Bài giảng Tư tưởng Hồ Chí Minh - Bài 1: Cơ sở quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh

Đ ẠI

C M Ở HÀ

N ỘI

HỌ

P

EN U NI

Bài 1: Cơ sở quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh

E

OI

RS

ITY

HAN
O

V

BÀI 1: CƠ SỞ, Q TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT
TRIỂN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
Bài này bao gồm 3 mục lớn:





Cơ sở hình thành Tư tưởng Hồ Chí Minh
Quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh
Giá trị tư tưởng Hồ Chí Minh

Mục tiêu

Sau khi học xong bài này, anh chị sẽ:
 Nắm được cơ sở khách quan và chủ quan hình thành Tư tưởng Hồ Chí Minh;
 Nắm được các giai đoạn chủ yếu trong quá trình hình thành và phát triển
Tư tưởng Hồ Chí Minh;
 Hiểu đúng giá trị, tầm vóc to lớn của Tư tưởng Hồ Chí Minh.

11


Đ ẠI

C M Ở HÀ

N ỘI

HỌ

Bài 1: Cơ sở quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh

P

EN U NI

E

OI

RS

ITY

HAN
O

V

1.1.

Cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh

1.1.1.

Cơ sở khách quan

Bối cảnh lịch sử hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh
Hồn cảnh xã hội Việt Nam
 Nguyễn Sinh Cung - tên lúc nhỏ của Chủ tịch Hồ Chí Minh sinh ra
khi dân tộc Việt Nam đang chìm đắm trong cảnh nô lệ dưới ách
thống trị của thực dân Pháp xâm lược và phong kiến tay sai. Từ một
nước phong kiến độc lập trở thành một nước thuộc địa nửa phong
kiến, trong xã hội Việt Nam xuất hiện nhiều mâu thuẫn và nhu cầu

phát triển mới. Nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu và phụ thuộc cùng
sự bạc nhược của chính quyền phong kiến dân tộc Việt Nam, không
phát huy được những tiềm năng về tài nguyên, vị trí địa lý và trí tuệ
con người; khơng tạo ra được sức mạnh đủ chống trả sự xâm lược
của thực dân Pháp. Yêu nước và anh dũng trong chiến đấu chống lại
các kẻ thù xâm lược là truyền thống quý báu của dân tộc ta. Nhưng
chính quyền phong kiến khơng những không phát huy được truyền
thống ấy, mà ngược lại, vì lợi ích riêng của Hồng tộc, họ cịn nhân
nhượng, cam chịu thất bại và đầu hàng.
 Mặc dù triều đình phong kiến ươn hèn, trong những năm cuối thế
kỷ XIX, nửa đầu thế kỷ XX, phong trào đấu tranh chống thực dân
Pháp vẫn rầm rộ trong cả nước.
o

o

12

Các cuộc đấu tranh vũ trang do các sĩ phu, văn thân phong kiến
yêu nước lãnh đạo không thành, ý thức hệ tư tưởng phong kiến
thể hiện rõ sự lỗi thời của mình trước nhiệm vụ lịch sử.
Tiếp theo đó là cuộc đấu tranh theo xu hướng dân chủ tư sản rầm
rộ một thời gian ngắn rồi cũng lần lượt bị dập tắt. Nguyên nhân
thất bại của những cuộc đấu tranh này là do sự bât lực của ý thức
hệ của các lãnh tụ phong trào, do chưa có đường lối đấu tranh
đúng đắn nên không lôi kéo được các tầng lớp quần chúng Yêu
nước tham gia đông đảo. Yêu cầu phải có tư tưởng chỉ đạo đúng
đắn, phải có một con đường mới cho phong trào cứu nước giải
phóng dân tộc đã trở thành vấn đề cấp thiết.

Đ ẠI

C M Ở HÀ

N ỘI

HỌ

P

EN U NI

Bài 1: Cơ sở quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh

E

OI

RS

ITY

HAN
O

V

Hồn cảnh gia đình, q hương
 Hồ Chí Minh sinh ra trong một gia đình trí thức phong kiến yêu

