Hoàn thiện phân tích tài chính tại tổng công ty cổ phần đầu tư xây dựng và thương mại việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
---------------------------------------

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC
NGÀNH QUẢN TRỊ KINH DOANH

HỒN THIỆN PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH TẠI
TỔNG CƠNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƯ XÂY
DỰNG VÀ THƯƠNG MẠI VIỆT NAM

Người thực hiện: TRẦN HOÀI ANH
Ã

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGHIÊM SĨ THƯƠNG

HÀ NỘI 2009


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luân văn này là cơng trình nghiên cứu của riêng
tơi. Luận văn được nghiên cứu từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau và
không sao chép từ bất cứ luận văn nào trước đó.
Nếu sai tơi hồn tồn chịu trách nhiệm.

Tác giả

TRẦN HỒI ANH

LỜI CẢM ƠN
Trong q trình hồn thành Luận văn, tác giả đã nhận được sự giúp đỡ
nhiệt tình của các thầy cô giáo trong khoa Kinh tế & Quản lý và đặc biệt là
sự chỉ bảo tận tình, của Giáo viên hướng dẫn, sự hỗ trợ quý giá của Lãnh đạo
Tổng Cổ phần Đầu tư Xây dựng và Thương mại Việt Nam và các bạn đồng
nghiệp, qua đó tác giả đã tiếp thu và học hỏi được nhiều kiến thức và kinh
nghiệm quý báu trong thực tế. Đây là cơ hội để tác giả có thể đánh giá, tổng
kết lại những gì mình đã học tập trong suốt thời gian qua. Qua đây tác giả
muốn gửi lòng biết ơn sâu sắc đến:
TS. Nghiêm Sĩ Thương, người Thầy đã tận tâm hướng dẫn và giúp đỡ
tác giả trong quá trình làm luận văn.
Các Thầy, Cô giáo trong khoa Kinh tế & Quản lý, Viện Đào tạo Sau
Đại học - Trường Đại Học Bách Khoa Hà Nội đã tận tình giảng dạy và giúp
đỡ tác giả trong quá trình học tập và rèn luyện tại trường.
Ban Lãnh đạo và các bạn đồng nghiệp trong Tổng Cổ phần Đầu tư Xây
dựng và Thương mại Việt Nam đã giúp đỡ và cung cấp thông tin, dữ liệu cần
thiết để tác giả thực hiện đề tài này.
Mặc dù với sự nỗ lực hết mình, nhưng do thời gian và kinh nghiệm của
bản thân tác giả cịn hạn chế, nên bản luận văn khơng thể tránh khỏi những
thiếu sót. Tác giả rất mong nhận được sự góp ý, chỉ bảo của các Thầy, Cơ
giáo và các bạn đồng nghiệp.
Xin trân thành cảm ơn ./.
Tác giả

TRẦN HOÀI ANH


MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan

Lời cảm ơn
Mục lục
Bảng ký hiệu và các từ viết tắt
Danh mục hình vẽ
Danh mục các bảng biểu
MỞ ĐẦU ............................................................................................................ i
1.

Lý do chọn đề tài .................................................................................... i

2.

Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ............................................ ii

3.

Mục đích, nhiệm vụ của luận văn .......................................................... ii

4.

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................ iii

5.

Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... iii

6.

Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ............................................. iv

7.

Kết cấu của luận văn ............................................................................. iv

CHƯƠNG 1:
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP
1.1.

Tài chính doanh nghiệp ...................................................................... 1

1.1.1.

Khái niệm tài chính doanh nghiệp ......................................................... 1

1.1.2.

Các mối quan hệ về tài chính của doanh nghiệp ................................... 1

1.1.3.

Giá trị và các hoạt động làm tăng giá trị của doanh nghiệp .................. 2

1.2.

Phân tích tài chính doanh nghiệp ...................................................... 3

1.2.1.

Khái niệm phân tích tài chính doanh nghiệp ......................................... 3

1.2.2.

Mục tiêu và vai trò của phân tích tài chính doanh nghiệp .................... 4

1.2.3.

Căn cứ để phân tích tài chính ................................................................ 6


1.2.3.1. Thơng tin từ bên ngồi .......................................................................... 7
1.2.3.2. Thơng tin từ bên trong ........................................................................... 8
1.2.4.

Nội dung phân tích tài chính ............................................................... 18

1.2.4.1. Phân tích khái quát các báo cáo tài chính .......................................... 19
1.2.4.2. Phân tích hiệu quả tài chính ................................................................ 22
1.2.4.3. Phân tích rủi ro tài chính .................................................................... 26
1.2.4.4. Phân tích tổng hợp hiệu quả và rủi ro tài chính ................................. 29
1.2.5.

Phương pháp phân tích ........................................................................ 34

1.2.5.1. Phương pháp so sánh .......................................................................... 35
1.2.5.2. Phương pháp tỷ số ................................................................................ 36
1.2.5.3. Phương pháp thay thế liên hoàn ........................................................... 37
1.2.5.4. Phương pháp phân tích theo bộ phận cấu thành chỉ tiêu, theo thời
gian, thời điểm và theo địa điểm .......................................................... 37
1.2.5.5. Phương pháp dòng tiền chiết khấu ....................................................... 38
1.2.5.6. Phương pháp kết hợp ............................................................................ 38

1.2.6.

Quy trình phân tích .............................................................................. 38

1.2.7.

Tổ chức phân tích ................................................................................ 41

1.2.7.1. Xác định mục tiêu phân tích ................................................................ 41
1.2.7.2. Lập kế hoạch phân tích ........................................................................ 42
1.2.7.3. Thu thập và xử lý thơng tin .................................................................. 42
1.2.7.4. Tiến hành phân tích tài chính .............................................................. 43
1.2.7.5. Đánh giá kết quả phân tích và lập báo cáo ......................................... 44
CHƯƠNG 2:
THỰC TRẠNG PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH TẠI CONSTREXIM
2.1.

