Dự báo giá điện trong thị trường điện cạnh tranh
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.53 MB, 96 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA
TRẦN QUỐC THẮNG
DỰ BÁO GIÁ ĐIỆN TRONG THỊ
TRƯỜNG ĐIỆN CẠNH TRANH
CHUYÊN NGÀNH: THIẾT BỊ, MẠNG VÀ NHÀ MÁY ĐIỆN
LUẬN VĂN THẠC SĨ
TP. HỒ CHÍ MINH, THÁNG 6 NĂM 2009
Trang 1
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
GIỚI THIỆU
Với sự phát triển nhanh của nền kinh tế thị trường, cũng như yêu cầu tăng
trưởng nhanh của nhu cầu tiêu thụ điện và sự đòi hỏi vốn đầu tư lớn để phát triển các
cơng trình năng lượng, ở nhiều nước đã có xu hướng cấu trúc lại tổ chức quản lý của
ngành điện. Theo đó, sự hình thành và phát triển thị trường điện cạnh tranh là xu thế
tất yếu đang diễn ra ở nhiều nước trên thế giới. Ở nước ta, để đáp ứng nhu cầu phụ tải
gia tăng mạnh mẽ trong điều kiện phát triển mạnh mẽ của q trình cơng nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước cũng như để hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực, ngay từ bây
giờ đã và đang từng bước xây dựng và phát triển thị trường điện cạnh tranh. Trong thị
trường điện cạnh tranh, quan hệ giữa các thành viên tham gia thị trường được xác
định thông qua các hợp đồng mua bán điện. Trong đó, giá mua bán điện giữ một phần
quan trọng và là một phần không thể thiếu trong các hợp đồng này.
Tại các nước chưa hình thành thị trường điện cạnh tranh, giá điện thường là
cố định trong 1 khoảng thời gian dài. Ngồi ra, cịn có thể được sự bảo trợ và điều
tiết của nhà nước để giữ giá điện ở mức ổn định. Do đó, việc dự báo giá điện gần
như là việc không cần thiết. Tuy nhiên, giá điện trong thị trường điện canh tranh
không cố định, nó thay đổi theo thời gian và phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Việc dự
báo chính xác giá điện sẽ mang lại rất nhiều thuận lợi cũng như những lợi ích khác
nhau đối với các đơn vị có chức năng khác nhau tham gia tác động vào thị trường
điện cụ thể [21], [1]:
Các thành viên tham gia thị trường nói chung (Các đơn vị phát điện, các
đơn vị mua điện ...): Do các thành viên này tham gia đấu thầu trực tiếp trong thi
trường điện do đó, các thành viên này sẽ phải lấy cơ sở từ việc dự báo giá điện ngắn
hạn theo ngày để đưa ra giá gói thầu, giá chào thầu, lượng điện sẽ chào bán vào thị
trường cũng như sử dụng các giá trị dự báo dài hạn để thương thảo ký kết các hợp
đồng mua bán điện song phương. Từ việc dự báo giá điện trung hạn và ngắn hạn,
các đơn vị này sẽ chuẩn bị kế hoạch sản xuất kinh doanh cũng như chuẩn bị và phân
bổ nguồn tài chính một cách hợp lý để tối ứu hoá lợi nhuận, đồng thời, hạn chế các
rủi ro có thể xẩy ra do việc thay đổi giá điện mang đến.
HVTH: Trần Quốc Thắng
GVHD: PGS.TS. Phan Thị Thanh Bình
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
Trang 2
Các công ty phân phối điện bán điện trực cho các tải tiêu thụ: Các đơn vị
này cần biết lượng điện năng khách hàng của họ thường sử dụng. Do đó cần phải dự
báo được giá điện do giá điện là một trong những nhân tố chính ảnh hưởng đến mức
độ tiêu thụ điện của các khách hàng. Việc phối hợp chặt chẽ giữa dự báo giá điện và
dự báo nhu cầu phụ tải giúp các công ty phân phối điện thỏa mãn tốt nhất nhu cầu
tiêu thụ điện của khách hàng cũng như có được chiến lược tốt và phù hợp hơn để
thương lượng với các công ty phát điện khác nhau thông qua những hợp đồng ngắn
và dài hạn.
Những đơn vị sở hữu, vận hành lưới truyền tải Transmission System
Operation (TSO): Các đơn vị này có thể dự báo được sự thay đổi của phụ tải điện
do ảnh hưởng của giá điện từ dó đưa ra kế hoạch vận hành lưới điện một cách tối ưu
nhất. Đồng thời, cần biết được giá điện sẽ khác nhau như thế nào giữa các vùng bởi
phản ứng của thị trường với bất kỳ sự chênh lệch lớn nào về giá điện cũng sẽ làm
tăng mức độ trao đổi phụ tải liên vùng. Dự báo giá điện và phụ tải trong khu vực
giúp cho đơn vị vận hành lưới điện tại khu vực đó dự báo và phân bổ và điều độ
nguồn phát.
Những phụ tải công nghiệp lớn: Do tiêu thụ lượng điện năng rất lớn vì vậy
mọi sự tăng giảm của giá mua bán điện sẽ ảnh hưởng rất lớn đến các phụ tải này.
Do đó, họ cần dự báo giá điện để đánh giá những rủi ro sẽ xảy ra với họ khi có sự
biến động giá điện. Việc dự báo được giá giúp họ chủ động trong việc hạn chế các
rủi ro thông qua các phương tiện như các hợp đồng dài hạn, hợp đồng giá cố định
hoặc xem xét việc mua điện theo giá thời thực. Đồng thời, tham gia các chương
trình quản lý phụ tải (DCL, DSM...) để giảm đến mức thấp nhất chi phí mua điện.
Những đơn vị điều hành thị trường điện (Market Operator (MO)): Bởi
vì sự vận động của thị trường có thể làm tăng giá điện, việc phân tích giá điện của
thị trường lại giữ một vai trị lớn trong việc giám sát các hành vi của các đơn vị
tham gia thị trường và tình hình vận hành của thị trường. Việc dự báo giá điện được
vận dụng để xác định các chỉ số dùng để quan sát thị trường như chỉ số HerfindahlHirschman (HHI) dùng để xác định mức độ tập trung hay chia sẻ của thị trường, chỉ
số Residual Supply Index (RSI) dùng để xác định các nhà cung cấp là nòng cốt của
HVTH: Trần Quốc Thắng
GVHD: PGS.TS. Phan Thị Thanh Bình
Trang 3
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
thị trường, các chỉ số liên quan đến giá điện cận biên như Lerner Index thường được
dùng để tính tốn sự tạo thành của giá điện thông qua giá cận biên. Từ các chỉ số
quan sát này, đơn vị vận hành thị trường sẽ xác định các hành vi có liên quan đến
các biểu hiện trị chơi của thị trường dẫn đến giá điện khơng hợp lý. Từ đó, có chiến
lược điều tiết thị trường một cách hợp lý.
