Tiểu luận môn bệnh cây, TUYẾN TRÙNG XIPHINEMA

I.

Đặt vấn đề

Tuyến trùng là dịch hại phổ biến trên nhiều loại cây lương thực, cây công nghiệp ngắn và dài
ngày, rau, hoa…
Tuyến trùng có kích thước rất nhỏ, hầu hết có dạng hình giun, một số ít có dạng trịn hay bầu
dục. Số lồi tuyến trùng ước khoảng 1 triệu lồi, trên 28.000 lồi được mơ tả, trong đó trên
16.000 loài ký sinh.Tuyến trùng gây hại bằng cách dùng kim chích vào mơ thực vật để hút
chất dinh dưỡng.Tuyến trùng có thể gây hại trên rễ, thân, lá… tuy nhiên chủ yếu gây hại trên
rễ. Tuyến trùng sống và gây hại chủ yếu trong đất.
Họ Longidoridae: Có tới hàng trăm lồi có khá năng mang truyền virus trên nhiều loại cây
trồng và phá hại trên bộ rễ của cây. Chủ yếu nhất là Xiphinema, Xiphidorus, Longidorus,
Longidoroides và Paralongidorus. Chiều dài của các loài từ 1,5-12mm và dài nhất trong tất
cà các tuyến trùng thực vật. Đây là những loài ngoại ký sinh rễ, có kích thước lớn, kim chích
hút mảnh và rất dài. Ở nước ta, đã tìm thấy các giống Xiphinema, Xiphidorus, Longidorus,
Longidoroides.

II.

Nội dung

Giống Xiphinema: Phân bố rộng ở rất nhiều nước trên thế giới (châu Âu, Á, Phi, Mỹ) ký
sinh trên 70 loại cây rùng, cây ăn quả, táo, mía, đào, nho, óc chó, hoa hơng, dâu tây, thuốc lá,
củ cải, ngơ, mì, cỏ lau, hồ tiêu, chuối, chanh, cam. Các lồi thuộc loại Xiphinema có mặt trên
cây trồng ở Việt Nam gồm: Xiphinema americcmum; X.brasiliense; X. brevicolle; X.
insigne; X. radicicola; X. elongatum, X. diffusum và X.longicaudatum. Có tới 2.000 con/1
gam đất tạo u sưng ở bộ rễ và bị tan rữa khi gặp thời tiết ở nhiệt độ thấp. X. index thực hiện
một chu kỳ trong 7 - 9 tháng; X. brevicolle: 4 – 7 tháng; X. mediterraneum thường xt hiện
trong đất mùn, cịn các lồi X. index; X. italiae; X. deversicautum thường gập ở đất cát
(Cohn, 1969). Ở nhiều nước trên thế giới tuyến trùng Xiphinema gây hại phổ biến trên mía,

X. elongatum xuất hiện ở những vùng trơng mía có lượng mưa < 2.500mm/năm có độ cao
200m thuộc Nam Phi, tuyến trùng chích sâu vào rễ ăn theo chiều dài của rễ cây, sau một vài
ngày làm rễ mảnh và chuyển sang màu đen.
Các loài trong chi Xiphinema là tuyến trùng tương đối lớn, 2-3 mm chiều dài. Các chi được
đặc trưng bởi sự hiện diện của giáo (dao găm). Các giáo khi mở rộng của nó là khoảng 150
mm hoặc dài hơn.


Vòng đời của tuyến trùng Xiphinema
Giống Xiphinema phổ biến ở các nước nhiệt đới, chu kỳ phát triền của chúng kéo dài ở nhiệt
độ 20 - 23ºC.
Ở Việt Nam, loài tuyến trùng Xiphinema mang truyền virus hình cầu, trên cây nho có tuyến
trùng Xiphinema index truyền virus GFLV (Hewitt, Raski and Goheen, 1958 ) X.
americanum là loài virus đốm nhẫn trên thuốc lá đã dduwwocj công bố và cho rằng đây là
lồi virus đốm hình nhẫn trên thuốc lá đã được cơng bố và cho rằng đây là lồi quan trọng tại
nhiều nước trên thế giới (Lucas, 1975). Chúng có cấu tạo bầu thực quản và tuyến dịch thức
ăn giữ vai trò quan trọng trong việc lan truyền virus.
Tuyến trùng thuộc giống Xiphinema , thường được gọi là tuyến trùng dao găm, ký sinh vật.


