Đánh giá mức độ thích hợp đất đai phục vụ phát triển nông nghiệp bền vững ở huyện Chi Lăng tỉnh Lạng Sơn

I H C QU C GIA HÀ N I
TR

NG

I H C KHOA H C T

NHIÊN

----------------------------

LÊ M NH D NG

ÁNH GIÁ M C

THÍCH H P

T AI PH C

V PHÁT TRI N NÔNG NGHI P B N V NG
HUY N CHI L NG, T NH L NG S N

LU N V N TH C S KHOA H C

HÀ N I – 2016


I H C QU C GIA HÀ N I
TR

NG

I H C KHOA H C T

NHIÊN

----------------------------

LÊ M NH D NG

ÁNH GIÁ M C

THÍCH H P

T AI PH C

V PHÁT TRI N NÔNG NGHI P B N V NG
HUY N CHI L NG, T NH L NG S N
Chuyên ngành: Qu n lý tài nguyên và môi tr

ng

Mã s :60850101

LU N V N TH C S KHOA H C
CH T CH H I

PGS.TS.

NG

NG

NG V N BÀO

IH

NG D N KHOA H C

PGS.TS. PH M QUANG TU N

HÀ N I - 2016


M CL C
M C L C ..................................................................................................................ii
DANH M C B NG BI U ....................................................................................... v
M

U .................................................................................................................... 1

1. Tính c p thi t ......................................................................................................... 1
2. M c tiêu và nhi m v ............................................................................................ 2
3.

it

ng, ph m vi nghiên c u ............................................................................ 3

4. N i dung nghiên c u ............................................................................................. 3
5. C s d li u th c hi n ......................................................................................... 6

6. C u trúc lu n v n .................................................................................................. 6
CH

NG 1: T NG QUAN V

ÁNH GIÁ M C

THÍCH H P

T AI PH C V PHÁT TRI N NÔNG NGHI P B N V NG ................... 7
1.1. Khái ni m v đ t và đ t đai............................................................................... 7
1.2. Nghiên c u v phân lo i đ t xây d ng b n đ th nh

ng. .......................... 8

1.3. Nghiên c u v đánh giá đ t. ............................................................................ 10
1.4. Nghiên c u v phát tri n nông nghi p b n v ng. ......................................... 13
1.5. Quan đi m ti p c n .......................................................................................... 14
1.5.1. Quan đi m l ch s ........................................................................................... 14
1.5.2. Quan đi m h th ng ........................................................................................ 15
1.5.3. Quan đi m phát tri n b n v ng ....................................................................... 15
1.6. Ph

ng pháp nghiên c u................................................................................. 17

1.6.1. i u tra b sung ch nh lý b n đ th nh

ng ................................................. 17

1.6.2. L y m u đ t phân tích nơng hóa ..................................................................... 17

1.6.3. Ph

ng pháp phân tích ch tiêu lý hóa h c đ t. .............................................. 17

1.6.4. Ph

ng pháp đánh giá đ t đai theo y u t h n ch c a FAO. ........................ 18

1.6.5. Ph

ng pháp chuyên gia và k th a tài li u. .................................................. 19

1.6.6. Ph

ng pháp b n đ và GIS ........................................................................... 19

1.7. Các b

c th c hi n .......................................................................................... 19

ii


CH

NG 2:

QUAN

I U KI N T

NHIÊN VÀ KINH T

N PHÂN H NG THÍCH H P

T

XÃ H I LIÊN

AI C A HUY N CHI

L NG ....................................................................................................................... 21
2.1. i u ki n t nhiên và tài nguyên thiên nhiên ................................................ 21
2.1.1. V trí đ a lý ...................................................................................................... 21
2.1.2.

a ch t, đ a m o............................................................................................. 21
2.1.2.1.

c đi m đ a ch t .........................................................................21

2.1.2.2.

c đi m đ a m o .........................................................................23

2.1.3.

c đi m khí h u ............................................................................................ 23

2.1.4.

c đi m thu v n .......................................................................................... 26

2.1.5.

c đi m th m th c v t .................................................................................. 27

2.1.5.

c đi m quá trình hình thành đ t ch y u .................................................... 28

2.1.6. Tài nguyên thiên nhiên .................................................................................... 30
2.1.6.1. Tài nguyên đ t ...............................................................................30
2.1.6.2. Tài nguyên n

c ............................................................................33

2.1.6.3. Tài nguyên r ng ............................................................................34
2.1.6.4. Tài nguyên khoáng s n ..................................................................34
2.2. Th c tr ng kinh t xã h i ................................................................................ 34
2.2.1. S n xu t nông - lâm nghi p, phát tri n nông thôn .......................................... 34
2.2.2. S n xu t công nghi p, th
2.3. Hi n tr ng môi tr

ng m i và d ch v ................................................ 36

ng n m 2014 ................................................................... 37

