Tải Bài văn mẫu lớp 6: Phân tích bài thơ Đêm nay Bác không ngủ của Minh Huệ - Những bài văn hay lớp 6

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>Bài văn hay lớp 6</b>

<b>Phân tích bài thơ Đêm nay Bác không ngủ cuả Minh Huệ</b>

<b>Dàn ý phân tích bài thơ Đêm nay Bác khơng ngủ Minh Huệ</b>

<b>1. Phần mở bài:</b>

- Đêm nay Bác không ngủ là bài thơ sống mãi với thời gian. Đây là bài thơ hay
nhất của nhà thơ Minh Huệ viết về Người. Bài thơ dựa trên sự kiện: trong chiến
dịch biên giới cuối năm 1950, Bác Hồ trực tiếp ra mặt trận theo dõi và chỉ huy
cuộc chiến đấu của bộ đội và nhân dân ta.

- Qua câu chuyện về một đêm không ngủ của Bác Hồ trên đường đi chiến dịch,
bài thơ đã thể hiện tấm lòng yêu thương sâu sắc, rộng lớn của Bác với Bộ dội
và nhân dân, tình cảm u kính, cảm phục của người chiến sĩ đối với lãnh tụ.
- Bác Hồ hiện lên trong bài thơ vừa giản dị, thân quen gần gũi như người cha,
người ông vừa đẹp lung linh như một ơng tiên trong câu chuyện cổ tích.

<b>2. Phần thân bài:</b>

a). Hình ảnh Bác Hồ thể hiện qua.Tấm lịng yêu thương sâu sắc, rộng lớn của
Bác đối với bộ đội và nhân dân

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

* Tấm lòng yêu thương sâu sắc, rộng lớn của Bác dành cho bộ đội và nhân dân
trước hết thể hiện qua việc Bác thức trắng đêm để suy nghĩ. Ngay đầu bài thơ,
tác giả viết:

<i>“ Anh đội viễn thức dậy</i>
<i>Thấy trời khuya lắm rồi</i>
<i>Mà sao Bác vẫn ngồi</i>
<i>Đêm nay Bác không ngủ.”</i>

- Đang ngủ say chợt tỉnh giấc, anh đội viên ngạc nhiên khi thấy Bác vẫn còn
chưa ngủ. Suốt ngày hành quân, đêm là lúc mọi người cần ngủ để đủ sức mai
tiếp tục hành quân. Ấy vậy mà, Bác vẫn cịn ngồi đó:

<i>“Lặng n bên bếp lửa</i>
<i>Vẻ mặt Bác trầm ngâm</i>
<i>Ngoài trời mưa lâm thâm</i>

<i>Mái lều tranh xơ xác."</i>

- Đêm khuya, mọi người yên giấc, một mình Bác ngồi bên bếp lửa hồng với vẻ
mặt trầm ngâm, vẻ mặt “trầm ngâm” của Bác là vẻ mặt của người ông, người
cha đang suy nghĩ mà tác giả đã phát hiện và miêu tả một cách thành cơng.
Phải là người có chiều sâu trong nghĩ suy mới có vẻ mặt như vậy. Trời sắp
sáng, anh đội viên thức dậy và:

<i>“ Anh hốt hoảng giật mình</i>
<i>Bác vẫn ngồi đinh ninh</i>
<i>Chịm râu im phăng phắc.”</i>

Hình ảnh Bác hiện lên trong những câu thơ trên đã làm lay động tâm hồn người
đọc. Dường như Bác đã hóa thân thành bức tượng tuyệt đẹp bên bếp lửa hồng.
Hai từ láy “đinh ninh”, “phăng phắc” đã diễn tả mức độ tột cùng của sự im
lặng. Hai từ đó có tác dụng nhấn mạnh Bác dang chìm trong những suy nghĩ về
các chiến sĩ, về đồn dân cơng, về dân, về nước.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

- Bác đốt bếp lửa hồng để sưởi ấm cho các chiến sĩ ngon giấc trong đêm đông
lạnh giá giữa núi rừng phương Bắc “Người cha mái tóc bạc Dốt lửa cho anh
nằm”.

- Bác đi đắp chăn để giữ hơi ấm cho các chiêm sĩ ngon giấc.

- Bác nhón chân nhẹ nhàng đế các chiến sĩ khơng giật mình tỉnh giấc. Bằng
những việc làm rất cụ thể trong đêm đông, ta cũng thấy được lòng yêu thương,
quan tâm và lo lắng sâu sắc của Bác dành cho các chiến sĩ. Người lính nào
cũng được Bác chăm sóc, được Bác chia sẻ tình u thương.

* Tấm lịng u thương sâu sắc, rộng lớn của Bác dành cho bộ đội và nhân dân
được thể hiện dân qua lời bộc bạch trực tiếp.

- Thể hiện qua lời dặn dò của Bác đối với người đội viên:

<i>“ Chú cứ việc ngủ ngon</i>
<i>Ngày mai đi dánh giặc.”</i>

- Thể hiện qua lời Bác nói với anh đội viên:

<i>“ Bác thương đồn dân cơng</i>
<i>Đêm nay ngủ ngoài rừng</i>

<i>Rải lá cây làm chiếu</i>
<i>Manh áo phủ làm chăn…”</i>

Là vị lãnh tụ của dân tộc phải lo biết bao việc lớn, nhưng Bác đã rất quan tâm
đến những việc cụ thể hằng ngày của đồn dân cơng. Tấm lòng của Bác như
tấm lòng của người cha đành cho những đứa con thân yêu của mình.

b). Hình ảnh Bác Hồ thể hiện qua tấm lịng u kính, cảm phục của người chiến
sĩ đối với vị lãnh tụ

- Anh đội viên ngạc nhiên khi đêm đã khuya mà Bác vẫn còn thức.

- Anh đội viên hốt hoảng khi thấy trời gần sáng mà bác vẫn ngồi ngồi im lặng
bên bếp lửa hồng để suy suy nghĩ, lo lắng cho mọi người.