Khái qt về Constrexim .................................................................. 45

2.1.1.

Q trình hình thành và phát triển ....................................................... 45

2.1.2.

Cơ cấu tổ chức của Constrexim............................................................ 45

2.1.3.

Vốn điều lệ và cơ cấu vốn điều lệ ....................................................... 46

2.1.4.

Khái quát hoạt động kinh doanh của Constrexim ................................ 48

2.1.4.1. Các ngành nghề kinh doanh chính ...................................................... 48
2.1.4.2. Tình hình kinh doanh năm 2008 .......................................................... 50
2.1.4.3. Định hướng phát triển năm 2009 ........................................................ 50
2.1.5.

Phân cấp quản lý và mối quan hệ giữa các cấp trong cơng tác quản
lý tài chính ........................................................................................... 50

2.2.

Kết quả điều tra về thực trạng phân tích tình hình tài chính tại
Constrexim trong những năm qua ................................................... 52

2.2.1.

Một số thông tin ban đầu ...................................................................... 52

2.2.1.1. Số lượng đơn vị phỏng vấn hợp lệ ....................................................... 52
2.2.1.2. Chức vụ của người được phỏng vấn ................................................... 53
2.2.1.3. Tình hình thực hiện cơng tác phân tích tài chính ................................ 53
2.2.1.4. Nhân sự thực hiện cơng tác phân tích tài chính ................................. 54
2.2.1.5. Người chịu trách nhiệm cao nhất về công tác tài chính .................... 55
2.2.2.

Nội dung và kết quả điều tra ................................................................ 55

2.2.2.1. Nhận thức về mục tiêu, tầm quan trọng của phân tích tài chính ........ 56
2.2.2.2. Nội dung phân tích tài chính ................................................................ 58
2.2.2.3. Các chỉ tiêu tài chính............................................................................ 60
2.2.2.4. Quy trình phân tích tài chính ............................................................... 64
2.2.2.5. Các phương pháp phân tích tài chính .................................................. 65
2.2.2.6. Tài liệu sử dụng trong phân tích tài chính ........................................... 66
2.3.

Đánh giá chung và kết luận về thực trạng tình hình phân tích
tài chính tại Constrexim .................................................................... 68

2.3.1.

Về mục tiêu phân tích tài chính ........................................................... 68

2.3.2.

Về nội dung phân tích và các chỉ tiêu tài chính tương ứng ................. 69

2.3.3.

Về quy trình phân tích tài chính .......................................................... 70

2.3.4.

Về phương pháp phân tích ................................................................... 70

2.3.5.

Về tài liệu sử dụng trong phân tích ..................................................... 71


2.3.6.

Về tổ chức phân tích ............................................................................ 71

CHƯƠNG 3:
GIẢI PHÁP HỒN THIỆN PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH
TẠI CONSTREXIM
3.1

Sự cần thiết phải hồn thiện phân tích tài chính tại Constrexim
.............................................................................................................. 73

3.2.

Các quan điểm, phương hướng đối với hồn thiện phân tích tài
chính tại Constrexim ......................................................................... 75

3.3

Một số giải pháp hồn thiện phân tích tài chính tại Constrexim
.............................................................................................................. 77

3.3.1.

Hồn thiện mục tiêu phân tích ............................................................. 78

3.3.2.

Hồn thiện căn cứ để phân tích ........................................................... 79

3.3.2.1. Nguồn thơng tin bên ngồi .................................................................. 79
3.3.2.2. Nguồn thơng tin bên trong ................................................................... 79
3.3.3.

Hồn thiện nội dung phân tích ............................................................ 85

3.3.3.1. Đề xuất hồn thiện phân tích khái qt tình hình tài chính qua các
báo cáo tài chính, đặc biệt là báo cáo lưu chuyển tiền tệ ................... 86
3.3.3.2. Phân tích hiệu quả tài chính ................................................................ 87
3.3.3.3. Phân tích rủi ro tài chính .................................................................... 88
3.3.3.4. Phân tích tổng hợp tình hình tài chính ................................................ 89
3.3.4.

Hồn thiện phương pháp phân tích ..................................................... 95

3.3.5.

Hồn thiện Quy trình phân tích ........................................................... 97

3.3.6.

Hồn thiện tổ chức phân tích ............................................................... 98

3.3.6.1. Thiết lập quy chế riêng cho cơng tác phân tích tài chính trong
doanh nghiệp ....................................................................................... 98
3.3.6.2. Đào tạo đội ngũ cán bộ phân tích tài chính ........................................ 99

KẾT LUẬN .................................................................................................... 101
Tài liệu tham khảo
Phụ lục


BẢNG KÝ HIỆU VÀ CÁC TỪ VIẾT TẮT
BEP
Constrexim
CP
DFL
DOL
DTL
DTT
EBIT
F

Doanh lợi trước thuế (sức sinh lợi cơ sở)
Tổng Công ty Cổ phần Đầu tư Xây dựng và Thương mại Việt Nam
Chi phí
Địn bẩy tài trợ (đòn bẩy nợ)
Đòn bẩy tác nghiệp (đòn bẩy định phí)
Địn bẩy tổng
Doanh thu thuần
Lợi nhuận trước lãi vay và thuế
Chi phí cố định

GVHB
I
LN
N

P

Giá vốn hàng bán
Lãi vay phải trả
Lợi nhuận
Số cổ phiếu đại chúng hiện hành
Giá bán sản phẩm