2.3.1. Môi tr

ng đ t ................................................................................................ 37

2.3.2. Mơi tr

ng n

2.3.3. Mơi tr

ng khơng khí ..................................................................................... 39

2.4.

c ............................................................................................. 38

ánh giá chung v đi u ki n t nhiên, kinh t , xã h i và môi tr

ng

tác đ ng đ n phát tri n nông nghi p. .................................................................... 39
2.4.1. Nh ng thu n l i .............................................................................................. 39
2.4.2. Nh ng khó kh n .............................................................................................. 40
CH

NG 3: THÀNH L P B N

NV

T

AI VÀ

ÁNH GIÁ

iii


PHÂN H NG THÍCH H P CÁC

NV

T

AI PH C V

PHÁT

TRI N NÔNG NGHI P HUY N CHI L NG.................................................... 42
3.1.

n v đ t đai ................................................................................................... 42

3.1.1. L a ch n các ch tiêu t o l p đ n v đ t đai ................................................... 42
3.1.2.Nhóm ch tiêu đ c tr ng v đ a hình ................................................................ 43
3.1.3.Nhóm ch tiêu đ c tr ng th nh

ng ............................................................... 44

3.1.4.Nhóm ch tiêu đ c tr ng ch t l

ng đ t ........................................................... 48

3.1.5.Nhóm ch tiêu đ c tr ng v khí h u ................................................................. 55
3.1.6.Ch tiêu t

i tiêu .............................................................................................. 57

3.1.7. Xây d ng b n đ đ n v đ t đai ...................................................................... 57
3.2. Lo i hình s d ng đ t nơng nghi p và l a ch n cây tr ng đánh giá .......... 60
3.2.1. ánh giá m t s lo i hình s d ng đ t chính .................................................. 60
3.2.2. L a ch n các cây tr ng c u thành lo i hình s d ng đ t ph c v
đánh giá phát tri n nông nghi p ................................................................................ 64
3.3.

c tr ng sinh thái cây tr ng. ........................................................................ 64

3.4. ánh giá phân h ng thích h p. ....................................................................... 66
3.4.1. C s l a ch n các ch tiêu và đánh giá .......................................................... 66
3.4.2. K t qu đánh giá phân h ng thích nghi sinh thái ........................................... 69
3.5.

xu t đ nh h

ng s d ng đ t nông nghi p b n v ng huy n Chi

L ng. ......................................................................................................................... 78
3.5.1. C s khoa h c, th c ti n và nguyên t c đ xu t đ nh h
3.5.1. K t qu đ xu t đ nh h

ng ........................ 78

ng ............................................................................ 80

K T LU N VÀ KI N NGH ................................................................................ 84
TÀI LI U THAM KH O ...................................................................................... 86

iv


DANH M C VI T T T

DT

Di n tích

G

ánh giá đ t đai

KTN

i u ki n t nhiên

V

n v đ t đai

FAO

T ch c nông l

ng Liên H p Qu c

KTXH

Kinh t xã h i

KTTV

Khí t

LUT

Lo i hình s d ng đ t

SXNN

S n xu t nông nghi p

UNESCO

T ch c Giáo d c, Khoa h c và V n hóa Liên H p Qu c

WRB

C s tham chi u tài nguyên đ t th gi i

YCSD

Yêu c u s d ng đ t

ng th y v n

v


DANH M C B NG BI U
B ng 1: Ch tiêu phân tích và ph

ng pháp phân tích đ t ................................................... 18

B ng 2: Hi n tr ng s d ng đ t huy n Chi L ng đ n ngày 31/12/2014 .............................. 31
B ng 3: Phân c p ch tiêu đ a hình trong vùng đánh giá ..................................................... 43
B ng 4: Phân c p ch tiêu các lo i đ t đánh giá trong vùng đánh giá ................................. 45
B ng 5: Phân c p ch tiêu theo thành ph n c gi i .............................................................. 46
B ng 6: Phân c p ch tiêu theo t ng dày đ t ........................................................................ 47
B ng 7: Di n tích các lo i đ t chuy n đ i sang phân lo i đ nh l

ng FAO-UNESCO t

phân lo i phát sinh trong vùng đánh giá .............................................................................. 52
B ng 8: T ng h p di n tích các lo i đ t theo phân lo i đ nh l

ng FAO-UNESCO trong

vùng đánh giá ....................................................................................................................... 52
B ng 9: Phân c p ch tiêu đ chua th y phân ...................................................................... 53
B ng 10: Phân c p ch tiêu hàm l