Các Công ty tư vấn về tài chính và các đơn vị cho vay, nhà đầu tư: Các
đơn vị này cần đánh giá tín dụng, giám sát rủi ro của những của những khách hàng
khác nhau trong thị trường trước sự biến động và rủi ro của giá điện.
Xem xét một dự án tài chính cho ta thấy vai trò quan trọng của việc dự báo
giá điện trong thương mại. Trong các dự án tài chính, giá diện được sử dụng như dữ
liệu đầu vào trong các bảng dự thảo tài chính, bảng phân tích hiệu quả đầu tư...của
nguời phát triển dự án và người cho vay để diễn tả quá trình đầu tư theo thời gian.
Những bảng dự thảo tài chính này được hình thành trên cơ sở các giá trị ước đoán
trong tương lai của chi phí và doanh thu.
Trong lĩnh vực dự báo, có rất nhiều phương pháp dự báo với các mơ hình
khác nhau như phương pháp dự báo với các thông số cố định, bình phương tối thiểu,
dự báo thích nghi, phân tích chuỗi thời gian.vv.. được kết hợp với các cơng cụ như
logic mờ, mạng neural..vv. đươc áp dụng cho việc dự báo [3], [4], [6]. Trong những
năm gần đây, phương pháp phân tích Wavelet là một cơng cụ phân tích tín hiệu
được sử dụng rộng rãi trong nhiều lãnh vực và thu được kết quả rất khả quan [26],
[27], [28]. Ngồi ra, mạng neural với những ưu điểm của mình đã và đang trở thành
một lãnh vực khoa học phát triển hết sức mạnh mẽ [7].
Luận văn này trình bày các vần đề liên quan đến thị trường điện cạnh tranh, sự
hình thành, các mơ hình của thị trường điện, giá điện trong thị trường điện, mục tiêu
định hướng và lộ trình hình thành thị trường điện tại Việt Nam [29]. Qua đó phân tích
và nêu lên các nhân tố ảnh hưởng đến giá điện trong thị trường điện cũng như trình
bày về tầm quan trọng của việc dự báo giá điện trong thị trường điện cạnh tranh [23].
Khác với phụ tải, chuỗi giá điện có tính chất khơng cố định giá trị trung bình
bị ảnh hưởng rất lớn của các nhiễu, đôi khi thay đổi đột ngột về biên độ và bất
thường khơng dự đốn được [3]. Do đó, việc áp dụng wavelet cho các tín hiệu giá
HVTH: Trần Quốc Thắng
GVHD: PGS.TS. Phan Thị Thanh Bình
Trang 4
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
điện thì với ưu điểm trong việc lọc tín hiệu, chuỗi giá điện sau khi biến đổi Wavelet
sẽ có đặc tính tốt hơn, thuận lợi hơn trong việc xử lý tín hiệu ở giai đoạn tiếp theo.
Do đó luận văn đề xuất việc sử dụng phân tích wavelet để tiền xử lý các dữ liệu về
giá điện trước khi thực hiện việc dự báo.
Để dự báo chuỗi tín hiệu, có thể xử dụng nhiều phương pháp khác nhau như
phương pháp xử lý thơ, bình phương tối thiểu, san bằng hàm mũ, phương pháp
trung bình trượt, sử dụng lôgic mờ...Tuy nhiên, do những ưu điểm trong việc xấp xỉ
những chuỗi thời gian, luận văn đề xuất việc sử dụng mạng neuron để tiến hành dự
báo sau khi tiền xử lý các số liệu đầu vào bằng phân tích wavelet.
Do giá điện phụ thuộc chủ yếu vào nhu cầu phụ tải và bị ảnh hưởng của
nhiều yếu tố khác như đã phân tích ở chương 2, do đó, về mặt ngun tắc càng đưa
nhiều tín hiệu đầu vào, mạng neuron càng dự báo chính xác. Tuy nhiên, do khó
khăn trong việc tìm kiếm số liệu, luận văn chỉ đề xuất việc đưa vào tín hiệu về giá
điện và tín hiệu về phụ tải trong quá khứ để tiến hành việc dự báo.
Luận văn, chủ yếu tập trung vào việc dự báo giá điện ngắn hạn theo ngày. Từ
đó xây dựng chương trình dự báo giá điện ngắn hạn theo ngày trên nền ngơn ngữ
lập trình Matlab. Xem xét, so sánh kết quả thu được trong việc dự báo giá điện theo
mơ hình trên từ đó đưa ra kết luận và định hướng phát triển cho luận văn.
Nội dung của luận văn gồm 4 chương với nội dung như sau:
CHƯƠNG 1 : Tổng quan về giá điện trong thị trường điện cạnh tranh.
Trình bày các vấn đề liên quan đến thị trường điện như sự hình thành, các mơ
hình của thị trường điện, giá điện trong thị trường điện. Đồng thời trình bày sơ lược
mục tiêu, định hướng và lộ trình thị trường điện tại Việt Nam trong thời gian tới.
CHƯƠNG 2 : Dự báo giá điện trong thị trường điện cạnh tranh.
Trình bày các vấn đề liên quan đến dự báo giá điện trong thị trường điện
cạnh tranh. Đặc biệt sẽ đi sâu vào phân tích tầm quan trọng của việc dự báo giá
điện, các yếu tố ảnh hưởng, các khó khăn của việc dự báo giá điện. Đồng thời, trình
HVTH: Trần Quốc Thắng
GVHD: PGS.TS. Phan Thị Thanh Bình
Trang 5
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
bày một số nghiên cứu đã được thực hiện liên quan đến việc dự báo giá điện và đưa
ra kết luận.
CHƯƠNG 3 : Tổng quan về phân tích wavelet và mạng neural.
Để có thể viết chương trình ứng dụng sử dụng phân tích wavelet và mạng
neural, chương này sẽ trình bày khái niệm về phân tích wavelet và khái niệm về
mạng neural.
CHƯƠNG 4 : Mơ hình dự báo giá điện theo ngày.
Trình bày lưu đồ giải thuật, xây dựng chương trình dự báo giá điện sử dụng
wavelet kết hợp với mạng neural và chạy chương trình với các số liệu về giá điện
của thị trường điện tại Tây Ban Nha thu thập được tại website www.omel.es. Xem
xét, so sánh kết quả thu được trong việc dự báo giá điện theo mơ hình trên từ đó đưa
ra kết luận và định hướng phát triển cho luận văn.