Q

Sản lượng bán ra

ROA
ROE
ROS
S

Tỷ suất thu hồi tài sản
Tỷ suất thu hồi vốn chủ sở hữu
Doanh lợi doanh thu sau thuế (Lợi nhuận biên)
Doanh thu

TC
TSCĐ
TSLĐ
TTS
V

Tổng chi phí
Tài sản cố định

Tài sản lưu động
Tổng tài sản
Chi phí biến đổi đơn vị

VC


Tổng chi phí biến đổi
mức độ thay đổi tính bằng tỷ lệ phần trăm


DANH MỤC HÌNH VẼ
TT

Tên hình vẽ

Trang

1. Hình 1.1: Các chủ thể sử dụng thơng tin phân tích tài chính doanh
nghiệp ..................................................................................................... 5
2. Hình 1.2: Sơ đồ tổ chức và thu thập thơng tin tài chính từ bộ phận
kế tốn .................................................................................................... 9
3. Hình 1.3: Dạng thường gặp của Bảng cân đối kế tốn cấu trúc khối
lớn ........................................................................................................ 11
4. Hình 1.4: Báo cáo lưu chuyển tiền tệ dạng khối lớn ........................... 15
5. Hình 1.5: Sơ đồ nguyên tắc của báo cáo thu nhập .............................. 17
6. Hình 1.6: Quy trình phân tích tài chính doanh nghiệp ....................... 39
7. Hình 1.7: Tổ chức cơng tác phân tích tài chính doanh nghiệp ............ 41
8. Hình 2.1: Sơ đồ bộ máy tổ chức quản lý của Constrexim ................... 47
9. Hình 3.1: Các nội dung chính của phân tích khái quát các báo cáo

tài chính ................................................................................................ 86
10. Hình 3.2: Phân loại các chỉ tiêu hiệu quả tài chính ............................. 88
11. Hình 3.3: Phân loại các chỉ tiêu rủi ro tài chính .................................. 88
12. Hình 3.4: Nội dung phân tích phối hợp hiệu quả và rủi ro ................. 89
13. Hình 3.5: Sơ đồ Du Pont áp dụng cho Constrexim năm 2006 ............ 91
14. Hình 3.6: Sơ đồ Du Pont áp dụng cho Constrexim năm 2007 ............ 92
15. Hình 3.7: Sơ đồ Du Pont áp dụng cho Constrexim năm 2008 ............ 93


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
TT

Tên hình vẽ

Trang

16. Bảng 2.1: Chức vụ của người được phỏng vấn ................................... 53
17. Bảng 2.2: Mức độ thường xuyên của việc phân tích tài chính ........... 54
18. Bảng 2.3: Mức độ chuyên nghiệp của nhân sự thực hiện phân tích
tài chính ................................................................................................ 54
19. Bảng 2.4: Người chịu trách nhiệm cao nhất về công tác tài chính ..... 55
20. Bảng 2.5: Kết quả điều tra nhận thức về mục tiêu phân tích tài
chính .................................................................................................... 57
21. Bảng 2.6: Kết quả điều tra về nội dung phân tích tài chính ............... 58
22. Bảng 2.7: Kết quả điều tra về các chỉ tiêu tài chính sử dụng tại
doanh nghiệp ........................................................................................ 62
23. Bảng 2.8: Kết quả điều tra nhận thức về quy trình phân tích tài
chính .................................................................................................... 65
24. Bảng 2.9: Kết quả điều tra về các phương pháp sử dụng trong phân
tích tài chính ........................................................................................ 66

25. Bảng 2.10: Kết quả điều tra về tài liệu sử dụng trong phân tích tài
chính ................................................................................................... 67
26. Bảng 3.1: Bảng cân đối kế tốn rút gọn năm 2008 ............................. 82
27. Bảng 3.2: Minh hoạ tổ chức lại báo cáo kết quả kinh doanh để
phân tích tài chính .............................................................................. 84
28. Bảng 3.3: Báo cáo thu nhập của Constrexim năm 2008 ..................... 85
29. Bảng 3.4: Áp dụng phương pháp Dupont phân tích tài chính
Constrexim qua các năm 2006, 2007, 2008......................................... 90
30. Bảng 3.5: Bảng các chỉ tiêu doanh thu, chi phí, lợi nhuận của
Constrexim qua các năm 2006, 2007, 2008......................................... 97
31. Bảng 3.6: Bảng phân tích xu hướng ................................................... 97


i

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:
Trong xu thế hội nhập khu vực và quốc tế như hiện nay, môi trường
hoạt động của doanh nghiệp cũng như các mối quan hệ của doanh nghiệp với
các chủ thể liên quan ngày càng trở nên đa dạng và phức tạp. Sự đa dạng và
phức tạp này luôn mang lại cho doanh nghiệp những cơ hội và cả những rủi
ro. Để thực sự tận dụng tốt các cơ hội và hạn chế các rủi ro thì thơng tin tài
chính đóng vai trị vơ cùng quan trọng đối với các nhà quản trị. Nó ảnh hưởng
trực tiếp đến (1) Quyết định đầu tư; (2) Quyết định nguồn vốn, kể cả phân
phối lợi nhuận kiếm được và (3) Quyết định quản lý tài sản. Tuy nhiên, thơng
tin quan trọng và có ý nghĩa đó lại khơng có sẵn mà địi hỏi phải được thu
thập, phân tích và xử lý ngày càng nâng cao về cả số lượng và chất lượng.
Mục tiêu của phân tích tài chính là nhận dạng những điểm mạnh, điểm yếu,
thuận lợi, khó khăn của doanh nghiệp, tìm hiểu ngun nhân, từ đó đề xuất
các giải pháp cải thiện tình hình tài chính của doanh nghiệp. Trong khi việc

