Nghiên cứu nhu cầu phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng công tác tại các cơ sở khám chữa bệnh tuyến tỉnh tại hà nam năm 2019
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (959.28 KB, 100 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BỘ Y TẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐIỀU DƯỠNG NAM ĐỊNH
LÊ THỊ SINH
NGHIÊN CỨU NHU CẦU PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP
CỦA ĐIỀU DƯỠNG CÔNG TÁC TẠI CÁC CƠ SỞ KHÁM CHỮA
BỆNH TUYẾN TỈNH TẠI HÀ NAM NĂM 2019
LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐIỀU DƯỠNG
NAM ĐỊNH, 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BỘ Y TẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐIỀU DƯỠNG NAM ĐỊNH
LÊ THỊ SINH
NGHIÊN CỨU NHU CẦU PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP
CỦA ĐIỀU DƯỠNG CÔNG TÁC TẠI CÁC CƠ SỞ KHÁM CHỮA BỆNH
TUYẾN TỈNH TẠI HÀ NAM NĂM 2019
Chuyên ngành: Điều dưỡng
Mã số: 8720301
LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐIỀU DƯỠNG
Người hướng dẫn khoa học:
TS. TRẦN VĂN LONG
NAM ĐỊNH, 2019
MỤC LỤC
Trang
MỤC LỤC ............................................................................................................. ii
TÓM TẮT ................................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................ ii
LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................. iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ..............................................................................iv
DANH MỤC BẢNG ............................................................................................... v
DANH MỤC BIỂU ĐỒ ........................................................................................vii
DANH MỤC HỘP .............................................................................................. viii
DANH MỤC HÌNH VẼ .........................................................................................ix
ĐẶT VẤN ĐỀ......................................................................................................... 1
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU .................................................................................... 3
Chương 1.TỔNG QUAN TÀI LIỆU ....................................................................... 4
1.1. Khái niệm nhu cầu và phát triển nghề nghiệp ............................................... 4
1.1.1. Khái niệm về nhu cầu ............................................................................ 4
1.1.2. Khái niệm phát triển nghề nghiệp ......................................................... 4
1.2. Nhu cầu phát triển nghề nghiệp .................................................................... 6
1.2.1. Tầm quan trọng của phát triển nghề nghiệp ........................................... 6
1.2.2. Mơ hình phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng [48]. ............................ 9
1.2.3. Nhu cầu phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng ở một số nước trên thế
giới.................................................................................................................. 9
1.2.4. Nhu cầu phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng ở Việt Nam ............... 10
1.3. Yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng .................... 11
1.3.1. Ở một số nước trên thế giới ................................................................. 11
1.3.2. Ở Việt Nam. ........................................................................................ 14
1.4. Học thuyết sử dụng trong nghiên cứu . ....................................................... 15
1.5. Một số đặc điểm về địa bàn nghiên cứu ...................................................... 16
Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................... 19
2.1. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................. 19
2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu ............................................................... 19
2.2.1. Địa điểm nghiên cứu ........................................................................... 19
2.2.2. Thời gian nghiên cứu........................................................................... 19
2.3. Thiết kế nghiên cứu .................................................................................... 19
2.4. Cỡ mẫu ....................................................................................................... 19
2.5. Phương pháp chọn mẫu .............................................................................. 19
2.6. Phương pháp thu thập số liệu ...................................................................... 20
2.6.1. Công cụ thu thập thông tin: ................................................................. 20
2.6.2. Phương pháp thu thập thông tin ........................................................... 21
2.7. Các biến số và chỉ số nghiên cứu ................................................................ 22
2.7.1. Thông tin chung của đối tượng nghiên cứu .......................................... 22
2.7.2. Nhu cầu phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng .................................. 22
2.7.3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng. 23
2.8. Các khái niệm, thước đo, tiêu chuẩn đánh giá ............................................. 23
2.8.1. Khái niệm nhu cầu phát triển nghề nghiệp ........................................... 23
2.8.2. Tiêu chuẩn đánh giá ............................................................................ 23
2.9. Phương pháp phân tích số liệu .................................................................... 23
2.9.1. Nghiên cứu định lượng ........................................................................ 23