nước, cụ phó bảng Nguyễn Sinh Sắc là một nhà nho cấp tiến, gần
gũi nhân dân, yêu nước, thương dân. Cụ là tâm gương cho các con
về ý chí kiên cường vượt khó về sự hiếu học và đặc biệt là tâm
gương về lòng yêu nước, về tư tưởng thương dân, thân dân. Điều
này đã ảnh hưởng sâu sắc tới Nguyễn Tất Thành trong quá trình
hình thành nhân cách và bản lĩnh, để sau này, khi bắt gặp tư tưởng
mới của thời đại, chủ nghĩa Mác-Lênin, Người đã nâng lên thành tư
tưởng cốt lõi trong quan điểm, đường lối Chính trị của mình.
 Nghệ An – q hương của Hồ Chí Minh là một vùng quê giàu
truyền thống yêu nước, chống giặc ngoại xâm; đây cũng là địa danh
nổi tiếng với những tên tuổi anh hùng, danh nhân văn hóa trong lịch
sử dựng nước và giữ nước.
 Vùng đất Kim Liên - Nam đàn là địa danh đã thâm máu của các
nghĩa liệt kháng Pháp, nơi mà anh và chị ruột của Nguyễn Tất
Thành đã tham gia các hoạt động yêu nước, chống ngoại xâm và bị
bắt, bị tù đày. Có thể nói, Nghệ An là địa danh đã tác động, góp
phần tạo nên nhân cách, tư tưởng của nhiều danh nhân văn hóa,
nhiều anh hùng trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây
dựng đât nước. Đây là một trong những yếu tố quan trọng, tác động
mạnh mẽ vào quá trình hình thành nhân cách người thanh niên
Nguyễn Tất Thành.
Điều kiện thời đại
 Nguyễn Tất Thành ra đi tìm đường cứu nước và bước lên vũ đài
chính trị khi chủ nghĩa tư bản đã bước sang giai đoạn chủ nghĩa đế
quốc, tranh giành ảnh hưởng và quyền lợi lẫn nhau, vừa liên kết với
nhau trong việc nô dịch và bóc lột các dân tộc thuộc địa. Vì vậy,
nhiều mâu thuẫn mới của thời đại xuât hiện, cuộc đấu tranh giải
phóng dân tộc của các nước thuộc địa và phụ thuộc đã trở thành một
phong trào chung gắn liền với phong trào cách mạng của giai cấp
vô sản quốc tế.

 Trước lúc Nguyễn Tất Thành ra đi tìm đường cứu nước, Anh mới
chỉ nhận xét con đường cứu nước của các bậc cha anh là cũ kỹ,
khơng có hiệu quả. Mục đích ra đi lúc đầu là tìm hiểu tại sao và
13


Đ ẠI

C M Ở HÀ

N ỘI

HỌ

Bài 1: Cơ sở quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh

P

EN U NI

E

OI

RS

ITY

HAN
O

V

bằng cách nào mà các nước phương Tây giàu mạnh; là tìm hiểu cái
gì ẩn náu đằng sau những câu châm ngơn lý tưởng về tự do, bình đẳng,
bác ái.
 Cách mạng tháng Mười Nga (1917) thành công đã mở ra một thời
đại mới trong lịch sử loài người. Gần hai năm sau, tháng 3-1919,
Quốc tế Cộng sản được thành lập và có những hoạt động thiết thực
đã làm tiếng vang và ảnh hưởng của Cách mạng tháng Mười lan
rộng khắp nơi trên thế giới.
 Tháng 7-1920, Báo Nhân đạo đăng Sơ thảo lần thứ nhất những
luận cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa của V.I.Lênin
được đọc văn kiện này, trong Nguyễn Ái Quốc đã có bước phát
triển nhảy vọt về nhận thức, tư tưởng:
o

o

o

o

Từ nhận thức về mối quan hệ áp bức dân tộc, Người đi tới nhận
thức về sự áp bức giai cấp và mâu thuẫn giữa giai cấp tư sản với
vô sản;
Từ nhận thức về quyền độc lập tự do của các dân tộc bị áp bức,
Người đi tới nhận thức về quyền tự do dân chủ của con người, về
vấn đề giải phóng con người và giải phóng lồi người;
Từ chỗ xác định chủ nghĩa tư bản đế quốc là kẻ thù của các dân

tộc thuộc địa, của giai cấp công nhân và nhân dân lao động quốc
tế, người th ấy rõ giai cấp vô sản và nhân dân lao động ở các
nước Chính quốc là bạn đồng minh của các dân tộc thuộc địa
trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.
Từ những nhận thức cực kỳ quan trọng này, cuối tháng 12-1920,
tại đại hội lần thứ 18 đảng Xã hội Pháp, họp tại thành phố Tua,
Nguyễn Ái Quốc đã bỏ phiếu tán thành việc đảng Xã hội Pháp
gia nhập Quốc tế III. Người trở thành một trong những người
sáng lập đảng Cộng sản Pháp và là người cộng sản Việt Nam
đầu tiên. Sự kiện này đánh dấu bước ngoặt cơ bản trong cuộc đời
hoạt động cách mạng của Nguyễn Ái Quốc: Từ chủ nghĩa yêu
nước, Người đến với chủ nghĩa Mác-Lênin và tìm thấy con
đường cứu nước, giải phóng dân tộc.