HVTH: Trần Quốc Thắng
GVHD: PGS.TS. Phan Thị Thanh Bình
i
CƠNG TRÌNH ĐƯỢC HỒN THÀNH TẠI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA
ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP HỒ CHÍ MINH
Cán bộ hướng dẫn khoa học : PGS.TS Phan Thị Thanh Bình ....................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
Cán bộ chấm nhận xét 1 :.................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
Cán bộ chấm nhận xét 2 :.................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
Luận văn thạc sĩ được bảo vệ tại HỘI ĐỒNG CHẤM BẢO VỆ LUẬN VĂN
THẠC SĨ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA, ngày . . . tháng …. năm 2009.
ii
ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP. HCM
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA
-------------
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh Phúc
-------- o0o--------Tp. HCM, ngày . . . . tháng .... năm 2009
NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ
Họ và tên học viên: Trần Quốc Thắng
Phái: Nam
Ngày, tháng, năm sinh : 02 - 12 - 1983
Nơi sinh: Hà Nam
Chuyên ngành : Thiết bị, mạng và nhà máy điện
MSHV: 01806505
I- TÊN ĐỀ TÀI: DỰ BÁO GIÁ ĐIỆN TRONG THỊ TRƯỜNG ĐIỆN CẠNH TRANH
II- NHIỆM VỤ LUẬN VĂN:
1. Giới thiệu tổng quan về giá điện trong thị trường điện cạnh tranh.
2. Giới thiệu về tầm quan trọng của việc dự báo giá điện.
3. Giới thiệu về phân tích wavelet và mạng neural.
4. Viết chương trình dự báo dùng phân tích wavelet kết hợp dự báo
bằng mạng Neural, áp dụng chương trình với số liệu thực tiễn, đưa ra
kết luận và hướng phát triển của đề tài.
III- NGÀY GIAO NHIỆM VỤ : 21/01/2008
IV- NGÀY HOÀN THÀNH NHIỆM VỤ: / /2009
V- CÁN BỘ HƯỚNG DẪN: PGS.TS PHAN THỊ THANH BÌNH
CÁN BỘ HƯỚNG DẪN
CN BỘ MƠN
QL CHUN NGHÀNH
PGS.TS PHAN THỊ THANH BÌNH
Nội dung và đề cương luận văn thạc sĩ đã được Hội đồng chun ngành thơng qua.
TRƯỞNG PHỊNG ĐT – SĐH
Ngày ……. tháng ……. năm 2009
TRƯỞNG KHOA QL NGÀNH
iii
Lời Cảm Ơn
Em xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến tất cả
các thầy cô của trường Đại Học Bách Khoa TP.HCM nói
chung, của khoa Điện-Điện Tử nói riêng. Những người đã
hướng dẫn, giảng dạy và trang bị cho em nhiều kiến thức quí
báu trong suốt những năm học đại học cũng như quá trình học
cao học.
Đặc biệt, em xin cảm ơn Cơ Phan Thị Thanh Bình người
đã hướng dẫn tận tình, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho em trong
suốt quá trình thực hiện luận văn này.
Cuối cùng, xin cảm ơn gia đình, ban bè, người thân và tất
cả đồng nghiệp trong Phịng Kế hoạch Cơng ty Điện lực
TP.HCM những người đã động viên, giúp đỡ tạo điều kiện
thuận lợi và tạo cho cho tôi niền tin, nghị lực để hoàn thành
luận văn này.
Thành phố Hồ Chí Minh tháng 6 năm 2009
Học Viên
Trần Quốc Thắng
iv
TĨM TẮT LUẬN VĂN
Luận văn này trình bày các vần đề liên quan đến thị trường điện cạnh tranh, sự
hình thành, các mơ hình của thị trường điện, giá điện trong thị trường điện, mục tiêu
định hướng và lộ trình hình thành thị trường điện tại Việt Nam. Qua đó phân tích và
nêu lên các nhân tố ảnh hưởng đến giá điện trong thị trường điện cũng như trình bày
về tầm quan trọng của việc dự báo giá điện trong thị trường điện cạnh tranh.
Đã có rất nhiều cơng trình nghiên cứu thực hiện về việc dự báo giá điện trong
thị trường điện cạnh tranh sử dụng nhiều phương pháp khác nhau. Tuy nhiên, trên cơ
sở tìm hiểu các ưu điểm của phân tích wavelet và mạng neural, luận văn đề xuất việc
sử dụng kết hợp phân tích wavelet và mạng neural áp dụng vào dự báo giá điện. Trong
đó, chủ yếu tập trung vào xem xét dự báo giá điện ngắn hạn theo ngày. Từ đó xây
dựng chương trình dự báo giá điện ngắn hạn theo ngày trên nền ngơn ngữ lập trình
Matlab. Xem xét, so sánh kết quả thu được trong việc dự báo giá điện theo mô hình
trên từ đó đưa ra kết luận và định hướng phát triển cho luận văn.
v
MỤC LỤC
Giới thiệu: ..................................................................................................................01
Chương I: Tổng quan về giá điện trong thị trường điện cạnh tranh.
I.1. Tổng quan về thị trường điện:.................................................................06
I.1.1. Sự hình thành và các mơ hình thơng dụng:..............................06
I.1.2. Giá điện trong thị trường điện cạnh tranh:...............................09
I.2. Tình hình phát triển thị trường điện lực tại Việt Nam: ...........................13
I.2.1. Hiện trạng vận hành hệ thống điện Việt Nam: ........................13
I.2.2.Mục tiêu của thị trường điện Việt nam: ....................................14
I.2.3. Định hướng phát triển: .............................................................15
Chương II: Dự báo giá điện trong thị trường điện cạnh tranh.
II.1. Tầm quan trọng của việc dự báo giá điện:.............................................19
II.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến giá điện:.......................................................23
II.3 Một số phương pháp dự báo giá điện: ....................................................25
II.3.1 Phương pháp thống kê trong dự báo giá điện:.........................25
II.3.2 Phương pháp không thống kê trong dự báo giá điện: .............27
II.4. Một số phương pháp dự báo giá điện đã được nghiên cứu: ..................29
II.5. Sai số trong dự báo giá điện: .................................................................31
Chương III: Tổng quan về phân tích wavelet và mạng neural.
III.1. Phân tích wavelet:.................................................................................33
III.1.1. Phép biến đổi Fourier: ..........................................................33
III.1.2. Biến đổi Fourier thời gian ngắn (STFT): ..............................35
III.1.3. Phép biến đổi Fourier nhanh (FFT):..................................... 36
III.1.4 Phép biến đổi Wavelet:.......................................................... 36
III.1.5 Các đặc điểm của Wavelet: ....................................................38
III.1.6 Các đặc tính tốn của wavelet: ...............................................39
III.2. Mạng neural:.........................................................................................43
III.2.1. Lý thuyết Mạng neuron: ........................................................44
III.2.2 Kiến trúc Mạng neuron: .........................................................48
III.2.3. Mơ hình học trong mạng neuron: ..........................................52
III.2.4. Một số đặc trưng ưu việt của mạng neuron:..........................62
vi
Chương IV: Mơ hình dự báo giá điện theo ngày.