2.9.2. Nghiên cứu định tính ........................................................................... 24
2.10. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu ............................................................. 24
2.11. Hạn chế của nghiên cứu, sai số và biện pháp khắc phục............................ 24
2.11.1. Sai số có thể gặp: .............................................................................. 24
2.11.2. Cách khắc phục: ................................................................................ 24
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU................................................................... 26
3.1. Một số thông tin chung về đối tượng nghiên cứu ........................................ 26
3.2. Nhu cầu phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng công tác tại các cơ sở khám
chữa bệnh tuyến tỉnh tại Hà Nam năm 2019 ...................................................... 27
3.2.1. Quan điểm và thực trạng phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng đang
công tác tại các cơ sở khám chữa bệnh tuyến tỉnh Hà Nam năm 2019. .......... 27
3.2.2. Nhu cầu phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng .................................. 31
3.3. Yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng công tác tại
các cơ sở khám chữa bệnh tuyến tỉnh tại Hà Nam năm 2019 ............................. 35
Chương 4. BÀN LUẬN ......................................................................................... 50
4.1. Thông tin chung về đối tượng nghiên cứu................................................... 50
4.2. Nhu cầu phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng tại các cơ sở khám chữa
bệnh tuyến tỉnh tại Hà Nam năm 2019. .............................................................. 51
4.2.1. Nhận thức và thực trạng phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng đang
công tác tại các cơ sở khám chữa bệnh tuyến tỉnh tại Hà Nam năm 2019 ...... 51
4.2.2. Nhu cầu phát triển nghề nghiệp ........................................................... 53
4.3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng
tại các cơ sở khám chữa bệnh tuyến tỉnh tại Hà Nam ......................................... 57
4.3.1. Thời gian làm việc ............................................................................... 57
4.3.2. Tiền lương và phụ cấp nghề nghiệp ..................................................... 58
4.3.3. Sự hỗ trợ tại nơi làm việc .................................................................... 59
4.3.4. Cản trở sự thăng tiến trong nghề nghiệp .............................................. 60
4.3.5. Tuổi và giới tính, thâm niên cơng tác................................................... 61
4.4. Hạn chế của nghiên cứu .............................................................................. 62
Chương 5. KẾT LUẬN ......................................................................................... 63
5.1. Nhu cầu phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng tại các cơ sở khám chữa
bệnh tuyến tỉnh tại Hà Nam ............................................................................... 63
5.2. Một số yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng
tại các cơ sở khảm chữa bệnh tuyến tỉnh tại Hà Nam ......................................... 63
KHUYẾN NGHỊ ................................................................................................... 65
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Phụ lục 1: PHIẾU THU THẬP SỐ LIỆU
Phụ lục 2: BIÊN BẢN THẢO LUẬN NHÓM TẠI CÁC CƠ SỞ KHÁM CHỮA
BỆNH TỈNH HÀ NAM
Phụ lục 3: Ý KIẾN GĨP Ý CƠNG CỤ NGHIÊN CỨU CỦA TIẾN SĨ ĐIỀU
DƯỠNG
i
TĨM TẮT
Mục tiêu:
1. Tìm hiểu nhu cầu phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng công tác tại các
cơ sở khám chữa bệnh tuyến tỉnh tại Hà Nam năm 2019.
2. Mô tả một số yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển nghề nghiệp của điều
dưỡng công tác tại các cơ sở khám chữa bệnh tuyến tỉnh tại Hà Nam năm 2019.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu định lượng tiến hành
phương pháp trả lời phiếu điều tra trên 298 điều dưỡng công tác tại 5 bệnh viện
tuyến tỉnh tại Hà Nam năm 2019. Nghiên cứu định tính tiến hành phương pháp thảo
luận nhóm trên 28 điều dưỡng đang công tác tại 4 bệnh viện tuyến tỉnh tại Hà Nam
(Bệnh viện Đa khoa tỉnh; Bệnh viện Sản- Nhi; Bệnh viện Lao và Bệnh phổi, Bệnh
viện Y học cổ truyền)
Kết quả: Điều dưỡng tại các bệnh viện tuyến tỉnh tại Hà Nam nhận thức
chưa đầy đủ về phát triển nghề nghiệp. Điều dưỡng mong muốn:
+ Học tập nâng cao trình độ chuyên môn, tập huấn, học các kỹ năng giao
tiếp, kỹ năng thực hành chăm sóc người bệnh.
+ Lãnh đạo bệnh viện, khoa/phịng, đồng nghiệp và gia đình hỗ trợ nhiều hơn
để phát triển nghề nghiệp.
+ 38,0% điều dưỡng không mong muốn giữ vị trí cao trong cơ quan và
25,4% điều dưỡng có mong muốn giữ vị trí cao hơn trong cơ quan.
Yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nghề nghiệp là: lương và phụ cấp nghề
nghiệp, tuổi, giới tính, sự hỗ trợ tại nơi làm việc, kinh nghiệm làm việc.
Kết luận: Điều dưỡng tại các bệnh viện tuyến tỉnh tại Hà Nam nhận thức
chưa đầy đủ về phát triển nghề nghiệp. Nhu cầu phát triển nghề nghiệp cụ thể là:
học tập nâng cao trình độ chun mơn, học các kỹ năng giao tiếp, có sự giúp đỡ, hỗ
trợ, có mong muốn giữ vị trí cao trong cơ quan. Yếu tố ảnh hưởng đến phát triển
nghề nghiệp là: lương và phụ cấp nghề nghiệp, tuổi, giới, sự hỗ trợ tại nơi làm việc.
Từ khóa: Phát triển nghề nghiệp; nhu cầu phát triển nghề nghiệp, yếu tố ảnh
hưởng đến phát triển nghề nghiệp.
ii
LỜI CẢM ƠN
Để hồn thành luận văn này, tơi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu,
Phòng sau đại học cùng các thầy, cô Trường Đại học Điều dưỡng Nam Định đã
giảng dạy, giúp đỡ và tạo điều kiện cho tơi trong q trình học tập.