- Hình ảnh Bác hiện lên trước mắt anh đội viên cao đẹp lồng lộng:

<i>“ Anh dội viên mơ màng</i>
<i>Như nằm trong giấc mộng</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

- Tấm lịng của Bác đơi với anh đội viên nói riêng, đơi với những người chiến
sĩ nói chung thật ấm áp. Sự nồng ấm của tình thương ấm hơn cả ngọn lửa hồng
trong đêm đông giá rét. Và chỉ có Bác kính u của chúng ta mới có tấm lòng
bao la rộng mở như vậy:

<i>“Bác ơi! Tim Bác mênh mơng thế</i>
<i>Ơm cả non sơng mọi kiếp người.”</i>

(Tố Hữu)

- Với tình cảm yêu thương và kính trọng, anh đội viên lo lắng cho Bác vì:

<i>“ Chiến dịch hãy cịn dài</i>
<i>Rừng lắm dốc, lắm ụ</i>
<i>Đêm nay Bác khơng ngủ</i>

<i>Lấy sức đâu mà đi.”</i>

Tóm lại: Qua lời kể, qua suy nghĩ và tình cảm của người đội viên, ta thấy Bác

hiện lên trong bài thơ vừa gần gũi thân quen vừa cao đẹp lồng lộng.

<b>3. Phần kết bài</b>

- Bằng sự kết hợp tài tình giữa ngơn ngữ kể, ngơn ngữ tả, ngơn ngữ nhân vật và
bình luận trữ tình, Minh Huệ đã khắc họa thật thành cơng hình tượng Bác Hồ.
- Hình tượng Bác là hình tượng trung tâm của bài thơ. Giữa cảnh đêm đông của
núi rừng lạnh giá thời chiến tranh, Bác hiện lên đẹp như một vị tiên ông trong
câu chuyện cổ tích.

- Học bài thơ Đêm nay Bác khơng ngủ, em càng thấy kính u và biết ơn.
Người nhiều hơn bởi Bác không chỉ là người chiến sĩ cách mạng vĩ đại của dân
tộc, Bác còn là vị cha già hiền đức của nhân dân Việt Nam.

<b>Phân tích bài thơ Đêm nay Bác khơng ngủ Minh Huệ - Mẫu 1</b>

Bác Hồ vị cha già kính yêu của dân tộc, tấm lịng, sự vĩ đại của Bác ln là
nguồn cảm hứng sáng tác cho biết bao thế hệ tác giả. Viết về Bác ta không thể
không nhắc đến tác phẩm Đêm nay Bác không ngủ của nhà thơ Minh Huệ. Tác
phẩm đã vẽ lên chân dung của vị lãnh tụ vừa giản dị, gần gũi vừa vĩ đại, lớn
lao.

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

đêm chiến đấu. Câu chuyện mở ra ở chiến khu vào một đêm đông giá rét khi
Bác ở trong rừng sâu cùng các chiến sĩ. Qua lời kể của anh đội viên, ta thấy
Bác hiện lên thật giản dị, đẹp đẽ.

Với cương vị là một nhà lãnh đạo, một vị lãnh tụ đáng lẽ Bác sẽ nhận được sự
quan tâm, chăm sóc đặc biệt từ mọi người, được ngủ ở một nơi an toàn, ấm áp
nhưng ngược lại, Bác hòa cùng nhịp sống với những người chiến sĩ. Anh đội
viên vô cùng ngạc nhiên, khi thấy Bác tuổi đã cao nhưng vẫn sẵn sàng đi hành
quân trong đêm mưa rét và ngay cả khi đêm đã về khuya bác vẫn chưa ngủ:

<i>“ Lặng yên bên bếp lửa</i>
<i>Vẻ mặt Bác trầm ngâm”</i>

<i>“Rồi Bác đi dém chăn</i>
<i>Từng người từng người một</i>

<i>Sợ cháu mình giật thột</i>
<i>Bác nhón chân nhẹ nhàng”</i>

Bác ngồi trầm ngâm bên bếp lửa lo cho các anh bộ đội ngoài kia phải chống
chọi với cái lạnh, với sự nguy hiểm, Bác lo cho chiến dịch, lo cho tương lai của
đất nước. Những cử chỉ của Bác thật ân cần, ấm áp, cái nhón chân nhẹ nhàng
khiến người ta liên tưởng Bác như người cha đang chăm lo cho những đứa con
của mình. Bởi vậy mà anh thanh niên đã phải thốt lên: “Bóng bác cao lồng
lộng/ Ấm hơn ngọn lửa hồng” . Tình cảm yêu thương bao la của Bác còn ấm
hơn ngọn lửa thực kia, nó có sức mạnh khơng chỉ sưởi ấm cơ thể mà cịn có thể
sưởi ấm cả tâm hồn, làm bừng lên tinh thần yêu nước của người chiến sĩ.

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

dân, cho nước. Tấm lòng của Bác thật bao la, rộng lớn như trời biển. Trước tấm
lịng của Bác, anh đội viên đã có một hành động thật tự nhiên, chân thành “anh
thức luôn cùng Bác” .

Bài thơ viết bằng thể thơ năm chữ giàu nhịp điệu, gần gũi với lối hát dặm của
Nghệ Tĩnh, dễ thuộc, dễ đi vào lòng người đọc. Cùng với đó, tác giả sử dụng
lớp ngơn ngữ, hình ảnh giản dị, kết hợp khéo léo các biện pháp tu từ: so
sánh (Bóng bác cao lồng lồng/ Ấm hơn ngọn lửa hồng) ; biện pháp ẩn
dụ (Người cha mái tóc bạc) . Lối kể chuyện theo trình tự thời gian hấp dẫn,
diễn biến tự nhiên, hợp lí, tác giả đã khắc họa thành cơng chân dung vị cha già
của dân tộc.