phân tích các thơng tin tài chính đối với các nhà quản trị Quốc tế là một công
việc thường xuyên, liên tục và trở nên khá quen thuộc thì đối với các doanh
nghiệp Việt Nam cơng tác phân tích tài chính vẫn chưa được quan tâm một
cách đầy đủ và chưa được thực hiện một cách khoa học trong thực tiễn.
Tổng Công ty Cổ phần Đầu tư Xây dựng và Thương mại Việt Nam (gọi
tắt là Constrexim), từ tổ chức tiền thân là Công ty Xuất nhập khẩu vật liệu
xây dựng thành lập theo quyết định số 630/BXD-TCCB ngày 23/04/1982 của
Bộ Xây dựng, có trụ sở chính tại 39 Nguyễn Đình Chiểu - Hai Bà Trưng - Hà
Nội. Trong 27 năm xây dựng, phát triển ổn định và bền vững, Constrexim đã
khẳng định được vị thế của mình là một trong những đơn vị hàng đầu của Bộ
Xây dựng trong lĩnh vực xây lắp.

Mở đầu


ii

Tuy nhiên cũng như hầu hết các doanh nghiệp nhà nước khác, hoạt
động tài chính đặc biệt là cơng tác phân tích tài chính Constrexim vẫn cịn hết
sức sơ sài, chưa được chú trọng đúng mức và bộc lộ một số những mặt tồn tại
và yếu kém cần phải sớm khắc phục để nâng cao được vị thế của Constrexim
trên thị trường.
Sau thời gian nghiên cứu, khảo sát tại Constrexim, tác giả đã quyết
định chọn đề tài: “Hoàn thiện phân tích tài chính tại Tổng Cơng ty Cổ phần
Đầu tư Xây dựng và Thương mại Việt Nam ” làm luận văn Thạc sĩ.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài:
Vấn đề phân tích hoạt động kinh doanh, phân tích hoạt động kinh tế
doanh nghiệp, trong đó phân tích tài chính doanh nghiệp ln thu hút sự chú
ý, nghiên cứu của nhiều nhà khoa học. Nó địi hỏi sử dụng nhuần nhuyễn kiến
thức tổng hợp: sử dụng các thông tin kế tốn để phân tích và ứng dụng những

ngun lý khoa học để làm cơ sở cho việc ra các quyết định tài chính tối ưu
nhất cho các chủ thể. Phân tích tài chính muốn đạt được kết quả tối ưu đòi hỏi
sự kết hợp đồng bộ của các nhóm giải pháp về mục tiêu phân tích, căn cứ
phân tích, các chỉ tiêu tài chính, nội dung, phương pháp phân tích, quy trình
phân tích và cơng tác tổ chức phân tích hay chính là đội ngũ nhân lực thực
hiện cơng tác phân tích tài chính.
3. Mục đích, nhiệm vụ của luận văn:
a. Mục đích của luận văn: nghiên cứu phân tích tài chính ở doanh
nghiệp nói chung, Constrexim nói riêng, trên cơ sở đánh giá thực trạng phân
tích tài chính doanh nghiệp, xác định những phương hướng, giải pháp nhằm
hồn thiện phân tích tài chính doanh nghiệp tại Constrexim.
b. Để thực hiện mục đích trên, nhiệm vụ của luận văn là:

Mở đầu


iii

- Làm rõ những vấn đề về vị trí, vai trị quản lý tài chính doanh nghiệp,
mục đích, căn cứ, nội dung và các phương pháp, chỉ tiêu, quy trình, tổ chức
phân tích tài chính doanh nghiệp.
- Đánh giá thực trạng phân tích tài chính tại Constrexim
- Đề xuất giải pháp hồn thiện phân tích tài chính tại Constrexim.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
a. Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của luận văn gồm 3
nhóm vấn đề:
- Nhóm 1: Cơ sở lý luận về phân tích tài chính doanh nghiệp.
- Nhóm 2: Thực trạng phân tích tài chính tại Constrexim.
- Nhóm 3: Giải pháp hồn thiện phân tích tài chính tại Constrexim.
b. Phạm vi nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu phân tích tài

chính và đề xuất giải pháp hồn thiện phân tích tài chính tại Constrexim
5. Phương pháp nghiên cứu:
Để phân tích tài chính doanh nghiệp có thể sử dụng một hay tổng hợp
các phương pháp nhau trong hệ thống các phương pháp phân tích tài chính.
Những phương pháp phân tích tài chính sử dụng phổ biến là phương pháp so
sánh, phương pháp liên hệ đối chiếu, phương pháp phân tích nhân tố, phương
pháp đồ thị, phương pháp tốn tài chính v.v... Trong phạm vi đề tài là hồn
thiện phân tích tài chính tại Constrexim, tác giả đã sử dụng phương pháp
nghiên cứu được thể hiện bằng sơ đồ sau đây:

Mở đầu


iv

Nghiên cứu tại
doanh nghiệp

Nghiên cứu lý thuyết

Xây dựng phương pháp
phân tích tài chính
doanh nghiệp

Phân tích trên cơ
sở đối chiếu lý
luận và thực tiễn

Thu thập thông tin tại
doanh nghiệp

Nhận dạng điểm mạnh, điểm
yếu và nguyên nhân

Đề xuất giải pháp hoàn thiện
phân tích tài chính

6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài:
a. Ý nghĩa khoa học của đề tài: Cho thấy các nhu cầu địi hỏi của việc
hồn thiện phân tích tài chính doanh nghiệp, đồng thời xác định các phương
hướng hồn thiện phân tích tài chính doanh nghiệp.
b. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài: Trên cơ sở lý luận về phân tích tài
chính doanh nghiệp, phân tích và đề xuất một số giải pháp giúp cho
Constrexim có thể thực hiện tốt hơn phân tích tài chính, nhằm nâng cao hiệu
quả quản lý tài chính từ đó nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.
7. Kết cấu của luận văn: Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu
tham khảo, kết cấu nội dung chính của luận văn gồm ba chương:
Chương 1 : Cơ sở lý luận về phân tích tài chính doanh nghiệp
Chương 2 : Thực trạng phân tích tài chính tại Constrexim.
Chương 3 : Giải pháp hồn thiện phân tích tài chính tại Constrexim.