Tơi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, các Phòng chức năng và các
Khoa của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hà Nam, bệnh viện Y học cổ truyền, bệnh viện
Sản-Nhi, bệnh viện Mắt và bệnh viện Lao- Bệnh phổi tỉnh Hà Nam đã tạo điều kiện
giúp đỡ tơi trong q trình thu thập số liệu để hoàn thành luận văn đúng tiến độ.
Đặc biệt, với lịng biết ơn sâu sắc tơi xin gửi tới Thầy hướng dẫn của mình là
TS. Trần Văn Long đã hướng dẫn chỉ bảo tận tình cho tơi trong suốt q trình
nghiên cứu và hồn thành luận văn tốt nghiệp.
Tơi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến bạn bè, đồng nghiệp và người thân
trong gia đình đã thường xuyên động viên, khích lệ và tạo điều kiện để tơi học tập
nghiên cứu trong suốt khóa học vừa qua.
Xin trân trọng cảm ơn!
Nam Định, tháng 10 năm 2019
Học viên
Lê Thị Sinh
iii
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng nghiên cứu này là của riêng tôi. Những số liệu trong
nghiên cứu là do tơi thu thập trong q trình nghiên cứu tại các cơ sở khám chữa
bệnh tuyến tỉnh tại Hà Nam.
Kết quả thu thập được trong nghiên cứu chưa được đăng tải và cơng bố trên
bất kỳ một tạp chí hay cơng trình khoa học nào. Các trích dẫn, số liệu tham khảo
trong luận văn đều là những tài liệu đã được công nhận.
Nam Định, tháng 10 năm 2019
Học viên
Lê Thị Sinh
iv
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
CBYT
Cán bộ y tế
CME
Continuing Medical Education
(Cập nhật kiến thức y khoa liên tục)
CPD
Continuing Professional Development
(Phát triển nghề nghiệp liên tục)
ĐDV
Điều dưỡng viên
SĐH
Sau đại học
ĐH
Đại học
CĐ
Cao đẳng
TC
Trung cấp
ĐTLT
Đào tạo liên tục
WHO
Tổ chức Y tế Thế Giới
PTNN
Phát triển nghề nghiệp
v
DANH MỤC BẢNG
STT
Tên bảng
Trang
Bảng 3.1. Tỷ lệ đối tượng nghiên cứu phân bố theo tuổi và giới tính ..................... 26
Bảng 3.2. Trình độ chun mơn của đối tượng nghiên cứu .................................... 26
Bảng 3.3. Thời gian công tác trong ngành y tế của đối tượng nghiên cứu .............. 27
Bảng 3.4. Quan điểm của đối tượng nghiên cứu về một công việc tốt .................... 28
Bảng 3.5. Đánh giá của đối tượng nghiên cứu về công việc hiện tại....................... 29
Bảng 3.6. Đánh giá của đối tượng nghiên cứu về công việc hiện tại và sự nghiệp
trong tương lai ....................................................................................................... 30
Bảng 3.7. Dự định của đối tượng nghiên cứu về công việc trong tương lai ............ 31
Bảng 3.8. Mong muốn giữ vị trí cao hơn trong cơ quan của ĐD ............................ 33
Bảng 3.9. Mong muốn trở thành điều dưỡng trưởng khoa của ĐD ......................... 33
Bảng 3.10. Mong muốn trở thành trưởng phòng ĐDBV của ĐD ........................... 33
Bảng 3.11. Quan điểm của điều dưỡng về tầm quan trọng của các yếu tố PTNN .. 37
Bảng 3.12. Đánh giá thực tế của ĐD về các yếu tố ảnh hưởng đến PTNN ............. 38
Bảng 3.13. Quan niệm của ĐD về tầm quan trọng của các yếu tố PTNN ............... 39
Bảng 3.14. Đánh giá thực tế của điều dưỡng về các yếu tố PTNN ......................... 40
Bảng 3.15. Quan điểm của ĐD về tầm quan trọng của các yếu tố PTNN ............... 41
Bảng 3.16. Đánh giá thực tế của ĐD về các yếu tố PTNN ..................................... 42
Bảng 3.17. Sự hỗ trợ của khoa/bệnh viện để điều dưỡng PTNN ............................ 42
Bảng 3.18. Sự cản trở của khoa/bệnh viện đến điều dưỡng PTNN ......................... 43
Bảng 3.19. Quan điểm của điều dưỡng về vai trò hỗ trợ của con người để PTNN .. 43
Bảng 3.20. Đánh giá của điều dưỡng về mức độ nhận được hỗ trợ để PTNN ......... 44
Bảng 3.21. Quan điểm của điều dưỡng về vai trò hỗ trợ của người quản lý để phát
triển nghề nghiệp ................................................................................................... 45
Bảng 3.22. Đánh giá của ĐD về mức độ nhận được hỗ trợ của người quản lý để phát
triển nghề nghiệp ................................................................................................... 46
Bảng 3.23. Mức lương điều dưỡng nhận được hàng tháng ..................................... 47
vi
Bảng 3.24. Đối tượng chăm sóc của điều dưỡng .................................................... 47
Bảng 3.25. Những cản trở sự thăng tiến của điều dưỡng ........................................ 48
