Phụ nữ và Lãnh đạo: Nghệ thuật cân bằng tinh tế

Phụ nữ và Lãnh đạo: Nghệ thuật cân bằng tinh tế

Giữa nam và nữ lãnh đạo có một số sự khác biệt đặc thù trong cách ứng xử. Trong
bài viết này, Tiến sĩ Hilary M. Lips - thuộc trường Đại học Radford phác thảo
những sự khác biệt này, xác định các cách thức ảnh hưởng đến vai trò lãnh đạo
của phụ nữ, và đề xuất một số giải pháp để tạo ra con đường dễ dàng hơn cho các
nhà nữ lãnh đạo.

Nước Mỹ gần đây đã tiến một bước khá xa trên con đường lựa chọn người phụ nữ
đầu tiên tranh cử tổng thổng. Tuy nhiên, trong buổi diễn văn vận động bầu cử của
bà Hillary Clinton, thật phi lý khi mọi người tập trung một cách khác thường đến
bộ cánh “cổ trễ” mà bà mặc khi đọc diễn văn tại tầng một tòa nhà dành cho
Thượng nghị sĩ. Cũng tương tự như những cách tiếp cận truyền thống, chiến dịch
của bà là tạo một ấn tượng giới thiệu tính “dễ gần và ấm áp” để cân bằng với “sự
mạnh mẽ và từng trải” dường như đặc biệt cần thiết cho một nữ ứng cử viên.
Có vẻ như kịch bản chung cho những người phụ nữ có quyền lực chính trị bị quan
sát quá khắt khe và họ dễ sảy chân vi phạm kịch bản đó – khi bị nói rằng quá hung
hăng, hay quá nhẹ nhàng, quá mạnh mẽ hay quá dễ dãi, không hấp dẫn chút nào
hoặc vẻ ngoài quá hấp dẫn. Có vẻ như những nhà lãnh đạo nữ giới sẽ dễ dàng vi
phạm những hệ thống hạn hẹp dành cho họ khi chức phận nữ giới theo văn hóa
thường ngày cần ăn khớp với vai trò lãnh đạo.
Khi những nhà lãnh đạo nữ giới phải đối đầu với hai hệ thức trái ngược nhau này,
họ liên tục bị đặt ra những tiêu chuẩn cao hơn đối với những đồng nghiệp nam
giới. Đối với nữ lãnh đạo, để họ có thể làm việc hiệu quả trong vị trí đó, cả nữ giới
và nam giới cần nhận thức được những kì vọng khác nhau này, nhận biết các
phương thức có thể gây ảnh hưởng đến cả người lãnh đạo và cấp dưới, từ đó hành
động một cách đúng đắn.
Phản ứng khác nhau với lãnh đạo là phụ nữ hay nam giới
Quyền lực vận hành như là một hệ thống xã hội, kết thành từ vô số những hành vi
được duy trì trong hệ thống văn hóa có ảnh hưởng nhất trong xã hội đó. Những
hành vi lặp lại này duy trì hệ thống quyền lực bao gồm cả chuẩn mực giao tiếp, sự

hiểu biết về những giá trị chung về văn hóa, kì vọng, quy tắc tiêu chuẩn và vai trò
cá nhân. Hệ thống xã hội này chuyển hóa theo kì vọng hay hành vi của bất kì một
cá nhân riêng lẻ nào và có xu hướng hình thành quyết định, sự tương tác, và mối
quan hệ xã hội giữa các cá thể để phù hợp với hệ thống. Những phản hồi với nữ
lãnh đạo hay nam lãnh đạo được hình thành trong một hệ thống xã hội truyền
thống vốn do nam giới thống trị.
Những nhà nghiên cứu đã xác định bốn cách thức chủ yếu mà những người xung
quanh phản ứng khác nhau với nữ lãnh đạo hay nam lãnh đạo. Những sự phản ứng
khác nhau này có vẻ như không xuất phát từ phong cách lãnh đạo khác nhau của
hai giới, mà do những động cơ thúc đẩy khác nhau dành cho hai giới. Nữ lãnh đạo
thường nhận những phản ứng khác với nam lãnh đạo, bởi những kì vọng đã được
định hình từ trước, được hình thành và tán đồng bởi hệ thống xã hội xung quanh,
sẽ vô hiệu hóa và phủ nhận những cố gắng của phụ nữ để họ trở nên hiệu quả,
quyền lực và có tầm ảnh hưởng.
Người ta kì vọng phụ nữ phải kết hợp khả năng lãnh đạo với sự quan tâm chăm
sóc, và sẽ bị ghét nếu như phụ nữ không làm như vậy
Nhiều nhà nghiên cứu đã tìm ra từ lâu rằng mọi người nghĩ đến từ “nam giới” khi
họ nghĩ đến “lãnh đạo”, và hệ quả này bắt nguồn từ rất nhiều sự phân biệt trong
văn hóa. Do sự chênh trong nhận thức về tiêu chuẩn dành cho nữ giới và dành cho
vai trò lãnh đạo, phụ nữ thường bị đòi hỏi phải biết mềm mỏng trong phong cách
lãnh đạo để dành được sự ủng hộ của người khác. Phụ nữ không biết điều hòa tổ
chức của mình với sự quan tâm, thân thiện và ấm áp thì họ có thể bị ghét bỏ và
mất tầm ảnh hưởng; nam giới không cần thiết phải hòa nhã khi họ thực thi quyền
lực.
Phụ nữ lãnh đạo với phong cách độc đoán sẽ là tâm điểm của những sự phản đối
hơn là phụ nữ áp dụng phong cách dân chủ; đàn ông thì có thể chọn phong cách
độc đoán mà không bị ảnh hưởng gì, nếu như họ là những nhà lãnh đạo hiệu quả.
Trong một địa hạt rõ ràng dành cho nam giới, nếu phụ nữ thể hiện hay áp dụng
phong cách lãnh đạo cứng rắn, họ sẽ không được ủng hộ.
Mọi người thường không nghe hay tuân theo hướng dẫn từ phụ nữ một cách thoải