IV.1. Định hướng chương trình dự báo giá điện: ..........................................65
IV.2. Mơ tả chương trình dự báo:..................................................................66
IV.2.1 Phân tích Wavelet: .................................................................67
IV.2.2 Mạng neural: ..........................................................................67
IV.3 Xây dựng chương trình: ........................................................................69
IV.4 Áp dụng chương trình vào việc dự báo:................................................74
IV.5. Kết luận và định hướng của luận văn:..................................................76
IV.5.1. Kết luận: ................................................................................76
IV.5.2. Hướng phát triển đề tài:.........................................................76
Tài liệu tham khảo .......................................................................................... 77
Phụ lục
................................................................................................... 80
Trang 6
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
CHƯƠNG I:
TỔNG QUAN VỀ GIÁ ĐIỆN TRONG THỊ
TRƯỜNG ĐIỆN CẠNH TRANH
Nội dung chương này trình bày các vấn đề liên quan đến thị trường điện như
sự hình thành, các mơ hình của thị trường điện, giá điện trong thị trường điện. Đồng
thời trình bày sơ lược mục tiêu, định hướng và lộ trình thị trường điện tại Việt Nam
trong thời gian tới [29].
I.1. Tổng quan về thị trường điện:
I.1.1. Sự hình thành và các mơ hình thơng dụng:
Dây chuyền sản xuất kinh doanh của ngành điện ở bất kỳ các quốc gia nào
cũng bao gồm 3 khâu liên hoàn: sản xuất, truyền tải và phân phối điện năng. Trước
đây, ở hầu hết các nước trên thế giới, ngành điện được coi là xem là ngành độc
quyền tự nhiên, cả 3 chức năng nêu trên thường được tập trung trong một công ty
điện lực quốc gia. Với sự phát triển nhanh của nền kinh tế thị trường, cũng như yêu
cầu tăng trưởng nhanh của nhu cầu tiêu thụ điện và sự đòi hỏi vốn đầu tư lớn để
phát triển các cơng trình năng lượng, ở nhiều nước đã có xu hướng cấu trúc lại tổ
chức quản lý của ngành điện. Những thay đổi to lớn vừa qua trong ngành công
nghiệp điện các nước phần lớn gắn với các thay đổi quyền sở hữu và quản lý, đã
giúp giảm bớt sự độc quyền và tạo cơ hội cạnh tranh trong các khâu. Các dạng cấu
trúc tổ chức thị trường điện thơng dụng hiện nay là:
a) Mơ hình độc quyền liên kết dọc.
Trong mơ hình này, chỉ có một cơng ty nắm giữ tồn bộ các khâu của ngành
điện từ sản xuất, truyền tải cho đến phân phối tới khách hàng. Trong mơ hình này
khơng có cạnh tranh trong bất kỳ khâu nào, khách hàng phụ thuộc vào các công ty
độc quyền và không được chọn nhà cung cấp điện cho mình.
HVTH: Trần Quốc Thắng
GVHD: PGS.TS. Phan Thị Thanh Bình
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
Trang 7
Ưu điểm của mơ hình này là cả ba khâu sản xuất, truyền tải và phân phối đều
do một cơng ty điều khiển, vì vậy việc điều hành hệ thống tập trung và trong nhiều
trường hợp được thực hiện nhanh chóng. Các cơng ty chủ động trong việc lập kế
hoạch sản xuất kinh doanh. Trong một số trường hợp, Nhà nước bảo trợ cho kết quả
hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty bằng cách bù giá. Hệ thống giá mua và
bán điện được thống nhất cho tất cả các khách hàng trên toàn quốc và có tính ổn
định trong khoảng thời gian nhất định.
Nhược điểm của mơ hình là sự can thiệp q sâu của nhà nước sẽ hạn chế
khả năng chủ động của các cơng ty. Do có sự bảo trợ của nhà nước, nên các cơng ty
ít quan tâm đến việc đầu tư công nghệ, kỹ thuật hiện đại cho hệ thống điện, cũng
như các giải pháp giảm tổn thất điện năng. Do đặc thù của ngành điện, đầu tư phải
đi trước một bước và với lượng vốn lớn. Đây sẽ là gánh nặng cho Chính phủ khi
nhu cầu sử dụng điện ngày càng tăng nhanh. Bộ máy quản lý, tổ chức đan xen chức
năng và thường rườm rà. Khách hàng phụ thuộc vào các cơ sở độc quyền và không
được chọn nhà cung cấp cho mình.
b) Mơ hình cạnh tranh khâu sản xuất điện.
Trong mơ hình này, một hay nhiều cơng ty độc quyền ngành dọc vẫn cịn
nắm quyền kiểm soát ngành, đồng thời một số nhà đầu tư cá thể khác lại được
quyền xây dựng nhà máy điện độc lập. Toàn bộ điện sản xuất ra phải bán cho một
đại lý mua buôn điện duy nhất và đại lý mua buôn này bán điện lại cho các công ty
phân phối độc quyền với các khách hàng của họ. Như vậy, các cơng ty về điện có
khả năng cạnh tranh ở khâu sản xuất, còn ở khâu truyền tải, phân phối vẫn cịn có
sự kiểm sốt của các cơng ty độc quyền.
Ưu điểm của mơ hình này là đa dạng hình thức sở hữu trong khâu phát điện
nên đã giải quyết được gánh nặng cho nhà nước về vốn đầu tư phát triển nguồn điện.
Đầu tư đổi mới công nghệ của các nhà máy điện sẽ giảm thiểu, ảnh hưởng đến mơi
trường xung quanh. Khuyến khích các nhà đầu tư sản xuất các dạng năng lượng sạch
và giá thành thấp. Do cạnh tranh giữa các nguồn phát dẫn đến giá điện có thể hạ.
HVTH: Trần Quốc Thắng
GVHD: PGS.TS. Phan Thị Thanh Bình
Trang 8
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
Nhược điểm của mơ hình là do giá điện trong khâu phân phối cho người tiêu
dùng do nhà nước quy định. Nhưng giá bán của các nhà sản xuất lại do thị trường
điều tiết. Nên công ty phân phối sẽ thiếu chủ động trong kinh doanh bán điện khi thị
trường có biến động. Người tiêu dùng khơng có sự lựa chọn nhà phân phối.
c) Mơ hình cạnh tranh giá bán bn.
Mơ hình này cho phép các công ty phân phối mua điện từ bất cứ các nhà máy
điện cạnh tranh nào qua thị trường điện bán bn và họ duy trì sự độc quyền của mình
qua việc bán điện đến các khách hàng cuối cùng (thường qua các đại lý khu vực).
Ưu điểm của mô hình này là tạo ra sự cạnh tranh trong sản xuất và cung ứng
điện bán bn. Theo mơ hình này, một thị trường điện bán bn có tính cạnh tranh
tương đối sẽ xuất hiện và ở đó, cơ cấu chi phí của các nhà sản xuất điện được định
nghĩa theo giá bán bn điện.