Đêm nay Bác không ngủ là bài thơ giàu cảm xúc, dễ đi vào lịng người. Qua
bài thơ ta khơng chỉ thấy tấm lịng u thương, kính trọng của anh đội viên đối
với Bác. Mà còn thấy được chân dung sáng ngời của vị lãnh tụ vĩ đại với tấm
lòng quan tâm, yêu thương sâu sắc nhân dân, bộ đội.

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

chiến sĩ đối với lãnh tụ. Bài thơ Đêm nay Bác không ngủ sử dụng thể thơ năm
chữ thích hợp với lối kể chuyện kết hợp miêu tả. Đây là bài thơ tự sự trữ tình
có nhiều chi tiết giản dị và cảm động được trình bày như một câu chuyện về
người thật việc thật. Có hồn cảnh, khơng gian, thời gian, địa điểm, có diễn
biến sự việc, có cả lời đối thoại giữa hai nhân vật (anh đội viên và Bác Hồ).

<i>“ Anh đội viên thức dậy</i>
<i>Thấy trời khuya lắm rồi</i>
<i>Mà sao Bác vẫn ngồi</i>
<i>Đêm nay Bác khơng ngủ.</i>

<i>Lặng n nhìn bếp lửa</i>
<i>Vẻ mặt Bác trầm ngâm.</i>
<i>Ngoài trời mưa lâm thâm</i>

<i>Mái lều tranh xơ xác.”</i>

Hai khổ thơ đầu giới thiệu thời gian, không gian của câu chuyện, hình ảnh Bác
Hồ và anh đội viên. Trong đêm khuya, trời mưa, gió lạnh, anh đội viên thức
giấc, thấy Bác vẫn ngồi bên bếp lửa. Anh băn khoăn thắc mắc, vì trời đã khuya
lắm rồi mà Bác vẫn ngồi trầm ngâm bên bếp lửa. Anh kín đáo dõi theo diễn
biến tâm trạng trên nét mặt và trong từng cử chỉ ân cần của Bác. Anh xúc động
hiểu rằng Bác đang lặng lẽ đốt lửa để sưởi ấm cho chiến sĩ.

<i>“ Anh đội viên nhìn Bác</i>
<i>Càng nhìn lại càng thương</i>

<i>Người Cha mái tóc bạc</i>
<i>Đốt lửa cho anh nằm”</i>

Trong lòng anh đội viên dấy lên tình cảm u thương, kính trọng Người vơ
hạn.

<i>“ Rồi Bác đi dém chăn</i>
<i>Từng người từng người một </i>

<i>Sợ cháu mình giật thột</i>
<i>Bác nhón chân nhẹ nhàng ”</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

lắng cho đàn con. Cử chỉ nhón chân nhẹ nhàng của Bác là một chi tiết đặc sắc,
thật giản dị mà xúc động, bộc lộ tấm lòng yêu thương sâu xa và sự tôn trọng,
nâng niu của vị lãnh tụ đối với bộ đội.

<i>“ Anh đội viền mơ màng</i>
<i>Như nằm trong giấc mộng</i>

<i>Bóng Bác cao lồng lộng</i>
<i>Ấm hơn ngọn lửa hồng.”</i>

Ngọn lửa bập bùng soi bóng Bác khi mờ khi tỏ. Anh mơ màng thấy bên ánh lửa
bập bùng, bóng Bác cao lồng lộng in trên vách nứa đơn sơ, vừa chập chờn hư
ảo, vừa ấm áp yêu thương. Bác như ông Bụt, ông Tiên xuất hiện giữa khung
cảnh rừng sâu, trong đêm khuya, dưới mái lều tranh. Thực và mộng đan cài vào
nhau, tạo nên hình ảnh tuyệt đẹp về Bác.

<i>“ Thổn thức cả nỗi lịng</i>
<i>Thầm thì anh hỏi nhỏ:</i>

<i>Bác ơi Bác chưa ngủ</i>
<i>Bác có lạnh lắm không?”</i>

Anh đội viên lo lắng tha thiết mời Bác đi nghỉ, vì đêm đã khuya rồi mà Bác vẫn
chưa đi ngủ. Nỗi lo Bác ốm cứ bề bộn trong lòng anh.

<i>“ Chú cứ việc ngủ ngon</i>
<i>Ngày mai đi đánh giặc”</i>

Nhưng Bác không trả lời câu hỏi của anh mà ân cần khun nhủ:

<i>“ Khơng biết nói gì hơn</i>
<i>Anh nằm lo Bác ốm</i>
<i>Lịng anh cứ bề bộn</i>
<i>Vì Bác vẫn thức hồi</i>
<i>Chiến dịch hãy cịn dài</i>

<i>Rừng lắm dốc lắm ụ</i>
<i>Đêm nay Bác không ngủ</i>

<i>Lấy sức đâu mà đi?”</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

<i>“ Bác vẫn ngồi đinh ninh </i>
<i>Chòm râu im phăng phắc.”</i>

Lần thứ ba thức dậy, anh đội viên hốt hoảng giật mình khi thấy Bác vẫn khơng

ngủ mà tập trung suy nghĩ cao độ.

<i>“ Anh vội vàng nằng nặc </i>
<i>Mời Bác ngủ Bác ơi </i>
<i>Trời sắp sáng mất rồi </i>
<i>Bác ơi! Mời Bác ngủ!”</i>

Anh lo lắng vì sợ Bác mệt, khơng tiếp tục được cuộc hành trình. So với lần
trước, lần này anh đội viên năn nỉ mạnh dạn hơn, tha thiết hơn.

<i>“ Bác thức thì mặc Bác </i>
<i>Bác ngủ khơng an lịng</i>
<i>Bác thương đồn dân cơng </i>

<i>Đêm nay ngủ ngoài rừng </i>
<i>Rải lá cây làm chiếu </i>
<i>Manh áo phủ làm chăn.</i>

<i>Trời thì mưa lâm thâm </i>
<i>Làm sao cho khỏi ướt! </i>
<i>Càng thương càng nóng ruột </i>

<i>Mong trời sáng mau mau.”</i>

Cảm động trước nhiệt tình của người chiến sĩ, Bác thấy cần phải giải thích
ngun nhân mình không ngủ để cho anh yên tâm: Lý do Bác khơng ngủ vì
Bác lo cho bộ đội, dân cơng đang ngủ ngồi rừng. Tuy khơng thấy tận mắt,
nhưng Bác cảm nhận rất cụ thể những gian lao vất vả của họ.

