Báo cáo về tình hình phát triển thế giới

Cën sấch Bûúác vâo thïë k 21 lâ bấo cấo àõnh k vïì tònh hònh phất triïín thïë giúái nùm 1999-2000 do Ngên
hâng thïë giúái biïn soẩn vâ êën hânh thấng 8-1999. Xem xết bưëi cẫnh trong àố sệ àùåt ra nhûäng vêën àïì lúán ca
thïë k 21, cën sấch àïì xët nhûäng phûúng thûác tiïëp cêån vâ nhûäng khuën nghõ nhùçm àấp ûáng nhûäng mc
tiïu xậ hưåi quan trổng mâ phất triïín cêìn phẫi hûúáng túái. Àùåc biïåt, cën sấch trònh bây hai vêën àïì lúán sệ àõnh
hònh lẩi cẫnh quan phất triïín khi bûúác vâo thiïn niïn k múái: toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ. Phên tđch
nhûäng nưåi dung chđnh, nhûäng thấch thûác vâ cú hưåi ca toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ, cën sấch gúåi múã
nhûäng giẫi phấp ûáng phố àưëi vúái nhûäng vêën àïì nây, trûúác hïët lâ nhûäng giẫi phấp vïì thïí chïë, mâ têët cẫ nhûäng
nûúác mën àẩt àûúåc nhûäng tiïën bưå trong chiïën lûúåc phất triïín khưng thïí khưng quan têm. Ngoâi ra, cën
sấch côn cố cấc chó sưë chổn lổc vïì tònh hònh phất triïín thïë giúái nùm 1999-2000, mưåt tâi liïåu tham khẫo thiïët
ëu gip bẩn àổc nùỉm bùỉt nhûäng chiïìu hûúáng phất triïín trong thúâi gian gêìn àêy.
Xët bẫn cën sấch nây, chng tưi hy vổng sệ àem àïën cho bẩn àổc nhûäng thưng tin phong ph vâ bưí đch
vïì cấc vêën àïì àang àûúåc nhiïìu nûúác quan têm. Mùåc d cën sấch cố mưåt sưë àấnh giấ vâ sưë liïåu thưëng kï khấc
vúái chng ta, song chng tưi vêỵn giûä ngun vùn àïí bẩn àổc tham khẫo. Do àiïìu kiïån thúâi gian eo hẩn, chùỉc
rùçng cën sấch khố trấnh khỗi nhûäng khiïëm khuët, rêët mong àûúåc bẩn àổc gốp .
Xin trên trổng giúái thiïåu cën sấch cng bẩn àổc.
Thấng 12 nùm 1999
NHÂ XËT BẪN CHĐNH TRÕ QËC GIA
CH DÊỴN CA
NHÂ XËT BẪN
Bấo cấo vïì tònh hònh phất triïín thïë giúái 1999-2000, bẫn thûá 22 trong bưå bấo cấo
hùçng nùm nây, nối àïën cẫnh quan phất triïín àưíi thay ca àêìu thïë k XXI. Tû duy vïì
phất triïín àậ tiïën hoấ thânh mưåt thûá ch nghơa thûåc dng rưång rậi, nhêån thûác àûúåc
rùçng phất triïín phẫi ài xa hún tùng trûúãng kinh tïë àïí bao gưìm nhûäng mc tiïu xậ hưåi
quan trổng: tònh trẩng àối nghêo àûúåc giẫm búát, chêët lûúång cåc sưëng àûúåc cẫi thiïån,
nhûäng cú hưåi àûúåc hûúãng mưåt nïìn giấo dc vâ y tïë tưët àểp hún àûúåc nêng cao, cng
nhiïìu thûá khấc nûäa. Kinh nghiïåm àậ dẩy rùçng bûúác tiïën bïìn vûäng túái nhûäng mc tiïu
nây àôi hỗi phẫi àûúåc thûåc hiïån mưåt cấch húåp nhêët vâ phẫi gùỉn chùåt vúái nhûäng quấ
trònh múã rưång, cố sûå tham gia ca àưng àẫo àưëi tûúång vâ bao quất rưång khùỉp. Khưng cố
mưåt nïìn tẫng thïí chïë vûäng chùỉc, kïët quẫ ca nhûäng sấng kiïën tưët àểp vïì chđnh sấch rưìi
sệ bõ tiïu tan. Nhûäng bâi hổc vâ hiïíu biïët sêu sùỉc nây àậ àûúåc ghi vâo trong khn khưí
phất triïín toân diïån mâ Ngên hâng thïë giúái múái khúãi xûúáng gêìn àêy àïí ûáng phố vúái

nhûäng thấch thûác ca phất triïín, theo mưåt cấch thûác húåp nhêët, toân diïån hún, bùçng
cấch àûa vâo nhûäng khđa cẩnh nhû sûå cai quẫn, nhûäng thïí chïë phấp l, vâ nhûäng thïí
chïë tâi chđnh, trûúác àêy thûúâng đt àûúåc quan têm.
Nhòn vïì phđa trûúác, bấo cấo nây xem xết mưi trûúâng trong àố sệ àùåt ra nhûäng vêën
àïì lúán ca thïë k XXI: àối nghêo, sûå gia tùng dên sưë, an toân lûúng thûåc, tònh trẩng
khan hiïëm nûúác, sûå thay àưíi khđ hêåu, viïåc bẫo tưìn vùn hoấ. Nhiïìu thïë lûåc hng mẩnh,
vûâa lẩnh lng vûâa mau lể, àang àõnh hònh lẩi cẫnh quan phất triïín. Nhûäng thïë lûåc àố
bao gưìm nhûäng àưíi múái trong cưng nghïå, sûå truìn bấ thưng tin vâ tri thûác, sûå giâ nua
ca dên sưë, cấc mưëi quan hïå chùçng chếo nhau vïì tâi chđnh trïn thïë giúái, nhûäng àôi hỗi
ngây mưåt tùng vïì quìn chđnh trõ vâ quìn con ngûúâi. Bấo cấo àùåc biïåt têåp trung vâo
hai cm thay àưíi: toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ, vò tấc àưång tiïìm êín to lúán ca chng.
Nhûäng cm thay àưíi nây múã ra nhûäng cú hưåi chûa tûâng cố cho tùng trûúãng vâ phất
triïín, nhûng chng cng mang theo cng vúái chng nhûäng nguy cú bêët ưín àõnh vïì kinh
tïë vâ chđnh trõ cố thïí lâm xối môn nhûäng thânh tûåu ca hâng nùm trúâi gian khưí.
Do nhûäng ẫnh hûúãng ca chng nay àậ thêëy rộ, khưng lêëy lâm ngẩc nhiïn lâ toân
cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ àang lâ mưëi quan têm ch ëu ca cấc nhâ hoẩch àõnh
chđnh sấch trïn khùỉp thïë giúái. Ngûúâi ta ca ngúåi toân cêìu hoấ vò nố àem lẩi nhûäng cú hưåi
múái cho viïåc múã rưång thõ trûúâng vâ truìn bấ cưng nghïå vâ k nùng quẫn l, nhûäng ëu
tưë nây àïën lûúåt chng lẩi hûáa hển nùng sët lúán hún vâ mûác sưëng cao hún. Ngûúåc lẩi,
ngûúâi ta súå vâ lïn ấn toân cêìu hoấ vò sûå bêët ưín àõnh vâ nhûäng thay àưíi khưng mong
mën mâ nố cố thïí àem lẩi: àem lẩi cho nhûäng ngûúâi lao àưång, khiïën hổ súå sệ mêët viïåc
lâm trûúác sûå cẩnh tranh ca hâng nhêåp khêíu; àem lẩi cho cấc ngên hâng vâ cấc hïå
thưëng tâi chđnh, vâ thêåm chđ cho cẫ toân bưå nïìn kinh tïë, khiïën chng cố thïí bõ chên ếp
LÚÂI NỐI ÀÊÌU
LÚÂI NỐI ÀÊÌU
iii
vâ lêm vâo cẫnh suy thoấi vò cấc lìng vưën nûúác ngoâi trân vâo; vâ àem lẩi cho
nhûäng cấi chung toân cêìu khiïën chng bõ àe doẩ theo nhiïìu cấch lâ sệ bõ thay àưíi
khưng phûúng cûáu vận.
Ngûúâi ta ca ngúåi àõa phûúng hoấ vò nố nêng cao mûác àưå tham gia vâ dđnh lđu

ca ngûúâi dên vâ khiïën cho ngûúâi dên cố nhiïìu khẫ nùng àõnh hònh bưëi cẫnh cho
cåc sưëng ca hổ hún. Bùçng cấch àûa àïën mưåt chđnh quìn phên cêëp trong àố cấc
quët àõnh diïỵn ra nhiïìu hún úã cấc cêëp dûúái cêëp qëc gia, gêìn gi vúái cûã tri hún, àõa
phûúng hoấ cố thïí àem lẩi mưåt sûå cai quẫn thđch ûáng hún vâ hûäu hiïåu hún úã àõa
phûúng. Cấc chđnh quìn qëc gia cố thïí dng chiïën lûúåc phi têåp trung hoấ àïí thấo
ngôi nưí cho xung àưåt trong nûúác hóåc thêåm chđ cho nưåi chiïën. Tuy nhiïn, nïëu bõ
thiïët kïë tưën kếm thò phi têåp trung hoấ cố thïí tẩo ra nhûäng chđnh quìn àõa phûúng
bõ quấ tẫi, khưng cố cấc ngìn lûåc vâ nùng lûåc thûåc hiïån cấc trấch nhiïåm cú bẫn ca
hổ lâ cung cêëp cú súã hẩ têìng vâ dõch v cho àõa phûúng. Phi têåp trung hoấ côn cố thïí
àe doẩ sûå ưín àõnh kinh tïë vơ mư, nïëu nhû cấc chđnh quìn àõa phûúng, do vay núå
quấ nhiïìu vâ chi tiïu khưng khưn ngoan, cêìn àûúåc chđnh quìn qëc gia cûáu gip.
Bấo cấo nây khưng tòm cấch ca ngúåi cng nhû lïn ấn toân cêìu hoấ vâ àõa
phûúng hoấ, mâ nố chó thûâa nhêån toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ lâ nhûäng thïë lûåc
mang lẩi nhûäng cú hưåi múái, nhûng àưìng thúâi cng gêy ra nhûäng thấch thûác múái,
hóåc nhûäng thấch thûác lúán hún úã mùåt bêët ưín àõnh vïì kinh tïë vâ chđnh trõ. Kiïìm chïë
sûå bêët ưín àõnh nây vâ àem lẩi mưåt mưi trûúâng trong àố cố thïí thûåc hiïån mưåt chûúng
trònh nghõ sûå vïì phất triïín nhùçm nùỉm lêëy nhûäng cú hưåi, àố sệ lâ mưåt thấch thûác lúán
vïì thïí chïë trong nhûäng thêåp k sùỉp túái. Viïåc thẫo lån trong bấo cấo nây têåp trung
vâo ba khđa cẩnh chđnh ca toân cêìu hoấ: thûúng mẩi hâng hoấ vâ dõch v, cấc
lìng vưën qëc tïë, vâ cấc vêën àïì mưi trûúâng toân cêìu, nhû nhûäng hiïím nguy ca sûå
thay àưíi khđ hêåu vâ sûå hu hoẩi tđnh àa dẩng sinh hổc. Trổng têm thẫo lån sau àố
chuín sang ba khđa cẩnh ca àõa phûúng hoấ: phên cêëp quìn lûåc chđnh trõ cho cấc
cêëp chđnh quìn dûúái cêëp qëc gia, sûå di chuín ca dên chng vâ ca nùng lûúång
kinh tïë tẩi cấc nûúác àang phất triïín vïì cấc khu àư thõ, vâ viïåc cung cêëp nhûäng dõch
v cưng cưång thiïët ëu trong nhûäng thânh phưë ngây mưåt tùng trûúãng nây ca tûúng
lai.
Khi thẫo lån nhûäng àấp ûáng thđch àấng vïì mùåt thïí chïë àưëi vúái nhûäng thấch
thûác vâ cú hưåi ca toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ, bấo cấo dêỵn ra mưåt loẩt vđ d úã
cêëp àưå qëc gia vâ nhûäng bùçng chûáng thûåc nghiïåm giûäa cấc nûúác, bao gưìm cẫ
nhûäng trûúâng húåp thânh cưng lêỵn nhûäng trûúâng húåp thêët bẩi ca phất triïín. Khưng

thïí cố mưåt cêu trẫ lúâi àún giẫn cho viïåc àưëi phố vúái toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ.
Mâ nhûäng àiïìu hiïíu biïët thêëu àấo kia phẫi bùỉt ngìn tûâ nhûäng àấnh giấ thûåc dng
xem nhûäng àiïìu kiïån hiïån thúâi ca xậ hưåi sệ ẫnh hûúãng nhû thïë nâo àïën vêën àïì sûå
chổn lûåa chđnh sấch nâo lâ húåp l, hóåc chỵi chđnh sấch nây tưët hún chỵi chđnh
sấch kia úã chưỵ nâo, hóåc mưåt sưë chđnh sấch cố thïí bưí sung vâ hưỵ trúå nhau nhû thïë
nâo. Cấc cam kïët vâ hânh àưång ca chđnh quìn trung ûúng vêỵn lâ chđnh ëu trong
bêët k chiïën lûúåc phất triïín khẫ thi nâo. Tuy nhiïn, cấc thïë lûåc toân cêìu hoấ vâ àõa
phûúng hoấ cố chó ra rùçng phêìn lúán cưng viïåc xêy dûång thïí chïë phất triïín sệ diïỵn
ra úã cêëp siïu qëc gia hay cêëp dûúái cêëp qëc gia. Trong cẫ hai trûúâng húåp, cấc nûúác
cêìn têåp trung vâo nhûäng chiïën lûúåc phất triïín àûúåc thûåc hiïån bùçng sûå thoẫ thån
chung, d lâ thưng qua nhûäng hiïåp àõnh qëc tïë giûäa cấc nûúác, hay thưng qua
nhûäng dân xïëp vïì mùåt hiïën phấp vâ tưí chûác giûäa cấc cêëp chđnh quìn vâ cấc thânh
phêìn ca xậ hưåi dên sûå trong mưåt nûúác. ÚÃ cẫ cêëp toân cêìu lêỵn cêëp àõa phûúng,
nhûäng thïí chïë dûåa trïn quan hïå cưång sûå, thûúng lûúång, phưëi húåp vâ quy tùỉc sệ àem
lẩi nïìn tẫng cho sûå phất triïín bïìn vûäng.
BẤO CẤO VÏÌ TỊNH HỊNH PHẤT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 1999-2000
iv
Toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ chùỉc sệ khưng biïën mêët ài, hóåc ngay cẫ dõu
ài. Chng àûúåc thc àêíy búãi cấc lûåc lûúång nïìn tẫng hng mẩnh nhû khẫ nùng múái
ca cưng nghïå thưng tin vâ truìn thưng, vâ thûác ngây câng tùng ca ngûúâi dên
trïn toân thïë giúái rùçng hổ cố quìn tham gia khưng hẩn chïë vâo chđnh quìn vâ xậ
hưåi ca hổ. Do toân cêìu hoấ lâm cho nhûäng bưå phêån xa cấch nhau trïn thïë giúái xđch
lẩi gêìn nhau hún vïì mùåt chûác nùng, vâ àõa phûúng hoấ lâm tùng lïn gêëp bưåi cấc loẩi
mưi trûúâng chđnh sấch, cố nhiïìu khẫ nùng lâ nhûäng chđnh sấch phất triïín thânh
cưng sệ àẩt àûúåc kïët quẫ nhanh hún, trong khi nhûäng chđnh sấch thêët bẩi sệ thêëy
nhûäng hêåu quẫ ca mònh bõ phúi bây nhanh chống hún vâ cng àau àúán hún. Trong
mưåt thïë giúái nhû vêåy viïåc thùm dô nhûäng cấch ûáng phố vïì thïí chïë àưëi vúái toân cêìu
hoấ vâ àõa phûúng hoấ, vâ viïåc truìn bấ rưång rậi nhûäng hiïíu biïët àố, àem lẩi tiïìm
nùng to lúán cho nhûäng tiïën bưå trong chiïën lûúåc phất triïín - nhûäng tiïën bưå cố thïí
mang lẩi lúåi đch to lúán vâ lêu dâi cho nhûäng ngûúâi àối nghêo nhêët trïn thïë giúái.