Bảng 3.26. Liên quan giữa đánh giá nhu cầu phát triển nghề nghiệp được ghi nhận
với thâm niên công tác của đối tượng nghiên cứu .................................................. 49
vii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
STT
Tên biểu đồ
Trang
Biểu đồ 3.1. Tỷ lệ giữa người giúp đỡ và tìm kiếm sự giúp đỡ của điều dưỡng để
PTNN .................................................................................................................... 34
Biểu đồ 3.2. Nhu cầu tiếp cận chương trình PTNN của điều dưỡng ....................... 34
viii
DANH MỤC HỘP
STT
Tên hộp
Trang
Hộp 3.1. Quan điểm của đối tượng nghiên cứu về phát triển nghề nghiệp .............. 27
Hộp 3.2. Nhu cầu phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng ...................................... 31
Hộp 3.3. Nhận thức của điều dưỡng về các yếu tố quan trọng để PTNN ................ 32
Hộp 3.4. Sự hỗ trợ điều dưỡng nhận được để PTNN.............................................. 35
Hộp 3.5. Những cản trở điều dưỡng phát triển nghề nghiệp ................................... 36
ix
DANH MỤC HÌNH VẼ
STT
Tên hình vẽ
Trang
Hình 1.1. Mơ hình phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng ...................................... 9
Hình 1.2. Tháp nhu cầu cơ bản của con người theo Maslow .................................. 16
1
ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong cơng tác chăm sóc sức khỏe người dân, vai trò của người điều dưỡng
ngày càng được khẳng định rõ ràng trong các văn bản pháp qui của Bộ Y tế và
Chính phủ về nhiệm vụ của ngành, và đặc biệt là về nhiệm vụ phát triển nguồn nhân
lực y tế. Xét trên phạm vi rộng, điều dưỡng đóng vai trị quan trọng khơng chỉ trong
cơ cấu nhân lực của các bệnh viện, mà còn là thành phần nhân lực khơng thể thiếu
trong cơng tác chăm sóc sức khỏe cộng đồng cũng như trong công tác đào tạo[15].
Để đáp ứng được nhu cầu chăm sóc ngày càng cao của người bệnh, mỗi điều dưỡng
cần phải tự trau dồi kiến thức, kỹ năng, xây dựng mục tiêu để phát triển nghề
nghiệp của mình.
Phát triển nghề nghiệp là quá trình tham gia tích cực vào các hoạt động học
tập, duy trì năng lực thực hành chun mơn và hỗ trợ đạt được mục tiêu nghề
nghiệp của họ. Nhận thức được vai trị của người điều dưỡng trong cơng tác chăm
sóc sức khỏe người dân tổ chức y tế thế giới đã đưa ra chiến lược phát triển công tác
điều dưỡng và cam kết mạnh mẽ tiếp tục dự án tăng cường nâng cao chất lượng
điều dưỡng trên toàn thế giới [52].
Tại Việt Nam, trong những năm qua mặc dù phải đối diện với nhiều khó
khăn thách thức nhưng Bộ Y tế đã thực hiện nhiều chính sách, giải pháp nhằm củng
cố, quản lý, đào tạo, phát triển nguồn nhân lực về số lượng và chất lượng [6]. Theo
thống kê năm 2015: Trình độ nhân lực điều dưỡng đa số là cao đẳng, trung cấp và
sơ cấp chiếm hơn 89% (90.600 trong tổng số 101.386)[8]. Điều này đồng nghĩa với
điều dưỡng, hộ sinh, kỹ thuật viên chưa đáp ứng chuẩn đào tạo của Bộ Y tế, cũng
như theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế Giới và chưa đáp ứng yêu cầu Thoả
thuận công nhận dịch vụ điều dưỡng đã được Chính phủ các nước Đơng Nam Á ký
kết ngày 08/12/2006 tại Cebu, Philippines [27]. Bên cạnh đó theo thứ trưởng
Nguyễn Viết Tiến, trong giai đoạn phát triển hiện nay Hội điều dưỡng, các bệnh
viện cần xây dựng và phát triển đội ngũ điều dưỡng am hiểu về nghề nghiệp, có
mục tiêu phấn đấu phát triển nghề nghiệp. Khi trao đổi với điều dưỡng ở một số
2
bệnh viện, họ cho biết bản thân chưa biết đến khái niệm phát triển nghề nghiệp của
điều dưỡng là gì và hàng năm họ chỉ tham gia tập huấn tay nghề theo chương trình
của Bộ Y tế.
Cho đến nay cũng chưa có nghiên cứu về phát triển nghề nghiệp của điều
dưỡng, mà chỉ có các nghiên cứu về thực trạng nguồn nhân lực và công tác đào tạo
liên tục của điều dưỡng, phát triển nguồn nhân lực y tế nói chung. Chính vì vậy,
chúng tơi tiến hành “Nghiên cứu nhu cầu phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng
công tác tại các cơ sở khám chữa bệnh tuyển tỉnh tại Hà Nam năm 2019" nhằm
tìm hiểu nhận thức và nhu cầu phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng để cung cấp
thông tin cho những nhà quản lý y tế nói chung, quản lý điều dưỡng nói riêng có cơ
sở xây dựng kế hoạch, chính sách để phát triển nguồn nhân lực địa phương.