Nói tóm lại, hồn cảnh lịch sử ra đời tư tưởng Hồ Chí Minh Chính là sự
vận động, phát triển của tư tưởng yêu nước Việt Nam những năm cuối
14


Đ ẠI

C M Ở HÀ

N ỘI

HỌ

P

EN U NI

Bài 1: Cơ sở quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh

E

OI

RS

ITY

HAN
O

V

thế kỷ XIX đến những năm 20 của thế kỷ XX; là sự gặp gỡ giữa trí tuệ
mẫn cảm, thiên tài của Hồ Chí Minh với trí tuệ thời đại, chủ nghĩa
Mác-Lênin, đã hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh.
Những tiền đề tư tưởng - lý luận Hồ Chí Minh
Giá trị truyền thống dân tộc
Hồ Chí Minh tkế thừa, phát triển và nâng cao các giá trị văn hóa dân tộc.
 Chủ nghĩa u nước chân Chính và tinh thần bất khuất trong lịch sử
đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam luôn là
niềm tự hào của mọi người dân Việt Nam Yêu nước. Từ những
truyền thuyết trong văn học dân gian, đến các nhân vật anh hùng
thời sơ sử, các vị anh hùng dân tộc thời phong kiến... ln hun đúc
một ý chí kiên cường, bất khuất trước các thế lực ngoại xâm hung
bạo. Chủ nghĩa yêu nước là một dũng chảy xuyên suốt mọi thời kỳ
lịch sử, là bản sắc văn hóa, là thước đo phẩm giá con người Việt

Nam. Đây là hành trang tư tưởng quan trọng của Nguyễn Tất thành
khi rời Tổ quốc ra đi tìm đường cứu nước.
 Đồn kết, tương thân tương ái, sống nhân nghĩa là truyền thống văn
hóa quý báu của dân tộc Việt Nam. Truyền thống này được hình
thành và phát triển từ nhu cầu người dân Việt Nam phải chống chọi
với thiên tai khắc nghiệt, với các thế lực ngoại xâm hung bạo. Là
người Việt Nam, ai cũng thuộc, cũng nhớ những câu tục ngữ như
"Lá lành đùm Lá rách", hoặc câu ca dao:
“Nhiễu điều phủ lấy giá gương
Người trong một nước phải thương nhau cùng”
Kế thừa truyền thống ấy, trong quá trình lãnh đạo sự nghiệp cách
mạng của đảng và dân tộc, Hồ Chí Minh ln u cầu cán bộ,
đảng viên và các tầng lớp nhân dân phải thực hiện bốn chữ
"đồng": Đồng tình, đồng sức, đồng lịng, đồng minh.
 Cần cù, dũng cảm, thông minh và sáng tạo trong lao động sản xuât
và chống giặc ngoại xâm cũng là truyền thống quý báu của dân tộc
Việt Nam. Với truyền thống hiếu học, cầu tiến, người dân nước Việt
ln sẵn sàng đón nhận những tinh hoa văn hóa của nhân loại, cả
phương Đơng và phương Tây. Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh là
biểu hiện sinh động của truyền thống tốt đẹp này.
15


Đ ẠI

C M Ở HÀ

N ỘI

HỌ

Bài 1: Cơ sở quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh

P

EN U NI

E

OI

RS

ITY

HAN
O

V

Tinh hoa văn hóa nhân loại
 Tinh hoa văn hóa phương Đơng là một trong những cội nguồn quan
trọng hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh.
o

