TUẦN 25 - TIẾT 126 - NGỮ VĂN 9 - MÙA XUÂN NHO NHỎ

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>MÙA XUÂN NHO NHỎ</b>

<b> Thanh Hải </b>
<b>-I. TÁC GIẢ - TÁC PHẨM</b>

Thanh Hải (1930 – 1980) tên khai sinh là Phạm Bá Ngoãn, quê ở huyện Phong Điền,
tỉnh Thừa Thiên – Huế. Ông hoạt động văn nghệ từ cuối những năm kháng chiến chống
Pháp. Trong thời kì chống Mĩ cứu nước, Thanh Hải ở lại quê hương hoạt động và là một
trong những cây bút có cơng xây dựng nền văn học cách mạng ở miền Nam từ những ngày
đầu.

Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ được viết không bao lâu trước khi nhà thơ qua đời, thể hiện
niềm yêu mến thiết tha cuộc sống, đất nước và ước nguyện của tác giả.

<b>II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN</b>

1. Đọc nhiều lần bài thơ và tìm hiểu mạch cảm xúc trong bài (gợi ý: từ cảm xúc về
thiên nhiên, đất nước dẫn đến suy nghĩ, ước nguyện của tác giả). Từ việc nhận ra mạch cảm
xúc, hãy nêu bố cục của bài thơ.

Từ xúc cảm trước mùa xuân của thiên nhiên, đất trời đến mùa xuân của mỗi con người
trong mùa xuân lớn của đất nước, thể hiện khát vọng được dâng hiến “mùa xuân nho nhỏ”
của mình vào mùa xuân lớn của cuộc đời chung. Có thể xác định bố cục của bài thơ gồm bốn
đoạn: Khổ đầu (6 dòng thơ): cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên, đất trời. Hai khổ 2, 3
(từ “Mùa xuân người cầm súng” đến “cứ đi lên phía trước”): hình ảnh mùa xuân đất nước.
Hai khổ 4, 5 (từ “Ta làm con chim hót” đến “Dù là khi tóc bạc”): những suy nghĩ và ước
nguyện của nhà thơ trước thiên nhiên đất nước. Khổ thơ cuối: Lời ca ngợi quê hương, đất
nước qua điệu ca Huế.

2. Mùa xuân của thiên nhiên, đất nước đã được miêu tả như thế nào qua những hình
ảnh, màu sắc, âm thanh trong hai khổ thơ đầu? Cảm xúc của tác giả trước vẻ đẹp và sức sống

của mùa xuân đất nước như thế nào?

Mùa xuân ở khổ thơ đầu là mùa xuân của thiên nhiên, đất trời với dịng sơng xanh,
bơng hoa tím biếc, tiếng chim chiền chiện hót vang trời. Chỉ bằng vài nét phác họa, tác giả
đã vẽ ra cả không gian cao rộng với dịng sơng, mặt đất, bầu trời bao la, với màu sắc tươi
thắm (sơng xanh, hoa tím biếc), với những âm thanh vang vọng (tiếng chim chiền chiện) của
mùa xuân. Cảm xúc của tác giả trước cảnh mùa xuân được diễn tả qua hai câu thơ:

Từng giọt long lanh rơi
Tơi đưa tay tơi hứng.

Có nhiều cách hiểu về hai câu thơ này, tuy nhiên có thể hiểu “từng giọt” là “những
giọt mùa xuân”, là sự chuyển đổi các cảm giác, từ màu sắc, âm thanh, hình ảnh… sang hình
khối, đường nét, một sự cụ tượng hóa những yếu tố vơ hình (âm thanh, màu sắc…) thành
một yếu tố hữu hình, có thể cảm nhận được bằng nhiều giác quan. Dù hiểu như thế nào thì
hai câu thơ cũng thể hiện niềm say sưa ngây ngất của nhà thơ trước cảnh mùa xuân.

3. Phân tích đoạn thơ “Ta làm con chim hót… Dù là khi tóc bạc” (chú ý những hình
ảnh biểu tượng, từ ngữ và cách diễn đạt rất gợi cảm thể hiện một ước nguyện chân thành của
tác giả). Đoạn thơ ấy gợi cho em những cảm nghĩ gì về cuộc sống của mỗi con người?