3
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.Tìm hiểu nhu cầu phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng công tác tại các cơ
sở khám chữa bệnh tuyến tỉnh tại Hà Nam năm 2019.
2. Mô tả một số yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển nghề nghiệp của điều
dưỡng công tác tại các cơ sở khám chữa bệnh tuyến tỉnh tại Hà Nam năm 2019.
4
Chương 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Khái niệm nhu cầu và phát triển nghề nghiệp
1.1.1. Khái niệm về nhu cầu
Khi nói đến khái niệm nhu cầu thì hiện nay chưa có một định nghĩa chung
nhất cho khái niệm này. Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam định nghĩa: Nhu cầu là
sự phản ánh một cách khách quan các đòi hỏi về vật chất, tinh thần và xã hội của
đời sống con người phù hợp với tính lịch sử. Mức độ nhu cầu và phương thức thỏa
mãn nhu cầu về cơ bản phụ thuộc vào trình độ phát triển của xã hội, trước hết là
trình độ phát triển kinh tế. Nhu cầu là động lực mạnh mẽ thúc đẩy sản xuất và tồn
xã hội phát triển [20].
Bên cạnh đó nhu cầu là một trong những mặt biểu hiện của xu hướng cá
nhân. Mọi hoạt động của con người đều hướng đến việc thỏa mãn hàng loạt những
nhu cầu ngày càng cao trong cuộc sống. Nhu cầu là động lực quan trọng trong hoạt
động của con người, là nguồn gốc tích cực của cá nhân, là điều kiện của mọi hoạt
động của con người, nó đảm bảo mối quan hệ tích cực của cá nhân với môi trường
để tự bảo vệ, tự phát triển [13]. Nhu cầu là tính chất của cơ thể, biểu hiện hiện trạng
thiếu hụt của chính cá thể đó và phân biệt nó với mơi trường sống [19].
1.1.2. Khái niệm phát triển nghề nghiệp
Khái niệm “Phát triển nghề nghiệp” đã được nhắc đến trong tất cả các ngành
nghề trong cuộc sống như trong kinh doanh, giáo dục,…và đặc biệt với ngành điều
dưỡng thì đây là khái niệm mới ở Việt Nam. Trên thế giới “Phát triển nghề nghiệp”
được định nghĩa như sau: Theo Hiệp Hội điều dưỡng Mỹ định khái niệm phát triển
nghề nghiệp: “Q trình tham gia tích cực vào các hoạt động học tập và duy trì năng
lực thực hành chuyên môn và hỗ trợ đạt được mục tiêu nghề nghiệp của họ” [48].
Trong một số nghiên cứu cho thấy phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng là
quá tình học tập nâng cao tay nghề, nâng cao bằng cấp, nâng cao kỹ năng mềm của
bản thân, có sự hỗ trợ giúp đỡ từ lãnh đạo như: Phát triển nghề nghiệp là học tập
5
nâng cao trình độ chun mơn (học tập được cấp bằng), tham gia tập huấn, học tập
ngắn hạn và nâng cao năng lực chuyên sâu. Có nhiều cách tiếp cận để phát triển
chuyên nghiệp, bao gồm tư vấn, huấn luyện, thực hành, nghiên cứu bài học, cố vấn,
giám sát thực hiện và hỗ trợ kỹ thuật [45]. Phát triển nghề nghiệp là một thuật ngữ
mô tả nhiều kinh nghiệm đào tạo, thực hành công việc, các mối quan hệ cố vấn giúp
nhân viên tiến bộ trong nghề nghiệp của mình [20]. Phát triển nghề nghiệp điều
dưỡng là một quá trình học tập và phát triển tích lũy diễn ra trong sự nghiệp của
một điều dưỡng sau khi vượt qua kỳ thi cấp phép của Hội đồng quốc gia (NCLEX)
và được cấp chứng chỉ hành nghề điều dưỡng [48].
Trong lĩnh vực thực hành chuyên môn: Phát triển nghề nghiệp là quá trình
mà các CBYT thường xuyên cập nhật để đáp ứng nhu cầu của người bệnh, các dịch
vụ y tế và phát triển chun mơn của mình. Nó bao gồm việc cập nhật lại liên tục
những kiến thức, kỹ năng, thái độ và thực hành để được cấp phép hành nghề. Khơng
có sự phân chia rõ ràng giữa đào tạo liên tục và phát triển nghề nghiệp liên tục, như
trong thời gian vừa qua đào tạo liên tục đã bao gồm các kỹ năng quản lý, xã hội, kỹ
năng cá nhân và các chủ đề lâm sàng [41].
