n m 2009) so v i các n

c trong

khu v c c ng nh các đang phát tri n.
1.3.1.2 M t s kinh nghi m, gi i pháp ch ng th t thốt, th t thu n
n

c trên th gi i có t l th t thoát, th t thu n

-

Nh ng ng

-

c s ch th p

i có trách nhi m ph i ý th c đ

th t thoát, th t thu n

c s ch t i các

c t m quan tr ng c a vi c ch ng

c s ch.

y m nh công tác tuyên truy n, Ủ th c b o v ngu n tài nguyên n

-

Ph i xác đ nh đ

c b ng cân b ng l

-

Phân vùng, tách m ng h p lý. Phân vùng m ng l

ng n

c s ch.

c đ a vào m ng.
i thành các DMZ (District

Metered Zone) và DMA (District Metered Area) đ d qu n lỦ.
-

V n hành tr m b m phù h p v i ch đ dùng n

và ki m soát đ
m ng l

c áp l c, l u l

ng n

c trên m ng l

c t i các đi m đ u m ng l

i.

i và các đi m cu i

i, các đi m b t l i.

-

Thay th ngay các đ

-

Ph i không ng ng đ u t nâng c p các thi t b dị tìm các đi m rò r .

-

i u ch nh

ng ng c nát, đư xu ng c p.

ng d ng Công ngh thông tin vào qu n lỦ.
Cán b , nhân viên qu n lỦ m ng l

i ph i th

ng xuyên đ

c đào t o đ nâng

cao Ủ th c và k n ng tay ngh .
-

Các kinh nghi m, gi i pháp trên c ng chính là nh ng kinh nghi m, gi i pháp

mà m t s công ty c p n
s ch t i các đô th nh

c Vi t Nam đư áp d ng đ h t l th t thoát, th t thu n
Bà R a V ng Tàu, Bình D

c

ng, H i Phịng…

1.3.2 T ng quan th t thoát n

c trên th gi i Vi t Nam

1.3.2.1 Th c tr ng th t thoát n

c

Vi t Nam

Tính đ n cu i n m 2012, Vi t Nam có 765 đơ th , t l đơ th hóa đ t kho ng
32.2%. Tồn qu c có 68 cơng ty c p n

c chính , t ng cơng su t thi t k đ t 6.6 đ n
13


6.65 tri u m3/ngày, t l dân c

đô th đ

c cung c p t

trung đ t 77.5 ÷ 78%. T l th t thốt, th t thu n
÷29%. Trong đó có 14 doanh nghi p c p n
T ng l

ng n

h th ng c p n

ct p

c s ch bình quân kho ng 28

c đư th c hi n c ph n hóa. [4]

c s ch th t thốt, th t thu n m 2011 trên toàn b các t nh, thành Vi t

Nam là 1,869,708 m3/ngày.đêm, l n h n tồn b cơng su t c a các nhà máy n

ct i

thành ph H Chí Minh do SAWACO qu n lý.
Theo ch
đ

ng trình qu c gia ch ng th t thoát, th t thu n

c Th t

c s ch đ n n m 2025 đư

ng chính ph phê duy t, cơng tác gi m t l th t thốt, th t thu n

c

s ch ph i đ t các m c tiêu sau:
-

n n m 2015: t l th t thốt, th t thu n

c s ch bình qn là 25%.

-

n n m 2020: t l th t thoát, th t thu n

c s ch bình quân là 18%.

-

n n m 2025: t l th t thoát, th t thu n

c s ch bình quân là 15%.

B ng 1.4: T l th t thoát th t thu n

c s ch c a Vi t Nam qua các n m [2]

N m 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
T l
th t 36
thoát
(%)

34

33

33

T l th t thoát, th t thu n

33

33

32

31

i 25% theo m c tiêu đ n n m 2015 mà Chính ph đư đ ra. Cịn l i

2015 t l TTN có th gi m d

ng n

i 25%. N u tính trên cơng su t c p n

c thì có kho ng 54.9% l

25%, còn t i 41.8% l
l

28-29

c đ t t l th t thoát, th t

60.3% s t nh/thành c n th c hi n các gi i pháp ch ng th t thoát n
th ng c p n

29

c m c tiêu trên.

n cu i n m 2011 đư có 39.7% các t nh/thành trên c n
c s ch d

30

c s ch còn quá cao so v i m c tiêu, do đó c n có nh ng

gi i pháp c th k p th i đ đ t đ

thu n

30

ng n

ng n

cđ

cđ đ nn m
c c a các h

c s n xu t ra có t l TTN trên

c s n xu t ra có t l TTN trên 30% và có 24.8%

c s n xu t ra có t l TTN trên 40%. [6]
14


B ng 1.5: T l TTN gi a các công ty c p n
Cácăăcôngătyăc păn

cătrongăn

c:

c trong n

c [5]

T ăl ăTTN (%)
(2009)

Công ty TNHH MTV C p n

c à N ng

Công ty TNHH MTV C p n
D

31

c Mơi tr

ng Bình

12.9

ng

T ng Cơng ty C p n

c Sài Gịn TNHH MTV

40.53

Cơng ty TNHH MTV C p n

c

ng Nai

Công ty TNHH MTV C p n

c V nh Long

24.5

Công ty TNHH MTV C p n

c Sóc Tr ng

13.96

Cơng ty TNHH MTV C p Thốt n
ô Th

25.5

c và Môi Tr

ng

25.69

ng Tháp

Công ty C ph n C p n

c Bà R a ậ V ng Tàu

15

13