James D. Wolfensohn
Ch tõch Ngên hâng thïë giúái Thấng 8 - 1999.
Bấo cấo nây àûúåc mưåt nhốm soẩn thẫo, ngûúâi chó àẩo lâ Shahid Yusuf, cấc thânh viïn lâ Anjum Altaf,
William Dillinger, Simon Evenett, Marianne Fay, Vernon Henderson, Charles Kenny, vâ Weiping Wu. Nhốm nây
cng àûúåc sûå gip àúä ca Mohammad Arzaghi vâ Stratos Safioleas. Cưng trònh nây àûúåc tiïën hânh dûúái sûå chó
àẩo chung ca Joseph Stiglitz. Trong quấ trònh soẩn thẫo, bấo cấo nây àậ nhêån àûúåc nhûäng lúâi khun vâ àống
gốp àấng qu ca Lyn Squire. Timothy Taylor lâ ch biïn chđnh.
Nhốm soẩn thẫo àûúåc sûå cưë vêën ca nhốm chun gia nưíi tiïëng gưìm Alberto Alesin, Masahiko Aoki,
Richard Cooper, John Dixon, Barry Eichengreen, Jon Elster, Alan Harold Gelb, Harry Harding, Gregory K.Ingram,
Christine Kessides, Jennie Litvack, Wallace Oates, Anthony J.Pellegrini, Guillermo Perry, David Satterthwaite,
Paul Smoke, Paul Spray, T.N Srinivasan, Jacques Thisse, vâ John Williamson.
Nhiïìu võ khấc trong Ngên hâng thïë giúái hóåc ngoâi Ngên hâng thïë giúái cng àậ cung cêëp nhûäng lúâi bònh
lån hûäu đch, chín bõ nhûäng tâi liïåu cú súã cng nhû àậ cố nhûäng cưëng hiïën khấc vâ àậ tham dûå cấc cåc hổp
tû vêën. Viïåc soẩn thẫo mưåt sưë tâi liïåu cú súã vâ triïåu têåp mưåt sưë cåc hưåi thẫo àûúåc tiïën hânh theo àïì nghõ ca
Qu phất triïín ngìn nhên lûåc vâ chđnh sấch, chi phđ cho viïåc nây àûúåc Chđnh ph Nhêåt Bẫn àẫm nhêån vâ cng
àûúåc cú quan phất triïín qëc tïë ca Chđnh ph Anh tâi trúå thïm. Nhûäng võ tham gia hóåc àống gốp cho bấo cấo
nây cng àûúåc ghi danh úã phêìn Ch thđch thû mc. Nhốm dûä liïåu phất triïín cng àậ gốp phêìn cho phêìn ph lc
dûä liïåu vâ chõu trấch nhiïåm lûåa chổn Cấc chó sưë chổn lổc vïì tònh hònh phất triïín thïë giúái.
Rebecca Sugui chõu trấch nhiïåm lâm trúå l àiïìu hânh ca tưí soẩn thẫo. Maribel Flewitt, Leila Search vâ
Thomas A.J. Zorab lâm trúå l cho tưí soẩn thẫo. Maria D. Ameal lâm nhên viïn hânh chđnh. Cú quan dõch v sẫn
xët thåc Vùn phông xët bẫn ca Ngên hâng thïë giúái chõu trấch nhiïåm thiïët kïë vâ in êën.
MC LC
CH DÊỴN CA NHÂ XËT BẪN
LÚÂI NỐI ÀÊÌU
TƯÍNG QUAN NHÛÄNG RANH GIÚÁI CA TÛ DUY PHẤT TRIÏÍN
Toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ
Nhûäng vêën àïì siïu qëc gia
Nhûäng vêën àïì dûúái cêëp qëc gia
Biïën chđnh sấch thânh hânh àưång
MÚÃ ÀÊÌU: NHÛÄNG HÛÚÁNG MÚÁI CA TÛ DUY PHẤT TRIÏÍN

Xêy dûång dûåa trïn nhûäng kinh nghiïåm phất triïín trûúác àêy……….
Nhiïìu mc tiïu ca sûå phất triïín
Vai trô ca cấc thïí chïë trong phất triïín
Thânh tûåu vâ têìm nhòn phất triïín toân diïån
Mưåt thïë giúái àang thay àưíi
CHÛÚNG 1: THÏË GIÚÁI ÀƯÍI THAY
Thûúng mẩi qëc tïë
Nhûäng lìng tâi chđnh qëc tïë
Di cû qëc tïë
Nhûäng thấch thûác àưëi vúái mưi trûúâng toân cêìu
Nhûäng xu hûúáng chđnh trõ múái úã cấc nûúác àang phất triïín
Nhûäng àưång lûåc dûúái cêëp qëc gia múái nưíi
Nhûäng àiïìu bûác thiïët àưëi vúái cấc dư thõ
Ẫnh hûúãng àưëi vúái chđnh sấch phất triïín
CHÛÚNG 2: HÏÅ THƯËNG THÛÚNG MẨI THÏË GIÚÁI: CON ÀÛÚÂNG PHĐA TRÛÚÁC
Hïå thưëng thûúng mẩi toân cêìu mang lẩi lúåi đch cho cấc nûúác àang phất triïín nhû thïë nâo
Cấc cú chïë ca WTO - cho viïåc àêíy mẩnh vâ duy trò cú chïë tûå do thûúng mẩi
Duy trò àưång lûåc cẫi cấch thûúng mẩi
Thûúng mẩi qëc tïë vâ chđnh sấch phất triïín 25 nùm túái
BẤO CẤO VÏÌ TỊNH HỊNH PHẤT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 1999-2000
vi
CHÛÚNG 3: CẤC NÛÚÁC DANG PHẤT TRIÏÍN VÂ HÏÅ THƯËNG TÂI CHĐNH TOÂN CÊÌU
Tưëc àưå hưåi nhêåp tâi chđnh qëc tïë ngây câng tùng
Hûúáng túái mưåt hïå thưëng hoẩt àưång ngên hâng vûäng chùỉc vâ àa dẩng
Tiïën trònh thûåc hiïån tûå do hoấ tâi khoẫn vưën
Thu ht àêìu tû ca nûúác ngoâi
Phc hưìi húåp tấc kinh tïë vơ mư qëc tïë
CHÛÚNG 4: BẪO VÏÅ NHÛÄNG CẤI CHUNG TOÂN CÊÌU
Mưëi liïn hïå giûäa cấc vêën àïì mưi trûúâng qëc gia vâ toân cêìu
Chuín tûâ hânh àưång cố tđnh qëc gia sang hânh àưång cố tđnh qëc tïë

Cấc hiïåp ûúác vïì têìng ưzưn: mưåt cêu chuån thânh cưng
Sûå thay àưíi khđ hêåu
Tđnh àa dẩng sinh hổc
Khai thấc cấc mưëi liïn hïå giûäa cấc vêën àïì mưi trûúâng toân cêìu
CHÛÚNG 5: PHI TÊÅP TRUNG HOẤ: SUY NGHƠ LẨI VÏÌ VÊËN ÀÏÌ CHĐNH QUÌN
Nhûäng cấi àûúåc mêët úã àêy lâ gò?
Tûâ cai quẫn têåp trung àïën cai quẫn phi têåp trung hoấ
Cên bùçng quìn lûåc chđnh trõ giûäa cấc lúåi đch trung ûúng vâ àõa phûúng
Cú cêëu, chûác nùng vâ cấc ngìn lúåi ca cấc chđnh quìn dûúái cêëp qëc gia.
Lâm cho cấc chđnh quìn dûúái cêëp qëc gia cố trấch nhiïåm
Cấc chđnh sấch cho sûå quấ àưå
Nhûäng bâi hổc nâo cho tûúng lai
CHÛÚNG 6: NHÛÄNG THÂNH PHƯË NÙNG ÀƯÅNG NHÛ ÀƯÅNG CÚ CA PHẤT TRIÏÍN
Cấi gò lâm cho cấc thânh phưë tùng trûúãng
Vai trô ca chđnh quìn qëc gia trong àư thõ hoấ
Cấc chđnh sấch àõa phûúng vò tùng trûúãng kinh tïë àư thõ
CHÛÚNG 7: LÂM CHO CẤC THÂNH PHƯË TRÚÃ THÂNH NÚI CỐ THÏÍ SINH SƯËNG ÀÛÚÅC
Chûúng trònh nghõ sûå vïì àư thõ côn dang dúã
Hổc úã quấ khûá
Cung cêëp dõch v tẩi cấc nûúác àang phất triïín
Nhòn vïì phđa trûúác
CHÛÚNG 8: NHÛÄNG TRÛÚÂNG HÚÅP NGHIÏN CÛÁU C THÏÍ VÂ NHÛÄNG KHUËN NGHÕ
Triïåt àïí khai thấc tûå do hoấ thûúng mẩi: Ai Cêåp
Cẫi cấch cấc hïå thưëng ngên hâng ëu kếm: Hunggari
Quẫn l vơ mư trong àiïìu kiïån phi têåp trung hoấ tâi chđnh; Braxin
Cẫi thiïån àiïìu kiïån sinh hoẩt àư thõ: Karachi
Vun àùỉp nhûäng húåp lûåc nưng thưn - thânh thõ: Tandania
Cẫnh quan phất triïín biïën àưíi úã bònh minh ca thïë k 21
Ch thđch thû mc
MC LC

vii
Ph lc cấc chó sưë chổn lổc vïì phi têåp trung hoấ, àư thõ hoấ, vâ mưi trûúâng
Cấc chó sưë chổn lổc vïì tònh hònh phất triïín thïë giúái
HƯÅP
1 Nhûäng bâi hổc rt ra tûâ Àưng Ấ vâ Àưng Êu
2 Vưën xậ hưåi, sûå phất triïín vâ sûå àối nghêo
3 Giẫi thđch kïët quẫ ca àïì ấn nùng lûúång tẩi vng chêu Phi Nam Xêhra
4 Khn khưí phất triïín toân diïån
5 Mưåt cấch tiïëp cêån toân diïån vêën àïì phất triïín trong nhûäng Bấo cấo vïì tònh hònh phất triïín thïë giúái
trûúác àêy
6. Cấc thïí chïë, cấc tưí chûác vâ nhûäng khuën khđch
7. Chiïìu hûúáng bïånh têåt vâ cưng tấc y tïë
8. Phất triïín bïìn vûäng
9 Nguy cú khan hiïëm nûúác ngây mưåt tùng
1.1 Kinh tïë hổc vơ mư toân cêìu vïì sûå giâ nua
12. Mẩng lûúái qëc tïë ngûúâi Hoa
2.1 Thoẫ thån thûúng mẩi khu vûåc vâ hïå thưëng thûúng mẩi toân cêìu: bưí sung hay thay thïm
2.2. Xêy dûång chïë àưå giấm àõnh k thåt àưëi vúái chđnh sấch thûúng mẩi: Khn khưí hưåi nhêåp thûúng mẩi
vâ phất triïín úã cấc nûúác chêåm phất triïín
2.3 Lao àưång trễ em: nhiïìu àïën àêu? Cố hẩi nhû thïë nâo? Vâ cố thïí lâm gò?
3.1 Cấc khoẫn viïån trúå tiïëp tc giûä vai trô
3.2 Cấi gò khiïën khng hoẫng tâi chđnh lêy lan?
3.3 Chđnh quìn dûúái cêëp qëc gia cng gùåp phẫi vêën àïì vïì cam kïët.
3.4 Giẫm nhể vêën àïì cam kïët: vai trô ca Ngên hâng thïë giúái
4.1 Nhûäng vêën àïì mưi trûúâng toân cêìu
4.2 Gòn giûä nhûäng cấi chung ca àẩi dûúng: kiïím soất viïåc àấnh cấc quấ mûác
4.3 Qu vïì phûúng tiïån cho mưi trûúâng toân cêìu
4.4 Cấc tưí chûác phi Chđnh ph (NGOS) vâ nhûäng nưỵ lûåc bẫo tưìn mưi trûúâng qëc tïë
4.5 Chi phđ vïì nùng lûúång cố thïí tấi sinh àûúåc hẩ thêëp
4.6 Cấc sùỉc thụë vâ hẩn ngẩch nhùçm hẩ thêëp lûúång khđ thẫi

4.7 Nhûäng biïån phấp thûúng mẩi trong cấc hiïåp àõnh mưi trûúâng qëc tïë
5.1 Phi têåp trung hoấ vúái tû cấch chuín giao quìn lûåc
5.2 Nam Phi vâ Uganàa: thưëng nhêët àêët nûúác thưng qua phi têåp trung hoấ.. 5.3 Bưxima - Hếcxïgưvina vâ
Ïtiưpia: phi têåp trung hoấ nhû mưåt sûå àấp lẩi tđnh àa dẩng chng tưåc
5.4 ÊËn Àưå: mưåt liïn bang phi têåp trung hoấ?
5.5 Phi têåp trung hoấ tẩi Trung Qëc
5.6 Tâi trúå cấc cêëp chđnh quìn trung gian
5.7 Àùåt chiïëc xe trûúác con ngûåa: phi têåp trung hoấ tẩi nûúác Nga
6.1 Thânh phưë vâ khu àư thõ: mưåt sưë àõnh nghơa
6.2 Cấc mưëi liïn hïå nưng thưn - àư thõ
6.3 Sûå phên tấn ca cưng nghiïåp tẩi Hân Qëc
6.4 Chêu Phi: àư thõ hoấ khưng cố tùng trûúãng
BẤO CẤO VÏÌ TỊNH HỊNH PHẤT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 1999-2000
viii
6.5 Sûå phất triïín ca thânh phưë vâ thõ trûúâng àêët àai
6.6 Ch nghơa khu vûåc vâ phất triïín kinh tïë àõa phûúng: nhûäng bâi hổc ca Chêu Êu
6.7 Anh hậy hiïíu biïët nïìn kinh tïë ca anh: têìm quan trổng ca thưng tin kinh tïë àõa phûúng
7.1 Mưåt sûå khưng cên àưëi vïì khưng gian: cấc cû dên kampung ca Jakarta
7.2 Hẫi Phông: àùåt quan hïå cưång sûå vúái ngûúâi tiïu dng
7.3 Manila: mưåt hònh ẫnh sấng ngúâi ca cưng ty dng lâm nhên tưë khuën khđch nhùçm giẫm búát sûå ư
nhiïỵm
7.4 Thêím Dûúng: phc lúåi xậ hưåi trong mưåt thânh phưë cưng nghiïåp àang vêåt lưån
7.5 Bangalore: phiïëu bấo cấo ca cưng dên
8.1 Nùm trûúâng húåp nghiïn cûáu c thïí
8.2 Cưång hoâ Trêåp Aicêåp nhòn àẩi thïí
8.3 Hunggari nhòn àẩi thïí
8.4 Braxin nhòn àẩi thïí
8.5 Pakixtan nhòn àẩi thïí
8.6 Tandania nhòn àẩi thïí
BIÏÍU ÀƯÌ

1 Mấy vi tđnh àang liïn kïët thïë giúái
2. Khưng phẫi têët cẫ mâ múái chó cố mưåt sưë nïìn dên ch àậ phi têåp trung hoấ mưåt phêìn quìn lûåc chđnh
trõ
3. Thûúng mẩi tùng trûúãng nhanh hún nhiïìu so vúái thu nhêåp qëc dên úã cấc nûúác àang phất triïín
4. Sưë lûúång cấc nûúác tham gia Tưí chûác thûúng mẩi thïë giúái àang ngây câng tùng lïn
5. Lìng vưën tû nhên cho cấc nûúác àang phất triïín àậ tùng lïn mẩnh mệ... 6. Côn nhiïìu nûúác vâ nhiïìu
nïìn dên ch
7. Dên sưë àư thõ tùng - trûúác hïët úã cấc nûúác àang phất triïín
8. Chïnh lïåch thu nhêåp ca cấc nûúác giâu vâ ca cấc nûúác nghêo tiïëp tc tùng
9. Chó riïng àêìu tû khưng thưi thò khưng thïí quët àõnh nhûäng biïën àưíi ca tùng trûúãng
10 Tûã vong trễ em giẫm trong nhiïìu nûúác àang phất triïín tûâ 1980 àïën 1995, mùåc d thu nhêåp khưng
tùng
11. Sưë ngûúâi nghêo trïn toân thïë giúái àậ tùng vâ úã mưåt sưë vng t lïå ngûúâi nghêo cng tùng
12. Tíi thổ àậ tùng cao úã mưåt sưë nûúác, nhûng lẩi giẫm úã mưåt sưë nûúác khấc
1.1 Xët khêíu dõch v thûúng mẩi àậ tùng vổt úã nhiïìu vng tûâ 1990
1.2 Ngây câng nhiïìu cấc nûúác àang phất triïín cam kïët cẫi cấch thûúng mẩi
1.3 Nhûäng khoẫn tiïìn cho vay khưng thu hưìi àûúåc cố thïí chiïëm túái 50% tưíng sưë tiïìn ngên hâng cho vay
vâo àónh cao ca cåc khng hoẫng ngên hâng
1.4 Giẫi quët nhûäng cåc khng hoẫng ngên hâng cố thïí tưën kếm túái 40% GDP
1.5 Àêìu tû trûåc tiïëp ca nûúác ngoâi khưng biïën àưång nhiïìu bùçng cấc khoẫn cho vay ca ngên hâng
thûúng mẩi vâ tưíng cấc lìng danh mc tâi sẫn
1.6 Nhiïåt àưå àang tùng do nưìng àưå cấc khđ thẫi gêy hiïåu ûáng nhâ kđnh tùng lïn
1.7 Thïm nhiïìu nûúác àang trúã thânh nûúác dên ch
1.8 Hêìu hïët cû dên àư thõ sinh sưëng úã cấc nûúác àang phất triïín
1.9 Chêu Ấ vâ Chêu Phi múái bùỉt àêìu chuín sang àư thõ hoấ
MC LC
ix
1.10 Sûå gia tùng lúán nhêët ca dên sưë àư thõ trong thúâi k 1980-2020 diïỵn ra úã Chêu Phi vâ Chêu Ấ
2.1 Tûâ nùm 1970, ngoẩi thûúng tùng lïn úã hêìu hïët cấc khu vûåc àang phất triïín
2.2 Xët khêíu ca thïë giúái ngây câng tn theo cấc quy àõnh ca WTO, àùåc biïåt lâ xët khêíu tûâ cấc nûúác