Ngoài ra khái niệm Phát triển nghề nghiệp còn được hiểu là nâng cao một số
kỹ năng như quản lý thời gian, kỹ năng ủy nhiệm, thuyết trình, huấn luyện, kỹ năng
lãnh đạo [44]. Chun gia phát triển chun mơn điều dưỡng có kiến thức và kỹ
năng về các nguyên tắc học tập của người điều dưỡng, phát triển nghề nghiệp điều
dưỡng, phát triển và quản lý chương trình, giáo dục thường xuyên và lãnh đạo. Hiệp
hội Điều dưỡng Hoa Kỳ xác định thực hành điều dưỡng, dựa trên các khoa học về
điều dưỡng, công nghệ, nghiên cứu và thực hành dựa trên bằng chứng, giao tiếp,
lãnh đạo và giáo dục là phát triển nghề nghiệp điều dưỡng [29].
Trong nghiên cứu này, khái niệm Phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng
được hiểu là quá trình tham gia học tập duy trì và phát triển năng lực bản thân, được
thăng chức và có sự hỗ trợ, giúp đỡ của lãnh đạo trong suốt quá trình làm việc.
Ở Việt Nam chưa có nghiên cứu về lĩnh vực phát triền nghề nghiệp của điều
dưỡng và khái niệm này chưa được đưa ra tranh luận vì vậy chúng tôi lựa chọn khái
6
niệm của các nước trên Thế Giới. Trong các thông tư của Bộ Y tế chỉ đưa ra khái
niệm “đào tạo liên tục” trong Luật Khám bệnh, chữa bệnh năm 2009 [21] và rất
nhiều các văn bản, tài liệu hướng dẫn quản lý của Bộ Y tế như thông tư
07/2008/TT-BYT của Bộ Y tế [1]; thông tư liên tịch số 26/2007/TTLT-BNV-BYT
ngày 07/10/2015; thông tư 22/2013/TT-BYT [4] và theo tài liệu hướng dẫn quản lý
đào tạo liên tục CBYT của Bộ Y tế [5].
1.2. Nhu cầu phát triển nghề nghiệp
1.2.1. Tầm quan trọng của phát triển nghề nghiệp
Bất cứ ngành nghề nào cũng đều phải coi trọng việc định hướng phát triển
nghề nghiệp như dạy học, điều dưỡng, kế toán và các ngành nghề y tế khác. Khi đã
xác định theo đuổi một nghề nghiệp nào đó thì bản thân mỗi người không ngừng
học hỏi nhằm nâng cao kiến thức và kỹ năng. Các tổ chức, cơ quan luôn mong
muốn nhân viên của mình tiếp tục phát triển kỹ năng và thường tạo cơ hội cho nhân
viên tiếp cận với nguồn tài liệu phong phú, tham gia các khóa học đào tạo bổ ích.
Phát triển nghề nghiệp là rất quan trọng đối với nghề điều dưỡng bởi vì nó nhấn
mạnh tầm quan trọng của những yếu tố sau:
+ Giáo dục thường xuyên.
+ Đánh giá nhu cầu học tập.
+ Nâng cao năng lực [36].
Trong báo cáo IOM năm 2010 cho thấy sự phát triển nghề nghiệp là điều cần
thiết trong chăm sóc sức khỏe nhân dân. Người điều dưỡng nên tiếp tục học hỏi
trong suốt sự nghiệp của mình, cần cập nhật thơng tin về chăm sóc người bệnh, xu
hướng chăm sóc sức khỏe, phương pháp điều trị và kỹ thuật. Đồng thời trong báo
cáo này cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đào tạo nâng cao trình độ, năng
lực cho điều dưỡng là rất cần thiết [35].
Ngày nay, phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng là động lực, chiến lược để
thúc đẩy điều dưỡng và gắn kết phát triển kỹ năng với nhu cầu của cơ quan, tổ chức.
Nghiên cứu này cho thấy rằng công việc thú vị và nhiều thách thức, cơ hội học hỏi
và phát triển các kỹ năng với mục đích cao là những yếu tố quan trọng đối với điều
7
dưỡng. Thông qua thực tiễn phát triển nghề nghiệp, các tổ chức có thể đạt được lợi
thế cạnh tranh trong việc thu hút và duy trì đội ngũ điều dưỡng, trau dồi sự bền
vững nguồn động lực của điều dưỡng và tăng cường đáng kể hiệu suất của cơ quan,
tổ chức [34].
Trong một số nghiên cứu đã làm rõ hơn vai trò của phát triển nghề nghiệp đối
với cá nhân mỗi điều dưỡng, phát triển nghề nghiệp là một trong những tiêu chí
khiến điều dưỡng trở thành một nghề đặc biệt trong hệ thống chăm sóc sức khỏe.
Điều dưỡng sẽ phát triển bản thân thông qua các thực hành cơ bản được chứng
minh, thực hành nâng cao và tiếp tục học tập nâng cao trình độ. Các điều dưỡng có
năng lực tham gia vào việc học tập liên tục với sự hiểu biết kiến thức và kỹ năng; để
duy trì năng lực, người ta phải liên tục cập nhật kiến thức và kỹ năng lãnh đạo trong
nghề nghiệp [39].
Một số nghiên cứu đã cho thấy yếu tố hỗ trợ đóng vai trò quan trọng trong
phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng: Tạo ra một môi trường làm việc mà các điều
dưỡng được khuyến khích phát triển nghề nghiệp. Tạo điều kiện phát triển nghề
nghiệp cho điều dưỡng làm tăng chất lượng chăm sóc và làm hài lịng điều dưỡng.