Nhược điểm của mơ hình là cuối cùng, rõ ràng vẫn cịn có một sự độc quyền
trong ngành, vì các khách hàng cuối cùng chưa được chọn nhà cung cấp cho mình.
d) Mơ hình cạnh tranh hồn tồn.
Trong mơ hình này, sự cạnh tranh được xảy ra ở tất cả các khâu của ngành
điện, lý tưởng là từ mức giá bán buôn cho đến giá bán lẻ ở từng hộ. các nhà máy
điện vừa có thể bán điện lên thị trường, vừa có thể bán điện thơng qua các hợp đồng
song phương cho các khách hàng trực tiếp của mình. Khách hàng cơng nghiệp lớn
có thể ký hợp đồng trực tiếp mua điện từ công ty truyền tải. Ở đây, cơng ty phân
phối và khách hàng có thể lựa chọn nhà cung cấp cho mình.
Với một cấu trúc đúng, bất cứ khách hàng mua điện nào về lý thuyết đều có
thể mua từ bất cứ nhà cung cấp bán lẻ nào mà họ đang mua buôn điện từ thị trường
giá bán buôn cạnh tranh. Về mặt lý tưởng, các mạng lưới truyền tải và phân phối
(bản chất là độc quyền) được tách hoàn toàn khỏi khâu sản xuất và bán lẻ. Sở hữu
lưới truyền tải được trao cho nhà điều độ hoặc nhà vận hành hệ thống độc lập (ISO).
Ưu điểm của mơ hình này bao gồm các ưu điểm của 3 mơ hình nói trên.
Trong dây chuyền sản xuất - kinh doanh bán điện đã tách thành các khâu riêng biệt
HVTH: Trần Quốc Thắng
GVHD: PGS.TS. Phan Thị Thanh Bình
Trang 9
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
hoạt động kinh doanh độc lập, do đó các cơng ty phát điện và phân phối điện đã tự
chủ và chủ động hơn trong công tác quản lý, tổ chức, vì thế hiệu quả kinh doanh của
các công ty cao hơn so với các mô hình trên. các cơng ty phân phối được tổ chức
dạng cạnh tranh nên tính hiệu quả cơng việc cao hơn. Đầu tư đổi mới công công
nghệ đã được các công ty phân phối quan tâm nâng cao độ tin cậy và giảm tổn thất
điện năng của lưới phân phối. Người tiêu dùng được lựa chọn cơng ty phân phối
cho mình.
Mơ hình này có nhược điểm là do khâu phát điện và truyền tải điện độc lập,
nên việc điều hành sẽ phức tạp hơn, vì phải thơng qua hợp đồng giữa nhà máy phát và
công ty truyền tải.
I.1.2. Giá điện trong thị trường điện cạnh tranh:
Trong thị trường điện cạnh tranh, quan hệ giữa các thành viên tham gia thị
trường được xác định thông qua các hợp đồng mua bán điện. Giá điện được hình
thành trên cơ sở nhà cung cấp và nhà tiêu thụ đưa ra giá chào để mua và bán điện
năng. Sự chào giá, nói chung, theo hình thức bảng dự kê giá và công suất, định rõ
cách thức mà nhà cung cấp hoặc nhà tiêu thụ sẽ mua hoặc bán điện năng tại một
mức giá. Sau khi bản chào giá đã sẵn sàng gửi đến đơn vị điều hành thị trường, nó
ổn định thị trường trên cơ sở vài tiêu chuẩn. Một khi thị trường được minh bạch, tất
cả những người tham gia bán điện sẽ nhận cùng mức giá đối với lượng công suất đã
bán, nghĩa là giá thị trường từ những người tham gia mua điện năng.
a) Qui trình hình thành giá điện thơng thường như sau:
- Xác định lịch huy động của các tổ máy, trên cơ sở tối ưu hóa thủy-nhiệt
điện có xét đến các ràng buộc của lưới điện, các yêu cầu của hợp đồng mua điện dài
hạn và các giao dịch song phương của các nhà máy điện với các phụ tải.
- Nhận các bản chào giá.
- Tính tốn giá thị trường trên cơ sở các bản chào giá của các nhà máy điện
bằng phương pháp tối ưu với hàm mục tiêu là tối thiểu giá toàn bộ hệ thống trên cơ
HVTH: Trần Quốc Thắng
GVHD: PGS.TS. Phan Thị Thanh Bình
Trang 10
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
sở các ràng buộc là dự báo phụ tải, an toàn lưới điện, hợp đồng mua điện dài hạn,
giao dịch song phương, tối ưu việc sử dụng các loại nguồn sơ cấp...
- Công bố và thơng báo tình hình thị trường cho tất cả các đối tượng tham gia.
- Quản lý đo đếm và thanh toán điện năng cho các nhà máy điện.
- Đánh giá kết quả vận hành thị trường và lưu trữ dữ liệu vận hành phục vụ
công tác nghiên cứu và hậu kiểm.
b) Giá biên SMP:
Giá biên của hệ thống SMP (System Marginal Price) là giá của tổ máy hay
nhà máy cuối cùng tham gia phát điện vào hệ thống.Giả sử hệ thống có n tổ máy
độc lập nhau (thuộc n cơng ty), giá điện mà mỗi công ty bán vào lưới là p1, p2, .....,
pn; Khơng làm mất tính tổng qt, ta giả sử : p1 < p2 < ... < pn. Giả sử đơn vị vận
hành thị trường chỉ cần huy động đến tổ máy thứ h nào đó (1 nhỏ hơn h nhỏ hơn n),
vậy ph chính là giá biên tại thời điểm xem xét : ph = SMP.
Trong trường hợp tồn tại 2 nhà máy có giá chào như nhau, công ty lưới sẽ
chia đều phần công suất yêu cầu cho mỗi nhà máy nếu điều kiện kỹ thuật cho phép,
ngược lại ta sẽ ưu tiên cho nhà máy nào có đăng ký trước.
c) Các mơ hình chào giá trong thị trường điện:
Trong thị trường điện điều độ tập trung (thị trường tồn phần – Gross Pool)
có 02 mơ hình chào giá chính là mơ hình chào giá tự do (Price Based Pool - PBP)
và mơ hình chào giá theo chi phí (Cost Based Pool - CBP). Cả 2 đều sử dụng giá
biên hệ thống (System Marginal Price – SMP) là giá thị trường. Dạng thị trường này
là thị trường ngày tới (Day –Ahead) và được thanh toán theo hợp đồng.
- Mơ hình chào giá theo chi phí (Cost Based Pool - CBP): Giá chào bị giới
hạn theo chi phí biến đổi. Chi phí cố định thu hồi qua cơ chế riêng
- Mơ hình chào giá tự do (Price Based Pool - PBP): Bên bán tự đưa mức giá
chào hợp lý (thường có chiến lược tối ưu nhằm thu hồi tổng chi phí cố định - biến đối).