o

o

Sinh trưởng trong một gia đình trí thức phong kiến, Người đã có

vốn tri thức khá vững về Quốc học và Hán học. Điều dễ nhận
thấy là trong các tác phẩm của mình, Hồ Chí Minh đã sử dụng
khá nhiều mệnh đề Nho giáo. Người đề cao mặt tích cực của
Nho giáo như triết lý hành động, lý tưởng về một xã hội bình trị thế giới đại đồng, triết lý nhân sinh, tu thân tích đức.
Gạt bỏ những mặt tiêu cực của Phật giáo, Hồ Chí Minh nhận rõ
giáo lý đạo Phật cũng biểu hiện những mặt tích cực và đã để lại
nhiều dấu ấn trong cách ứng xử, trong tư duy của người Việt
Nam, như tư tưởng vị tha, từ bi, bác ái, thương người như thể
thương thân; là tinh thần bình đẳng, dân chủ chất phác; là lối
sống đạo đức, là sự giản dị, trong sạch, luôn biết làm việc thiện
cho đời, cho người; là sự cần cù lao động, ghét thói lười biếng,
tham lam...
Chúng ta cịn có thể tìm thấy nhiều trích dẫn tư tưởng của Lão
Tử, Mặc Tử trong các bài viết, bài nói của Hồ Chí Minh. Sau này
khi đã trở thành một chiến sĩ cộng sản lão luyện, Hồ Chí Minh
cịn tiếp tục nghiên cứu chủ nghĩa Tam dân của Bác sĩ Tôn Dật
Tiên. Người đã khai thác và kế thừa những mặt tích cực trong
học thuyết của Tơn Dật Tiên vì thấy trong đó "những điều thích
hợp với Việt Nam".

 Tư tưởng và văn hóa phương Tây là một trong những nguồn gốc
quan trọng hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh.
o

16

Phần lớn thời gian hoạt động của Người ở nước ngoài là ở các
nước châu Âu. Nền văn hóa, chế độ dân chủ tư sản và tư tưởng
cách mạng của các nước châu Âu đã ảnh hưởng sâu sắc tới sự
hình thành tư tưởng của Hồ Chí Minh. Những tư tưởng dân chủ

và cách mạng cùng những hoạt động thực tiễn của Người trong
giới trí thức đã giúp Nguyễn Ái Quốc nhận thức rằng: Thể chế
dân chủ - dù là dân chủ tư sản cũng tiến bộ vượt bậc so với các
chế độ quân chủ phong kiến và chế độ thuộc địa.


Đ ẠI

C M Ở HÀ

N ỘI

HỌ

Bài 1: Cơ sở quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh

P

EN U NI

E

OI

RS

ITY

HAN
O

V

o

Nguyễn Ái Quốc còn học được lối làm việc dân chủ khi Người
tham gia các hoạt động Chính trị trong các tổ chức ở Pháp.
Người đã thâu lượm, chắt lọc, rèn luyện để kế thừa, đổi mới,
phát triển, nâng tư tưởng, nhận thức lên tầm cao của tri thức
nhân loại.

Chủ nghĩa Mác-Lênin
Từ một người Yêu nước trở thành người cộng sản là kết quả của sự tác
động biện chứng giữa mối quan hệ cá nhân với dân tộc và thời đại
trong con người Hồ Chí Minh. Nhờ phép biện chứng của chủ nghĩa
Mác-Lênin, Người đã hấp thụ những yếu tố tích cực, kết hợp chặt chẽ
những yếu tố ấy để chuyển hóa và tạo nên hệ tư tưởng của mình. Vì
vậy, có thể nói: Tư tưởng Hồ Chí Minh là sự vận dụng sáng tạo, phát
triển và làm phong phú chủ nghĩa Mác-Lênin ở thời đại các dân tộc áp
bức vùng lên giành độc lập, tự do và xây dựng xã hội mới. Chúng ta có
thể thấy rõ điều này ở một số điểm dưới đây:
 Ra đi tìm đường cứu nước ở tuổi 20, Nguyễn Tất Thành đã có một
năng lực trí tuệ sắc sảo, đủ để đúc rút những bài học về thế hệ cha
anh đã để lại trong các hoạt động yêu nước, chống ngoại xâm.
Những bài học ấy chỉ cho Anh thấy rõ tôn chỉ, mục đích và đường
lối của các thế hệ đi trước đã thể hiện sự lạc hậu, bất cập với thời
đại. Thời gian bơn ba ở nước ngồi đã giúp Nguyễn Tất Thành phát
triển và hoàn thiện một nguồn vốn về chính trị, văn hóa và đời sống
thực tiễn xã hội. Nguồn vốn này đã tạo nên một bản lĩnh chính trị,
một trí tuệ mà khơng một nhà cách mạng nào cùng thời có được.