àang phất triïín
2.3 Trong thêåp k 1990, thïm nhiïìu hiïåp àõnh thûúng mẩi khu vûåc (RTAS) cố hiïåu lûåc hún bêët k thúâi
gian nâo trûúác àêy
2.4 Nhiïìu nûúác àang phất triïín àậ bùỉt àêìu tûå do hoấ trûúác khi kïët thc Vông àâm phấn Urugoay
2.5 Cố phẫi nhûäng ngûúâi tham dûå cåc chúi ngang sûác Àẩi diïån Chêu Phi úã Tưí chûác thûúng mẩi thïë giúái
(WTO
2.6 cú cêëu xët khêíu nhiïìu nûúác àang phất triïín àậ chuín àưíi trong vông 10 nùm qua
2.7 Nhûäng nûúác vâ tưí chûác sûã dng múái àậ khúãi xûúáng cấc trûúâng húåp chưëng phấ giấ ngây câng tùng trong
thúâi k 1987-97.
2.8 Khi tiïën hânh àiïìu tra chưëng phấ giấ, cấc nûúác cưng nghiïåp lêỵn cấc nûúác àang phất triïín nhùçm vâo
nhau hêìu nhû khưng ai kếm ai
2.9 Nhiïìu nûúác àấnh thụë nưng phêím trong vông àâm phấn Urugoay úã mûác cao hún nhiïìu so vúái mûác
thụë thûåc tïë ûúác tđnh thúâi k 1986-88
2.10 Xët khêíu dõch v thûúng mẩi tùng úã khùỉp cấc khu vûåc tûâ 1985 àïën 1987
3.1 Tûâ 1980, lìng àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoâi vâ chûáng khoấn rông sang cấc nûúác àang phất triïín tùng
rêët mẩnh
3. 2 Cấc cưng ty thåc cấc nûúác àang phất triïín àang phất hânh tiïìn cho vay trïn qëc tïë nhiïìu hún trûúác
3.3 Mưåt ngìn vưën lúán ngây câng tùng tûâ cấc qu quẫn l theo thïí chïë àûúåc àêìu tû ra nûúác ngoâi
3.4 Mưåt vâi nûúác àang phất triïín nhêån àûúåc phêìn àấng kïí àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoâi àûa vâo ngoâi cấc
nûúác cưng nghiïåp nùm 1997.
3.5 Vai trô trung gian ca ngên hâng nưíi rộ bùçng viïåc chiïëm t trổng lúán trong khu vûåc tâi chđnh ca cấc
nûúác àang phất triïín
4.1 Sûå thay àưíi khđ hêåu lâm thiïåt hẩi sẫn lûúång ca cấc v ma, àùåc biïåt tẩi cấc nûúác àang phất triïín
4.2 Nưìng àưå nhûäng chêët lâm giẫm st ưdưn trong khđ quín ban àêìu tùng lïn, rưìi bùỉt àêìu giẫm xëng
4.3 Mưåt mết gia tùng ca mûåc nûúác biïín sệ lâm giẫm ài xêëp xó mưåt nûãa sẫn lûúång la ca Bùnglầết
4.4 Mûác tiïu th nùng lûúång tẩi cấc nûúác àang phất triïín dûå kiïën sệ vûúåt mûác tiïu th tẩi cấc nûúác cưng
nghiïåp
4.5 Cấc nûúác cố thu nhêåp cao dng nùng lûúång vúái cûúâng àưå cao hún nhûäng nûúác tẩi nhûäng vng cố thu
nhêåp thêëp
5.1 Chi tiïu úã cêëp dûúái cêëp qëc gia chiïëm mưåt phêìn nhỗ trong chi tiïu cưng cưång, ngoẩi trûâ tẩi nhûäng

nûúác cưng nghiïåp vâ nhûäng liïn bang lúán
5.2 Cấc chđnh quìn àõa phûúng khưng bao giúâ kiïím soất àûúåc mưåt phêìn lúán tâi ngun cưng cưång
6.1 Àư thõ hoấ liïn quan chùåt chệ vúái tùng trûúãng kinh tïë
6.2 Hêìu hïët sưë dên àư thõ trïn thïë giúái sưëng tẩi cấc thânh phưë cúä nhỗ vâ vûâa trong nùm 1995
6.3 Nhûäng thânh phưë nhỗ cố sưë dên tùng nhanh nhêët, vâ nhûäng thânh phưë lúán cố sưë dên tùng chêåm nhêët,
tûâ 1970 àïën 1990
6.4 Khi cấc nûúác phất triïín lïn, phêìn ca chđnh quìn trung ûúng trong àêìu tû cưng cưång giẫm xëng
7.1 Ngay cẫ nhûäng nûúác cố thu nhêåp thêëp cng cố thïí àẩt àûúåc nhûäng mûác àưå cao vïì dõch v cú bẫn vïì
nûúác vâ vïå sinh
7.2 Khẫ nùng cố nhâ úã chïnh lïåch nhau àấng kïí tẩi cấc mûác thu nhêåp thêëp
8.1 Sưë dên Tandania ngây câng àûúåc àư thõ hoấ
BẤO CẤO VÏÌ TỊNH HỊNH PHẤT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 1999-2000
x
BẪNG
1.1 Vưën àêìu tû trûåc tiïëp ca nûúác ngoâi toân thïë giúái, 1997
1.2 Phi têåp trung hoấ chđnh trõ vâ chûác nùng trong cấc nïìn dên ch lúán, nùm 1997..
2.1 Bấo cấo hoẩt àưång chưëng phấ giấ ca cấc thânh viïn GATT vâ WTO, 1987-97
2.2 T trổng xët khêíu ph tng vâ linh kiïån, 1995
5.1 Cú cêëu cấc chđnh quìn dûúái cêëp qëc gia tẩi cấc nûúác dên ch lúán
5.2 Viïåc kiïím soất vay mûúån dûúái cêëp qëc gia tẩi nhûäng nûúác chổn lổc... 7.1 T lïå tûã vong úã trễ em,
Bùnglầết, 1990
Nhûäng àõnh nghơa vâ ch thđch dûä liïåu
Cấc nûúác thåc cấc nhốm phên chia theo thu
nhêåp vâ khu vûåc trong bẫn bấo cấo nây àûúåc liïåt kï
trong bẫng Phên loẩi cấc nïìn kinh tïë úã cëi Cấc chó sưë
chổn lổc vïì tònh hònh phất triïín thïë giúái. Viïåc phên loẩi
theo thu nhêåp dûåa trïn cú súã thu nhêåp qëc dên tđnh
theo àêìu ngûúâi; cấc ngûúäng àïí phên loẩi thu nhêåp
trong lêìn xët bẫn nây àûúåc àûa vâo phêìn Giúái thiïåu
Cấc chó sưë chổn lổc vïì tònh hònh phất triïín thïë giúái.

Chó sưë bònh qn ca nhốm àûúåc nïu ra trong cấc
biïíu àưì vâ bẫng thò khưng phẫi lâ nhûäng chó sưë bònh
qn khưng gia quìn ca cấc nûúác trong khu vûåc
nïëu khưng àûúåc ch thđch ngûúåc lẩi.Tûâ cấc nûúác dng
úã àêy àïí nối àïën cấc nïìn kinh tïë khưng bao hâm mưåt
sûå àấnh giấ nâo ca Ngên hâng thïë giúái vïì quy chïë
phấp l hóåc cấc quy chïë khấc ca mưåt lậnh thưí. Thåt
ngûä cấc nûúác àang phất triïín bao gưìm cấc nïìn kinh
cố thu nhêåp úã mûác trung bònh hóåc úã mûác thêëp, do àố
nố bao gưìm cẫ cấc nïìn kinh tïë trong quấ trònh chuín
àưíi tûâ nïìn kinh tïë kïë hoẩch hoấ têåp trung gưåp nhû vêåy
àïí tiïån cho phên loẩi. Thåt ngûä cấc nûúác tiïn tiïën cố
thïí àûúåc dng àïí thån tiïån gổi cấc nïìn kinh tïë cố thu nhêåp
cao. Nhûäng con sưë àư la lâ àư la M theo thúâi giấ, trûâ trûúâng
húåp àûúåc ghi khấc ài. Dûúái àêy lâ cấc chûä viïët tùỉt:
AIDS Hưåi chûáng suy giẫm miïỵn dõch mùỉc phẫi.
CDF Khn khưí phất triïín toân diïån.
FDI Àêìu tû trûåc tiïëp ca nûúác ngoâi.
GATT Hiïåp àõnh chung vïì thụë quan vâ thûúng mẩi.
GDP Tưíng thu nhêåp qëc nưåi.
GNP Tưíng thu nhêåp qëc dên.
NIE Nïìn kinh tïë múái cưng nghiïåp hoấ.
NGO Tưí chûác phi chđnh ph.
OECD Tưí chûác húåp tấc vâ phất triïín kinh tïë.
PPP Bònh giấ hưëi àoấi theo sûác mua thûåc tïë.
WTO Tưí chûác thûúng mẩi thïë giúái.
Cẫnh quan phất triïín biïën chuín àang lâm cho cấc nhâ hoẩch àõnh chđnh sấch phẫi àûúng àêìu vúái
nhûäng thûã thấch múái úã cêëp àưå toân cêìu vâ àõa phûúng. Bấo cấo nây àậ vẩch ra con àûúâng tiïën lïn phđa trûúác
bùçng cấch phên tđch nhûäng àûúâng nết ca cẫnh quan múái, àưìng thúâi rt ra nhûäng bâi hổc tûâ quấ khûá. Bẫn
tûúâng trònh nây côn xem xết àưång lûåc thïí hiïån úã cêëp siïu qëc gia vâ cêëp dûúái cêëp qëc gia. Nố cng àûa ra

nhûäng quy tùỉc vâ cêëu trc múái àïí tẩo cú súã cho chđnh sấch phất triïín trong thïë k XXI.
Nùm mûúi nùm kinh nghiïåm phất triïín àậ àem lẩi bưën bâi hổc phï phấn. Thûá nhêët, sûå ưín àõnh kinh tïë
vơ mư lâ tiïìn àïì cú bẫn àïí àẩt àûúåc sûå tùng trûúãng cêìn thiïët cho phất triïín. Thûá hai, sûå tùng trûúãng khưng
giẫm thiïíu; phất triïín phẫi nhùçm àấp ûáng trûåc tiïëp nhu cêìu ca con ngûúâi. Thûá ba khưng chó riïng mưåt chđnh
sấch nâo cố thïí tẩo ra àûúåc sûå phất triïín, mâ cêìn phẫi cố mưåt cấch tiïëp cêån thêëu àấo vâ toân diïån. Thûá tû, cấc
vêën àïì liïn quan túái thïí chïë; sûå phất triïín bïìn vûäng thûúâng bùỉt ngìn tûâ nhûäng quy trònh cố tđnh bao quất
rưång rậi vïì mùåt xậ hưåi vâ tûâ sûå bùỉt kõp vúái nhûäng thay àưíi ca hoân cẫnh.
Nhûäng hiïíu biïët thêëu àấo nây lâ chđnh ëu àïí Ngên hâng thïë giúái dûå kiïën cưng viïåc ca mònh trong thïë
k XXI cng nhû àïí tòm cấch àưëi phố vúái nhûäng thấch thûác cú bẫn ca phất triïín trong tûúng lai. Hún nûäa, àïí
giẫm àûúåc àối nghêo, nhûäng thấch thûác nây phẫi bao gưìm nhûäng vêën àïì nhû an toân lûúng thûåc, sûå khan
hiïëm nûúác vâ sûå giâ nua ca dên sưë, sûå tưín thêët vïì vùn hoấ cng nhû sûå xëng cêëp vïì mưi trûúâng.
Phẫi àûúng àêìu vúái nhûäng thûã thấch nây ngay cẫ khi nhiïìu lûåc lûúång àậ àõnh hònh lẩi àõa hònh phất
triïín: cấc phất kiïën múái trong cưng nghïå, sûå truìn bấ rưång rậi kiïën thûác, tùng trûúãng dên sưë vâ sûå têåp trung
dên sưë úã cấc thânh phưë, vêën àïì hưåi nhêåp vâo nïìn tâi chđnh thïë giúái vâ nhûäng u cêìu ngây câng gia tùng vïì
quìn chđnh trõ vâ quìn con ngûúâi. Mưåt sưë lûåc lûúång trong sưë àố, vđ d nhû sûå gia tùng dên sưë thò phất triïín
tûâ tûâ, khiïën cho cấc nhâ hoẩch àõnh chđnh sấch cố thúâi gian àïí àấp ûáng. Nhûäng ëu tưë khấc, vđ d nhû khng
hoẫng tâi chđnh, cố thïí phấ hu nïìn kinh tïë cố bïì ngoâi khoễ mẩnh trong chưëc lất mâ khưng hïì cẫnh bấo gò,
trûâ trûúâng húåp cố sùén cấc biïån phấp dûå phông tûâ trûúác. Mưåt sưë khấc gêy ra nhûäng thấch thûác, vđ d nhû phc
lúåi xậ hưåi, mưåt vêën àïì mâ hêìu hïët cấc qëc gia cố thïí tûå mònh giẫi quët àûúåc. Côn nhûäng vêën àïì khấc chùèng
hẩn, nhû sûå thay àưíi khđ hêåu toân cêìu, thò sệ vûúåt quấ khẫ nùng ca mưỵi mưåt qëc gia vâ àôi hỗi mưåt sûå thoẫ
thån qëc tïë.
Nïëu àûúåc xûã l tưët, nhûäng thïë lûåc nây cố thïí cấch mẩng hoấ nhûäng triïín vổng cho phất triïín vâ phc lúåi
xậ hưåi. Tuy nhiïn, cng chđnh nhûäng thïë lûåc nây cố thïí tẩo ra sûå bêët ưín àõnh vâ nhûäng àau khưí cho con ngûúâi,
mâ mưåt qëc gia riïng lễ khưng thïí khùỉc phc àûúåc.
Bấo cấo nây xem xết nhûäng biïën àưíi àậ àûúåc phất àưång vúái tû cấch sûå àống gốp - vâ cẫ sûå biïíu hiïån - cho
hai hiïån tûúång: toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ. Toân cêìu hoấ phẫn ấnh sûå hưåi nhêåp tiïën bưå ca cấc nïìn kinh
tïë thïë giúái, nố àôi hỗi chđnh ph cấc nûúác phẫi vûún túái cấc àưëi tấc qëc tïë, vâ àố lâ cấch tưët nhêët àïí quẫn l
nhûäng biïën àưíi ẫnh hûúãng túái thûúng mẩi, lìng tâi chđnh vâ mưi trûúâng toân cêìu. Àõa phûúng hoấ phẫn ấnh
mong mën ngây câng tùng ca con ngûúâi cố tiïëng nối nhiïìu hún trong chđnh ph ca hổ, -nố biïíu hiïån chđnh
TƯÍNG QUAN