mái như từ nam giới
Mô hình cổ điển cho rằng phụ nữ nói nhiều hơn nam giới đã được chứng minh là
sai lầm. Tuy nhiên mọi người vẫn cho rằng khả năng thuyết phục trôi chảy của
phụ nữ chẳng chứng minh cho cái gì cả. Và phụ nữ thường cảm thấy họ không
được lắng nghe, khi họ phát biểu trong cuộc họp hay những đề xuất của họ bị lờ đi
hay bị coi nhẹ - trong khi những câu nói hay đề xuất tương tự như thế từ nam giới
lại có ảnh hưởng hơn.
Nói có sách, mách có chứng. Hai nhà nghiên cứu đã thử nghiệm cho phụ nữ và
đàn ông điều khiển một nhóm người độ tuổi trung niên bằng cách đưa ra những đề
xuất, thậm chí từ ngữ giống nhau. Kết quả là các thành viên trong nhóm phản ứng
với nam lãnh đạo với sự tập trung, những cái gật đầu và những nụ cười; họ phản
ứng với nữ lãnh đạo là nhìn đi chỗ khác và ngáp ngắn ngáp dài. Hơn nữa, những
thành viên trong các nhóm này không hề nhận thức ra rằng mình đang phân biệt
đối xử với những người giữ vai trò lãnh đạo là nam giới hay nữ giới. Trường hợp
này không chỉ xảy ra khi thí nghiệm, nó chính là đời thường: một nghiên cứu về
các cuộc họp nhóm nhỏ trong các tổ chức chỉ ra rằng nữ lãnh đạo thường là mục
tiêu của những cảm giác tiêu cực hơn là nam lãnh đạo, thậm chí khi cả hai nhà
lãnh đạo đều được coi là có khả năng như nhau.
Phụ nữ tự ứng cử bản thân và thể hiện khả năng của họ chỉ nhận được sự bất đồng
Bởi họ bị nhìn nhận là ít khả năng hơn nam giới, những phụ nữ có thể trở thành
lãnh đạo trong tương lai đôi khi được khuyên là phải tránh thể hiện sự khiêm tốn
nữ tính và biết tự tiến cử bản thân, điểm mạnh và thành tích của mình. Tuy nhiên,
tự tiến cử bản thân có thể rất nguy hiểm cho phụ nữ. Như đã nói ở trên, phụ nữ mà
tự tin và mạnh mẽ hơn thông thường sẽ có nguy cơ không được tán thành.
Nghiên cứu cho thấy khi phụ nữ thể hiện những thành tựu của họ, người nghe sẽ
thấy họ có khả năng hơn, nhưng cũng đồng nghĩa họ sẽ phải trả giá là không được
ưa thích. Đàn ông tự giới thiệu thành tích của mình không phải đối mặt với thế
lưỡng nan này: miễn là họ không nói đi nói lại, tự quảng bá bản thân sẽ làm họ
được đánh giá là có khả
năng và được ngưỡng

mộ.
Phụ nữ cần nhiều sự
chấp nhận từ bên ngoài
hơn đàn ông để được
nhìn nhận là lãnh đạo
trong một số bối cảnh.

Đặt trong vấn đề đã
được nói đến từ trước, không có gì ngạc nhiên khi biết rằng: để cho phụ nữ được
chấp nhận trong vai trò lãnh đạo, họ thường phải có những sự hỗ trợ từ bên ngoài.
Đặt biệt trong những bối cảnh cạnh tranh và bị thống trị bởi đàn ông, chỉ đơn giản
được đào tạo để lãnh đạo hay có chuyên môn không đảm bảo cho sự thành công
của phụ nữ trừ khi họ có được sự tán thành của một người lãnh đạo cấp trên khác.
Những quan niệm về giới ảnh hưởng đến khả năng người khác nhìn nhận sự hiệu
quả của phụ nữ; đôi khi cần thiết có sự tán đồng từ bên trên để phụ nữ dành được
sự tin tưởng.
Phản ứng lại với những phản ứng: Phụ nữ cảm thấy vai trò lãnh đạo như thế nào?
Có nhiều minh chứng cho thấy phụ nữ phải cảnh giác nhiều hơn nam giới về cái
giá phải trả của việc lãnh đạo. Phụ nữ lo lắng về sự chênh giữa thái độ nữ giới
được chấp nhận và những yêu cầu của một vị trí quyền lực. Một số phụ nữ trẻ