Chính bản lĩnh ấy đã giúp Người tiếp thu chủ nghĩa Mác-Lênin với
tinh thần tự chủ, độc lập, sáng tạo.
 Với tư duy hành động, Nguyễn Ái Quốc tiếp thu chủ nghĩa Mác-Lênin
là do yêu cầu thực tiễn của cách mạng Việt Nam, đó là con đường
cứu nước, giành độc lập dân tộc, dần tiến lên chủ nghĩa xã hội.
Người đến với chủ nghĩa Lênin qua cửa ngõ của chủ nghĩa yêu
nước, rồi từ đó trở lại tìm hiểu, nghiên cứu chủ nghĩa Mác một cách
sâu sắc, khoa học, nắm chắc cái tinh thần, bản chất chứ không tuân
thủ ngôn từ, công thức.
17


Đ ẠI

C M Ở HÀ

N ỘI

HỌ

P

EN U NI

Bài 1: Cơ sở quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh

E

OI

RS

ITY

HAN
O

V

1.1.2.

Nhân tố chủ quan

 Bản thân Hồ Chí Minh là người tự chủ, sáng tạo, độc lập trong tư duy.
 Người đã có một q trình khổ cơng học tập, rèn luyện để tiếp thu
có chọn lọc những tinh hoa của tri thức nhân loại, sớm vươn tới
đỉnh cao tri thức nhân loại để tạo nên tri thức và kinh nghiệm của
riêng mình.
 Người là một nhà yêu nước chân chính, một người cộng sản nhiệt
thành cách mạng; một người có tinh thần yêu nước, thương dân,
thương yêu những người cùng khổ; một tinh thần sẵn sàng hy sinh
vì nền độc lập của Tổ quốc, vì tự do, hạnh phúc của đồng bào mình,
vì sự nghiệp giải phóng con người, giải phóng lồi người.
Chính phẩm chất, tri thức và bản lĩnh ấy là những nhân tố quyết định
để Hồ Chí Minh tiếp nhận, chọn lọc, chuyển hóa và phát triển những
tinh hoa dân tộc và thời đại thành hệ tư tưởng đặc sắc của mình.
1.2.

Quá trình hình thành và phát triển Tư tưởng Hồ Chí Minh

Thời kỳ hình thành tư tưởng u nước, thương nịi và chí hướng
cứu nước (1890-1911)
Hồ Chí Minh chuẩn bị hành trang để đi tìm đường cứu nước: Tiếp thu
văn hóa dân tộc, giáo dục ở trường, tiếp xúc với các tư tưởngtiến bộ của
văn hóa Pháp, tham gia các phong trào cách mạng, v.v.
Thời kỳ tìm tịi con đường cứu nước, giải phóng dân tộc (1911-1920)
Hồ Chí Minh khảo sát thực tiễn ở nhiều nước tư bản châu Âu, châu Mỹ,
tiếp xúc với nhiều tư tưởng tiến bộ và đến với chủ nghĩa Mác-Lênin, tìm
ra con đường giải phóng dân tộc theo con đường cách mạng vô sản, trở
thành người cộng sản Việt Nam đầu tiên, người theo chủ nghĩa Quốc tế
vô sản.
Thời kỳ hình thành cơ bản tư tưởng về con đường cách mạng
Việt Nam (1921-1930)
Đây là thời kỳ hoạt động sôi động, đầy hiệu quả của Hồ Chí Minh.
 Người viết nhiều bài báo, tác phẩm lý luận lớn;
 Tham gia nhiều hoạt động thực tiễn sâu rộng, phong phú;
18


Đ ẠI

C M Ở HÀ

N ỘI

HỌ

P

EN U NI

Bài 1: Cơ sở quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh

E

OI

RS

ITY

HAN
O

V

 Người chuẩn bị cả về tư tưởng và tổ chức để sáng lập Đảng Cộng
sản Việt Nam, thông qua Cương lĩnh đầu tiên của Đảng đến năm
1930, tư tưởng Hồ Chí Minh về con đường cách mạng Việt Nam
được hình thành về cơ bản.
Thời kỳ thử thách, khó khăn, kiên trì giữ vững quan điểm, nêu cao
tư tưởng độc lập, tự do và quyền dân tộc cơ bản (1930-1945)
Trong thời kỳ này, Hồ Chí Minh gặp nhiều khó khăn, khơng được đánh
giá đúng, có khi hiểu sai, nhưng Người vẫn kiên trì quan điểm về con
đường cứu nước đã chọn.
Hồ Chí Minh chuẩn bị mọi mặt để thực hiện thắng lợi cách mạng tháng
Tám. Thắng lợi của cách mạng tháng Tám là thắng lợi đầu tiên của tư
tưởng Hồ Chí Minh.
Thời kỳ hồn thiện và tiếp tục phát triển (1945-1969)
Thời kỳ này tư tưởng Hồ Chí Minh phát triển theo cả chiều rộng và

chiều sâu nhằm giải quyết các vấn đề quan trọng của dân tộc Việt Nam:
Tư tưởng kháng chiến gắn với kiến quốc; xây dựng Nhà nước; xây
dựng đảng cầm quyền; đồng thời thực hiện hai chiến lược cách mạng,
xây dựng và phát triển kinh tế; thực hiện chính sách đối ngoại hịa bình,
hợp tác với các nước...
1.3.