BẤO CẤO VÏÌ TỊNH HỊNH PHẤT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 1999-2000
2
nố trong viïåc khùèng àõnh tđnh àùåc trûng khu vûåc. Àõa phûúng hoấ thc àêíy chđnh ph cấc nûúác ài xëng túái
têån cấc khu vûåc vâ cấc thânh phưë nhû lâ mưåt cấch tưët nhêët àïí quẫn l nhûäng thay àưíi ẫnh hûúãng túái chđnh trõ
trong nûúác cng nhû túái cấc mư hònh tùng trûúãng. ÚÃ cẫ hai cêëp àưå siïu qëc gia vâ dûúái cêëp qëc gia, cấc thïí
chïë vïì quẫn l, àâm phấn, húåp tấc vâ quy àõnh àïìu àống vai trô quët àõnh trong viïåc thc àêíy thïë cên bùçng
múái trong nûúác vâ giûäa cấc nûúác vúái nhau, vâ cng tẩo ra mưåt mưi trûúâng ưín àõnh àïí cố thïí thûåc hiïån cấc
chûúng trònh phất triïín.
Nhûäng ranh giúái ca tû duy phất triïín
Khi thïë k XX sùỉp kïët thc, dông ch lûu ca tû duy phất triïín àậ tiïën hoấ thânh mưåt thûá ch nghơa
thûåc dng rưång rậi. Cng nhû àưëi vúái nhiïìu vêën àïì khấc, mën hiïíu biïët sêu sùỉc hún vïì phất triïín thò phẫi
thûâa nhêån rùçng nhûäng niïìm tin sêu rưång nhiïìu khi lẩi khưng toân diïån, rùçng nhûäng têìng nêëc ca sûå phûác tẩp
thûúâng nùçm ngay dûúái bïì mùåt bïn ngoâi, vâ rùçng sûå khưn ngoan thûúâng tu thåc vâo nhûäng àiïìu kiïån c thïí
vïì thúâi gian vâ àõa àiïím. Trong nhûäng thêåp k gêìn àêy, cẫ kinh nghiïåm lêỵn hiïíu biïët trđ tụå àậ tấch tû duy
phất triïín ra khỗi nhûäng cåc bân cậi vïì vai trô ca nhâ nûúác vâ thõ trûúâng, cng nhû viïåc tòm kiïëm mưåt
phûúng kïë chđnh sấch bao trm duy nhêët.
Vêën àïì àêìu tû vâo vưën con ngûúâi vâ vưën vêåt chêët chùèng hẩn, sệ kđch thđch àûúåc sûå tùng trûúãng kinh tïë vâ,
theo quy låt chung, chûáng cúá qua thûåc nghiïåm àậ ng hưå giẫ thuët nây. Nhûng trong mưåt sưë trûúâng húåp,
mûác àưå àêìu tû cao vâ giấo dc chûa à àïí tẩo ra tùng trûúãng nhanh. Mưåt bâi hổc tûúng tûå nhû thïë cng àng
vúái cấc chđnh sấch vïì cưng nghiïåp. Nhiïìu nûúác sau khi thûã nghiïåm viïåc trúå cêëp xët khêíu àậ ài àïën quët àõnh
rùçng, trúå cêëp nhû vêåy chó lâ giâu cho nhûäng ch kinh doanh, chûá đt cố tấc dng trong viïåc thc àêíy tùng
trûúãng kinh tïë. Hổ thêëy rùçng trúå cêëp cưng nghiïåp lâ àõnh tưët nhûng lẩi trúã thânh mưåt dẩng phc lúåi chung
phđ phẩm, àố lâ cấch hưỵ trúå tưën kếm cung cêëp sûå ng hưå ca ngûúâi àống thụë cho nhûäng viïåc lâm riïng ca
mưåt sưë rêët đt ngânh cưng nghiïåp. Thïë nhûng nïìn kinh tïë ca cấc nûúác Àưng Ấ nhúâ sûã dng tđch cûåc trúå cêëp
xët khêíu vâ phên phưëi tđn dng lẩi trẫi qua bûúác àưåt phất bïìn vûäng, mẩnh mệ nhêët trong sûå phất triïín kinh
tïë mâ thïë giúái àûúåc chûáng kiïën trong nhiïìu thêåp k qua. Vâ Trung Qëc, mưåt nûúác chiïëm túái 40% sưë dên ca
cấc nûúác cố thu nhêåp thêëp trïn thïë giúái, àậ àẩt àûúåc thânh tûåu kinh tïë àấng ch do dûåa vâo mưåt chiïën lûúåc
phất triïín ấp dng cố mûác àưå tûå do hoấ thõ trûúâng vâ tû nhên hoấ.
Sûå thêët bẩi ca cấc nïìn kinh tïë kïë hoẩch hoấ têåp trung trong viïåc àíi kõp cấc nïìn kinh tïë theo àõnh
hûúáng thõ trûúâng àậ chûáng tỗ rộ rùçng kïë hoẩch hoấ toân bưå nïìn kinh tïë vâo cêëp trung ûúng khưng phẫi lâ con

àûúâng hûäu hiïåu cho phất triïín lêu dâi. Nhûng kinh nghiïåm ca Nhêåt Bẫn, Àưng Ấ vâ Trung Qëc àậ chó rộ
rùçng àưëi vúái mưåt nûúác cố thïí cố sûå can thiïåp ca chđnh ph mâ vêỵn àẩt àûúåc sûå tùng trûúãng kinh tïë cûåc k
nhanh chống trong nhiïìu thêåp k.
Braxin cng phất triïín nhanh chống trong nhûäng nùm 1960 mưåt phêìn cng nhúâ viïåc sûã dng rưång rậi
chđnh sấch thay thïë nhêåp khêíu. Nhûäng chđnh sấch nây chùỉc chùỉn tỗ ra hûäu đch àưëi vúái Bra xin úã thúâi àiïím àố,
- đt nhêët thò chng cng khưng ngùn cẫn sûå tùng trûúãng bưåt phất - nhûng sûå thânh cưng nây khưng cố nghơa
lâ nhûäng chđnh sấch tûúng tûå nhû thïë sệ cố nghơa vúái cấc nûúác khấc hóåc ngay cẫ vúái Braxin trong ba thêåp
k tiïëp sau. Cng tûúng tûå nhû vêåy, mưåt sưë chđnh sấch àậ gip Nhêåt Bẫn phất triïín trong nhûäng nùm 1950
vâ 1960 tẩo ra sûå tùng trûúãng úã Àưng Ấ vâo nhûäng nùm 1970 vâ 1980, khúi nïn sûå bng nưí kinh tïë úã Trung
Qëc vâo nhûäng nùm 1980 vâ 1990, àïìu mang tđnh àùåc trûng vïì thúâi gian vâ àõa àiïím. Nhûäng chđnh sấch nây
cố thïí khưng cố tấc dng úã cấc nûúác khấc, cng khưng chùỉc ph húåp trong nhûäng thêåp niïn múã àêìu thïë k
XXI.
ÚÃ bêët k mưåt nûúác nâo, sûå tiïën bưå cng àïìu ph thåc vâo mưåt chỵi cấc ëu tưë vâ vâo sûå chuín dõch
hònh thïë ca chng diïỵn ra qua cấc thúâi k. Àiïìu cêìn thiïët lâ phẫi khùỉc phc àûúåc nhûäng cåc bân cậi vïì vai
trô ca chđnh ph vâ thõ trûúâng, phẫi thûâa nhêån rùçng chđnh ph vâ thõ trûúâng cêìn bưí sung lêỵn nhau, vâ chêëm
dûát nhûäng lúâi khùèng àõnh rùçng mổi sûå can thiïåp c thïí bùçng chđnh sấch - trong giấo dc, y tïë, thõ trûúâng vưën
hóåc bêët k lơnh vûåc nâo khấc - lâ cưng thûác thêìn k khuën khđch sûå phất triïín úã mổi lc, mổi núi. Sûå chuín
dõch àố ca tû duy phất triïín cố thïí àûúåc tưíng kïët trong bưën giẫ àõnh sau:
TƯÍNG QUAN
3
Sûå phất triïín bïìn vûäng cố nhiïìu mc tiïu. Nêng cao thu nhêåp tđnh theo àêìu ngûúâi chó lâ mưåt trong
nhiïìu mc tiïu phất triïín. Cẫi thiïån chêët lûúång cåc sưëng bao gưìm cấc mc tiïu c thïí hún dõch v y tïë vâ cú
hưåi giấo dc tưët hún, sûå tham gia rưång rậi hún vâo àúâi sưëng xậ hưåi, mưi trûúâng sẩch sệ sûå cưng bùçng cho cấc
thïë hïå v.v.
Cấc chđnh sấch phất triïín ph thåc lêỵn nhau. Khưng thïí cố mưåt chđnh sấch phất triïín àún lễ nâo cố thïí
tẩo ra sûå thay àưíi lúán trong mưåt hïå thưëng chđnh sấch kếm thån lúåi. Cấc nûúác cêìn mưåt tưíng thïí chđnh sấch
àưìng bưå vâ nhûäng mưi trûúâng thïí chïë tẩo ra nhûäng giẫi phấp tưët, hẩn chïë túái mûác thêëp nhêët nhûäng khuën
khđch sai lêìm, kđch thđch sûå sấng tẩo vâ tẩo thån lúåi cho sûå tham gia.
Chđnh ph àống vai trô cûåc k quan trổng trong phất triïín, nhûng khưng thïí cố nhûäng quy tùỉc àún giẫn
àïí hûúáng dêỵn hổ phẫi lâm gò. Ngoâi nhûäng quy tùỉc chung àậ àûúåc thûâa nhêån thò vai trô ca chđnh ph àưëi vúái

nïìn kinh tïë cng cố nhûäng khấc biïåt, tu thåc vâo khẫ nùng vâ trònh àưå phất triïín ca àêët nûúác, tu vâo
nhûäng àiïìu kiïån bïn ngoâi vâ rêët nhiïìu nhûäng ëu tưë khấc.
Cấc quấ trònh cng quan trổng nhû cấc chđnh sấch. Nhûäng thânh tûåu ca cấc chđnh sấch dûåa vâo cấc quấ
trònh cố tđnh nhêët trđ, tđnh tham gia àưng àẫo vâ tđnh cưng khai dïỵ àûúåc giûä vûäng hún. Cấc thïí chïë cai quẫn tưët
hiïån thên cho nhûäng quy trònh nhû vêåy lâ tưëi cêìn thiïët cho phất triïín vâ cêìn bao gưìm cẫ nhûäng quan hïå àưëi
tấc ca têët cẫ cấc thânh phêìn trong xậ hưåi dên sûå.
Tẩo ra nhûäng àûúâng hûúáng chó àẩo múái cho phất triïín
Dûúái ấnh sấng ca nhûäng giẫ àõnh nây, Ngên hâng Thïë giúái àang àûa ra mưåt khn khưí phất triïín toân
diïån àïí àấp ûáng mưåt sưë mc tiïu: lâm rộ trổng têm cấc mc tiïu lúán ca phất triïín, tùng cûúâng tđnh àưìng bưå
trong hoẩch àõnh chđnh sấch nhêën mẩnh cấc quấ trònh thïí chïë àïí duy trò phất triïín vâ liïn kïët cấc nưỵ lûåc phất
triïín.
Khn khưí phất triïín nhêën mẩnh nhêån thûác ngây câng tùng, rùçng nhiïìu ëu tưë tẩo thânh quy trònh
phất triïín phẫi cng àûúåc kïë hoẩch hoấ vâ àûúåc àiïìu phưëi àïí àẩt àûúåc kïët quẫ tưët nhêët - vâ àưi khi nhùçm àẩt
àûúåc mổi kïët quẫ cố thïí cố. Mưåt àïì ấn xêy dûång trûúâng hổc lâ mưåt vđ d tưët. Xết vïì mùåt vêåt chêët, dûång lïn mưåt
ngưi trûúâng chó lâ bûúác múã àêìu. Nêng cao trònh àưå giấo dc côn ph thåc vâo nhiïìu ëu tưë khấc, nhû mưåt cú
chïë hûäu hiïåu cho viïåc tuín lûåa, àâo tẩo, lûúng giấo viïn ph húåp vâ cố ngìn tâi chđnh àïí mua à sấch giấo
khoa vâ vêåt dng khấc.
Cấi àng vúái àïì ấn xêy dûång trûúâng hổc thò cng àng vúái cấc chûúng trònh tû nhên hoấ, cấc mẩng lûúái
an toân xậ hưåi vâ cấc chûúng trònh nùng lûúång bïìn vûäng. Cấc ëu tưë bưí sung giûäa cấc àïì ấn vâ giûäa cấc quấ
trònh lâ cûåc k cêìn thiïët àưëi vúái sûå thânh cưng. Mưåt khn khưí phất triïín toân diïån lâm cho cấc ëu tưë bưí sung
nây trúã nïn rộ râng thưng qua viïåc nïu bêåt mưëi quan hïå giûäa cấc khđa cẩnh ca phất triïín nhû con ngûúâi, vêåt
chêët khu vûåc vâ cêëu trc.
Khđa cẩnh con ngûúâi vâ khđa cẩnh vêåt chêët ca sûå phất triïín àậ àûúåc biïët àïën khấ rộ. Khđa cẩnh khu vûåc
nhêën mẩnh têìm quan trổng ca cấc ëu tưë àan chếo nhau, nhû àiïìu phưëi, quẫn l, vâ duy trò mưåt mưi trûúâng
hûäu hiïåu àưëi vúái kinh doanh tû nhên cng nhû cấc sấng kiïën cưång àưìng. Khđa cẩnh cêëu tr xoấy mẩnh vâo sûå
cêìn thiïët phẫi quẫn l tưët, àûa ra cấc quët àõnh thưng thoấng cấc quấ trònh phấp l vâ xết xûã hûäu hiïåu vâ cấc
hïå thưëng quy chïë rộ râng. Nhêån thûác àố vïì nhûäng quy tùỉc vâ cấc quấ trònh, nhû mưåt cú súã rêët cêìn thiïët cho
phất triïín bïìn vûäng, àem lẩi thïm mưåt têìm vốc múái cho dông ch lûu ca tû duy phất triïín.
Nhûäng ëu tưë trïn khưng phẫi lâ mưåt danh mc àêìy à vïì têët cẫ cấc àiïìu liïn quan mâ sûå phất triïín cêìn
bao gưìm. Nhûäng vêën àïì vïì giúái vâ bònh àùèng khưng thïí thiïëu trong tûâng bưå phêån ca khn khưí phất triïín.

Hún nûäa, nhû àậ àïì cêåp trïn àêy, ưín àõnh kinh tïë vơ mư lâ àiïìu kiïån cêìn thiïët cho sûå thânh cưng ca mổi sấng
kiïën vïì phất triïín. Têìm quan trổng ca mưỵi mưåt trong sưë nhûäng àiïìu liïn quan àố àưëi vúái tûâng nûúác ph thåc
vâo nhûäng àùåc th vïì mùåt thúâi gian vâ àõa àiïím. Mổi nûúác àïìu cố lúåi đch trong viïåc xấc àõnh vâ ûu tiïn nhûäng
àiïìu cêìn lâm - mưåt thûã thấch lâm bưåc lưå nhûäng ëu kếm vïì quẫn l vâ kinh tïë cng nhû nhûäng thêët bẩi vïì thïí
BẤO CẤO VÏÌ TỊNH HỊNH PHẤT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 1999-2000
4
chïë cẫn trúã phất triïín àêìy à.
Xêy dûång cấc thïí chïë vâ cấc quan hïå àưëi tấc
Sûå phất triïín cố hiïåu quẫ àôi hỗi mưëi quan hïå àưëi tấc úã cấc cêëp àưå quẫn l khấc nhau, úã cấc khu vûåc tû
nhên, cấc nhốm tâi trúå vâ xậ hưåi cưng dên. Mưåt chiïën lûúåc phất triïín toân diïån lâ rêët khố cho mổi cêëp hay mổi
lơnh vûåc quẫn l nâo àố, hóåc mưåt nhâ tâi trúå àún lễ nâo. Chđnh ph cấc nûúác cêìn hûúáng dêỵn cho cấc cú quan
vâ cấc tưí chûác àïí phưëi húåp cấc nưỵ lûåc ca hổ nhùçm gẩt bỗ nhûäng ấch tùỉc trong phất triïín.
Mưåt nïìn mống vûäng chùỉc ca cấc tưí chûác hoẩt àưång cố hiïåu quẫ vâ cấc thïí chïë cố nùng lûåc lâ àiïìu kiïån
tiïn quët cho phất triïín. Trong ngûä cẫnh nây thò “cấc thïí chïë” lâ têåp húåp nhûäng quy tùỉc quẫn l hoẩt àưång
ca cấc cấ nhên vâ cấc tưí chûác cng nhû sûå tûúng tấc ca têët cẫ cấc thânh viïn cố liïn quan vâ cấc cåc thûúng
thuët ca cấc bïn tham gia. Nối mưåt cấch c thïí, cấc nûúác cêìn nhûäng thïí chïë gip tùng cûúâng sûác mẩnh ca
cấc tưí chûác vâ thc àêíy sûå quẫn l tưët, cho d viïåc àố àûúåc tiïën hânh thưng qua låt phấp hay cấc quy chïë,
hóåc thưng qua sûå liïn kïët hânh àưång ca nhiïìu ngûúâi tham gia, nhû cấc hiïåp ûúác qëc tïë vâ mưëi quan hïå àưëi
tấc cưng - tû àậ thûåc hiïån. Cấc quấ trònh dûåa trïn quy tùỉc lâm tùng tđnh cưng khai ca nhûäng chđnh sấch àậ
àûúåc àïì ra nhùçm tẩo ra nhûäng kïët quẫ mong mën, vâ ca nhûäng tưí chûác àûúåc ấp dng àïí thûåc hiïån chng.
Thưng àiïåp ca bấo cấo nây lâ sûå àấp ûáng múái vïì thïí chïë cêìn thiïët trong mưåt thïë giúái àang toân cêìu hoấ
vâ àõa phûúng hoấ. Toân cêìu hoấ àôi hỗi chđnh ph cấc nûúác phẫi tòm kiïëm sûå thoẫ thån vúái cấc àưëi tấc -
chđnh ph cấc nûúác khấc, cấc tưí chûác qëc tïë, cấc tưí chûác phi chđnh ph vâ cấc cưng ty àa qëc gia - thưng qua
nhûäng thïí chïë siïu qëc gia. Khu vûåc hoấ u cêìu chđnh ph cấc nûúác àẩt àûúåc sûå thoẫ thån vúái cấc vng, cấc
thânh phưë thưng qua cấc thïí chïë dûúái cêëp qëc gia vïì cấc vêën àïì nhû cng nhau chia sễ trấch nhiïåm àưëi vúái
viïåc nêng cao cấc ngìn thu nhêåp. Cẫ hai vêën àïì toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ thûúâng àôi hỗi nhûäng àấp
ûáng vûúåt xa khẫ nùng kiïím soất ca chđnh ph tûâng nûúác. Tuy nhiïn chđnh ph cấc nûúác vêỵn àống vai trô ch
chưët trong viïåc hònh thânh cấc chđnh sấch phất triïín trong mưåt mưi trûúâng giúái hẩn, gô bố, vâ xấc àõnh lẩi vai
trô ca hổ. Trong mưåt thïë giúái cố quan hïå chùçng chếo nhau, trong àố cấc nûúác vêỵn cố thïí tiïëp tc bõ chia nhỗ,
cấc chûúng trònh nghõ sûå vïì phất triïín vêỵn phẫi àấp ûáng nhûäng u cêìu cố tđnh toân cêìu vâ tđnh àõa phûúng.

Toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ
Nhûäng tiïën bưå vïì cưng nghïå truìn thưng àậ gip ta trong giêy lất biïët àûúåc nhûäng àiïìu àang xẫy ra
trong mưåt hưå gia àònh, mưåt xđ nghiïåp hóåc trïn mưåt thõ trûúâng chûáng khoấn cấch xa nûãa vông trấi àêët. Têìm
quan trổng ca dõch v vâ thưng tin liïn lẩc ngây câng tùng trong nïìn kinh tïë thïë giúái cố nối rùçng mưåt t lïå
ngây câng tùng vïì giấ trõ kinh tïë sệ trúã nïn khưng quan trổng - nghơa lâ thưng tin cố thïí àûúåc truìn qua cấp
súåi quang, chûá khưng phẫi qua tâu chúã hâng. Àưìng thúâi sûå tiïën bưå trong mẩng lûúái giao thưng vâ cưng nghïå
cng lâm giẫm chi phđ vêån chuín hâng hoấ bùçng àûúâng thu, àûúâng khưng vâ àûúâng bưå; vâ nhûäng cẫi tiïën vïì
cưng nghïå thưng tin lâm cho ngûúâi ta liïn hïå vúái nhau dïỵ dâng hún (Biïíu àưì 1). Cấc cưng ty àa qëc gia hiïån
nay àang dûåa trïn mưåt nïìn sẫn xët mốc xđch nưëi kïët nhiïìu nûúác vúái nhau. Vêåt liïåu thư vâ cấc linh kiïån cố thïí
úã hai nûúác khấc nhau vâ lẩi àûúåc lùỉp rấp úã mưåt nûúác khấc, trong khi viïåc tiïëp thõ vâ phên phưëi lẩi xẫy ra úã núi
khấc. Vđ d nhûäng quët àõnh ca ngûúâi tiïu dng úã London hóåc úã Tokyo trúã thânh thưng tin tấc àưång trûåc
tiïëp àïën cấc sẫn phêím àang àûúåc chïë tẩo - vâ cấc kiïíu dấng ẫnh hûúãng àïën nố - trïn toân thïë giúái.
Trònh àưå giấo dc ngây câng cao, nhûäng àưíi múái vïì cưng nghïå àậ cho phếp cấc tûúãng àûúåc truìn bấ
rưång rậi, vâ sûå thêët bẩi ca hêìu hïët cấc nïìn kinh tïë kïë hoẩch hoấ têåp trung àậ thc àêíy àõa phûúng hoấ. Chđnh
quìn cấc nûúác àậ àấp lẩi viïåc thc àêíy nây theo nhiïìu cấch khấc nhau. Cố thïm nhiïìu nûúác trúã thânh nûúác
dên ch, vâ sûå tham gia vïì mùåt chđnh trõ thưng qua bêìu cûã àậ àûúåc múã rưång cẫ úã hai cêëp: qëc gia vâ dûúái cêëp
qëc gia. Chđnh ph cấc nûúác àang ngây câng chia sễ trấch nhiïåm vâ thu nhêåp vúái cấc cêëp chđnh quìn dûúái
cêëp qëc gia, cấc cêëp chđnh quìn nây thò gêìn gi hún vúái qìn chng àang chõu ẫnh hûúãng búãi cấc quët àõnh
chđnh sấch (Biïíu àưì 2) Ngûúâi ta cng àang thânh lêåp cấc tưí chûác phi chđnh ph àïí thûåc hiïån cấc mc tiïu nhû
cẫi cấch chđnh trõ, bẫo vïå mưi trûúâng, bònh àùèng giúái vâ mưåt nïìn giấo dc tưët hún.
TƯÍNG QUAN
5
quy mư nhỗ. Nhûng nhûäng nûúác nhû vêåy àậ cưë àûáng vûäng àïí àẩt àûúåc ẫnh hûúãng nhiïìu hún tûâ nïìn tâi chđnh
vâ thûúng mẩi qëc tïë so vúái cấc nûúác lúán hún, búãi vò hổ phẫi àưëi mùåt vúái ngìn lûåc vâ sûác ếp vïì quy mư thõ
trûúâng chùåt chệ hún. Àưìng thúâi cấc nïìn kinh tïë nây cng cẫm nhêån mẩnh mệ àûúåc bêët cûá sûå tân phất nâo do
nïìn kinh tïë toân cêìu gêy ra. Mưåt cún sưët kinh tïë cố thïí cẫm nhêån nhû mưåt gúån sống lùn tùn àưëi vúái mưåt nûúác
cố nïìn kinh tïë lúán nhû M, hóåc ngay cẫ àưëi vúái mưåt nûúác àang phất triïín cố nïìn kinh tïë tûúng àưëi lúán nhû
Biïíu àưì 1
Mấy vi tđnh àang liïn kïët thïë giúái
Toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ lâ nhûäng

thåt ngûä tẩo ra nhûäng phẫn ûáng rêët mẩnh, kïí
cẫ tđch cûåc lêỵn tiïu cûåc. Toân cêìu hoấ àûúåc ca
ngúåi vò nố mang lẩi nhûäng cú hưåi múái, nhû múã
àûúâng túái cấc thõ trûúâng vâ chuín giao cưng nghïå
- nhûäng cú hưåi hûáa hển nùng sët lao àưång cao
vâ mûác sưëng cao hún. Nhûng àưìng thúâi ngûúâi ta
cng súå vâ nhiïìu khi lïn ấn nố, búãi vò àưi khi nố
gêy ra sûå bêët ưín àõnh vâ nhûäng thay àưíi khưng
mong mën. Nố lâm cho cưng nhên phẫi cẩnh
tranh vúái hâng nhêåp khêíu, àiïìu àố cố thïí àe doẩ
cưng ùn viïåc lâm ca hổ; nố phấ hoẩi ngên hâng
vâ thêåm chđ cẫ nïìn kinh tïë khi ngìn vưën nûúác
ngoâi khưëng chïë chng.
Khu vûåc hoấ cng àûúåc ca ngúåi vò nố gia
tùng mûác àưå tham gia quët àõnh chđnh sấch vâ
mang àïën cho con ngûúâi nhiïìu cú hưåi hún àïí àõnh
hònh bưëi cẫnh cho cåc sưëng ca mònh. Bùçng cấch
phên cêëp quẫn l, câng cố nhiïìu cấc quët àõnh
àûúåc thûåc hiïån úã cêëp àõa phûúng, gêìn gi hún vúái
cấc cûã tri. Khu vûåc hoấ àậ tẩo ra àûúåc sûå quẫn l
thđch ûáng vâ cố hiïåu quẫ, nhûng nố cng cố thïí
Ngìn: Network Wizards, Internet Domain Survey, thấng 1, 1999
(www.nw.com)
gêy nguy hẩi àïën tđnh ưín àõnh ca nïìn kinh tïë vơ mư.
Vđ d nhû khi cấc chđnh quìn àõa phûúng vay núå
quấ nhiïìu vâ chi tiïu khưng thêån trổng thò chđnh
quìn trung ûúng phẫi viïån trúå.
Bấo cấo nây khưng ca ngúåi mâ cng khưng lïn
ấn toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ. Àng hún, nố chó
xem xết chng nhû lâ nhûäng hiïån tûúång mâ khưng

mưåt chûúng trònh nghõ sûå vïì phất triïín nâo cố thïí bỗ
qua. Trong khi cấc chđnh quìn trung ûúng vêỵn lâ
chđnh ëu trong nhûäng nưỵ lûåc phất triïín thò toân cêìu
hoấ vâ àõa phûúng hoấ lẩi àôi hỗi hổ cam kïët xêy dûång
nhûäng thïí chïë cú bẫn cấc cêëp siïu qëc gia vâ dûúái
cêëp qëc gia, àïí tẩo ra àûúåc lúåi đch ca tùng trûúãng
trong thïë k XXI.
Nhûäng vêën àïì siïu qëc gia
Chđnh quìn trung ûúng têët sệ thêët vổng khi àưëi
phố vúái toân cêìu hoấ, vâ sûå thêët vổng nây sệ tùng lïn
gêëp bưåi àưëi vúái nhûäng nïìn kinh tïë àang phất triïín cố
BẤO CẤO VÏÌ TỊNH HỊNH PHẤT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 1999-2000
6
Braxin, nhûng nố lẩi lâ cún sống thêìn àưëi vúái nïìn
kinh tïë cố quy mư nhû Gana hay Bùnglầết. Khi
àïì cêåp túái nhûäng vêën àïì mưi trûúâng thò chđnh ph
cấc nûúác thûúâng têåp trung cên nhùỉc k cấc vêën àïì
trong nûúác, vđ d nhû xấc àõnh viïåc ấp dng cấc
tiïu chín ư nhiïỵm nhû thïë nâo àưëi vúái cấc khu
vûåc trong nûúác. Nhûng nïëu cấc nûúác àang phất
triïín khưng hoẩt àưång theo nhûäng thoẫ ûúác qëc
tïë, thò hổ cố rêët đt khẫ nùng àûúng àêìu vúái cấc vêën
àïì mưi trûúâng trïn toân cêìu, nhû nguy cú thay àưíi
khđ hêåu. Bấo cấo nây xem xết ba vêën àïì ca toân
cêìu hoấ: thûúng mẩi, cấc lìng tâi chđnh vâ nhûäng
thấch thûác vïì mưi trûúâng.
Thûúng mẩi
Trong nhûäng nùm gêìn àêy, thûúng mẩi qëc
tïë phất triïín nhanh hún so vúái nïìn kinh tïë thïë giúái
chùỉc chùỉn rùçng xu thïë nây vêỵn côn tiïëp tc (Biïíu

àưì 8). Àưëi vúái cấc nûúác àang phất triïín, thûúng mẩi
lâ phûúng tiïån ch ëu àïí thûåc hiïån lúåi đch ca toân
cêìu hoấ. Nhêåp khêíu lâm tùng thïm tđnh cẩnh tranh
vâ tđnh àa dẩng ca thõ trûúâng nưåi àõa, mang lẩi lúåi
đch cho ngûúâi tiïu dng, côn xët khêíu múã rưång
cấc thõ trûúâng nûúác ngoâi, mang lẩi lúåi đch cho kinh
doanh. Nhûng àiïìu côn quan trổng hún cố thïí lâ,
thûúng mẩi àậ gip cấc cưng ty trong nûúác tiïëp xc
vúái nhûäng thûåc tiïỵn tưët nhêët ca cấc cưng ty nûúác
ngoâi vâ nùỉm bùỉt àûúåc u cêìu ca nhûäng khấch
hâng khố tđnh, khuën khđch tẩo ra hiïåu quẫ cao
hún. Thûúng mẩi àậ gip cấc cưng ty cố cú hưåi cẫi
tiïën ngìn vưën àêìu vâo nhû mấy mốc cưng c, cng
nhû tùng nùng sët lao àưång. Thûúng mẩi cng
kđch thđch sûå phên phưëi lẩi sûác lao àưång vâ vưën cho
nhûäng khu vûåc cố nùng sët lao àưång tûúng àưëi cao
hún. Àùåc biïåt, nố gip chuín dõch mưåt sưë hoẩt àưång
dõch v vâ chïë tẩo tûâ cấc nûúác cưng nghiïåp sang
cấc nûúác àang phất triïín, tẩo nhûäng cú hưåi múái cho
tùng trûúãng.
Viïåc sấng lêåp Tưí chûác thûúng mẩi thïë giúái
(WTO) vâo nùm 1995 dûåa trïn Hiïåp àõnh chung vïì
thụë quan vâ thûúng mẩi (GATT) vâ àố lâ bûúác
tiïën àa phûúng gêìn àêy nhêët àïí tẩo ra mưåt mưi
trûúâng cố lúåi cho trao àưíi hâng hoấ vâ dõch v (Biïíu
àưì 4). Nhiïìu biïån phấp quan trổng khấc cng phẫi
Biïíu àưì 3
Thûúng mẩi tùng trûúãng nhanh hún nhiïìu so vúái
thu nhêåp qëc dên úã cấc nûúác àang phất triïín
Ghi ch: Thûúng mẩi lâ tưíng ca kim ngẩch xët khêíu

vâ kim ngẩch nhêåp khêíu cấc hâng hoấ vâ dõch v
Biïíu àưì 4
Sưë lûúång cấc nûúác tham gia Tưí chûác thûúng mẩi
thïë giúái àang ngây câng tùng lïn
Sưë nûúác thânh viïn GATT/WTO
Ngìn: WTO, Annual Report, nhiïìu n ùm
àûúåc tn th àïí giûä àûúåc àâ cẫi cấch.
Cấc cåc àâm phấn thûúng mẩi trong tûúng lai àôi hỗi mưåt chûúng trònh nghõ sûå cố têìm nhòn xa nhùçm
àẩt àûúåc tûå do hoấ thûúng mẩi rưång lúán hún, nïëu mën mưåt lêìn nûäa àẩt àûúåc nhûäng thânh cưng nhû trûúác
àêy, khi múã cûãa cấc thõ trûúâng. Vông àâm phấn Thiïn niïn k, theo dûå kiïën, sệ àûúåc tiïën hânh vâo thấng 11
TƯÍNG QUAN
7
nùm 1999 dûúái sûå bẫo trúå ca WTO, cố thïí lâ cåc thûã nghiïåm àêìu tiïn ca chûúng trònh nghõ sûå nây. Giẫm
hâng râo thûúng mẩi trong cưng nghiïåp vâ dõch v vêỵn lâ nhûäng cấi phẫi àûúåc ûu tiïn hún trong danh mc
ûu tiïn. Viïåc bn bấn cấc sẫn phêím nưng nghiïåp lâ khu vûåc tẩo ra cho nhûäng nïìn kinh tïë àang phất triïín
nhûäng cú hưåi thûåc sûå - nïëu nhûäng cú hưåi nây khưng bõ cẫn trúã búãi nhûäng hâng râo thûúng mẩi ca nhûäng
nûúác giâu cố. Thûúng mẩi dõch v lâ vêën àïì nûäa cêìn phẫi àïì cêåp túái. Nhúâ nhûäng tiïën bưå trong cưng nghïå
thưng tin vâ liïn lẩc, ngânh thûúng mẩi àậ nhanh chống tùng lïn: 25% chó tđnh riïng nhûäng nùm giûäa 1994
vâ 1997. Hònh thûác thûúng mẩi nây àậ tẩo ra mưåt sưë cú hưåi nûäa cho cấc nûúác àang phất triïín cố thïí dïỵ dâng
tẩo ra nhiïìu loẩi dõch v ûa chång.
Cấc nûúác phẫi tùng cûúâng sûã dng cú chïë WTO. Vđ d, mưåt nûúác mën tùng cûúâng cam kïë giẫm (hóåc
duy trò) hâng râo thûúng mẩi thêëp, thò cố thïí “trối båc” thụë quan ca mònh bùçng cấc kïët húåp quët àõnh hẩ
thụë quan vâo cng nhûäng nghơa v qëc tïë ca mònh tẩi WTO. Ngây câng cố nhiïìu nûúác coi WTO vâ cấc
ngun tùỉc thûúng mẩi qëc tïë lâ nhûäng cú chïë tiïën túái cấc mc tiïu qëc gia (chûác khưng phẫi sûå cẫn trúã àưëi
vúái vêën àïì tûå quët) vâ sưë nhûäng nûúác ng hưå nhûäng thïí chïë nhû vêåy ngây câng tùng.
Cấc chđnh sấch chung phẫi xem xết túái hoân cẫnh bõ mêët viïåc lâm ca cưng nhên trûúác nhûäng thïë lûåc
ca thûúng mẩi. Nhûäng chđnh sấch nây phẫi giẫi quët nhûäng lo lùỉng ca nhûäng cưng nhên bõ sa thẫi nối
chung, búãi vò nhiïìu cưng nhên àưí lưỵi cho ngoẩi thûúng vò mêët viïåc lâm vâ bõ giẫm lûúng, cho d ngânh ngoẩi
thûúng cố trấch nhiïåm hay khưng. Thc àêíy tûå do hoấ thûúng mẩi bùçng cấc chđnh sấch thõ trûúâng lao àưång
àậ gip cưng nhên dïỵ thđch nghi vúái tấc àưång ca thûúng mẩi thïë giúái vâ lâm giẫm ấp lûåc ca viïåc àống cûãa