Mở đầu


v

CHƯƠNG 1:
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP
1.1. Tài chính doanh nghiệp:
1.1.1. Khái niệm tài chính doanh nghiệp:

“Tài chính doanh nghiệp được hiểu là các mối quan hệ về mặt giá trị
được biểu hiện bằng tiền trong lịng một doanh nghiệp và giữa nó với các chủ
thể có liên quan ở bên ngồi mà trên cơ sở đó giá trị của doanh nghiệp được
tạo lập” .
1.1.2. Các mối quan hệ về tài chính của doanh nghiệp:
Những lựa chọn tài chính của doanh nghiệp ln nhằm mục tiêu bảo
đảm sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. Những lựa chọn đó ln ln
chịu ảnh hưởng và được đặt trong các điều kiện cụ thể của môi trường. Môi
trường hoạt động của doanh nghiệp sẽ quyết định đến tính đa dạng và các mối
quan hệ của hoạt động tài chính của doanh nghiệp. Tuy nhiên các mối quan
hệ tài chính của doanh nghiệp chủ yếu bao gồm:
- Quan hệ tài chính trong nội bộ doanh nghiệp gồm:
+ Quan hệ kinh tế giữa doanh nghiệp với các phòng ban, phân xưởng,
tổ, đội sản xuất trong việc tạm ứng, thanh toán.
+ Quan hệ kinh tế giữa doanh nghiệp và cán bộ cơng nhân viên trong
q trình phân phối thu nhập cho người lao động dưới hình thức tiền lương,
tiền thưởng, tiền phạt, lãi cổ phần,…
+ Quan hệ thanh toán, cấp phát và điều hoà vốn giữa các đơn vị trực
thuộc trong nội bộ doanh nghiệp, với Tổng công ty.
- Quan hệ giữa doanh nghiệp với Nhà nước: đây là mối quan hệ giữa
doanh nghiệp với các cơ quan quản lý của nhà nước, phát sinh khi doanh
nghiệp thực hiện nghĩa vụ thuế đối với Nhà nước, khi Nhà nước góp vốn vào
doanh nghiệp.
- Quan hệ giữa doanh nghiệp với thị trường tài chính: Quan hệ này thể
hiện thơng qua việc doanh nghiệp tìm kiếm các nguồn tài trợ. Trên thị trường
tài chính doanh nghiệp có thể vay ngắn hạn để đáp ứng nhu cầu vốn ngắn hạn,
Mở đầu


vi

có thể phát hành cổ phiếu và trái phiếu để đáp ứng nhu cầu vốn dài hạn.
Ngược lại, doanh nghiệp phải trả lãi vay và vốn vay, trả lãi cổ phần cho các
nhà tài trợ. Doanh nghiệp cũng có thể gửi tiền vào ngân hàng, đầu tư chứng
khoán bằng số tiền tạm thời chưa sử dụng.
- Quan hệ giữa doanh nghiệp với các thị trường khác: Trong nền kinh
tế doanh nghiệp có quan hệ chặt chẽ với các doanh nghiệp khác trên thị
trường hàng hoá, dịch vụ và thị trường sức lao động. Đây là những thị trường
mà tại đó doanh nghiệp tiến hành mua sắm máy móc thiết bị, nhà xưởng, tìm
kiếm lao động…
- Quan hệ giữa doanh nghiệp và người tiêu dùng: thông qua mối quan
hệ này, doanh nghiệp có thể xác định được nhu cầu hàng hố và dịch vụ cần
thiết cung ứng. Trên cơ sở đó, doanh nghiệp hoạch định ngân sách đầu tư, kế
hoạch sản xuất, tiếp thị nhằm thoả mãn nhu cầu thị trường.
1.1.3. Giá trị và các hoạt động làm tăng giá trị của doanh nghiệp:
- Giá trị của doanh nghiệp: là sự hữu ích của doanh nghiệp đối với chủ
sở hữu và xã hội.
- Các hoạt động để làm tăng giá trị doanh nghiệp: mục tiêu của quản lý
tài chính là cực đại hố giá trị của doanh nghiệp, nói cách khác, mục tiêu của
quản lý tài chính đồng nghĩa với việc cực đại hoá lãi sản xuất kinh doanh và
cực đại hố lãi tài chính qua từng thời kỳ. Để thực hiện được mục tiêu này,
doanh nghiệp cần phải thực hiện các nội dung sau:
+ Tìm kiếm, lựa chọn cơ hội kinh doanh và tổ chức huy động vốn.
+ Quản lý chi phí trong q trình sản xuất kinh doanh, hạch tốn chi
phí và lợi nhuận.
+ Tổ chức phân phối lợi nhuận cho các chủ thể liên quan.
Quản lý tài chính là việc sử dụng các thơng tin phản ánh chính xác tình
trạng tài chính của một doanh nghiệp để phân tích điểm mạnh điểm yếu của
nó và lập các kế hoạch kinh doanh, kế hoạch sử dụng nguồn tài chính, tài sản
cố định và nhu cầu nhân công trong tương lai nhằm tăng lãi cổ tức của cổ