ng ch t h u c ............................................................ 54

B ng 11: Phân c p nhóm ch tiêu khí h u ........................................................................... 56
B ng 12: Thu c tính c a m t s đ n v đ t đai ................................................................... 59
B ng 13: Các lo i hình s d ng đ t nông nghi pch y u

huy n Chi L ng...................... 60

B ng 14: Phân c p thích h p cho các ch tiêu đánh giá....................................................... 67
B ng 15: T ng h p k t qu phân h ng thích h p đ i v i các lo i cây tr ng ...................... 70
B ng 16: T ng h p k t qu phân h ng thích h p đ i v i các lo i cây tr ng theo hi n tr ng
s d ng đ t ........................................................................................................................... 70
B ng 17: T ng h p k t qu phân h ng m c đ thích h p đ i v i các lo i cây tr ng theo
y u t h n ch ...................................................................................................................... 72
B ng 18: K t qu đ xu t di n tích phát tri n các lo i hình s d ng đ t............................. 81
B ng 19:

xu t đ nh h

ng s d ng theo đ n v đ t đai huy n Chi L ng....................... 81

vi


DANH M C HÌNH
Hình 1: Th t các b

c đánh giá đ t đai............................................................................ 19

Hình 2: Quy trình các b

c nghiên c u ............................................................................... 20

Hình 3: B n đ nhi t đ trung bình n m huy n Chi L ng ................................................... 25
Hình 4: B n đ l

ng m a trung bình n m huy n Chi L ng .............................................. 25

Hình 5: B n đ m ng l

i th y v n huy n Chi L ng .......................................................... 26

Hình 6: B n đ hi n tr ng s d ng đ t s n xu t nông nghi p huy n Chi L ng .................. 33
Hình 7: B n đ đ d c và đ a hình t

ng đ i trên đ t s n xu t nông nghi p huy n Chi

L ng ..................................................................................................................................... 44
Hình 8: B n đ Th nh

ng theo phân lo i phát sinh trên đ t s n xu t nông nghi p huy n

Chi L ng .............................................................................................................................. 45
Hình 9: B n đ phân b thành ph n c gi i t ng m t trên đ t s n xu t nông nghi p huy n
Chi L ng .............................................................................................................................. 46
Hình 10: B n đ phân b t ng dày đ t s n xu t nông nghi p huy n Chi L ng ................... 47
Hình 11: B n đ phân b đ chua th y phân t ng m t trên đ t s n xu t nông nghi p huy n
Chi L ng .............................................................................................................................. 54
Hình 12: B n đ phân b hàm l

ng ch t h u c t ng m t trên đ t s n xu t nông nghi p

huy n Chi L ng .................................................................................................................... 55
Hình 13: B n đ

n v đ t đai vùng s n xu t nông nghi p huy n Chi L ng .................... 58

Hình 14: Quy trình các b

c đánh giá phân h ng thích h p đ t Chi L ng ......................... 69

Hình 15: B n đ phân h ng thích h p đ t đai v i cây Lúa trên đ t s n xu t nông nghi p
huy n Chi L ng .................................................................................................................... 73
Hình 16: B n đ phân h ng thích h p đ t đai v i cây Ngô trên đ t s n xu t nông nghi p
huy n Chi L ng .................................................................................................................... 74
Hình 17: B n đ phân h ng thích h p đ t đai v i cây Thu c lá trên đ t s n xu t nơng
nghi p huy n Chi L ng ........................................................................................................ 75
Hình 18: B n đ phân h ng thích h p đ t đai v i cây Khoai tây trên đ t s n xu t nông
nghi p huy n Chi L ng ........................................................................................................ 76
Hình 19: B n đ phân h ng thích h p đ t đai v i cây Na trên đ t s n xu t nông nghi p
huy n Chi L ng .................................................................................................................... 77

vii


Hình 20: B n đ phân h ng thích h p đ t đai v i cây H ng trên đ t s n xu t nông nghi p
huy n Chi L ng .................................................................................................................... 78
Hình 21: B n đ đ xu t đ nh h

ng s d ng đ t nông nghi p trên c s k t qu đánh giá

m c đ thích h p đ t đai huy n Chi L ng t nh L ng S n ................................................. 83

viii


M

U

1. Tính c p thi t
t là m t trong nh ng tài nguyên thiên nhiên quan tr ng, là t li u c b n
cho s n xu t nơng nghi p và lâm nghi p. i u đó cho chúng ta có đ y đ c n c đ
coi l p đ t ph là tài s n qu c gia ch y u[12]. Hi n pháp n
Nam t i ch

c CHXHCN Vi t

c th ng nh t qu n lý đ t đai theo

ng II đi u 18 đã xác đ nh "Nhà n

quy ho ch và pháp lu t, đ m b o s d ng đ t đúng m c đích và có hi u qu . Nhà
n

c giao đ t cho các t ch c và cá nhân s d ng n đ nh lâu dài".
T khi th ng nh t hai mi n, d