<i>“ Anh đội viên nhìn bác</i>

<i>Bác nhìn ngọn lửa hồng</i>
<i>Lịng vui sướng mênh mơng </i>

<i>Anh thức ln cùng Bác”</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

thấy trong tâm hồn mình tràn ngập một niềm hạnh phúc. Bác đã khơi dậy tình
đồng đội, tình giai cấp đẹp đẽ, cao quý. Khi đã hiểu rõ tâm trạng của Bác thì
người chiến sĩ: Lịng vui sướng mênh mơng, Anh thức ln cùng Bác.

<i>“ Đêm nay Bác ngồi đó </i>
<i>Đêm nay Bác khơng ngủ </i>

<i>Vì một lẽ thường tình </i>
<i>Bác là Hồ Chí Minh”</i>

Riêng ở đoạn cuối, chúng ta thấy có sự hịa hợp khéo léo giữa suy nghĩ của nhà
thơ và tâm trạng người chiến sĩ.

Nhà thơ đã đặt mình vào vị trí nhân vật anh đội viên để cảm nhận, suy nghĩ về
Bác. Chính vì vậy nên cảm xúc của nhà thơ đạt tới mức chân thành và sâu sắc.
Bài thơ thể hiện tình cảm chung của bộ đội và nhân dân ta đối với Bác Hồ.
Đồng thời là lòng tin yêu, biết ơn sâu sắc và tự hào về vị lãnh tụ cách mạng vĩ
đại mà bình dị. Tình cảm của tác giả được bộc lộ dàn trải suốt bài thơ. Đêm nay
không ngủ được miêu tả trong bài thơ chỉ là một trong vô vàn những đêm
không ngủ của Bác. Cuộc đời Người đã dành trọn vẹn cho nhân dân, Tổ quốc.
Chúng ta nguyện sống, học tập và làm việc sao cho xứng đáng với Bác kính
yêu.

<b>Phân tích bài thơ Đêm nay Bác không ngủ Minh Huệ - Mẫu 3</b>

Bác Hồ của chúng ta không chỉ được biết đến là một nhà lãnh tụ của dân tộc

Việt Nam mà Bác còn được biết đến như một thi nhân thi sĩ một danh nhân của
thời đại. Bác đã để lại cho chúng ta một khối lượng tác phẩm đồ sộ và có tầm
ảnh hưởng lớn đối với thời đại. Trong số đó có bài thơ "đêm nay Bác khơng
ngủ"đã để lại trong lịng người đọc rất nhiều ấn tượng khó qn. Bài thơ được
sáng tác khi Bác hồ trực tiếp ra chiến trận để chỉ huy cuộc chiếnđấu. Bài thơ
đọng lại trong lòng người đọc về vị lãnh tụ của dân tộc.

Câu chuyện được diễn biến trong một đêm lạnh,và được bắt đầu khi anh

</div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11>

mắt cịn đnag mơ mồ khơng rõ thực hay ảo của anh đội viên. Hình tượng của
Bác hiện lên vừa cao vời vợi vĩ đại mà cũng hết sức gần gũi sưởi ấm lòng anh
hơn ngọn lửa hồng.

<i>" Anh đội viên thức dậy</i>
<i>Thấy trời khuya lắm rồi</i>

<i>Mà sao Bác vẫn ngồi</i>
<i>Đêm nay Bác khơng ngủ.</i>

<i>Lặng n nhìn bếp lửa</i>
<i>Vẻ mặt Bác trầm ngâm.</i>
<i>Ngoài trời mưa lâm thâm</i>

<i>Mái lều tranh xơ xác"</i>

Đây là lần đầu tiên anh đội viên thức giấc. Anh dã thức dậy sau một giấc ngủ
dài,anh chợt nhìn thấy hình ảnh Bác vẫn cịn ngồi đó vẫn trầm ngâm miệt mài
suy nghĩ cho việc nước. Ngoài trời đã lạnh hơn rất nhiều nhưng bác vẫn không
vào trong mà Bác vẫn ngồi đốt lửa cho các chiến sĩ bớt đi cái lạnh. Anh lặng lẽ
đứng nhìn Bác lặng kẽ quan sát Bác từ nét mặt đến cử chỉ của Bác.

<i>" Anh đội viên nhìn Bác</i>
<i>Càng nhìn lại càng thương</i>

<i>Người Cha mái tóc bạc</i>
<i>Đốt lửa cho anh nằm</i>

<i>Rồi Bác đi dém chăn</i>
<i>Từng người từng người một.</i>

<i>Sợ cháu mình giật thột</i>
<i>Bác nhón chân nhẹ nhàng"</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(12)</span><div class='page_container' data-page=12>

ấm áp đến kì lạ ấm hơn cả ngọn lửa hồng. Và lần thứ ba anh thức dậy anh giật
mình khi Bác vẫn chưa ngủ.