đông với 3 nguyên tắc vàng:
 Không bao giờ để thiếu tiền, đảm bảo năng lực thanh toán,
Mở đầu


vii

 Đưa ra các quyết định đầu tư đúng, đạt hiệu quả cao,
 Đưa ra các quyết định tài trợ hợp lý với chi phí sử dụng vốn thấp.
1.2. Phân tích tài chính doanh nghiệp:
1.2.1. Khái niệm phân tích tài chính doanh nghiệp: Phân tích tài chính
doanh nghiệp là:
(1) Nghiên cứu, đánh giá tồn bộ q trình và kết quả hoạt động sản
xuất kinh doanh cũng như các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh
của doanh nghiệp,
(2) Thông qua các số liệu phản ánh của bộ phận kế toán, thống kê,
(3) Để làm cơ sở đưa ra quyết định kinh tế,
(4) Sử dụng các kỹ thuật phân tích và phương pháp khoa học thích hợp
để xử lý các thơng tin, số liệu từ các báo cáo tài chính và tài liệu khác,
(5) Hình thành hệ thống các chỉ tiêu tài chính,
(6) Nhằm đánh giá thực trạng tài chính và dự đốn tiềm lực tài chính
trong tương lai.
1.2.2. Mục tiêu và vai trị của phân tích tài chính doanh nghiệp:
Có rất nhiều đối tượng quan tâm và sử dụng thơng tin kinh tế, tài chính
của doanh nghiệp. Mỗi đối tượng lại quan tâm theo những góc độ và mục tiêu
khác nhau. Do nhu cầu về thơng tin tài chính của doanh nghiệp rất đa dạng,
địi hỏi phân tích tài chính phải được tiến hành bằng nhiều phương pháp khác
nhau để từ đó đáp ứng được nhu cầu của nhiều đối tượng quan tâm. Chính
điều đó tạo điều kiện cho phân tích tài chính doanh nghiệp ra đời, ngày càng
hồn thiện và phát triển nhưng cũng đồng thời tạo ra sự phức tạp của phân

tích tài chính.
Phân tích tài chính đối với các nhà quản lý doanh nghiệp nhằm đáp
ứng các mục tiêu sau:
(i) Tạo ra những chu kỳ đều đặn để đánh giá hiệu quả của công tác
quản lý đã qua, việc thực hiện cân bằng tài chính, khả năng sinh lời, khả năng
thanh toán và những rủi ro trong doanh nghiệp ...

Mở đầu


viii

(ii) Hướng các quyết định của nhà quản lý theo chiều hướng phù hợp
với tình hình thực tế của doanh nghiệp, như quyết định đầu tư, tài trợ, phân
phối lợi nhuận
(iii) Phân tích tài chính doanh nghiệp là cơ sở cho những dự đốn tài
chính
(iv) Phân tích tài chính doanh nghiệp là một cơng cụ để kiểm tra, kiểm
sốt hoạt động trong doanh nghiệp.
Vai trị của phân tích tài chính doanh nghiệp:
Tuỳ theo mục đích sử dụng các kết quả phân tích của người sử dụng mà
phân tích tài chính doanh nghiệp sẽ có những vai trị khác nhau:
(i) Đối với nhà nước: Phân tích tài chính giúp đánh giá, kiểm tra mức
độ tuân thủ của doanh nghiệp đối với các đòi hỏi pháp lý trong hoạt động sản
xuất của mình, trong đó có nghĩa vụ thuế đối với nhà nước. Đống thời các
giám sát này giúp cho các cơ quan có thẩm quyền có thể hoạch định chính
sách một cách phù hợp, tạo điều kiện cho doanh nghiệp hoạt động kinh doanh
một cách hiệu quả, giúp nhà nước đưa ra những kế hoạch phát triển kinh tế xã
hội ở tầm vĩ mô.
(ii) Đối với các chủ nợ: mối quan tâm của các chủ nợ là khả năng thanh

toán nợ của doanh nghiệp, vì vậy họ đặc biệt chú ý đến lượng tiền và các tài
sản khác có thể chuyển đổi nhanh chóng thành tiền, từ đó so sánh với số nợ
ngắn hạn hiện hành để biết được khả năng thanh toán tức thời của doanh
nghiệp.
(iii) Đối với các nhà đầu tư: các nhà đầu tư có thể là các cá nhân hay tổ
chức chấp nhận rủi ro, đầu tư vào doanh nghiệp để sinh lời. Thu nhập của họ
là lợi tức được chia và giá trị gia tăng thêm của đồng vốn đầu tư. Thơng qua
phân tích tài chính doanh nghiệp họ biết được khả năng sinh lời và mức độ rủi
ro kỳ vọng, trên cơ sở đó các nhà đầu tư đưa ra quyết định có nên tiếp tục đầu
tư hay không.
(iv) Đối với các nguồn lực khác: Đây là nhà cung cấp các nguồn lực
đầu vào cho doanh nghiệp như vật tư, máy móc thiết bị, nguyên nhiên vật
liệu, bán thành phẩm hoặc dịch vụ. Họ phải quyết định có cho phép doanh

Mở đầu


ix

nghiệp mua chịu hàng hoá và thanh toán chậm hay khơng. Họ cũng cần phải
biết khả năng thanh tốn tức thời và tương lai của doanh nghiệp để quyết định
có nên tiếp tục hợp tác với doanh nghiệp nữa hay không.
(v) Đối với người lao động: Người lao động quan tâm đến các thơng
tin và số liệu tài chính để xem xét, đánh giá triển vọng của doanh nghiệp
trong tương lai.