Giá trị Tư tưởng Hồ Chí Minh

1.3.1.

Tư tưởng Hồ Chí Minh soi sáng con đường giải phóng và
phát triển dân tộc

Tài sản tinh thần vô giá của dân tộc Việt Nam
Tư tưởng Hồ Chí Minh là sản phẩm của thời đại, nó trường tồn, bất
diệt, là tài sản vô giá của dân tộc ta.
Sở dĩ như vậy là vì tư tưởng của Người khơng chỉ tiếp thu, kế thừa
những giá trị, tinh hoa văn hóa, tư tưởng "vĩnh cửu" của lồi người,
trong đó chủ yếu là chủ nghĩa Mác-Lênin, mà còn đáp ứng nhiều vấn
đề của thời đại, của sự nghiệp cách mạng Việt Nam và thế giới.
Tính sáng tạo của tư tưởng Hồ Chí Minh được thể hiện ở chỗ: Nó trung
thành với những nguyên lý phổ biến của chủ nghĩa Mác-Lênin, đồng
thời khi nghiên cứu, vận dụng những ngun lý đó, Hồ Chí Minh đã
19


Đ ẠI

C M Ở HÀ

N ỘI

HỌ

P

EN U NI

Bài 1: Cơ sở quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh

E

OI

RS

ITY

HAN
O

V

mạnh dạn loại bỏ những gì khơng thích hợp với điều kiện cụ thể của
nước ta, dám đề xuất những vấn đề mới do thực tiễn đặt ra và giải quyết
một cách linh hoạt.
Tư tưởng Hồ Chí Minh đã được kiểm nghiệm trong thực tiễn, với
những hoạt động cách mạng của Người. Ngày nay, tư tưởng đó, bao
gồm một hệ thống những quan điểm lý luận, tư tưởng về chiến lược,

sách lược cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân, cách mạng xã hội chủ
nghĩa ở nước ta, về sự cải biến cách mạng đối với thế giới, về đạo đức,
phong cách, phương pháp Hồ Chí Minh, về việc hiện thực hóa các tư
tưởng ấy trong đời sống xã hội... đang soi sáng cho chúng ta.
Nét đặc sắc nhất trong tư tưởng Hồ Chí Minh là những vấn đề xung
quanh việc giải phóng dân tộc và định hướng cho sự phát triển của
dân tộc. Tư tưởng của Người gắn liền với chủ nghĩa Mác-Lênin và
thực tiễn cách mạng nước ta.
Ngay từ những năm 30 của thế kỷ XX, trong Chánh cương, Sách lược
vắn tắt, Người đã xác định phương hướng chiến lược của cách mạng
Việt Nam là: Làm tư sản dân quyền cách mạng và thổ địa cách mạng để
đi tới xã hội cộng sản. Tư tưởng trên đây của Hồ Chí Minh vừa phản
ánh quy luật khách quan của sự nghiệp đấu tranh giải phóng trong thời
đại cách mạng vô sản, vừa phản ánh mối quan hệ khăng khít giữa mục
tiêu giải phóng dân tộc với mục tiêu giải phóng giai cấp và giải phóng
con người.
Nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho cách mạng Việt Nam
Tư tưởng Hồ Chí Minh soi đường cho đảng ta và nhân dân ta trên con
đường thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng,
dân chủ, văn minh.
Trong suốt chặng đường hơn một nửa thế kỷ, tư tưởng Hồ Chí Minh đã
trở thành ngọn cờ dẫn dắt cách mạng nước ta đi từ thắng lợi này đến
thắng lợi khác.
Trong bối cảnh của thế giới ngày nay, tư tưởng Hồ Chí Minh giúp
chúng ta nhận thức đúng những vấn đề lớn có liên quan đến việc bảo vệ
nền độc lập dân tộc, phát triển xã hội và đảm bảo quyền con người, bởi
vì Hồ Chí Minh đã suốt đời phấn đấu cho việc giải phóng các dân tộc,
đã đề ra lý luận về sự phát triển của các dân tộc giành được độc lập tiến
lên chủ nghĩa xã hội và ln ln quan tâm đến lợi ích con người.
20