<i>" Bác vẫn ngồi đinh ninh</i>
<i>Chòm râu im phăng phắc."</i>

Tư thế ấy biểu lộ Bác đang tập trung suy nghĩ cao độ. Anh lo lắng vì sợ Bác
mệt, khơng tiếp tục được cuộc hành trình. Sự lo lắng ở anh đã thành hốt hoảng
thực sự và nếu lần trước anh chỉ dám thầm thì hỏi nhỏ thì lần này anh năn nỉ
mạnh dạn hơn, tha thiết hơn:

<i>" Anh vội vàng nằng nặc</i>
<i>Mời Bác ngủ Bác ơi</i>
<i>Trời sắp sáng mất rồi</i>
<i>Bác ơi! Mời Bác ngủ!"</i>

Cảm động trước nhiệt tình của người chiến sĩ, Bác thấy cần phải giải thích

ngun nhân mình khơng ngủ để cho anh n tâm:

<i>" Bác thức thì mặc Bác</i>
<i>Bác ngủ khơng an lịng</i>
<i>Bác thương đồn dân cơng</i>

<i>Đêm nay ngủ ngoài rừng</i>
<i>Rải lá cây làm chiếu</i>
<i>Manh áo phủ làm chăn.</i>

<i>Trời thì mưa lâm thâm</i>
<i>Làm sao cho khỏi ướt!</i>
<i>Càng thương càng nóng ruột</i>

<i>Mong trời sáng mau mau."</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(13)</span><div class='page_container' data-page=13>

lại chủ quyền độc lập, tự do, cơm áo, hòa bình. Một nỗi xúc dộngđộtngột dâng
trào trong anh chiến sĩ khi anh hiểu được tấm lịng của Bác,khi đó anh chiến sĩ
vô cùng vui sướng. Anh muốn chia sẻ nỗi niềm cùng Bác và đã thức luôn cùng
Bác. Hồ Chí Minh là một vị lãnh tụ vĩ đại một người cha hiền hậu,Bác không
chỉ lo cho những việc lớn mà con nghĩ đến từng miếng ăn giấc ngủ của tất cả
các chiến sĩ và còn của tất cả mọi người dân.

Ở đoạn kết tác giả viết

<i>" Vì một lẽ thường tình</i>
<i>Bác là Hồ Chí Minh"</i>

Lẽ thường tình ấy đơn giản dễ hiểu mà sâu sắc. Vì tên người là Hồ Chí Minh.
Vì người từng ra trận từng đồng cam cộng khổ đối với các chiến sĩ dân cơng.

Ba chữ "lẽ thường tình"hiện ra trong lòng người đọc bao nhiêu liên tưởng tốt
đẹp về vị lãnh đạo kính yêu của dân tộc.

Bài thơ để lại rất nhiều ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc. Đó là hình ảnh
một vị lãnh tụ hiện lên là một người cha già của cả dân tộc. Hình ảnh Bác
khơng ngủ chăm sóc từng giấc ngủ của mỗi người chiến sĩ để lại trong chúng ta
rất nhiều ấn tượng mới mẻ về Bác. Bài thơ cho chúng ta hiểu thêm về Bác hiểu
thêm về một vị lãnh tụ của dân tộc Việt Nam

</div>
<span class='text_page_counter'>(14)</span><div class='page_container' data-page=14>

Minh Huệ với bài thơ Đêm nay Bác không ngủ là hiện tượng thi sĩ bất tử với
một giai phẩm văn chương. Độc đáo bởi vì một nhà thơ xứ Nghệ, sử dụng làn
điệu dân ca hát dặm Nghệ Tĩnh đã ca ngợi tình thương người mênh mông của
một người con vĩ đại của xứ Nghệ - Bác Hồ kính yêu.

Bài thơ gần như một truyện cổ tích vừa thực vừa mộng dẫn hồn ta vào một
khơng khí lung linh huyền thoại: một ơng tiên với chòm râu im phăng phắc,
bỗng cao lung linh trước ngọn lửa hồng chập chờn giữa rừng khuya. Một đêm
đông lạnh lẽo mưa lâm thâm thời chiến tranh, loạn lạc. Xung quanh đống lửa là
những chiến binh trẻ (tiên đồng) đang nằm ngủ. Không gian nghệ thuật và thời
gian nghệ thuật ấy đá góp phần đặc sắc tạo nên sắc điệu ngữ trữ tình thẩm mĩ
của bài thơ Đêm nay Bác không ngủ.

Tác giả đã sử dụng ngôn ngữ kể, ngôn ngữ tả, ngôn ngữ nhân vật, và bình luận
trữ tình hồ quyện trong những vần thơ năm chữ dung dị, lắng đọng, liền mạch,
mến thương.

Hình ảnh Bác Hồ được khắc hoạ rất đậm nét qua tâm hồn anh đội viên. Mối
quan hệ giữa lãnh tụ với chiến sĩ trở thành tình bác - cháu, cha - con. Tố Hữu
từng viết: Người là Cha, là Bác, là Anh - Quả tim lớn lọc trăm dòng máu nhỏ
(Sáng tháng Năm), ở đây Minh Huệ đã cảm nhận được:

<i>“ Người Cha mái tóc bạc</i>
<i>Đốt lửa cho anh nằm</i>

<i>Rồi Bác đi dém chăn</i>
<i>Từng người từng người một</i>

<i>Sợ cháu mình giật thột.</i>
<i>Bác nhón chân nhẹ nhàng…”</i>

Việc làm đốt lửa, hành động đi đém chăn, cử chỉ nhón chân nhẹ nhàng - đã thể
hiện sự chăm chút yêu thương của Người Cha mái tóc bạc đối với từng người
lính như tình cha - con, tình ông - cháu.

Chú đội viên mơ màng trong khoảnh khắc hạnh phúc thần tiên. Chất thơ vừa
thực vừa mơ đầy ấn tượng:

</div>
<span class='text_page_counter'>(15)</span><div class='page_container' data-page=15>

Ngồi trời thì mưa lâm thâm lạnh lẽo. Trong mái lều xơ xác, suốt đêm "lặng
yên bên bếp lửa" với vẻ mặt Bác "trầm ngâm". Bác vẫn ngồi... Bác vẫn khơng
ngủ, Chí lo mn mối như lịng mẹ... (Tố Hữu). Bác vĩ đại và ấm áp biết bao!
Một so sánh rất đẹp, rất thơ đã ca ngợi tình nhân ái của vị lãnh tụ kính u Hồ
Chí Minh:

<i>“ Bóng Bác cao lồng lộng</i>
<i>Ấm hơn ngọn lửa hồng.”</i>

Tình huống thơ được đẩy tới cao trào. Chế Lan Viên trong Người đi tìm hình
của nước từng viết: Hiểu sao hết tấm lịng lãnh tụ. Anh đội viên cũng vậy, anh
chưa hiểu vì sao đêm nay Bác trầm ngâm thao thức. Nghe Bác nói, anh đội
viên vui sướng mênh mơng. Tình nhân ái của lãnh tụ đã soi sáng tâm hồn người

lính trẻ:

<i>“ Bác thương đồn dân cơng</i>
<i>Đêm nay ngủ ngồi rừng</i>

<i>Rải lá cây làm chiếu</i>
<i>Manh áo phủ làm chăn</i>

<i>Trời thì mưa lâm thâm</i>
<i>Làm sao cho khỏi ướt!</i>
<i>Càng thương càng nóng ruột</i>
<i>Mong trời sáng mau mau.…”</i>

Trong bài thơ Đêm nay Bác không ngủ, Minh Huệ đã sáng tạo nên một số chi
tiết nghệ thuật rất cụ thể và điển hình về mái tóc, chịm râu, ngọn lửa, bóng
Bác, vẻ mặt trầm ngâm, về hành động, cử chỉ (đốt lửa, dém chăn, nhón chân...)
nhằm tơ đậm và ca ngợi tình thương bao la của Bác Hồ kính u. Chịm râu là
một nét vẽ thân tình bức chân dung lãnh tụ gợi lên sự gần gũi, thân thiết mà cao
cả, thiêng liêng:

“ Bác vẫn ngồi đinh ninh
Chòm râu im phăng phắc.”

Bên cạnh hình ảnh Bác Hồ là hình ảnh anh đội viên, được nhà thơ thể hiện khá
đẹp. Anh chợt thức giữa đêm khuya, và vô cùng nhạc nhiên suy nghĩ:

</div>
<span class='text_page_counter'>(16)</span><div class='page_container' data-page=16>

<i>Đêm nay Bác không ngủ.”</i>

Thương Bác, anh khẽ nói: Bác ơi! Bác chưa ngủ? - Bác có lạnh lắm khơng?.

<i>“ Anh bồn chồn lo lắng:</i>
<i>Anh nằm lo Bác ốm.…”</i>

Cảm xúc của anh đội viên phát triển theo chiều dài của thời gian đêm khuya:
“<i> Anh đội viên thức dậy</i>

<i>Thấy trời khuya lắm rồi...</i>
<i>Lần thứ ba thức dậy…”</i>

Người lính trẻ nằng nặc, thiết tha:

<i>“ Mời Bác ngủ Bác ơi!</i>
<i>Trời sắp sáng mất rồi</i>
<i>Bác ơi! Mời Bác ngủ!”</i>

Nghe Bác nói về tình thương và nỗi lo, ... anh đội viên vơ cùng hạnh phúc vì đã
thấm hiểu tấm lòng và sự vĩ đại của lãnh tụ:

<i>“ Lịng vui sướng mênh mơng</i>
<i>Anh thức ln cùng Bác.”</i>

Qua hình ảnh anh đội viên, Minh Huệ đã thể hiện một cách chân thành cảm
động lịng kính u của đồng bào và chiến sĩ đối với Hồ Chủ tịch vĩ đại.
Đêm nay Bác không ngủ mãi mãi là một bài ca làm rung động trái tim muôn
triệu con người. Hai nhân vật, hai tâm hồn chung đúc, chan hoà trong một tình
yêu lớn: "yêu nước, thương người". Màu sắc dân ca kết hợp với khơng khí cổ
tích thần kỳ làm nên vẻ đẹp độc đáo của bài thơ. Cảnh rừng đêm mưa lâm
thâm, ngọn lửa hồng, mái tóc bạc, chịm râu im phăng phắc là bốn nét vẽ đầy
ấn tượng về Bác Hồ và tấm lòng yêu nước, thương dân của Bác.

</div>
<span class='text_page_counter'>(17)</span><div class='page_container' data-page=17>

Câu chuyện về một đêm không ngủ của Bác Hồ trên đường đi chiến dịch đã tác
động mạnh mẽ đến suy nghĩ và cảm xúc của nhà thơ, là nguồn thi hứng để
Minh Huệ sáng tác nên bài thơ này.

Bài thơ thể hiện tấm lòng yêu thương sâu sắc, rộng lớn của Bác đối với bộ đội
và nhân dân, đồng thời thể hiện tình cảm u kính, cảm phục của người chiến
sĩ đối với lãnh tụ. Mối quan hệ gắn bó giữa lãnh tụ cách mạng và quần chúng
cách mạng cũng được phản ánh rất thành công trong tác phẩm.

Trong thơ ca Việt Nam đã có nhiều bài thơ của nhiều tác giả viết về Bác Hồ
với những cách thể hiện khác nhau. Bài thơ Đêm nay Bác không ngủ sử dụng
thể thơ năm chữ thích hợp với lối kể chuyện kết hợp miêu tả. Đây là bài thơ tự
sự trữ tình có nhiều chi tiết giản dị và cảm động được trình bày như một câu
chuyện về người thật việc thật. Có hồn cảnh, khơng gian, thời gian, địa điểm,
có diễn biến sự việc, có cả lời đối thoại giữa hai nhân vật (anh đội viên và Bác
Hồ).

Bài thơ có thể tóm tắt như sau: Trong thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp,
trên đường đi kiểm tra khâu chuẩn bị của chiến dịch Biên giới, Bác Hồ đến
thăm một đơn vị chủ lực rồi nghỉ chân tại nơi đóng quân của bộ đội. Đêm
khuya, trời mưa lâm thâm và rất lạnh. Anh đội viên thức dậy lần đầu, thấy Bác
ngồi bên bếp lửa rồi đi dém chăn cho từng người, anh năn nỉ mời Bác đi ngủ.
Lần thứ ba thức dậy, anh thấy Bác vẫn thức. Trời đã gần sáng, anh tâm tình với
Bác và thức ln cùng Bác.