Mở đầu


x

Hình 1.1: Các chủ thể sử dụng thơng tin phân tích tài chính doanh nghiệp

NHÀ
NƯỚC

Quan

- Thuế
- Đóng góp xã hội

Quyết

- Khả năng trả nợ
- Khả năng sinh lợi

Quyết

- Khả năng sinh lợi
- Mức độ rủi ro

Quyết

tâm

CHỦ THỂ SỬ DỤNG THÔNG TIN

CHỦ NỢ

Quan

tâm

CÁC NHÀ
ĐẦU TƯ

Quan
tâm

CÁC
NGUỒN
LỰC
NGƯỜI
LAO
ĐỘNG

NHÀ
QUẢN LÝ

Quan
tâm
Quan
tâm
Quan
tâm

- Khả năng thanh
toán
- Khả năng sinh lợi
- Chính sách lương
thưởng

- Khả năng sinh lợi
- Điểm mạnh, yếu
- Cơ hội, thách
thức

định

định

định
Quyết
định
Quyết
định
Quyết
định

Hỗ trợ và quản lý
như thế nào?

Tiếp tục cho vay
hay không?

Tiếp tục đầu tư
hay rút lui?
Tiếp tục hợp tác và
các chính sách tín
dụng như thế nào?

Tiếp tục làm việc

hay không?

Kế hoạch hành
động như thế nào?

(vi) Đối với nhà quản lý doanh nghiệp: Phân tích tài chính giúp cho các
nhà quản lý doanh nghiệp nhận biết được tình hình cơng nợ, khả năng đầu tư,
cân đối thu chi, thực hiện cân bằng tài chính, khả năng sinh lời, rủi ro về tài
chính của doanh nghiệp, giá trị của doanh nghiệp để trên cơ sở đó định hướng
đúng cho doanh nghiệp về đầu tư, tài trợ, phân chia lợi tức. Phân tích tài chính
là cơng cụ quan trọng của dự báo tài chính và là cơ sở cho các quyết định kinh
doanh đúng đắn trong tương lai.
1.2.3. Căn cứ để phân tích tài chính:
Thơng tin ln đóng vai trị vơ cùng quan trọng trong quản lý doanh
nghiệp nói chung và quản lý tài chính nói riêng. Để có được các đánh giá

Mở đầu


xi

đúng đắn về doanh nghiệp trên phương diện tài chính, các thơng tin của chính
doanh nghiệp (thơng tin bên trong) là quan trọng nhất. Song để thấy được các
cơ hội của doanh nghiệp cũng như định vị được vị trí của doanh nghiệp thì
cần phải nắm được các thơng tin liên quan đến môi trường hoạt động của
doanh nghiệp (thông tin bên ngồi).
1.2.3.1. Thơng tin bên ngồi: cần lưu ý thu thập:
+ Những thông tin chung: thông tin liên quan đến trạng thái nền kinh
tế, cơ hội kinh doanh, chính sách thuế, lãi suất;
+ Thông tin về ngành kinh doanh: thơng tin liên quan đến vị trí của

ngành trong nền kinh tế, cơ cấu ngành, các sản phẩm của ngành, tình trạng
cơng nghệ, thị phần …
+ Thơng tin về pháp lý, kinh tế đối với doanh nghiệp: các thông tin mà
các doanh nghiệp phải báo cáo cho các cơ quan quản lý Nhà nước như: tình
hình quản lý, kiểm tốn, kế hoạch sử dụng kết quả kinh doanh của doanh
nghiêp.
1.2.3.2. Thơng tin bên trong:
Nhóm này bao gồm tồn bộ các thông tin nội bộ của doanh nghiệp như
thông tin về kế tốn - tài chính, cơ cấu tổ chức, cơng nghệ và tổ chức sản
xuất, hoạt động marketing, công tác quản lý nhân sự, chính sách lương
thưởng, hoạt động nghiên cứu và triển khai, hệ thống thông tin quản lý. Trong
các nguồn thơng tin đó, thơng tin về kế tốn - tài chính có tính chất bắt buộc
đối với cơng tác phân tích tài chính.
Thơng tin kế tốn - tài chính phản ánh một cách hệ thống tình hình tài
sản và nguồn vốn, chính sách tài trợ (huy động vốn), kết qủa hoạt động kinh
doanh, thu nhập và chi phí, cũng như phân phối thu nhập và tái đầu tư. Thơng
tin kế tốn - tài chính được trình bày một cách hệ thống thơng qua các báo
cáo tài chính, là nguồn thơng tin có tính chất pháp lý và tầm quan trọng nhất
bậc nhất trong phân tích tài chính.
Hình 1.2 dưới đây mô tả sơ đồ tổ chức và thu thập thơng tin tài chính từ
bộ phận kế tốn. Hình 1.2 cho thấy bất cứ một nghiệp vụ phát sinh nào liên
quan đến thu tiền và chi tiền cũng được kế toán ghi nhận, phản ánh trên tài

Mở đầu


xii

khoản kế toán và cuối kỳ được phản ánh trên các báo cáo tài chính bao gồm:
Báo cáo lưu chuyển tiền tệ, báo cáo kết quả kinh doanh, bảng cân đối tài sản

và các báo cáo này được làm rõ bằng Thuyết minh báo cáo tài chính.