HVTH: Trần Quốc Thắng
GVHD: PGS.TS. Phan Thị Thanh Bình
Trang 11
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
d) Giá điện cạnh tranh tại một số nước trên thế giới:
d1) Giá điện cạnh tranh tại Anh:
Thị trường điện tại Anh được gọi là Pool, bao gồm các nhà sản xuất cạnh
tranh với nhau để bán điện vào lưới và bán cho các hộ tiêu thụ lớn. Các công ty
phân phối cạnh tranh nhau bán điện cho những người tiêu thụ nhỏ và cũng có thể cả
một vài hộ tiêu thụ lớn nữa. Giá điện được hình thành như sau:
Giá đầu vào PIP: Để tính tốn giá này, ta cần tính 2 đại lượng sau đây : Xác
suất mất tải và giá trị của lượng tải đã bị mất. Xác suất mất tải LOLP (Loss of Load
Probability): Xác suất này được đo bằng phần thời gian công suất của hệ thống phát
không đủ đáp ứng được nhu cầu. Thực chất là xác suất giảm điện áp hoặc tần số của
lưới (đương nhiên trong trường hợp cực đoan là tải bị cất khỏi lưới), do đó ta có:
Nếu tải bị cắt khỏi lưới, xác suất này bằng 1, tức LOPT = 1. Trong trường
hợp ngược lại thì LOPT = 0.
Nếu điện áp và tần số bị giảm, nhưng tải không bị cắt, xác suất này nằm giữa
0 và 1, tức là 0 nhỏ hơn LOPT nhỏ hơn 1.
Giá trị của 1 đơn vị tải bị mất VOLL (Value of Lost Load): Giá trị 1 đơn vị
điện năng bị mất thường được chọn tương đương với giá lớn nhất mà khách hàng
sẵn sàng trả cho công ty, nó có thể gấp từ 5 - 10 lần gía trung bình của hệ thống, ví
dụ tại nước Anh giá này là 2bảng/kwh.
PIP = (Chi phí cung cấp năng lượng, SMP)(Xác suất thoả mãn nhu cầu tổng,
1-LOPT)+(Chi phí do cung cấp bị thiếu hụt, VOLL)(Xác suất không thoả mãn nhu
cầu tổng). Hay : PIP = SMP (1 - LOPT) + VOLL LOPT.PIP = SMP + LOPT
(VOLL - SMP)
Giá đầu ra POP: Đó chính là giá sẽ bán trên thị trường. Nó bao gồm giá đầu
vào cộng thêm với chi phí điều chỉnh, ta ký hiệu là Uplift , tức là :POP = PIP +
Uplift = SMP + LOPT (VOLL - SMP) + Uplift2.
HVTH: Trần Quốc Thắng
GVHD: PGS.TS. Phan Thị Thanh Bình
Trang 12
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
d2) Giá điện tại Mỹ:
Để tính biểu giá cạnh tranh ở Mỹ, người ta chia nhu cầu về điện năng thành
các mức khác nhau, cụ thể là 108 mức, dựa trên cơ sở thay đổi theo mùa, ngày, giờ,
… (6 biến mùa, 3 biến ngày, 3 biến thời gian trong ngày, 2 mức trong một thời kỳ).
Trong mỗi mức thời gian, các nhà máy được huy động theo thứ tự từ chi phí thấp
nhất đến chi phí cao nhất để thoả mãn nhu cầu điện của khách hàng. Chi phí cận
biên trong mỗi thời kỳ bằng chi phí vận hành của nhà máy được huy động cuối cùng
trong mỗi thời kỳ. Trong thời kỳ mà năng lực sản xuất vượt quá nhu cầu, thì giá
điện sản xuất được tính bằng chi phí vận hành biên. Ngược lại, khi nhu cầu đạt gần
tới công suất thiết kế thì rủi ro phải ngừng hoạt động tăng lên (độ tin cậy giảm
xuống). Về mặt toán học, giá điện điều chỉnh được tính như sau: Cryt = V(UE)
Trong đó:
- Cryt : Giá điều chỉnh năm y, thời kỳ t, vùng r [cent/kwh]: Thay đổi của năng
lượng không được phục vụ so với công suất phát (lượng khấu trừ trong năng lượng
không được phục vụ từ việc tăng công suất) ở vùng r, năm y, thời kỳ huy động t
[kwh/kw/h]
- V(UE) : Giá trị giả định của 1 kwh năng lượng khơng được phục vụ (chi phí của
khách hàng cho 1 kwh điện năng trong thời kỳ mất điện) [cent/kwh].
- Giá điểm của điện trong cạnh tranh được tính bằng:
Pcomryt = Eryt+ Cryt + GAry + Taxryt + TDry
Trong đó:Pcomryt : Giá cạnh tranh của vùng r năm y, thời kỳ t [cent/kwh].
Eryt: Chi phí vận hành biên của vùng r năm y, thời kỳ t (chi phí vận hành biến đổi
của nhà máy huy động trong thời kỳ t) [cent/kwh].
Cryt: Giá điều chỉnh ở vùng r, năm y, thời kỳ t [cent/kwh].
GAry: Chi phí chung và quản lý cho vùng r, năm y [cent/kwh].
Taxryt: Thuế thu nhập và các thuế khác ở vùng r, năm y, thời kỳ t [cent/kwh] và
TDry: Chi phí truyền tải và phân phối trung bình ở vùng r, năm y [cent/kwh].
HVTH: Trần Quốc Thắng
GVHD: PGS.TS. Phan Thị Thanh Bình
Trang 13
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
I.2. Tình hình phát triển thị trường điện lực tại Việt Nam:
I.2.1. Hiện trạng vận hành hệ thống điện Việt Nam:
Hệ thống điện Việt nam Hệ thống điện quốc gia được hình thành trên cơ sở
đấu nối các nhà máy điện trong tồn quốc, thơng qua lưới điện gồm: 2 đường dây
500kV, các đường dây và trạm biến áp 110/220kV và Hệ thống phân phối điện.
Cùng với việc hợp nhất HTĐ Việt nam, Trung tâm Điều độ hệ thống điện Quốc gia
được thành lập, nhằm mục tiêu điều khiển an toàn, liên tục và kinh tế HTĐ.
a) Quy chế chào giá nội bộ của EVN:
Từ đầu năm 2002, Tập Đoàn Điện lực Việt nam đã triển khai chương trình
tính tốn giá bán điện nội bộ cho các nhà máy điện trực thuộc EVN để đánh giá tiết
kiệm chi phí, hiệu quả sản xuất kinh doanh của từng nhà máy, tăng tính chủ động,
tích cực của các nhà máy điện trong việc tổ chức vận hành, sửa chữa để khai thác
tốt nhất thiết bị hiện có, gắn thu nhập của người lao động với kết quả hoạt động sản
xuất kinh doanh của nhà máy. áp dụng quy chế giá hạch tốn nội bộ có thể coi là
bước chuẩn bị vận hành thị trường điện.
b) Các hợp đồng mua điện của các nhà máy điện ngoài ngành:
Hiện tại, EVN mua điện của các nhà máy điện ngoài ngành thông qua các
hợp đồng mua điện dài hạn từ 1 năm cho đến 25 năm. Các hình thức đầu tư của các
nhà máy này bao gồm:
- BOT: Phú mỹ 3, Phú mỹ 2.2, Thuỷ điện Cần Đơn, Nà Lơi...