Trong bài thơ có hai nhân vật: Bác Hồ và anh đội viên chiến sĩ. Hình tượng
trung tâm là Bác Hồ được miêu tả qua cái nhìn và tâm trạng của người chiến sĩ,
qua những lời đối thoại giữa hai người.

Qua đó, bài thơ phản ánh tấm lòng yêu thương rộng lớn của Bác Hồ với đồng

bào, chiến sĩ và thể hiện tình cảm kính yêu, khâm phục của bộ đội, nhân dân
đối với Bác Hồ.

Hai khổ thơ đầu giới thiệu thời gian, không gian của câu chuyện, hình ảnh Bác
Hồ và anh đội viên :

</div>
<span class='text_page_counter'>(18)</span><div class='page_container' data-page=18>

<i>Mà sao Bác vẫn ngồi</i>
<i>Đêm nay Bác khơng ngủ.</i>

<i>Lặng n nhìn bếp lửa</i>
<i>Vẻ mặt Bác trầm ngâm.</i>
<i>Ngoài trời mưa lâm thâm</i>

<i>Mái lều tranh xơ xác.”</i>

Đêm khuya, trời mưa, gió lạnh... Anh đội viên đã ngủ được một giấc. Lần đầu
thức dậy, thấy Bác vẫn ngồi bên bếp lửa, anh băn khoăn thắc mắc, ngạc nhiên
vì trời đã khuya lắm rồi mà Bác vẫn ngồi trầm ngâm bên bếp lửa. Từ ngạc
nhiên đến xúc động, anh hiểu rằng Bác vẫn lặng lẽ đốt lửa để sưởi ấm cho
chiến sĩ.

Anh kín đáo dõi theo diễn biến tâm trạng trên nét mặt và trong từng cử chỉ ân
cần của Bác. Trong lòng anh dấy lên tình cảm u thương, kính trọng Người vơ
hạn:

<i>“ Anh đội viên nhìn Bác</i>
<i>Càng nhìn lại càng thương</i>

<i>Người Cha mái tóc bạc</i>
<i>Đốt lửa cho anh nằm</i>

<i>Rồi Bác đi dém chăn</i>
<i>Từng người từng người một .</i>

<i>Sợ cháu mình giật thột</i>
<i>Bác nhón chân nhẹ nhàng”</i>

Bác đốt lửa sưởi ấm căn lều rồi đi dém chăn cho từng người. Bác coi trọng giấc
ngủ của chiến sĩ nên nhón chân nhẹ nhàng. Bác ân cần chu đáo khơng khác gì
bà mẹ hiền yêu thương, lo lắng cho đàn con.

</div>
<span class='text_page_counter'>(19)</span><div class='page_container' data-page=19>

<i>“ Anh đội viền mơ màng</i>
<i>Như nằm trong giấc mộng</i>

<i>Bóng Bác cao lồng lộng</i>
<i>Ấm hơn ngọn lửa hồng.”</i>

Hình ảnh và cử chỉ của Bác trong đêm khiến anh đội viện không phân biệt
được cảnh trước mắt mình là thực hay là mộng. Ngọn lửa bập bùng soi bóng
Bác khi mờ khi tỏ. Tâm trạng anh ngạc nhiên và xúc động. Đang tỉnh mà anh
nghĩ là mình đang mơ. Anh mơ màng thấy bên ánh lửa bập bùng, bóng Bác cao
lồng lộng in trên vách nứa đơn sơ, vừa chập chờn hư ảo, vừa ấm áp yêu

thương. Bác như ông Bụt, ông Tiên xuất hiện giữa khung cảnh phảng phất
khơng khí cổ tích (dưới mái lều tranh, trong đêm khuya, giữa rừng sâu). Từ
Bác tỏa ra hơi ấm lạ kì: Ấm hơn ngọn lửa hồng. Đó là hơi ấm của tình thương
bao la, nồng đượm, cao sâu hơn cả tình mẹ đối với con.

Thực và mộng đan cài vào nhau, tạo nên hình ảnh tuyệt đẹp về Bác. Lồng lộng
bóng hình nhưng cũng là lồng lộng chiều rộng, chiều cao của tấm lòng Bác.

Anh đội viên thấy mình như đang được nằm trong lòng Bác và anh sung sướng
bồi hồi.

Càng bồi hồi anh càng lo lắng khi thấy đêm đã khuya rồi mà Bác vẫn chưa đi
ngủ:

<i>“ Thổn thức cả nỗi lịng</i>
<i>Thầm thì anh hỏi nhỏ:</i>

<i>Bác ơi Bác chưa ngủ</i>
<i>Bác có lạnh lắm không?”</i>

Xúc động cao độ, anh đội viên tha thiết mời Bác đi nghỉ. Nỗi lo Bác ốm cứ bề
bộn trong lịng anh. Bác khơng trả lời câu hỏi của anh mà ân cần khuyên nhủ:

<i>“ Chú cứ việc ngủ ngon</i>
<i>Ngày mai đi đánh giặc”</i>

Vâng lời anh nhắm mắt nhưng vẫn thấp thỏm khơng n:

</div>
<span class='text_page_counter'>(20)</span><div class='page_container' data-page=20>

<i>Vì Bác vẫn thức hồi</i>
<i>Chiến dịch hãy cịn dài</i>

<i>Rừng lắm dốc lắm ụ</i>
<i>Đêm nay Bác không ngủ</i>

<i>Lấy sức đâu mà đi?”</i>

Nỗi lo lắng của anh thật thiết thực, bởi trong suy nghĩ của anh, Bác là linh hồn
chiến dịch.

Bài thơ không kể về lần thứ hai anh đội viên thức dậy, mà từ lần thứ nhất
chuyển ngay sang lần thứ ba. Điều này cho thấy trong đêm, anh đã nhiều lần
tỉnh giấc và lần nào cũng chứng kiến cảnh Bác Hồ không ngủ. Từ lần thứ nhất
đến lần thứ ba, tâm trạng và cảm nghĩ của anh có sự biến đổi rõ rệt.