thõ trûúâng trong nûúác àưëi vúái hâng hoấ nûúác ngoâi.
Cấc chđnh ph phẫi thay àưíi nhûäng chđnh sấch vêỵn côn àûúåc phếp tưìn tẩi bêët chêëp cấc låt thûúng mẩi
hiïån hânh, nhûäng chđnh sấch cẫn trúã chûá khưng thc àêíy thûúng mẩi. Vđ d låt chưëng bấn phấ giấ vêỵn àûúåc
phếp tưìn tẩi dûúái sûå quẫn l ca WTO. Nhûäng låt nây nhùçm àẫm bẫo sẫn phêím bấn ra khưng àûúåc dûúái giấ
“phẫi chùng “ úã thõ trûúâng trong nûúác. Song nhûäng quy tùỉc nhû vêåy cng cố thïí dïỵ dâng biïën thânh sûå cẫn trúã
àưëi vúái nhêåp khêíu, lâm giẫm sûå múã rưång thõ trûúâng vâ lâm àẫo lưån cấc thânh quẫ thu àûúåc tûâ nhûäng hiïåp ûúác
thûúng mẩi trûúác àố. Mưåt giẫi phấp cho vêën àïì nây lâ xûã l cấc quët àõnh giấ cẫ ca nhûäng ngûúâi nhêåp khêíu
cng nhû nhûäng cưng ty trong nûúác theo cng mưåt tiïu chđ nhêët àõnh. Theo quan àiïím nây thò chó cố nhûäng
vêën àïì chưëng àưåc quìn, chùèng hẩn nhû tònh trẩng cấ lúán nët cấ bế, múái cêìn sûãa chûäa ngay.
Cấc lìng tâi chđnh
Cấc lìng tâi chđnh giûäa cấc qëc gia tùng nhanh hún so vúái thûúng mẩi trong nhûäng nùm gêìn àêy. Nhûäng
lìng vưën nây cố thïí àûúåc phên chia thânh àêìu tû nûúác ngoâi trûåc tiïëp, danh mc tâi sẫn àêìu tû nûúác ngoâi,
tiïìn vay ngên hâng, vâ cấc ngìn viïån trúå phất triïín chđnh thûác. Àêìu tû trûåc tiïëp ca nûúác ngoâi bao gưìm cấc
ngìn vưën dng cho viïåc mua phêìn gốp vưën àïí cố chên trong ban quẫ trõ ca mưåt cưng ty hay mưåt nhâ mấy.
Danh mc tâi sẫn àêìu tû nûúác ngoâi bao gưìm viïåc mua cấc tâi sẫn “giêëy” nhû cưí phêìn khưng cố lậi, trấi phiïëu
(dûúái ngûúäng quy àõnh àẫm bẫo cho phếp ngûúâi súã hûäu tham gia kiïím soất viïåc quẫn l cấc tâi sẫn vêåt chêët).
Viïåc tùng vưën àêìu tû trûåc tiïëp ca nûúác ngoâi vâ cấc lìng danh mc tâi sẫn àậ àẩt mûác chûa tûâng thêëy (Biïíu
àưì 5).
Cấc lìng vưën nûúác ngoâi àem lẩi nhûäng thânh tûåu kinh tïë cú bẫn àưëi vúái têët cẫ cấc bïn. Cấc nhâ àêìu tû
nûúác ngoâi àậ àa dẩng hoấ nhûäng mẩo hiïím ca hổ úã thõ trûúâng ngoâi nûúác vâ tẩo ra nhûäng cú hưåi mang lẩi
lúåi nhån trïn toân thïë giúái. Cấc nïìn kinh tïë hiïån nay àang nhêån àûúåc ngìn lúåi vïì vưën theo nhiïìu cấch.
Trûúác hïët, cấc lìng vưën vâo lâm tùng mûác àêìu tû. Khi cố sûå tham gia trûåc tiïëp ca àêìu tû nûúác ngoâi thò vưën
phẫi ài kêm vúái nhûäng ëu tưë nhû: cấc chun gia quẫn l, cấc chûúng trònh àâo tẩo, vâ cấc mưëi liïn kïët cêìn
thiïët vúái cấc nhâ cung ûáng vâ cấc thõ trûúâng qëc tïë. Tuy nhiïn, cấc lìng vưën qëc tïë àùåc biïåt lâ nhûäng lìng
àêìu tû ngùỉn hẩn khưng chùỉc chùỉn cng gêy nguy hiïím cho cấc nûúác àang phất triïín. Mưåt trong nhûäng nguy
cú nây lâ sûå thay àưíi mẩnh mệ têm l ca nhâ àêìu tû vâ lân sống àêìu cú tđch trûä cố thïí lâm àẫo lưån t giấ hưëi
àoấi, gêy nguy hiïím cho cấc ngên hâng vâ cấc cưng ty lúán, vâ gêy tưín hẩi cho cấc nïìn kinh tïë. Khưng thïí bùỉt
võ thêìn vưën nûúác ngoâi chui trúã lẩi vâo trong bònh, mưåt àiïìu mâ rưët cåc, thêåt khưng àấng mong mën. Nhûng
BẤO CẤO VÏÌ TỊNH HỊNH PHẤT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 1999-2000
8

cấc nhâ àiïìu tiïët cêìn thûåc hiïån khi nhûäng chín mûåc nây khưng àấp ûáng u cêìu.
Cẩnh tranh trong khu vûåc tâi chđnh tùng lïn câng khđch lïå cấc ngên hâng cng nhû khấch hâng ca
chng. Cẩnh tranh tùng lïn khi khu vûåc tâi chđnh trong nûúác phất triïín, vâ cấc bẫo hiïím, thõ trûúâng chûáng
khoấn cng nhû cấc tưí chûác trung gian khấc bùỉt àêìu àống vai trô to lúán hún. Viïåc cho phếp cấc ngên hâng
nûúác ngoâi vâo hoẩt àưång mưåt nûúác, àùåc biïåt khi cấc nûúác ch nhâ ca chng àậ cố nhûäng hïå thưëng quy chïë
ph húåp, lâ tùng sûå àiïìu chónh thưng qua viïåc du nhêåp nhûäng chín mûåc quẫn l ri ro cố chêët lûúång cao,
cng nhû nhûäng thûåc tiïỵn àiïìu chónh vâ cấc nhâ quẫn l àậ àûúåc àâo tẩo.
Cấc ngên hâng úã cấc nûúác àang phất triïín phẫi tẩo thïë cên bùçng giûäa hai loẩi ri ro. Cấc ngên hâng
thûúâng ài vay tiïìn ngùỉn hẩn trïn cấc thõ trûúâng qëc tïë bùçng mưåt loẩi tiïìn nâo àố, vđ d nhû àưìng àư la M
hay àưìng n Nhêåt, rưìi àem sưë tiïìn àố cho vay vúái mưåt thúâi hẩn dâi hún bùçng àưìng tiïìn àõa phûúng. Nhûäng
ngên hâng nây àûáng trûúác nguy cú bõ mêët ngìn cung cêëp ngoẩi tïå ngùỉn hẩn nïëu nhû thõ trûúâng vưën cẩn kiïåt,
vâ cng gùåp ri ro àïí mêët phêìn lúán giấ trõ tâi sẫn ca hổ trong trûúâng húåp t giấ hưëi àoấi giẫm xëng. Cấc
nûúác cố thïí hẩn chïë nhûäng ri ro nây túái mưåt mûác nhêët àõnh, nhûng trûúác hïët cêìn phẫi cố nhûäng quy àõnh àïí
kiïìm chïë búát u cêìu nhûäng khoẫn vay nûúác ngoâi ngùỉn hẩn. Mưåt trong nhûäng biïån phấp nhû vêåy lâ u cêìu
dânh mưåt phêìn trong toân bưå cấc lìng vưën vâo khưng àõnh dng vâo viïåc mua nhûäng tâi sẫn vêåt chêët cố thïí
sinh lúåi, lâm dûå trûä cho mưåt thúâi gian nhêët àõnh, nhû vêåy lâ lâm tùng chi phđ phẫi trẫ cho nhûäng khoẫn vay
ngùỉn hẩn úã nûúác ngoâi.
Trong thïë giúái mâ cấc thõ trûúâng tâi chđnh tiïëp tc “hưåi nhêåp toân cêìu’ thò cấc nûúác àang phất triïín cêìn
phêën àêëu trúã thânh nhûäng núi thån tiïån cho àêìu tû nûúác ngoâi dâi hẩn. Viïåc tẩo ra mưåt mưi trûúâng àêìu tû
thån lúåi àôi hỗi mưåt sûå cam kïët cho mưåt cú chïë thưng thoấng vïì cấc quìn vâ cấc quy àõnh àưëi vúái cấc nhâ àêìu
tû, mưåt hïå thưëng phấp l cố sûå àưëi xûã cưng bùçng vâ sûå bẫo hưå cho nhûäng nhâ àêìu tû trong nûúác vâ nûúác ngoâi
nhûäng nïìn tẫng kinh tïë vơ mư lânh mẩnh vâ àêìu tû vïì vưën con ngûúâi. Khi àêìu tû àậ hôa nhêåp vâ nïìn kinh tïë
àõa phûúng àang hoẩt àưång bònh thûúâng thò cấc nhâ àêìu tû khấc cng sệ sùén sâng tham gia nïëu nhû cố mưåt
nhâ àêìu tû nâo àố quët àõnh thưi khưng àêìu tû.
Cấc thïí chïë qëc tïë cố vai trô gip àúä cấc nûúác àang phất triïín phất huy sûå ưín àõnh tâi chđnh vâ àêíy
mẩnh àêìu tû. Cấc hiïåp àõnh ngên hâng qëc tïë, vđ d nhû Hiïåp àõnh Basle, cố thïí lâ nhûäng kiïíu mêỵu cho cấc
Àêìu tû
trûåc tiïëp ca
nûúác ngoâi
Lìng vưën

chđnh thûác
Lìng núå
tû nhên
Lìng danh
mc tâi sẫn
Biïíu àưì 5
Cấc lìng vưën tû nhên cho cấc nûúác àang phất
triïín àậ tùng lïn mẩnh mệ
ngìn vưën nhû vêåy àïën cng vúái sûå thấch thûác: àûa ra
nhûäng chđnh sấch vâ nhûäng thïí chïë lâm lïåch cấn cên,
àïí khẫ nùng lûu chuín vưën mang lẩi lúåi đch cho nïìn
kinh tïë ca cấc nûúác phất triïín, chûác khưng lâm tưín
hẩi chng.
Chđnh ph cấc nûúác àang phất triïín cố thïí bùỉt
àêìu quấ trònh nây bùçng viïåc cẫi cấch khu vûåc ngên
hâng vâ phất triïín cấc thõ trûúâng vưën. Qu lûúng hûu
vâ tûúng trúå nhỗ bế, cấc thõ trûúâng cưí phiïëu vâ trấi
phiïëu ëu kếm àậ lâm cho cấc ngên hâng úã cấc nûúác
àang phất triïín trúã thânh ngûúâi cung cêëp tâi chđnh
trung gian ch ëu. Viïåc tẩo ra khung quy chïë ngên
hâng vûäng mẩnh sệ àem lẩi mưåt kïët quẫ kinh tïë chùỉc
chùỉn. Mưåt hïå thưëng quy chïë cố hiïåu quẫ tẩo ra mưåt
mưi trûúâng kđch thđch chêëp nhêån ri ro mưåt cấch khưn
ngoan. Mưåt cú cêëu àng quy chïë àưëi vúái kinh doanh
ngên hâng cng tẩo ra nhûäng àiïìu kiïån àïí thânh lêåp
cấc ngên hâng, nhûäng dõch v mâ chng cố thïí cung
cêëp mûác vưën mâ chng cêìn cố, vâ lûúång thưng tin mâ
chng phẫi thưng bấo. Vâ mưåt khn khưí àiïìu tiïët lânh
mẩnh quy àõnh c thïí nhûäng bûúác ài thêån trổng mâ
TƯÍNG QUAN

9
chín mûåc kïë toấn cho cấc ngên hâng àõa phûúng. Qu tiïìn tïå qëc tïë (IMF) cố thïí hûúáng dêỵn cấc hoẩt àưång
kinh tïë vâ àiïìu phưëi cấc khoẫn trúå gip ngùỉn hẩn khi cố khố khùn vïì khẫ nùng thanh toấn tiïìn mùåt, lâm giẫm
tđnh trêìm trổng ca mưåt cåc khng hoẫng tâi chđnh. Cấc hiïåp ûúác thûúng mẩi cố thïí duy trò nhûäng phẫn ûáng
àưëi vúái cún sưëc tâi chđnh sinh ra tûâ chu k bẫo hưå cố tđnh chêët lúåi mònh hẩi ngûúâi. Nhûäng cåc àâm phấn qëc
tïë vâ khu vûåc vïì vêën àïì phưëi húåp cấc chđnh sấch kinh tïë vơ mư cng cố thïí tòm ra nhûäng giẫi phấp trấnh nhûäng
hânh àưång lâm lúåi cho nïìn kinh tïë nây, nhûng lẩi lâm hẩi cho nïìn kinh tïë khấc.
Nhûäng thấch thûác mưi trûúâng toân cêìu
Khi nïìn kinh tïë ca mưåt nûúác bõ chi phưëi búãi cấc lûåc lûúång kinh tïë thïë giúái thò nố cố rêët đt khẫ nùng kiïím soất
hay thay àưíi, mưi trûúâng ca nïìn kinh tïë nây cố thïí bõ àe doẩ búãi cấc hoẩt àưång àang xẫy ra úã ngoâi nûúác, vûúåt
quấ khẫ nùng kiïím soất ca nố. ÚÃ mưåt sưë nûúác cố thu nhêåp thêëp, sûå àe doẩ nây cố thïí nghiïm trổng túái mûác
lâm nguy hẩi túái sûå phất triïín bïìn vûäng. Vđ d nhû nhûäng thay àưí vïì khđ hêåu cố thïí lâm tùng mûåc nûúác biïín,
lâm chòm ngêåp nhâ cûãa ca hâng triïåu ngûúâi sưëng trong nhûäng àêët nûúác úã vng àêët thêëp nhû Bùnglầết. Cấc
chđnh ph hoẩt àưång mưåt cấch riïng lễ vâ ngay cẫ cấc hoẩt àưång ca cấc tưí chûác khu vûåc cng khưng thïí cố
nhûäng ûáng phố hûäu hiïåu àưëi vúái nhûäng vêën àïì mưi trûúâng nhû vêåy. ÛÁng phố àôi hỗi phẫi cố tđnh chêët toân
cêìu. Cấc nûúác cưng nghiïåp phẫi chõu trấch nhiïåm trûúác hêìu hïët cấc vêën àïì mưi trûúâng hiïån tưìn trïn thïë giúái
- àùåc biïåt lâ vêën àïì khđ thẫi gêy hiïåu ûáng nhâ kđnh - côn cấc nûúác àang phất triïín cng àang nhanh chống mùỉc
vâo. Cng vúái àâ tùng trûúãng nhûäng nûúác nây cng àang gốp phêìn lâm tùng thïm sûå hû hoẩi mưi trûúâng.
Thïë giúái àậ chûáng kiïën mưåt thânh cưng àđch thûåc vïì mưi trûúâng trong Nghõ àõnh thû Montreal nùm 1987;
nghõ àõnh thû nây àậ têåp trung têët cẫ cấc nûúác àïí giẫi quët sûå àe doẩ ca mưi trûúâng chung. Nghõ àõnh thû
Montreal nhùçm mc àđch giẫi quët vêën àïì sẫn sinh ra clorưphlrưcấcbon lâm giẫm st ưdưn trong khđ
quín. Trong nhûäng nùm 1980, cấc nhâ khoa hổc àậ nhêån ra rùçng nïëu àïí cho lûúång khđ nây tiïëp tc khưng
àûúåc kiïím soất thò nố sệ lâm tùng bûác xẩ tia cûåc tđm túái mûác nguy hiïím úã nhûäng vng thåc vơ àưå cao hún, vâ
nhû vêåy sệ lâm tùng t lïå bïånh ung thû da, àc thu tinh thïí vâ lâm hû hẩi mưi trûúâng. Nhúâ cố Nghõ àõnh thû
Montreal vâ cấc hiïåp àõnh tiïëp theo, viïåc sẫn xët khđ clorưphlrưcấcbon trïn thïë giúái àậ giẫm hùèn, vâ sûå
húåp tấc qëc tïë àïí lâm giẫm sûå phấ hu têìng ưdưn dûúâng nhû cng àang trïn àâ thânh cưng.
Thïë giúái hiïån nay phẫi àûúng àêìu vúái mưåt sưë vêën àïì mưi trûúâng bûác bấch khấc àe doẩ nhûäng cấi chung
toân cêìu. Cố thïí vêën àïì àûúåc biïët túái nhiïìu nhêët lâ sûå thay àưíi khđ hêåu, sûå thay àưíi nây gùỉn liïìn vúái viïåc gia
tùng khđ thẫi cấcbưnic trong khđ quín. Cấc vêën àïì khấc thò bao gưìm sûå mêët tđnh àa dẩng sinh hổc, àiïìu nây
àang xẫy ra úã mûác bấo àưång rưìi; hiïån tûúång sa mẩc hoấ; sûå hu diïåt cấc loâi cấ; sûå lan trân nhûäng chêët hûäu cú