Loài Xiphinema rất nhạy cảm với những thay đổi về nhiệt độ và độ ẩm đất (Malek 1969) và
sẽ di chuyển theo chiều dọc xa trong điều kiện đất mặt; hầu hết tuyến trùng dao găm có thể
sống và tồn tại sâu trong đất (Feil et al. 1997).
Xiphinema là tuyến trùng lớn, có chiều dài lớn giữa 1.5mm - 5.0mm. Xiphinema có một
thực quản có hai phần. Con cái có một hoặc hai buồng trứng.
Các Xiphinema được phân phối trên toàn thế giới. Hai loài quan trọng về kinh tế loài
Xiphinema ; X.index và X.americanum đều thường thấy ở California và có xu hướng gây hại
trong vườn nho. Xiphinema diversicaudatum cũng được tìm thấy ở Mỹ, cũng như châu Âu
và Australia. Các loài thuộc giống Xiphinema được phân phối rộng rãi trong cả hai khu vực
ôn đới và nhiệt đới. Chúng xảy ra ở Nam Mỹ, Bắc Mỹ, châu Âu, châu Á, Úc, New Zealand

và Châu Phi. Năm loài thuộc Xiphinema americanum đã phát hiện gây bệnh trên cà chua,
nho, gỗ sồi, nho biển, cây thông, tiêu Brazil và cây có múi ở Florida và Ma-rốc (Gozel et al.
2006, Mokrini et al. 2014).


Lồi tuyến trùng Xiphinema đều có khả năng phúc đầy sự phân chia tê bào và bó mạch, sau
đó cũng tạo ra các tế bào phình to, sự thay đổi này là do hoạt động sinh hóa của tuyến trùng,
những thay đổi đó phụ thuộc vào loại cây trồng, giai đoạn sinh trường và hoạt động của loài
ký sinh, hoạt động sinh hoá của chúng làm phân huỷ các men, thay đổi nghiêm trong sinh lý
của cây. Kết quả của quá trình này ánh hưởng lớn năng suất cây trồng và khả năng chống
chịu với điều kiện ngoại cảnh khô hoặc quá lạnh.
Các tổn thương tuyến trùng dao gây ra cho hệ thống rễ là tương tự như của tuyến trùng ký
sinh ngoài da thực vật khác. Việc ăn ở mô phân sinh gốc phá hủy các tế bào gốc và làm giảm
khối lượng gốc. Thiết bị đầu cuối trẽn của rễ của cây thân gỗ là phổ biến. Các triệu chứng
trên mặt đất của rễ bị hư hỏng bị còi cọc ảnh hưởng tới tăng trưởng của cây trồng và các vết
loang lổ.

Một giun tròn con dao găm, Xiphinema sp., Cho ăn ở đầu rễ vả. Ảnh: Nemaplex, Đại học
California, Davis, Hoa Kỳ. Ảnh sử dụng với sự cho phép.của nho rễ do tuyến trùng dao
găm, Xiphinema sp. Ảnh: Pablo Castillo, Viện nơng nghiệp bền vững, CSIC, Córdoba, Tây
Ban Nha.


Lá nho đỏ triệu chứng của cà chua gây bệnh đốm vòng loại virus lây truyền qua tuyến trùng
dao găm, Xiphinema sp.

Hư lá Pelargonium hortorum nhiễm Tomato gây bệnh đốm vòng loại virus lây truyền qua
tuyến trùng dao găm, Xiphinema sp.

Cây khoai tây nặng nề nhiễm gây bệnh đốm vòng thuốc lá vi rút lây truyền qua tuyến trùng
dao găm, Xiphinema sp. Ảnh: Trung tâm khoai tây quốc tế Lưu trữ, Bugwood.org.

Tuyến trùng xiphinema gây bệnh hồ tiêu


Một chu kỳ điển hình cuộc sống của một lồi tuyến trùng dao găm, Xiphinemasp.

III.
1.
2.
3.
4.
5.
6.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
Nguyễn Xuân Vinh - Báo Bà Rịa - Vũng Tàu, 12/10/2010, />Tiến nông dinh dưỡng cây trồng, />PGS.TS: Lê Lương Tề, 2007, Giáo trình bệnh cây nơng nghiệp – Đại học Nơng NghiệpI
GS.TS. Vũ Triệu Mẫn, 2007, Giáo trình bệnh cây chuyên khoa – Đại học Nông NghiệpI
ThS: Huỳnh Kim Ngọc, 2016, />%20TUYEN-TRUNG-HAI-HO-TIEU-2-139.html
Đại học Bắc Carolina,
/>