Lần đầu thức dậy, anh đội viên thấy Bác ngồi lặng yên bên bếp lửa, vẻ mặt Bác
trầm ngâm như đang nghĩ ngợi chăm chú về một điều gì đó…. Lần thứ ba thức
dậy, anh đội viên hốt hoảng giật mình khi thấy:

<i>“ Bác vẫn ngồi đinh ninh</i>
<i>Chòm râu im phăng phắc.”</i>

Tư thế ấy biểu lộ Bác đang tập trung suy nghĩ cao độ.

Anh lo lắng vì sợ Bác mệt, khơng tiếp tục được cuộc hành trình. Sự lo lắng ở
anh đã thành hốt hoảng thực sự và nếu lần trước anh chỉ dám thầm thì hỏi nhỏ
thì lần này anh năn nỉ mạnh dạn hơn, tha thiết hơn:

“<i> Anh vội vàng nằng nặc</i>
<i>Mời Bác ngủ Bác ơi</i>
<i>Trời sắp sáng mất rồi</i>
<i>Bác ơi! Mời Bác ngủ!”</i>

Cảm động trước nhiệt tình của người chiến sĩ, Bác thấy cần phải giải thích
nguyên nhân mình khơng ngủ để cho anh n tâm:

<i>“ Bác thức thì mặc Bác</i>
<i>Bác ngủ khơng an lịng</i>
<i>Bác thương đồn dân cơng</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(21)</span><div class='page_container' data-page=21>

<i>Manh áo phủ làm chăn.</i>
<i>Trời thì mưa lâm thâm</i>
<i>Làm sao cho khỏi ướt!</i>
<i>Càng thương càng nóng ruột</i>

<i>Mong trời sáng mau mau.”</i>

Nếu như ở đoạn thơ trên, nguyên nhân Bác khơng ngủ chỉ nằm trong những
phán đốn của anh chiến sĩ thì đến đoạn này, Bác đã giải thích rõ ràng: Bác
khơng ngủ vì Bác lo cho bộ đội, dân cơng đang ngủ ngồi rừng. Tuy không
thấy tận mắt, nhưng Bác cảm nhận rất cụ thể những gian lao vất vả của họ.
Câu trả lời của Bác đã khiến cho anh đội viên thêm hiểu và thấm thía tấm lịng
nhân ái mênh mơng của vị Cha già dân tộc. Bác lo cho bộ đội, dân cơng cũng
chính là lo cho cuộc kháng chiến gian khổ nhưng anh dũng của dân tộc nhằm
giành lại chủ quyền độc lập, tự do, cơm áo, hòa bình.

Được chứng kiến những hành động và lời nói biểu hiện tình thương và đạo đức
cao cả của Bác Hồ, anh chiến sĩ thấy trong tâm hồn mình tràn ngập một niềm
hạnh phúc.

Bác đã khơi dậy tình đồng đội, tình giai cấp đẹp đẽ, cao quý. Khi đã hiểu rõ
tâm trạng của Bác thì người chiến sĩ: Lịng vui sướng mênh mông, Anh thức
luôn cùng Bác.

Bài thơ thể hiện tình cảm chung của bộ đội và nhân dân ta đối với Bác Hồ. Đó
là niềm hạnh phúc được đón nhận tình u thương và sự chăm sóc ân cần của
Bác Hồ. Đồng thời là lịng tin yêu, biết ơn sâu sắc và tự hào về vị lãnh tụ cách
mạng vĩ đại mà bình dị.

Tình cảm của tác giả được bộc lộ dàn trải suốt bài thơ. Riêng ở đoạn cuối,
chúng ta thấy có sự hòa hợp khéo léo giữa suy nghĩ của nhà thơ và tâm trạng
người chiến sĩ:

<i>“ Đêm nay Bác ngồi đó</i>
<i>Đêm nay Bác khơng ngủ</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(22)</span><div class='page_container' data-page=22>

Nhà thơ đặt mình vào vị trí nhân vật anh đội viên để cảm nhận, suy nghĩ về Bác
- người Cha già thân thiết của quân đội và nhân dân Việt Nam. Chính vì vậy
nên cảm xúc của nhà thơ đạt tới mức chân thành và sâu sắc.

Đoạn thơ cuối khẳng định một chân lí đơn giản mà lớn lao: Bác khơng ngủ vì
một lí do bình thường, dễ hiểu: Bác là Hồ Chí Minh. Nói đến Bác là nói đến
tình thương và trách nhiệm rộng lớn, cao cả. Yêu nước, thương dân là đạo đức
thuộc bản chất của Bác Hồ.

Đêm không ngủ được miêu tả trong bài thơ chỉ là một trong vô vàn những đêm
không ngủ của Bác. Khơng ngủ vì lo việc nước và thương bộ đội, dân cơng là
lẽ thường tình, vì Bác là Hồ Chí Minh - vị lãnh tụ của dân tộc và người cha
thân yêu của quân đội ta. Cuộc đời Người đã dành trọn vẹn cho nhân dân, Tổ
quốc. Đó chính là lẽ sống nâng niu tất cả chỉ quên mình của Bác mà mọi người
dân đều thấu hiểu và kính phục.

Đêm nay Bác khơng ngủ là một trong những bài thơ thành công về đề tài lãnh
tụ. Thơng qua sự việc bình thường, với lối diễn dạt giản dị, trong sáng, những
chi tiết chân thực, hình ảnh gợi cảm, tác giả giúp cho người đọc thấy được sự
gắn bó chặt chẽ giữa Bác Hồ và đồng bào, chiến sĩ - đồng thời làm sáng tỏ
phẩm chất cao đẹp của Người.

</div>

<!--links-->
Tiết 94: Đêm nay Bác không ngủ( bổ sung phần ý nghĩa)

• 1
• 10
• 18