- Cổ phần đầu tư trong nước: Nhiệt điện Hải phòng, Nhiệt điện Quảng ninh,
Sesan 3...
- Đầu tư trực tiếp nước ngoài tại các khu CN: Hiệp phước, Formosa, Vedan,
Amara...
c) Các hạn chế trong quá trình thực hiện các hợp đồng dài hạn:
- Giá mua điện cao.
HVTH: Trần Quốc Thắng
GVHD: PGS.TS. Phan Thị Thanh Bình
Trang 14
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
- Các ràng buộc về điều hành và huy động trong hợp đồng không cho phép
vận hành tối ưu về mặt kinh tế trên toàn hệ thống trong phân phối năng
lượng, đảm bảo mức dự phịng, giảm tổn thất chung cho tồn hệ thống...
I.2.2.Mục tiêu của thị trường điện Việt nam:
Tạo môi trường cạnh tranh rõ ràng trong khâu phát điện: Hoạt động của thị
trường trong khâu phát điện thông qua các qui định cụ thể của các giao dịch và q
trình thanh tốn, một môi trường cạnh tranh sẽ được tạo ra để các bên tham gia có
cơ hội hoạt động theo cơ chế thị trường. Giảm chi phí sản xuất trên cơ sở phải cạnh
tranh giá bán điện: Trong cơ chế thị trường, người sản xuất và cung cấp điện phải
quan tâm đúng mức đến đầu tư phát triển và nâng cao hiệu quả vận hành, nhằm mục
tiêu giảm chi phí nâng cao khả năng cạnh tranh của nhà máy điện.
Nâng cao trách nhiệm của bên sản xuất điện: Tài sản của ngành Điện hiện
nay chủ yếu vẫn thuộc sở hữu của Nhà nước, cơ chế quản lý tổ chức tập trung, nên
trách nhiệm đối với hiệu quả sản xuất kinh doanh và phát triển của các nhà máy
điện còn một số hạn chế. Khi chuyển sang thị trường điện cạnh tranh, các nhà máy
điện sẽ phải tự cân bằng thu chi, tức là phải chịu trách nhiệm bảo quản tài sản, chi
tiêu tiền vốn, phát triển và nâng cao chất lượng dịch vụ khách hàng, kết quả hoạt
động kinh doanh sẽ gắn liền với sự tồn tại của chính các nhà máy điện.
Đảm bảo cân bằng giữa cung và cầu theo cơ chế thị trường về điện năng cho
nền kinh tế quốc dân: Ngành Điện đóng vai trị quan trọng trong hoạt động của nền
kinh tế quốc dân. Sự phát triển của ngành điện ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển
của nền kinh tế.
Tuy nhiên, chính sự phát triển nhanh của nhu cầu sử dụng điện đang gây ra
mất cân đối về tài chính để đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành Điện. Giá
mua điện cạnh tranh là giải pháp mà các nhà kinh tế đề suất áp dụng để giải quyết
mâu thuẫn này. Giá điện mua cạnh tranh sẽ là công cụ của thị trường để tạo ra sự
cân bằng tự nhiên nhu cầu sử dụng điện, lợi nhuận của các ngành sản xuất và các
đơn vị cung cấp điện. Tín hiệu giá sẽ tạo nên sức ép đối với các ngành kinh tế khác
HVTH: Trần Quốc Thắng
GVHD: PGS.TS. Phan Thị Thanh Bình
Trang 15
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
sử dụng điện có hiệu quả hơn để đảm bảo cạnh tranh hơn là chuyển toàn bộ trách
nhiệm này sang cho ngành Điện.
Thu hút vốn đầu tư: Thị trường điện lực cạnh tranh sẽ không còn là nơi kinh
doanh độc quyền của EVN. Bất kỳ nhà đầu tư nào cũng có thể tham gia kinh doanh
điện. Đây cũng chính là một cách giảm áp lực về vốn đầu tư xây dựng đối với bản
thân ngành Điện.
I.2.3. Định hướng phát triển:
Ngày 26/01/2006 Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 26/2006/QĐTTg phê duyệt lộ trình hình thành và phát triển thị trường điện lực tại Việt Nam. Sự
hình thành và phát triển của thị trường điện tạo môi trường hoạt động điện lực cạnh
tranh lành mạnh, xóa bỏ bao cấp trong ngành Điện, đồng thời tăng quyền lựa chọn
các nhà cung cấp cho khách hàng sử dụng điện. Thị trường điện tạo điều kiện thu
hút mọi thành phần kinh tế trong và ngoài nước tham gia hoạt động điện lực, góp
phần nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh, đồng thời đảm bảo cho
ngành Điện phát triển bền vững.
Thị trường điện lực được hình thành và phát triển qua 3 cấp độ (mỗi cấp độ
gồm một bước thí điểm và một bước hồn chỉnh).
a) Cấp độ 1 - Thị trường phát điện cạnh tranh (2005 - 2014):
Đây là giai đoạn đầu tiên đưa cạnh tranh vào khâu phát điện. Các công ty
phát điện sẽ phải cạnh tranh để bán điện cho EVN và để tăng mức độ cạnh tranh,
tạo sự lựa chọn cho các công ty phát điện, EVN dự kiến sẽ đề nghị cho phép các
công ty phát điện thuê lưới truyền tải, phân phối của EVN để bán điện trực tiếp cho
một cụm các khách hàng tiêu thụ điện trên một khu vực địa lý hành chính.
Theo đó, các Nhà máy điện sẽ được tách thành các đơn vị phát điện độc lập
và tổng công suất của một đơn vị này khơng vượt q 25% cơng suất đặt của tồn
hệ thống. Một đơn vị mua điện duy nhất sẽ mua toàn bộ lượng điện từ các nguồn
phát điện và bán lại cho các công ty Điện lực. Các giao dịch mua - bán (sỉ) điện sẽ
do đơn vị vận hành thị trường điện thực hiện. Giá chào bán điện dựa trên chi phí
HVTH: Trần Quốc Thắng
GVHD: PGS.TS. Phan Thị Thanh Bình
Trang 16
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
thực tế. Các Nhà máy điện không chỉ chào giá mà chào cả lượng công suất sẵn sàng
đáp ứng cho hệ thống. Giá thị trường được xác định theo giờ và được ấn định bởi
đơn vị phát điện có giá chào cao nhất được huy động.