Đ ẠI

C M Ở HÀ

N ỘI

HỌ

P

EN U NI

Bài 1: Cơ sở quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh

E

OI

RS

ITY

HAN
O

V

Tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng vững chắc để Đảng ta vạch ra đường

lối cách mạng đúng đắn, là sợi chỉ đỏ dẫn đường cho toàn Đảng, toàn
quân, toàn dân ta đi tới thắng lợi.
Tư tưởng Hồ Chí Minh mãi mãi sống với chúng ta, vì đã thâm sâu vào
quần chúng nhân dân, chỉ đạo thực hiện có hiệu quả những nhiệm vụ
đối với thời đại. Qua thực tiễn cách mạng, tư tưởng Hồ Chí Minh ngày
càng tỏa sáng, chiếm lĩnh trái tim, khối óc của hàng triệu, hàng triệu
con người.
1.3.2.

Tư tưởng Hồ Chí Minh đối với sự phát triển thế giới

Phản ánh khát vọng thời đại
Hồ Chí Minh là nhân vật lịch sử vĩ đại, không chỉ là sản phẩm của dân
tộc, của giai cấp cơng nhân Việt Nam, mà cịn là sản phẩm của thời đại,
của nhân loại tiến bộ.
Ngay trong những năm 20 của thế kỷ XX, cùng với quá trình hình thành
về cơ bản tư tưởng Hồ Chí Minh, Người đã có những cống hiến xuất sắc
về lý luận cách mạng giải phóng dân tộc thuộc địa dưới ánh sáng của
chủ nghĩa Mác-Lênin : Giành độc lập dân tộc để tiến lên xây dựng chủ
nghĩa xã hội. Người cũng có những nhận thức sâu sắc và độc đáo về
mối quan hệ chặt chẽ giữa vấn đề dân tộc và vấn đề giai cấp trong cách
mạng giải phóng dân tộc theo con đường cách mạng vô sản.
Người chỉ rõ tầm quan trọng đặc biệt của độc lập dân tộc trong tiến trình đi
lên chủ nghĩa xã hội, về tính tự thân vận động của cơng cuộc đấu tranh
giải phóng của nhân dân các nước thuộc địa và phụ thuộc, về mối quan
hệ giữa cách mạng giải phóng dân tộc thuộc địa với cách mạng vơ sản
ở chính quốc và về khả năng cách mạng giải phóng dân tộc thuộc địa
nổ ra và thắng lợi trước cách mạng vơ sản chính quốc.
Việc xác định đúng đắn những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam
trong tư tưởng Hồ Chí Minh, trong đó có cả các vấn đề về chủ nghĩa xã

hội và xây dựng chủ nghĩa xã hội, về hịa bình, hợp tác, hữu nghị giữa
các dân tộc... có giá trị to lớn về mặt lý luận và đang trở thành hiện thực
của nhiều vấn đề quốc tế ngày nay.
Tìm ra các giải pháp đấu tranh giải phóng lồi người
Có thể nói, đóng góp lớn nhất của Hồ Chí Minh đối với thời đại là từ
việc xác định con đường cứu nước đúng đắn cho dân tộc đến việc
21


Đ ẠI

C M Ở HÀ

N ỘI

HỌ

P

EN U NI

Bài 1: Cơ sở quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh

E

OI

RS

ITY

HAN
O

V

xác định được một con đường cách mạng, một hướng đi và tiếp theo
đó là một phương pháp để thức tỉnh hàng trăm triệu con người bị áp
bức trong các nước thuộc địa lạc hậu.
Hồ Chí Minh đã giải quyết đúng đắn vấn đề "Làm cách nào để giải
phóng các dân tộc thuộc địa "; Người đã xác định chủ nghĩa đế quốc là
kẻ thù lớn nhất của các dân tộc bị áp bức, và để chiến thắng chủ nghĩa
đế quốc, cần phải thực hiện "đại đoàn kết", "đại hịa hợp". đây là một
đóng góp to lớn của Hồ Chí Minh.
Giá trị của tư tưởng Hồ Chí Minh đối với thế giới còn là ở chỗ ngay từ
rất sớm, Người đã nhận thức đúng sự biến chuyển của thời đại. Trên cơ
sở nắm vững đặc điểm thời đại, Hồ Chí Minh đã hoạt động khơng mệt
mỏi để gắn cách mạng Việt Nam với cách mạng thế giới. Người đặt
cách mạng giải phóng dân tộc thuộc địa vào phạm trù cách mạng vô
sản; Người cương quyết bảo vệ và phát triển quan điểm của V.I.Lênin
về khả năng to lớn và vai trị chiến lược của cách mạng giải phóng dân
tộc ở thuộc địa đối với cách mạng vô sản.
Với việc nắm bắt chính xác xu thế phát triển của thời đại, Hồ Chí Minh
đã đề ra đường lối chiến lược, sách lược và phương pháp cách mạng
đúng đắn cho sự nghiệp cứu nước, giải phóng dân tộc Việt Nam.
Cổ vũ các dân tộc đấu tranh vì những mục tiêu cao cả
Hồ Chí Minh là vị anh hùng dân tộc vĩ đại, người thầy thiên tài của
cách mạng Việt Nam, một nhà mác-xít – lênin nít lỗi lạc, nhà hoạt động
xuất sắc của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, một chiến sĩ
kiên cường của phong trào giải phóng dân tộc trong thế kỷ XX.