Thơng qua các kế hoạch cá nhân, điều dưỡng có thể thiết lập các mục tiêu cụ thể
của bản thân họ [37]. Nghiên cứu tại Trung Quốc đã chứng minh tầm quan trọng
của việc giúp đỡ điều dưỡng trong công việc đã làm cải thiện sự phát triển nghề
nghiệp của điều dưỡng cũng như phát triển bệnh viện. Các nhà quản lý điều dưỡng
nên giúp đỡ cho nhân viên của mình nhiều hơn trong cuộc sống và trong công việc
hàng ngày. Đồng thời kết quả của nghiên cứu này cũng nhắc nhở rằng các chính
sách giúp đỡ điều dưỡng phát triển nghề nghiệp cũng được thiết lập bởi các nhà
quản lý [54]. Nghiên cứu của Kirk J.Armstrong và Thomas G. Weidner chỉ ra rằng
hoạt động đào tạo liên tục (CME) chính thức hay khơng chính thức đều mang lại sự
cải thiện về kiến thức và kết quả chăm sóc sức khỏe người bệnh. Các đối tượng
nghiên cứu hoàn thành việc đào tạo liên tục khơng chính thức nhiều hơn. Điều đó
cho thấy hoạt động đào tạo liên tục là hiệu quả và mang lại lợi ích [35].
8
Việt Nam phát triển nghề nghiệp được gắn liền với công tác đào tạo và
nghiên cứu khoa học. Đây là nhiệm vụ của mỗi điều dưỡng khi làm việc trong hệ
thống Y tế Việt Nam. Tùy theo hạng chức danh nghề nghiệp điều dưỡng mà có
nhiệm vụ cụ thể [7]. Trong Luật Khám bệnh, chữa bệnh 2009 đã đưa ra các quy
định liên quan đến của công tác đào tạo liên tục cán bộ y tế:
- Điều 37. Nghĩa vụ của người hành nghề: Thường xuyên học tập, cập nhật
kiến thức y khoa liên tục nâng cao trình độ chuyên môn theo quy định của Bộ
trưởng Bộ Y tế [21].
Trong những năm gần đây, khoa học kỹ thuật y dược phát triển rất nhanh,
nhiều kiến thức mới cần được cập nhật kịp thời. Mặt khác theo thời gian, những
kiến thức đã học có phần mai một nên khoảng cách giữa kiến thức của cán bộ y tế
và kiến thức hiện đại của y học ngày càng xa. Để sử dụng tốt nguồn nhân lực, bên
cạnh việc làm tốt công tác đào tạo mới tại các trường y dược, các nhà quản lý cần
quan tâm đến việc đào tạo lại và đào tạo bồi dưỡng liên tục đội ngũ cán bộ để họ có
thể đáp ứng được nhu cầu chăm sóc sức khỏe nhân dân [11].
Điều 17 theo thông tư liên tịch 26 của Bộ Y tế thì Từ ngày 01 tháng 01 năm
2021 trở đi, viên chức tuyển dụng vào chức danh nghề nghiệp điều dưỡng hạng IV
phải tốt nghiệp trình độ cao đẳng chuyên ngành điều dưỡng. Viên chức có trình độ
trung cấp đã được tuyển dụng và bổ nhiệm vào chức danh nghề nghiệp điều dưỡng
hạng IV trước 01 tháng 01 năm 2021 phải chuẩn hóa để đạt trình độ cao đẳng đúng
chuyên ngành tuyển dụng chậm nhất trước ngày 01 tháng 01 năm 2025 [7].
9
1.2.2. Mơ hình phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng [48].
Hình 1.1. Mơ hình phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng
Ghi chú:
CSUT: Chăm sóc ưu tiên
SK: Sức khỏe
NPD NTH: phát triển thực hành chuyên nghiệp.
1.2.3. Nhu cầu phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng ở một số nước trên thế giới
Tại Canada, phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng là một nhu cầu và mong
muốn của điều dưỡng trong sự nghiệp của mình. Điều dưỡng mới ra trường mong
muốn được đào tạo liên tục, đào tạo nâng cao và nâng cao năng lực tạo điều kiện để
thăng chức và thay đổi nơi làm việc trong sự nghiệp của họ. Điều dưỡng có kinh
nghiệm cho biết phát triển nghề nghiệp có vai trò rất quan trọng trong sự nghiệp của
họ [32].
Một nghiên cứu tại Australian, khi khảo sát 289 điều dưỡng và hộ sinh của
các bệnh viện nhà nước và bệnh viện tư nhân cho thấy những người tham gia hiểu
được các yêu cầu mới của nghề nghiệp, họ mong muốn được đào tạo nâng cao kiến
thức và đào tạo liên tục tại nơi mình làm việc [38].
10
Tại Nam Phi, trong một nghiên cứu cho thấy bốn chủ đề chính liên quan đến
phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng, cụ thể là các cản trở trong việc phát triển
chuyên nghiệp, các yếu tố thuận lợi để điều dưỡng phát triển nghề nghiệp, nhu cầu
phát triển nghề nghiệp và đề xuất giải pháp đáp ứng nhu cầu phát triển nghề nghiệp
của điều dưỡng [42].