Mở đầu


xiii

Hình 1.2: Sơ đồ tổ chức và thu thập thơng tin tài chính từ bộ phận kế tốn

Rút vốn

Chi tiền

Chủ doanh
nghiệp

Góp vốn

Mua sắm
tài sản

Tiêu thụ
hàng hố
và dịch vụ

Trả lương

Thu khác

Thu tiền

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ

Dịch vụ

Tồn đầu kỳ

+
=

Thu trong kỳ
Chi trong kỳ
Tồn cuối kỳ

Báo cáo kết quả kinh doanh

Doanh thu
Giá vốn hàng bán
-

Chi phí hoạt động

=
Lợi nhuận

Bảng cân đối tài sản

Tài sản
Nợ phải trả
=

Vốn chủ sở hữu

Các báo cáo tài chính
Mở đầu


xiv

Hệ thống báo cáo tài chính được nhà nước quy định có tiêu chuẩn bắt
buộc về biểu mẫu, phương pháp lập, đối lượng và phạm vi áp dụng, thời gian
nộp báo cáo.
a. Bảng cân đối kế toán:
Bảng cân đối kế tốn là một báo cáo tài chính tổng hợp, phản ánh một
cách tổng quát cơ cấu, giá trị và sự biến động tồn bộ tài sản và nguồn vốn
hiện có của doanh nghiệp trên cơ sở cân bằng giữa tài sản và nguồn hình
thành tài sản tại thời điểm lập báo cáo.
Thơng thường Bảng cân đối kế tốn được trình bày dưới dạng bảng cân
đối số dư các tài khoản kế toán: một bên phản ánh tài sản và một bên phản
ánh nguồn vốn của doanh nghiệp. Các khoản mục trên Bảng cân đối kế toán
được sắp xếp theo khả năng thanh khoản, tức là khả năng chuyển đổi thành
tiền của tài sảm theo hướng giảm dần từ trên xuống.
Bên tài sản của Bảng cân đối kế toán phản ánh cơ cấu và giá trị của
toàn bộ tài sản hiện có đến thời điểm lập báo cáo mà doanh nghiệp đã tạo ra
từ nguồn vốn: đó là tài sản cố định và tài sản lưu động. Bên nguồn vốn phản
ánh giá trị và cấu trúc nguồn tài trợ cho hoạt động của doanh nghiệp, bao gồm
nợ phải trả, cổ phần ưu đãi và cổ phần đại chúng (vốn chủ sở hữu) và do đó
phản ánh chính sách tài trợ và như khả năng độc lập về tài chính của doanh
nghiệp.
Bên tài sản và bên nguồn vốn của Bảng cân đối kế tốn đều có các cột
chỉ tiêu: số đầu kỳ, số cuối kỳ. Ngoài các khoản mục trong nội bảng cịn có

một số khoản mục ngồi Bảng cân đối kế tốn như: một số tài sản th ngồi,
vật tư, hàng hố nhận giữ hộ, nhận gia cơng, hàng hố nhận bán hộ, ngoại tệ
các loại …
Ưu điểm: nhìn vào Bảng cân đối kế tốn, nhà phân tích có thể nhận
biết được loại hình doanh nghiệp. Bảng cân đối kế tốn là một tư liệu quan
trọng bậc nhất giúp cho các nhà phân tích đánh giá được khả năng cân bằng
tài chính, khả năng thanh tốn và khả năng cân đối vốn của doanh nghiệp.
Nhược điểm: bên cạnh những ưu điểm trên, Bảng cân đối kế tốn cũng
có một đặc điểm rất quan trọng cần được quan tâm là:

Mở đầu


xv

- Giá trị của các chỉ tiêu trong Bảng cân đối kế toán (bị chi phối bởi các
nguyên tắc kế toán) được phản ánh theo giá trị sổ sách kế tốn chứ khơng
phản ánh theo giá trị thị trường. Trên thực tế, một vài chỉ tiêu trong Bảng cân
đối kế tốn có giá trị sổ sách và giá trị thị trường rất khác nhau như: chỉ tiêu
tài sản cố định, chỉ tiêu nguồn vốn chủ sở hữu.
- Bảng cân đối kế toán phản ánh số dư của các tài khoản tại thời điểm
lập báo cáo, bởi vậy nó khơng phản ánh được sự vận động của tài sản và
nguồn vốn trong quá trình kinh doanh của doanh nghiệp.
- Bảng cân đối kế tốn khơng thể hiện được một số các thông tin khác
về kỹ năng quản trị kinh doanh, giá trị về nhân lực…
Dữ liệu mà Bảng cân đối kế toán cung cấp là những số liệu thuộc về
quá khứ, trong khi đối tượng sử dụng thông tin lại quan tâm tới các chỉ tiêu,
kết quả trong Bảng cân đối kế tốn của năm tới sẽ như thế nào, có lặp lại hay
có gì thay đổi so với năm vừa qua khơng?
Khi sử dụng Bảng cân đối kế tốn trong việc đánh giá, phân tích chính

thì các thơng tin thường được gộp lại theo một khối lớn tuỳ mục tiêu phân
tích.
Hình 1.3: Dạng thường gặp của Bảng cân đối kế toán cấu trúc khối lớn
Tài sản lưu động
1. Tiền
- Tiền mặt tại quỹ
- Tiền gửi ngân hàng
- Tiền đang chuyển
2. Phải thu
3. Tồn kho
Tài sản cố định

Nợ ngắn hạn
1. Nợ SXKD
2. Tín dụng
Nợ dài hạn
Vốn chủ sở hữu

b. Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh:
Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh là một báo cáo tài chính phản
ánh tóm lược các khoản doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh của doanh
nghiệp trong một thời kỳ nhất định. Ngồi ra, báo cáo này cịn kết hợp phản
ánh tình hình thực hiện nghĩa vụ của doanh nghiệp với ngân sách Nhà nước
về thuế và các khoản khác. Báo cáo gồm 3 phần: Phần I - Lãi, lỗ; Phần II -

Mở đầu