Nam, nông nghi p n

c nhà đã đ t đ

i s lãnh đ o c a

c nhi u thành t u quan tr ng, góp ph n

thúc đ y phát tri n kinh t - xã h i c a đ t n
nh ng đ m b o an toàn l

ng C ng S n Vi t

c. S n xu t nông nghi p không

ng th c qu c gia mà còn mang l i ngu n thu cho

n n kinh t v i vi c t ng hàng hóa nông s n xu t kh u. Nông nghi p đang t ng
b

c c b n đã chuy n sang s n xu t hàng hoá.
Tuy nhiên, v m t t ng th , n n nông nghi p n

c ta v n ph i đang đang

đ i m t v i hàng lo t các v n đ nh quy mô s n xu t nh , ru ng đ t manh
mún, công ngh s n xu t l c h u, ch t l

ng hàng hóa th p, chuy n d ch c c u

s n xu t khơng có tính b n v ng, h p tác liên k t c nh tranh ph c v xu t kh u
y u... Trong đ y n i b t lên là vi c s d ng không h p lý tài nguyên đ t nông
nghi p. Trong khi khơng gian tài ngun đ t nơng nghi p thì có h nmà d

i

s c ép c a q trình đơ th hóa, cơng nghi p hóa và s gia t ng dân s thì m c
tiêu hàng đ u đ

c đ t ra là s d ng đ t nông nghi p hi u qu , khai thác h p lý

và mang tính b n v ng.
th c hi n m c tiêu đó thì c s u c u là c n ph i có nh ng nghiên
c u, đánh giáxác đ nh đ

cs l

ng, ch t l

ng và phân b c a t ng lo i hình s

d ng đ t nông nghi p theo t ng m c đ thích h p; d a trên nh ng ngu n tài li u c
b n v đi u tra phân lo i, l p b n đ đ t, y u t t nhiên và kinh t xã h i tác đ ng
đ n s n xu t nông nghi p.

1


Chi L ng là m t huy n mi n núi n m
Nh ng n m qua kinh t huy n đã có b

phía Tây Nam c a t nh L ng S n.

c chuy n d ch m nh theo h

ng t ng d n t

tr ng ngành công nghi p, gi m d n t tr ng ngành nơng nghi p. Q trình chuy n
d ch c c u kinh t nơng nghi p di n ra
khơng cịn, nhi u mơ hình chuy n đ i đ

h u h t các xã, xu h

ng đ c canh cây lúa

c áp d ng mang l i hi u qu kinh t cao.

Tuy nhiên, c ng nh tình tr ng chung c a nhi u n i, s n xu t nông nghi p c p
huy n c ng g p nhi u khó kh n và di n tích đ t nơng nghi p đã có nh ng bi n đ ng
l n,nh ng khai thác ch a đ

c hi u qu và không b n v ng, ch t l

ng các quy

ho ch s d ng đ t và quy ho ch nông nghi p ch a cao; địi h i ph i có c s khoa
h c v ng ch c làm ti n đ đ nh h

ng quy ho ch. Do v y, đây là c s đ h c viên

th c hi n lu n v n th c s khoa h c:“ ánh giá m c đ thích h p đ t đai ph c v
phát tri n nông nghi p b n v ng

huy n Chi L ng, t nh L ng S n”

2. M c tiêu và nhi m v
2.1. M c tiêu:
Xác l p c s khoa h c ph c v đ nh h

ng phát tri n nông nghi p b n v ng

huy n Chi L ng trên c s xác đ nh ti m n ng đ t đai và đánh giá phân h ng thích
h p m t s lo i hình s d ng đ t nơng nghi p chính.
2.2. Nhi m v :
Nh m đ t đ

c nh ng m c tiêu trên, lu n v n c n ph i gi i quy t nh ng

nhi m v sau:
-

ánh giá đ

c các đi u ki n t nhiên và kinh t xã h i có liên quan đ n

phân h ng thích h p đ t nông nghi p c a huy n Chi L ng.
- Nghiên c u và phân tích đ

c yêu câu sinh thái c a các cây tr ng chính c u

thành m i lo i hình s d ng đ t s n xu t nông nghi p c a huy n Chi L ng.
- L a ch n đ

c các đ c tr ng v th nh

ng, ch t l

ng đ t và khí h u

ph c v xây d ng b n đ đ n v đ t đai.
- Xác đ nh đ

c m c thích h p các cây tr ng b

c đ u đ xu t đ nh h

ng

s d ng đ t nông nghi p b n v ng.

2