Hồ Chí Minh đã làm sống lại những giá trị tinh thần của dân tộc Việt
Nam. Sự nghiệp cứu nước của Người đã xóa bỏ Tất cả những tủi nhục
của gần một thế kỷ nô lệ đè nặng trên đầu dân tộc ta.
Lần đầu tiên trong lịch sử Việt Nam, dưới ngọn cờ bách chiến bách
thắng Hồ Chí Minh, Đảng ta đã lãnh đạo nhân dân ta xóa bỏ được mọi
hình thức áp bức, bóc lột và xây dựng chủ nghĩa xã hội trên phạm vi cả
nước. Sự nghiệp cách mạng vĩ đại và đạo đức phẩm chất cao quý đã
thống nhất làm một ở Hồ Chí Minh.
Trong lịng nhân dân thế giới, Hồ Chủ tịch là bất diệt. Bạn bè năm châu
khâm phục và coi Hồ Chí Minh là "lãnh tụ của thế giới thứ ba", cuộc
chiến đấu của Người là kim chỉ nam cho Tất cả các cuộc đấu tranh, cho
thanh niên và cho các nhà lãnh đạo trên toàn thế giới.
22


Đ ẠI

C M Ở HÀ

N ỘI

HỌ

P

EN U NI

Bài 1: Cơ sở quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh

E

OI

RS

ITY

HAN
O

V

TĨM LƯỢC CUỐI BÀI

Nguồn gốc tư tưởng Hồ Chí Minh: Xác định rõ vai trị của tư tưởng, văn hóa dân
tộc; tư tưởng, văn hóa nhân loại; chủ nghĩa Mác-Lênin; các phẩm chất cá nhân
của Hồ Chí Minh đối với sự hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh.
Các giai đoạn và nội dung chính của từng giai đoạn trong quá trình hình thành và
phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh.
Giá trị dân tộc, tầm vóc thời đại, sức sống, sức hấp dẫn lâu bền của tư tưởng
Hồ Chí Minh.

23


Đ ẠI

C M Ở HÀ

N ỘI

HỌ

Bài 1: Cơ sở quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh

P

EN U NI

E

OI

RS

ITY

HAN
O

V

BÀI TẬP TỰ LUẬN

1. Phân tích vai trị của các tiền đề tư tưởng- lý luận đối với sự hình thành tư
tưởng Hồ Chí Minh. Nguồn gốc nào quan trọng nhât, quyết định bản chất tư
tưởng Hồ Chí Minh? Vì sao?
2. Nêu và phân tích nội dung một số tác phẩm tiêu biểu của Hồ Chí Minh thời kỳ
1920 - 1930. Hãy kể tên một số tác phẩm lớn của Hồ Chí Minh?
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM

3. Câu 1.Tư tưởng Hồ Chí Minh được hình thành qua mấy thời kỳ chủ yếu?
A. 3

B. 4

C. 5

D. 6

4. Câu 2. Tư tưởng Hồ Chí Minh được hình thành từ những cơ sở nào?
A. Bên trong và bên ngoài
B. Khách quan và chủ quan
C. Dân tộc và quốc tế
D. Nội sinh và ngoại sinh
5. Câu 3. Tác phẩm nào sau đây là của Hồ Chí Minh ?
A. Tun ngơn của đảng Cộng sản
B. Tuyên ngôn độc lập
C. Hệ tư tưởng đức
D. Bút ký triết học
6. Câu 4. Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời vào thời gian nào?
A. 2 - 8 - 1969
B. 3 - 9 - 1969
C. 2 - 9 - 1969
D. Cả A, B, C đều sai.

24