Qua các nghiên cứu trên Thế Giới chúng tôi thấy rằng điều dưỡng của một số
nước có nhu cầu được đào tạo liên tục, đào tạo nâng cao trình độ chun mơn, được
thăng chức trong sự nghiệp của mình.
1.2.4. Nhu cầu phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng ở Việt Nam
Hiện nay ở Việt Nam chưa có một nghiên cứu nào về nhu cầu phát triển
nghề nghiệp của điều dưỡng nhưng bên cạnh đó đã có các nghiên cứu về nguồn
nhân lực điều dưỡng và nhu cầu đào tạo liên tục. Dưới đây là một số nghiên cứu
liên quan đến phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng.
Trong nghiên cứu năm 2017 của tác giả Phạm Thanh Liêm tại các trung
tâm y tế tỉnh Hà Nam cho thấy: Đối tượng có nguyện vọng đào tạo chuyên mơn
chiếm tỷ lệ 92,2%, trong đó học đại học chiếm 47,6%; học cao đẳng chiếm 25,3%
và học sau đại học chiếm 19,3%; Loại hình đào tạo liên thơng hệ vừa làm vừa học
chiếm 48,3%; liên thơng (30,1%); chính quy (21,6%). Có 27,1% đối tượng tham gia
ĐTLT trong 2 năm gần đây; Có 87,3% đối tượng có nguyện vọng được ĐTLT. Nội
dung mong muốn được ĐTLT: Kỹ năng giao tiếp (38,6%); Kỹ năng làm việc nhóm
(35,9%); Thực hành chăm sóc người bệnh (23,4%); Kỹ năng truyền thông
(2,1%) [17].
Theo nghiên cứu của Trần Văn Tiến và Huỳnh Thị Đào năm 2012 về
nguồn nhân lực tại Bệnh viện Da liễu Trung ương, có 74,3% đối tượng có trình độ
trung cấp, 19,9% có trình độ đại học và 5,8% có trình độ cao đẳng. Đối tượng công
tác tại khối lâm sàng chiếm 56,11%, cận lâm sàng 18,52% và quản lý hành chính
25,37%. Nghiên cứu chỉ ra thu nhập của người lao động là một trong những yếu tố
quan trọng trong việc duy trì và phát triển nhân lực đồng thời chính sách đãi ngộ,
11
động viên, khuyến khích người lao động ln được lãnh đạo bệnh viện quan
tâm [22].
Qua đây cho thấy điều dưỡng tại Việt Nam có nhu cầu được học tập liên
tục, học tập nâng cao trình độ chun mơn, được sự tạo điều kiện giúp đỡ tại nơi
làm việc.
1.3. Yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng
Qua các nghiên cứu phát triển nghề nghiệp của điều dưỡng tại các nước trên
thế giới cho thấy sự phát triển nghề nghiệp của người điều dưỡng bị ảnh hưởng bởi
các yếu tố như: Thời gian làm việc; sự hỗ trợ tại tại nơi làm việc (lãnh đạo trực tiếp,
lãnh đạo bệnh viện, đồng nghiệp, bạn bè và gia đình); tuổi và giới tính; tiền lương
và phụ cấp xã hội; sự thăng tiến trong nghề nghiệp. Sau đây là một số nghiên cứu
chỉ ra những khó khăn điều dưỡng gặp phải trong phát triển nghề nghiệp.
1.3.1. Ở một số nước trên thế giới
1.3.1.1. Thời gian làm việc và áp lực công việc
Trong một nghiên cứu cho thấy các điều dưỡng tự đánh giá năng lực bản
thân theo hướng tích cực và hài lịng nhất nhiệm vụ chăm sóc người bệnh hiệu quả.
Họ khơng hài lịng với thời gian làm việc, các yếu tố lối sống và cơ hội nghiên cứu.
Các yếu tố sau được xác định là yếu tố cản trở sự phát triển nghề nghiệp của họ
như: thiếu sự hỗ trợ tại nơi làm việc; khơng có cơ hội phát triển nghề nghiệp; thời
gian làm việc quá nhiều và hạn chế truy cập vào những trang giáo dục nâng cao
kiến thức và kỹ năng cho điều dưỡng [40].
Tại Hoa Kỳ, trong một cuộc khảo sát toàn quốc với hơn 600 điều dưỡng ở
nhiều mơi trường và nhóm tuổi khác nhau, nhiều người tham gia đã nhận xét rằng
phát triển nghề nghiệp là yếu tố cần thiết. Tuy nhiên, các điều dưỡng cho rằng: do
tính chất cơng việc, thời gian hạn chế, thiếu khả năng tiếp cận và mơ hình nhân sự
thay đổi thường xuyên là yếu tố cản trở hệ thống giáo dục điều dưỡng. Một mối
quan tâm khác đối với nhiều điều dưỡng là chi phí của một số hoạt động đào tạo
liên tục và phát triển nghề nghiệp. Khó khăn cuối cùng đối với sự phát triển nghề