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

sắc, mang đến vẻ đẹp cho cuộc đời. Đoạn thơ gợi cho ta những suy nghĩ sâu sắc về ý nghĩa
cuộc sống của mỗi con người. Cuộc sống chỉ có ý nghĩa khi con người biết sống, biết chăm
lo cho cuộc đời chung và có thể đóng góp những gì tốt đẹp của mình cho cuộc đời chung,
cho đất nước.

4. Bài thơ có nhạc điệu trong sáng, thiết tha, gợi cảm, gần gũi với dân ca. Những yếu
tố như thể thơ, cách ngắt nhịp, gieo vần, điệp ngữ,… đã được sử dụng như thế nào để tạo
được nhạc điệu ấy?

Bài thơ có nhịp điệu trong sáng, thiết tha, gợi cảm, gần gũi với dân ca. Đặc điểm ấy có
được là nhờ nhà thơ đã sử dụng các yếu tố như thể thơ, cách ngắt nhịp, cách gieo vần, cách
sử dụng các điệp từ, điệp ngữ rất hiệu quả. Thể thơ năm chữ gắn liền với các điệu dân ca,
nhất là dân ca miền Trung, có âm hưởng nhẹ nhàng, tha thiết. Cách gieo vần liền giữa các
khổ thơ cũng góp phần toạ nên sự liền mạch cho cảm xúc. Kết hợp những hình ảnh tự nhiên
giản dị (bơng hoa tím, tiếng chim hót, vì sao…) với các hình ảnh giàu ý nghĩa biểu trưng,
khái quát (đất nước như vì sao,…). Tứ thơ xoay quanh hình ảnh mùa xuân, từ mùa xuân của
đất trời đến mùa xuân của quê hương đất nước. Cách cấu tứ như vậy khiến cho ý thơ luôn tập
trung, cảm xúc trong thơ không bị dàn trải. Giọng điệu của bài thơ thể hiện đúng tâm trạng
của tác giả, biến đổi phù hợp với nội dung từng đoạn: vui, say sưa ở đoạn đầu, trầm lắng,
thiết tha khi bộc bạch tâm niệm, sôi nổi, tha thiết ở đoạn kết.

5. Em hiểu thế nào về nhan đề Mùa xuân nho nhỏ? Hãy nêu chủ đề của bài thơ.

Nhan đề Mùa xuân nho nhỏ là một sáng tạo độc đáo của Thanh Hải. Nhiều nhà thơ đã
viết về mùa xuân với những sắc thái khác nhau: Mùa xuân chín (Hàn Mặc Tử), Mùa xuân
xanh (Nguyễn Bính), Xuân ý, Xuân lòng (Tố Hữu)… Trong bài thơ này, ý nguyện của tác
giả là muốn làm một mùa xuân nhưng chỉ là một mùa xn nho nhỏ – đóng góp cơng sức
nhỏ bé của mình làm đẹp thêm mùa xuân đất nước.

6. Viết một đoạn văn bình một khổ thơ trong bài mà em thích.
“Ta làm con chim hót

Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hòa ca

Một nốt trầm xao xuyến”.

Khổ thơ trên là lời ước nguyện thiết tha mà chân thành của nhà thơ, mong muốn được
cống hiến cho đất nước. Điệp ngữ “ta” được lặp lại ba lần đi cùng với những động từ “làm”,

“nhập” đã thể hiện một cách trực tiếp tư thế sẵn sàng nhập cuộc, sẵn sàng cống hiến của nhà
thơ. Nhà thơ muốn trở thành một “con chim hót”, “một cành hoa”, “một nốt trầm xao
xuyến”, những điều tuy giản đơn, bé nhỏ nhưng đẹp đẽ, ý nghĩa. Nhà thơ ý thức được sự nhỏ
bé của cá nhân trước tầm vóc của cả một dân tộc. Ước nguyện của nhà thơ là trở thành một
“mùa xuân nho nhỏ” hòa cùng với sắc điệu mùa xuân của cả đất nước, chỉ khi có thể góp sức
mình cho dân tộc thì cuộc sống mới trở nên có ý nghĩa, đáng sống. Tấm lòng cao đẹp, tinh
thần dân tộc sáng ngời được gửi gắm đằng sau cách nói khiêm tốn nhưng đầy chân thành
khiến cho ý nghĩa của đoạn thơ càng trở nên sâu sắc, cảm động.

</div>

<!--links-->