Theo đó, thực hiện thí điểm thị trường phát điện cạnh tranh từ năm 2005 đến
năm 2008 giữa các nhà máy điện thuộc EVN để thí điểm cạnh tranh trong khâu phát
điện theo mơ hình một đơn vị mua duy nhất do EVN quản lý. Các nhà máy điện,
các công ty truyền tải điện, các công ty phân phối điện thuộc EVN sẽ được tổ chức
lại dưới dạng các công ty hạch tốn độc lập. Các cơng ty phát điện độc lập (IPP)
không thuộc sở hữu của EVN sẽ tiếp tục bán điện cho EVN theo các hợp đồng mua
bán điện dài hạn (PPA) đã được ký kết.
Kết thúc bước thí điểm, các nhà máy điện lớn có vai trị quan trọng trong hệ
thống điện thuộc EVN phải được chuyển đổi thành các đơn vị phát điện độc lập IPP
dưới dạng các công ty nhà nước độc lập. Các nhà máy điện còn lại sẽ chuyển đổi
thành các đơn vị phát điện độc lập dưới dạng các công ty cổ phần để chuẩn bị cho
thị trường phát điện cạnh tranh hồn chỉnh. Bộ Cơng nghiệp ban hành các quy định
điều tiết các hoạt động của thị trường và hướng dẫn thực hiện.
Tiến tới thị trường phát điện cạnh tranh hoàn chỉnh từ năm 2009 đến năm
2014: Cho phép các IPP không thuộc sở hữu của EVN tham gia chào giá để bắt đầu
thị trường phát điện cạnh tranh hoàn chỉnh (theo mơ hình một người mua duy nhất);
các đơn vị phát điện sẽ bán điện thông qua các hợp đồng PPA và chào giá cạnh
tranh trên thị trường giao ngay với tỷ lệ điện năng mua, bán theo hai hình thức của
từng đơn vị do Cục Điều tiết điện lực quy định.
Về cơ cấu tổ chức, các nhà máy điện thuộc EVN được tách thành các đơn vị
phát điện độc lập (khơng có chung lợi ích kinh tế với đơn vị mua duy nhất, đơn vị
truyền tải và đơn vị điều hành giao dịch thị trường điện) dưới dạng các công ty nhà
nước độc lập, hoặc các công ty cổ phần. Tổng công suất đặt của một đơn vị phát
điện khơng vượt q 25% cơng suất đặt của tồn hệ thống.
HVTH: Trần Quốc Thắng
GVHD: PGS.TS. Phan Thị Thanh Bình
Trang 17
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
b) Cấp độ 2 - Thị trường bán buôn điện cạnh tranh (2015 - 2022):
Đưa cạnh tranh vào khâu phát điện ở mức cao hơn, các công ty điện lực và
các khách hàng mua điện lớn tham gia mua điện trên thị trường và được quyền lựa
chọn nhà cung cấp của mình.
Thực hiện thị trường bán bn điện cạnh tranh thí điểm từ năm 2015 đến
năm 2016: Sẽ thực hiện thị trường bán buôn điện cạnh tranh thí điểm khi các điều
kiện đã được đáp ứng. Cho phép lựa chọn một số đơn vị phân phối và khách hàng
lớn để hình thành thị trường bán bn điện cạnh tranh thí điểm; hình thành một số
đơn vị bán buôn mới để tăng cường cạnh tranh trong khâu mua bán buôn điện. Các
công ty truyền tải điện hiện tại được sáp nhập thành một công ty truyền tải điện
quốc gia duy nhất trực thuộc EVN; các đơn vị phân phối, đơn vị vận hành hệ thống
và đơn vị điều hành giao dịch thị trường điện do EVN tiếp tục quản lý.
Tiến tới thị trường bán buôn điện cạnh tranh hoàn chỉnh từ năm 2017 đến
năm 2022: cho phép các công ty phân phối điện thuộc EVN được chuyển đổi thành
các công ty độc lập (công ty nhà nước hoặc cổ phần), để mua điện trực tiếp từ các
đơn vị phát điện và ngược lại, các đơn vị phát điện cũng cạnh tranh để bán điện cho
các công ty này. Đơn vị mua buôn (duy nhất) của EVN tiếp tục mua điện từ các đơn
vị phát điện bán cho các công ty phân phối không được lựa chọn thí điểm. Các đơn
vị bán bn cũng tham gia cạnh tranh để bán điện cho các đơn vị phân phối và các
khách hàng lớn. Từ giai đoạn này, EVN chỉ thuần tuý quản lý các hoạt động truyền
tải và giữ vai trò vận hành thị trường và vận hành hệ thống.
c) Cấp độ 3 - Thị trường bán lẻ điện cạnh tranh (từ sau 2022):
Đây là giai đoạn phát triển cao nhất của mơ hình thị trường điện cạnh tranh.
Ngồi các công ty phát điện, các công ty phân phối bán lẻ đều phải cạnh tranh để
bán điện. Tất cả các khách hàng mua điện, kể cả các khách hàng mua điện trực tiếp
từ lưới truyền tải, phân phối đều được quyền tự do lựa chọn người bán.
Thực hiện thí điểm thị trường bán lẻ điện cạnh tranh thí điểm từ năm 2022
đến năm 2024: cho phép lựa chọn một số khu vực lưới phân phối có quy mơ thích
HVTH: Trần Quốc Thắng
GVHD: PGS.TS. Phan Thị Thanh Bình
Trang 18
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
hợp để triển khai thí điểm. Theo mức độ tiêu thụ điện do Cục Điều tiết điện lực quy
định, các khách hàng được quyền lựa chọn nhà cung cấp điện cho mình (đơn vị bán
lẻ điện). Chức năng kinh doanh bán lẻ điện của các cơng ty phân phối được lựa
chọn thí điểm sẽ được tách khỏi chức năng quản lý và vận hành lưới phân phối; các
đơn vị bán lẻ điện sẽ cạnh tranh để bán điện tới từng khách hàng sử dụng điện và
cạnh tranh để mua điện từ các đơn vị bán buôn điện.
Phấn đấu đạt tới thị trường bán lẻ điện cạnh tranh hoàn chỉnh từ năm 2024:
căn cứ mức độ tiêu thụ điện do Cục Điều tiết điện lực quy định, các khách hàng sử
dụng điện trên toàn quốc được quyền lựa chọn nhà cung cấp điện cho mình (đơn vị
bán lẻ điện), hoặc trực tiếp mua điện từ thị trường. Các tổ chức, cá nhân đáp ứng
các yêu cầu về hoạt động điện lực được phép thành lập mới các đơn vị bán lẻ điện
để cạnh tranh trong khâu bán lẻ. Các đơn vị này được quyền mua điện từ các đơn vị
phát điện hoặc từ thị trường để bán lẻ cho khách hàng sử dụng điện...
HVTH: Trần Quốc Thắng
GVHD: PGS.TS. Phan Thị Thanh Bình