gêy ư nhiïỵm dai dùèng, cng nhû nhûäng àe doẩ àưëi vúái hïå sinh thấi úã Nam cûåc.
Thânh cưng trong viïåc bẫo vïå têìng ưdưn lâ mưåt mư hònh cho nhûäng hiïåp ûúác qëc tïë trong tûúng lai àïí
giẫi quët nhûäng vêën àïì mưi trûúâng toân cêìu. Nhûäng nghiïn cûáu khoa hổc àïí giẫi quët mưëi nguy hiïím do sûå
tân phấ mưi trûúâng gêy ra cêìn àûúåc thc àêíy mẩnh bùçng nhûäng cåc thẫo lån rưång rậi vâ mẩnh mệ. Cấc dên
tưåc trïn thïë giúái cng nhû cấc chđnh ph phẫi thêëy rùçng nhûäng tưín hẩi do sûå tân phấ mưi trûúâng gêy ra àậ lïn
túái mûác nghiïm trổng, cêìn phẫi hânh àưång ngay. Cấc giẫi phấp àưëi vúái cấc hoẩt àưång hiïån nay phẫi cố tđnh khẫ
thi vïì mùåt k thåt vâ phẫi đt tưën kếm, àưìng thúâi têët cẫ cấc nûúác phẫi sùén sâng tham gia vâo cấc hiïåp àõnh
qëc tïë. Àưi khi sûå tûå nguån nây cng phẫi trẫ giấ, cấc nûúác cố thu nhêåp cao àậ phẫi trẫ tiïìn cho cấc nûúác cố
thu nhêåp thêëp àïí hổ tn theo mưåt hiïåp àõnh nâo àố vâ cấc nhốm k kïët ấp dng låt phẩt cấc nûúác khưng
tn theo cấc chín mûåc mâ hiïåp àõnh àậ àïì ra. Cëi cng, thò chđnh bẫn thên cấc chín mûåc nây cng phẫi
mïìm dễo, búãi vò hiïëm cố trûúâng húåp nâo lẩi cố giẫi phấp “mưåt cúä vûâa cho têët cẫ, àïí giẫi quët cấc vêën àïì toân
cêìu.
Cấc àiïìu kiïån xung quanh vêën àïì àa dẩng sinh hổc vâ thay àưíi khđ hêåu àậ àûa ra mưåt gúåi rùçng àïí àẩt
àûúåc mưåt hiïåp àõnh qëc tïë vïì nhûäng vêën àïì nây côn phûác tẩp hún vïì vêën àïì hu hoẩi têìng ưdưn. Thïë nhûng
cưång àưìng qëc tïë cng àang tòm kiïëm nhûäng giẫi phấp cho vêën àïì nây. Bẫn quy ûúác vïì tđnh àa dẩng sinh hổc
vâ Bẫn quy ûúác khung àưëi vúái sûå Thay àưíi vïì khđ hêåu àûúåc àûa ra tẩi Hưåi nghõ cêëp cao vïì trấi àêët úã Rio nùm
1992 lâ cú súã àïí phêën àêëu. Phûúng tiïån trúå gip mưi trûúâng toân cêìu (GEF) lâ sấng kiïën kïët húåp ca Chûúng
BẤO CẤO VÏÌ TỊNH HỊNH PHẤT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 1999-2000
10
trònh phất triïín Liïn húåp qëc, Chûúng trònh mưi trûúâng Liïn húåp qëc vâ Ngên hâng thïë giúái. GEF àậ cung
cêëp tâi trúå vâ qu nhûúång bưå àïí b àùỉp nhûäng chi phđ bưí sung ca cấc nûúác khi mưåt àïì ấn phất triïín lêëy mc
tiïu lâ mưåt, hay nhiïìu hún, trong bưën vêën àïì mưi trûúâng toân cêìu sûå thay àưíi khđ hêåu, sûå mêët tđnh àa dẩng
sinh hổc ư nhiïỵm vng biïín qëc tïë, sûå phấ vúä têìng ưdưn. Chđnh ph cấc nûúác cng cố thïí tiïën hânh mưåt sưë
hoẩt àưång àïí cẫi thiïån phc lúåi trong nûúác, trong khi vêỵn trúå gip gòn giûä nhûäng cấi chung toân cêìu. Vđ d bỗ
trúå cêëp nhiïn liïåu, cẫi tiïën giao thưng cưng cưång, khưng nhûäng lâ sûå quan têm nhiïìu nhêët ca cấc nïìn kinh tïë
tû nhên, mâ côn lâ sûå àống gốp vâo viïåc giẫm búát viïåc sẫn sinh ra khđ thẫi cấcbưnic lâm ẫnh hûúãng àïën cấc
nûúác khấc.
Nhûäng vêën àïì dûúái cêëp qëc gia
Trong khi toân cêìu hoấ hûúáng sûå ch ca chđnh ph cấc nûúác túái cấc sûå kiïån, lûåc lûúång vâ cấc tûúãng ngoâi
nûúác mònh thò, khu vûåc hoấ lẩi têåp trung vâo nhûäng kiïën vâ nhûäng nguån vổng ca cấc nhốm vâ cấc cưång

àưìng trong nûúác. Hai khđa cẩnh ca khu vûåc hoấ àậ àûúåc ch àùåc biïåt trong bẫn bấo cấo nây: phi têåp trung
hoấ vâ àư thõ hoấ.
Àa ngun chđnh trõ vâ phi têåp trung hoấ
Àõa phûúng hoấ àậ tẩo ra àa ngun chđnh trõ vâ quìn tûå quët trïn khùỉp thïë giúái. Mưåt trong nhûäng biïíu
hiïån ca nố lâ sûå gia tùng sưë lûúång cấc nûúác trïn thïë giúái khi giânh àûúåc àưåc lêåp. Mưåt biïíu hiïån khấc lâ sûå thay
àưíi trong viïåc lûåa chổn chđnh quìn úã cấc nûúác. Cấch àêy 25 nùm, chûa àêìy 1/8 cấc nûúác trïn thïë giúái cố nïìn
dên ch nhûng tđnh àïën cëi nùm 1990 thò sưë nhûäng nûúác nây tùng lïn túái hún 60% (Biïíu àưì 6).
Khẫ nùng ca con ngûúâi tham gia vâo viïåc quët àõnh cấc vêën àïì ẫnh hûúãng àïën hổ lâ mưåt tấc àưång then
chưët trong quấ trònh nêng cao mûác sưëng - vâ nhû vêåy, cẫ trong quấ trònh phất triïín hûäu hiïåu. Nhûng sûå àấp
ûáng chđnh trõ àưëi vúái àõa phûúng hoấ, nhû vêën àïì phi têåp trung hoấ chùèng hẩn, cố thïí thânh cưng hóåc khưng
thânh cưng tu thåc vâo viïåc chng àûúåc thûåc hiïån nhû thïë nâo. Sau àêy lâ mưåt sưë bâi hổc quan trổng cho cấc
chđnh ph xem xết khi àïì cêåp túái phi têåp trung hoấ.
Phi têåp trung hoấ gêìn nhû bao giúâ cng lâ mưåt tiïën trònh do àưång cú chđnh trõ thc àêíy. Thưng thûúâng,
mc tiïu ch ëu ca nố lâ duy trò sûå ưín àõnh chđnh trõ vâ giẫm búát nguy cú tranh chêëp bẩo lûåc bùçng cấch liïn
kïët cấc nhốm vúái nhau mưåt cấch rưång rậi theo mưåt quấ trònh thûúng lûúång vïì nhûäng ngun tùỉc tiïët chïë chđnh
thûác. Tranh cậi liïåu cố nïn phi têåp trung hoấ hay khưng, phêìn lúán lâ khưng thđch húåp; cấch thûåc hiïån vêën àïì
nây sệ quët àõnh mûác àưå thânh cưng ca nố.
Viïåc àïì ra mưåt chiïën lûúåc phi têåp trung hoấ thânh cưng lâ phûác tẩp, búãi vò ngûúâi nùỉm quìn quët àõnh
thûúâng khưng kiïím soất àûúåc toân bưå quấ trònh phi têåp trung hoấ. Phi têåp trung hoấ àôi hỗi sûå thay àưíi vïì hïå
thưëng chđnh quìn vâ thiïët lêåp nhûäng thïí chïë múái vïì hânh chđnh, vïì quy tùỉc vïì tâi chđnh, chđnh trõ. Àiïìu nây
khưng àún thìn chó bao gưìm quët àõnh cho phếp bêìu cûã àõa phûúng, mâ àưìng thúâi côn bao gưìm mưåt loẩt cấc
sûå lûåa chổn vïì cấc ngun tùỉc bêìu cûã cng nhû cấc thưng lïå vïì àẫng phấi cố ẫnh hûúãng túái viïåc lûåc chổn ca
cấc cûã tri. Hún nûäa, vêën àïì nây côn bao gưìm quët àõnh chuín giao loẩi hònh trấch nhiïåm nâo àố cho cêëp àõa
phûúng, vđ d nhû vêën àïì giấo dc chùèng hẩn. Nố cng àôi hỗi phẫi quët àõnh chđnh quìn cêëp nâo sệ phẫi
chõu trấch nhiïåm àưëi vúái viïåc àẫm nhêån chi phđ cho giấo dc (àùåc biïåt lâ úã nhûäng vng nghêo), cêëp nâo sệ phẫi
chõu trấch nhiïåm soẩn chûúng trònh vâ tâi liïåu hûúáng dêỵn, cêëp nâo sệ phẫi chõu trấch nhiïåm quẫn l trûúâng
súã hâng ngây, kïí cẫ viïåc thụ thùng chûác vâ sa thẫi giấo viïn. Do vêåy, vêën àïì phi têåp trung hoấ khưng diïỵn ra
trong àiïìu kiïån cng bònh àùèng chi tiïu, mâ nố àôi hỗi phẫi cung cêëp ngìn tâi chđnh cho chđnh quìn cấc cêëp
àõa phûúng, àưìng thúâi cng àôi hỗi phẫi àïì ra àûúåc mưåt hïå thưëng chuín giao tâi chđnh giûäa cấc cêëp quẫn l
àïí bưí sung cho ngìn tâi chđnh phất triïín àõa phûúng. Nố cng àôi hỗi cấc quy tùỉc chi phưëi viïåc vay tiïìn ca

cêëp àõa phûúng. Cëi cng nố phẫi bao gưìm cấc bûúác nhùçm tẩo àûúåc khẫ nùng quẫn l ca cấc cêëp chđnh
quìn àõa phûúng nhùçm thûåc hiïån cấc trấch nhiïåm múái ca hổ.
Cấc ëu tưë cẫi cấch phẫi cố tđnh chêët àưìng bưå. Lûåc lûúång chđnh trõ cố àưång cú phi têåp trung hoấ thûúâng
TƯÍNG QUAN
11
thc gic chđnh ph trung ûúng nhanh chống nhûúång bưå vâ tiïën hânh bêìu cûã àõa phûúng àố lâ mưåt cấch lâm
tûúng àưëi nhanh vâ dïỵ dâng. Nhûng viïåc àïì ra mưëi quan hïå àiïìu tiïët múái giûä chđnh quìn àõa phûúng vâ chđnh
quìn trung ûúng thò lẩi lâm cưng viïåc chêåm chẩp vâ khố khùn búãi vò àố lâ viïåc chuín giao cú súã vêåt chêët
cng nhû nhên viïn tûâ chđnh quìn trung ûúng àïën chđnh quìn àõa phûúng. Viïåc chuín àưíi hïå thưëng dûåa
trïn cú súã chuín giao tâi chđnh hâng nùm giûäa cấc àún võ ca chđnh quìn trung ûúng túái mưåt àún võ chõu
trấch nhiïåm vïì thụë vâ chi tiïu thåc cấc cêëp chđnh quìn khấc nhau cng khố khùn khưng kếm.
Chđnh quìn trung ûúng cêìn phẫi thïí hiïån sûå cam kïët ngay tûâ àêìu ca mònh àưëi vúái nhûäng quy tùỉc múái
vïì quan hïå giûäa cấc cêëp chđnh quìn. Cấc tiïìn lïå múái trúã thânh vêën àïì, búãi vò nố ẫnh hûúãng túái viïåc xẫy ra sau
nây. Mưåt trong nhûäng tiïìn lïå quan trổng nhêët mâ chđnh quìn trung ûúng cố thïí àùåt ra cho chđnh quìn dûúái
cêëp qëc gia múái àûúåc dên ch hoấ lâ giûä vûäng quy àõnh tâi chđnh ca chđnh quìn trung ûúng. Chđnh quìn
àõa phûúng phẫi biïët rùçng nïëu hổ chi tiïu quấ mûác thò chđnh quìn trung ûúng sệ khưng viïån trúå khêín cêëp
cho hổ, vâ nhûäng ngûúâi nưåp thụë cng nhû nhûäng nhâ chđnh trõ úã àõa phûúng phẫi chõu trấch nhiïåm àiïìu
chónh.
Àư thõ hoấ
Dên chng trïn thïë giúái ngây câng di chuín nhiïìu tûâ nưng thưn ra thânh thõ. Cấch àêy 25 nùm chó cố
dûúái 40% dên sưë thïë giúái sưëng úã vng àư thõ trong 25 nùm nûäa thò dên sưë sưëng úã àư thõ cố thïí lïn túái gêìn 60%.
Trong sưë nhûäng thõ dên tûúng lai thò gêìn 90% sệ sưëng úã cấc nûúác àang phất triïín. Cấch àêy nûãa thïë k chó cố
41 trong 100 thânh phưë lúán nhêët trïn thïë giúái nùçm úã cấc nûúác àang phất triïín. Àïën nùm 1995 con sưë nây àậ
tùng lïn 64, vâ côn tiïëp tc tùng (Biïíu àưì 7).
Mưåt sưë chđnh ph cấc nûúác àậ thu thụë cấc vng nưng thưn hóåc àûa ra nhûäng quy àõnh vïì giấ cẫ àưëi vúái
sẫn phêím úã nưng thưn àïí trúå cêëp cấc àư thõ, vúái l do rùçng nhûäng chđnh sấch nhû vêåy sệ kđch thđch nïìn kinh
tïë “hiïån àẩi”. Côn mưåt sưë chđnh ph khấc thò lẩi lo ngẩi vïì sûå gia tùng sưë ngûúâi nghêo úã àư thõ vâ hổ àậ cưë gùỉng
lâm giẫm sưë di dên tûâ nưng thưn ra thânh thõ, àưi khi bùçng cấch u cêìu nhûäng ngûúâi di cû ra thânh phưë phẫi
àûúåc phếp chđnh thûác. Cẫ hai biïån phấp trïn àïìu khưng cố hiïåu quẫ lúán. Dng cấc biïån phấp kđch thđch àïí
ngùn chùån ngûúâi dên di chuín cng thûúâng thêët bẩi, búãi vò chđnh ph cấc nûúác chûa tỗ ra thânh thẩo quët

àõnh núi àõnh cû ca cấc hưå gia àònh cng nhû ca cấc cưng ty. Tưët hún lâ cấc chđnh ph nây nïn thûåc hiïån cấc
... vâ nhiïìu nïìn dên ch
Biïíu àưì 6
Côn nhiïìu nûúác...
Ngìn: Freedom House, Freedom in the World, 1998; Lary Diamon, “Đ the Third Ware Over?” Journal ô Democracy, 1996
BẤO CẤO VÏÌ TỊNH HỊNH PHẤT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 1999-2000
12
chđnh sấch phất triïín cố lúåi cho cẫ vng nưng thưn lêỵn vng thânh thõ, thûâa nhêån rùçng quấ trònh phất triïín
sệ thc àêíy àư thõ hoấ, cng nhû vêën àïì quy hoẩch.
Chđnh quìn àõa phûúng cố thïí tiïën hânh cấc bûúác àïí lâm cấc thânh phưë ca hổ trúã thânh núi hiïëu khấch
hún àưëi vúái viïåc phất triïín kinh tïë. Mưåt bûúác quan trổng lâ phẫi duy trò mûác àưå àêìu tû à cho hẩ têìng cú súã ch
ëu bao gưìm nûúác, vïå sinh, àûúâng sấ, àiïån thoẩi, àiïån vâ nhâ cûãa. Chđnh quìn àõa phûúng tùng cûúâng lâm
viïåc vúái khu vûåc tû nhên, mưåt khu vûåc cố vai trô quan trổng trong cấc vêën àïì nhû nhâ cûãa, hẩ têìng cú súã vâ vêåt
dng úã thânh phưë. Nhûng ngûúâi ta cng sệ u cêìu chđnh quìn thânh phưë qun gốp tiïìn à àïí chi cho àêìu
tû vưën, àùåc biïåt lâ trong viïåc chuín tûâ nưng thưn àïën thânh thõ. Cấc thõ trûúâng vưën tû nhên lâ ngìn àêìy hûáa
hển, nhûng hổ lẩi àôi hỗi mưåt khung phấp l ph húåp vâ cam kïët chùỉc chùỉn ca chđnh ph trung ûúng vïì vêën
àïì viïån trúå khêín cêëp. Quy hoẩch sûã dng àêët lâ cưng c hûäu đch vâ quan trổng, nhûng cêìn phẫi cố nhûäng quy
tùỉc c thïí àưëi vúái hoân cẫnh tûâng àõa phûúng.
Cấc nûúác khưng phẫi chúâ àúåi cho àïën khi giâu cố múái cẫi tiïën dõch v àư thõ. Nhûäng sûå dân xïëp quy chïë
múái cng cố thïí tẩo ra nhûäng dõch v tưët hún ngay cẫ khi mûác àưå thu nhêåp côn thêëp. Nhûäng xu hûúáng gêìn àêy
trong viïåc cung cêëp nhûäng dõch v cú bẫn têåp trung vâo tiïìm nùng ca cấc quan hïå àưëi tấc cưng - tû.
• Nhâ cûãa. Cấc nhâ thêìu xêy dûång tû nhên, cấc tưí chûác tûå nguån, cấc tưí chûác cưång àưìng vâ cấc tưí chûác phi
chđnh ph cêìn phẫi tùng phêìn àống gốp. Vïì phêìn mònh, khu vûåc cưng cưång phẫi têåp trung vâo vêën àïì cấc
quìn súã hûäu, cung cêëp tâi chđnh vâ trúå cêëp, xêy dûång cấc quy chïë vâ cú súã hẩ têìng lúán
• Nûúác. Cấc thânh phưë lúán àang chuín sang khu vûåc cung cêëp tû nhên. Sûå nhûúång quìn khu vûåc cêëp
nûúác tû nhên àậ àûúåc thay thïë bùçng khu vûåc cưng cưång úã Buenos Aires Jakarta vâ Manila. Vai trô ca
chđnh ph lâ àiïìu tiïët ngânh cưng nghiïåp nây, àưìng thúâi duy trò sûå cẩnh tranh.
• Cưëng rậnh. Chđnh ph thûúâng khưng à khẫ nùng chi cho viïåc àêìu tû lúán ban àêìu àïí giẫi quët trïn quy
mư toân thânh phưë. Nhûng cấc cưång àưìng àang hoẩt àưång cng vúái sûå trúå gip ca cấc tưí chûác phi chđnh
ph cưë gùỉng àïí thûåc hiïån cấc giẫi phấp vûâa têìm, tẩo ra mưåt mư hònh cho nhûäng nưỵ lûåc tûúng lai.

• Vêån tẫi. Giấo dc cưng cưång vâ quan hïå àưëi tấc sấng tẩo cố thïí lâm giẫm ư nhiïỵm khưng khđ. Nhûng lúåi đch
lúán nhêët cố thïí àẩt àûúåc lâ hûúáng sûå tùng trûúãng àư thõ theo hûúáng vêån tẫi cưng cưång, àïí tẩo ra hânh lang
vêån tẫi cố hiïåu quẫ hún.
Hưåp 1.3 Tû nhên hoấ vâ ư nhiïỵm
Ngìn: United Nations Deparment ô International Ecưnmđc and Social Affairs, World Urbanization Prospects, 1998.
TƯÍNG QUAN
13
Àưi khi ngûúâi ta tranh lån rùçng viïåc giẫm àối nghêo chó lâ trấch nhiïåm ca chđnh quìn trung ûúng.
Chđnh quìn trung ûúng àống vai trô chđnh trong viïåc cung cêëp trúå cêëp cho ngûúâi nghêo, côn nhûäng dõch v
cố ẫnh hûúãng àïën ngûúâi nghêo nhiïìu nhêët, nhû nûúác, y tïë, giấo dc, vâ vêån tẫi, tưët nhêët lâ àûúåc thûåc hiïån úã
cêëp àõa phûúng, búãi vò nố àấp ûáng nhu cêìu àõa phûúng mưåt cấch hûäu hiïåu.
Biïën chđnh sấch thânh hânh àưång
Toân cêìu hoấ vâ khu vûåc hoấ àem lẩi nhûäng cú hưåi rêët to lúán, nhûng cng cố thïí gêy ra sûå bêët ưín àõnh.
Bấo cấo nây nïu rộ mưåt sưë bûúác mâ cấc chđnh ph cố thïí tiïën hânh, mưåt cấch riïng lễ hay phưëi húåp, àïí hẩn chïë
túái mûác thêëp nhêët nhûäng cåc khng hoẫng tiïìm tâng. Chđnh quìn trung ûúng àống vai trô ch àẩo, nhûng
cấc tưí chûác qëc tïë chđnh quìn àõa phûúng cấc cêëp (kïí cẫ chđnh quìn thânh phưë), khu vûåc tû nhên, cấc tưí
chûác phi chđnh ph vâ cấc tưí chûác tâi trúå àïìu àống vai trô bưí trúå to lúán. Nhûäng tưí chûác nây àang xêy dûång
nhûäng thïí chïë - nhûäng quy tùỉc chđnh thûác vâ khưng chđnh thûác - àïí vẩch ra con àûúâng mâ quy trònh toân cêìu
hoấ vâ khu vûåc hoấ sệ tiïën theo. Bấo cấo nây côn nïu rộ nùm trûúâng húåp nghiïn cûáu chûáng minh cấc chđnh
ph vâ cấc tưí chûác cố thïí àẩt àûúåc mưåt sưë lúåi đch tûâ hai hiïån tûúång trïn vâ phẫi ûáng phố nhû thïë nâo vúái nhûäng
sûå gậy khc àang tiïìm tâng. Nhûäng nghiïn cûáu nây bao gưìm cấc vêën àïì nhû tûå do hoấ thûúng mẩi úã Cưång hoâ
Arêåp Ai Cêåp, cẫi cấch khu vûåc kinh doanh ngên hâng úã Hunggari; nhûäng nưỵ lûåc ca Braxin trong viïåc xêy
dûång mưëi quan hïå àưëi tấc tâi chđnh giûäa chđnh quìn àõa phûúng vâ chđnh quìn trung ûúng; nhûäng nưỵ lûåc
ca cấc nhốm cưång àưìng vâ cấc nhâ phất triïín àõa phûúng àïí nêng cao mûác sưëng úã Carachi, Pakixtan; vâ vêën
àïì tẩo ra sûå hiïåp àưìng giûäa nưng thưn vâ thânh thõ úã Tandania.
Nhûäng thûã thấch àưëi vúái sûå phất triïín cố nhiïìu: nghêo, àối, bïånh têåt, thiïëu chưỵ úã vâ m chûä àêëy lâ múái
kïí ra mưåt đt. Nhiïìu tiïën bưå àậ àẩt àûúåc do vêåy nhên dên mưåt sưë vng, nhû úã Àưng Ấ, àậ cố cåc sưëng khấ hún
nhiïìu so vúái vâi thêåp k trûúác àêy. Ngay cẫ úã vng chêu Phi Nam Xahara núi hoẩt àưång kinh tïë côn thêëp kếm
trong nhûäng thêåp k gêìn àêy, thò tíi thổ vâ trònh àưå vùn hoấ cng àậ tùng lïn. Hún nûäa, sưë ngûúâi sưëng vúái
thu nhêåp gêìn 1 àưla/ngây cng àang tùng lïn. Xu hûúáng nây cố thïí àẫo ngûúåc, mưåt cấch cố lúåi cho nhên dên

thïë giúái, bùçng cấch kiïím soất vâ khai thấc cấc thïë lûåc ca toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ trong thïë k XXI.
Mc tiïu chđnh ca chđnh sấch phất triïín lâ tẩo ra àûúåc sûå cẫi thiïån bïìn vûäng vïì chêët lûúång cåc sưëng cho têët
cẫ mổi ngûúâi. Trong khi nêng cao tiïu dng vâ thu nhêåp tđnh theo àêìu ngûúâi lâ mưåt bưå phêån ca mc tiïu àố,
thò nhûäng mc tiïu khấc nhû giẫm búát àối nghêo, múã rưång khẫ nùng àûúåc hûúãng dõch v y tïë, nêng cao trònh
àưå giấo dc cng quan trổng. Àïí àẩt àûúåc nhûäng mc tiïu nây cêìn phẫi cố quan àiïím toân diïån vâ thêëu àấo
àưëi vúái phất triïín.
Nûãa cëi thïë k qua àậ àấnh dêëu sûå pha trưån giûäa ch nghơa bi quan vâ ch nghơa lẩc quan àưëi vúái triïín
vổng ca phất triïín. Cåc Cấch mẩng Xanh àậ àem lẩi triïín vổng khùỉc phc àûúåc sûå àe doẩ ca thuët
Malthus, vâ cấc nûúác nhû ÊËn Àưå àậ àẩt àûúåc sûå an toân vïì lûúng thûåc. Nhûng dên sưë thïë giúái phất triïín
nhanh ài àưi vúái t lïå tùng sẫn lûúång lûúng thûåc tûúng àưëi chêåm trong nhûäng nùm 1990 lẩi mưåt lêìn nûäa lâm
tùng mưëi lo thiïëu lûúng thûåc. Mưåt sưë quan àiïím phất triïín nhû chđnh sấch nhêåp khêíu thay thïë ca Braxin tỗ
ra cố tấc dng trong mưåt thúâi gian, nhûng rưìi lẩi thêët bẩi. Sûå suy thoấi gêìn àêy ca lõch sûã thânh cưng kinh tïë
àấng ch nhêët - Àưng Ấ, - cng nhû sûå hûúãng ûáng chêåm chẩp ca cấc nïìn kinh tïë quấ àưå àưëi vúái cẫi cấch thõ
trûúâng - àậ àùåt ra nhûäng vêën àïì múái vïì chđnh sấch phất triïín. Tuy nhiïn, àậ bùỉt àêìu àẩt àûúåc sûå àưìng thån
vïì nhûäng thânh tưë ca chđnh sấch phất triïín tûúng lai.
• Phất triïín bïìn vûäng cố nhiïìu mc tiïu. Cho túái nay, viïåc nêng cao thu nhêåp tđnh theo àêìu ngûúâi àậ lâm
tùng mûác sưëng ca con ngûúâi; àố lâ mưåt trong nhiïìu mc tiïu phất triïín. Mc tiïu bao trm nhùçm nêng
cao mûác sưëng bao gưìm mưåt sưë mc tiïu c thïí: nêng cao sûác khoễ dên chng vâ tẩo thïm cú hưåi giấo dc,
tẩo cú hưåi cho mổi ngûúâi tham gia vâo àúâi sưëng xậ hưåi, gip àúä àẫm bẫo mưåt mưi trûúâng trong sẩch, tùng
cûúâng sûå cưng bùçng giûäa cấc thïë hïå vâ vv…
• Cấc chđnh sấch phất triïín ph thåc lêỵn nhau. Khi mưåt chđnh sấch khưng phất huy tấc dng tưët thò
ngun nhên ca nố khưng chó lâ mưåt chiïën lûúåc c thïí. Cấc chđnh sấch àôi hỗi cấc biïån phấp bưí sung àïí
hoẩt àưång àûúåc tưët nhêët vâ sûå thêët bẩi ca mưåt chđnh sấch cố thïí xẫy ra do thiïëu nhûäng biïån phấp bưí
sung àố.
• Cấc chđnh ph àống mưåt vai trô quan trổng trong phất triïín, nhûng khưng cố mưåt têåp húåp quy tùỉc àún
thìn àïí hûúáng dêỵn hổ phẫi lâm gò. Cố sûå nhêët trđ rùçng cấc chđnh ph cêìn phẫi tn th nhûäng àiïìu cú
bẫn ca chđnh sấch nhûng hún thïë nûäa, vai trô ca chđnh ph ph thåc vâo khẫ nùng ca nố tẩo ra
àûúåc nhûäng quët àõnh hûäu hiïåu, vâo nùng lûåc quẫn l hânh chđnh ca nố, trònh àưå phất triïín ca àêët
nûúác, àiïìu kiïån bïn ngoâi, vâ côn nhiïìu ëu tưë khấc.
NHÛÄNG HÛÚÁNG MÚÁI CA TÛ DUY PHẤT TRIÏÍN

MÚÃ ÀÊÌU
MÚÃ ÀÊÌU: NHÛÄNG HÛÚÁNG MÚÁI CA TÛ DUY PHẤT TRIÏÍN
15
• Cấc quấ trònh cng quan trổng nhû cấc chđnh sấch. Sûå phất triïín bïìn vûäng àôi hỗi nhûäng thïí chïë àẫm
bẫo sûå quẫn l tưët, bao gưìm cấc quy trònh múã rưång, cố tđnh tham gia àưng àẫo vâ cẫ cấc quan hïå àưëi tấc,
cng nhû nhûäng sûå sùỉp xïëp khấc trong chđnh ph, khu vûåc tû nhên, cấc tưí chûác phi chđnh ph, vâ cấc
thânh phêìn khấc ca xậ hưåi dên sûå.
Cố kiïën cho rùçng phất triïín cố nhiïìu mc tiïu vâ cấc chđnh sấch cng nhû cấc quấ trònh nhùçm àấp ûáng
nhûäng mc tiïu àố phûác tẩp vâ àan chếo nhau, kiïën nây àậ gêy ra sûå tranh cậi sưi nưíi vïì sûå un thêm ca
tû duy phất triïín truìn thưëng. Phêìn múã àêìu nây lêìn theo nhûäng súåi chó àỗ xun sët cåc tranh lån àïí
xem xết lẩi cấc triïín vổng vâ nhûäng bâi hổc rt ra tûâ kinh nghiïåm phất triïín trûúác àêy. Nố cng nhêën mẩnh
sûå cêìn thiïët phẫi vûúåt ra ngoâi têìm vúái ca kinh tïë hổc àïí xem xết nhûäng vêën àïì xậ hưåi theo quan àiïím toân
diïån. Chûúng nây àïì cêåp túái vai trô ca cấc thïí chïë trong phất triïín vâ chó rộ nhûäng sûå biïën àưíi cêìn thiïët vïì
thïí chïë àẫm bẫo cho sûå phất triïín bïìn vûäng trong thïë k XXI. Trong khi phất triïín vêỵn phẫi àûúng àêìu vúái
nhiïìu thấch thûác, thò nhûäng cú hưåi àang chúâ àûúåc nùỉm bùỉt trong thïë k múái cng tẩo ra nhiïìu triïín vổng l
th.
Xêy dûång dûåa trïn nhûäng kinh nghiïåm phất triïín trûúác àêy
Nhûäng thêåp k gêìn àêy àậ chûáng minh rùçng d sûå phất triïín cố thïí thûåc hiïån àûúåc, thò nố cng khưng phẫi
lâ àiïìu chùỉc chùỉn xẫy ra mâ cng khưng phẫi dïỵ dâng àẩt àûúåc. Nhûäng thânh cưng lùåp lẩi nhiïìu lêìn à àïí
chûáng minh cẫm giấc tin tûúãng vâo tûúng lai lâ àng. Nhûng khi nhûäng thânh cưng nây tấi hiïån lẩi úã cấc nûúác
khấc, thò sûå thêët bẩi ca nhiïìu nưỵ lûåc phất triïín lẩi nối lïn rùçng phất triïín lâ mưåt nhiïåm v vư cng khố thûåc
hiïån.
Mưåt cấch ào tđnh ca phất triïín lâ GDP tđnh theo àêìu ngûúâi, àiïìu nây thûúâng liïn quan túái cấc chó sưë
khấc vïì phc lúåi vâ nố àûúåc coi lâ mưåt xët phất àiïím thån tiïån. GDP tđnh theo àêìu ngûúâi úã nhûäng nûúác
àang phất triïín cố àûúåc dûä liïåu àẩt mûác tùng trûúãng bònh qn 2,1% hâng nùm tđnh tûâ nùm 1960 àïën nùm
1997 - mûác tùng trûúãng nây nïëu cûá tùng lïn àïìu
àùån thò nố sệ lâm GDP tđnh theo àêìu ngûúâi tùng
lïn gêëp àưi sau khoẫng 35 nùm.
Nhûng dûä liïåu tưíng húåp nhû vêåy thûúâng che
lêëp ài hâng loẩt nhûäng sûå khấc nhau vïì khưng gian

vâ thúâi gian. Vđ d, tưëc àưå tùng trûúãng vïì thu nhêåp
tđnh theo àêìu ngûúâi úã nûúác àang phất triïín tùng
tûúng àưëi nhanh vâo nhûäng nùm 1960 vâ 1970, vâ
chûäng lẩi trong nhûäng nùm 1980. Ngûúâi lẩc quan cố
thïí thêëy àûúåc dêëu hiïåu quay trúã lẩi ca sûå tùng
trûúãng nhanh trong nûãa àêìu ca nhûäng nùm 1990
tuy nhiïn nhûäng dêëu hiïåu àố cố phêìn kếm rộ râng
do hêåu quẫ ca cåc khng hoẫng tâi chđnh Àưng Ấ
bùỉt àêìu vâo nùm 1997. Hún nûäa, Àưng Ấ lâ khu vûåc
duy nhêët trïn thïë giúái mâ thu nhêåp úã cấc nûúác cố
thu nhêåp thêëp vâ thu nhêåp trung bònh cố xu hûúáng
àíi kõp thu nhêåp ca cấc nûúác giâu cố hún.
So sấnh vúái thânh cưng úã khu vûåc nây, ngûúâi
ta thêëy mưåt bûác tranh chung vïì kïët quẫ ca phất
triïín lâ àấng lo ngẩi. Thu nhêåp bònh qn tđnh theo
àêìu ngûúâi ca nûúác nghêo nhêët vâ 1/3 ca têët cẫ
cấc nûúác cố thu nhêåp trung bònh àậ liïn tc giẫm
trong vâi thêåp k qua so vúái thu nhêåp trung bònh
ca 1/3 cấc nûúác giâu nhêët (Biïíu àưì 8). GDP bònh
Ngìn: Ngên hâng thïë giúái, Cấc chó sưë vïì tònh hònh phất
triïín thïë giúái, 1999.
Biïíu àưì 8
Chïnh lïåch thu nhêåp ca cấc nûúác giâu vâ ca
cấc nûúác nghêo tiïëp tc tùng