Tìm hiểu về thị trường chứng khoán

Tìm hiểu về thị tr ờng chứng khoán:
1.Lịch sử phát triển thị trờng chứng khoán(TTCK):
Giữa thế kỷ 15 ở Tây phơng, tại những thành phố trung tâm buôn bán, các
thơng gia thờng tụ tập tại một "khu chợ riêng" để thực hiện việc mua bán trao đổi
các loại hàng hoá (chủ yếu là nông sản, khoáng sản), ngoại tệ và giá khoán động
sản.Phiên "chợ riêng" đợc diễn ra đầu tiên vào năm 1453 tại một lữ điểm của gia
đình Vanber ở Bruges (Bỉ). Bảng hiệu của lữ điểm này là "Mậu dịch trờng" hay
còn gọi là "Sở giao dịch". "Mậu dịch trờng" bao gồm ba nội dung chính: mậu dịch
trờng hàng hoá, mậu dịch trờng ngoại tệ và mậu dịch trờng giá khoán động sản.
Mậu dịch trờng Auvers phát triển rất nhanh. Giữa thế kỷ 16, viên quan đại thần tài
chính Anh quốc Theomes Gresham đến đây thị sát và sau đó đã thiết lập một mậu
dịch trờng tại London, nơi mà sau này đợc gọi là Sở giao dịch chứng khoán
London. Các mậu dịch trờng khác cũng lần lợt đợc thành lập tại Pháp, Đức và
Bắc Âu.Sau đó một thời gian khi mà một Mậu dịch trờng không còn đủ sức cho
các giao dịch với ba nội dung khác nhau thì giao dịch hàng hoá đã đợc tách thành
các khu thơng mại và giao dịch ngoại tệ đợc tách ra thành thị trờng hối đoái, giao
dịch giá khoán động sản tách ra thành thị trờng chứng khoán.
Vậy là thị trờng chứng khoán đã xuất hiện từ thế kỷ XV. Sự hình thành thị
trờng chứng khoán cũng đồng thời với thị trờng hối đoái và các loại thị trờng
khác.Quá trình các giao dịch chứng khoán đợc diễn ra và hình thành TTCK một
cách tự phát cũng tơng tự tại Pháp, Hà Lan, các nớc Tây, Bắc Âu và Bắc Mỹ. Cho
đến nay, trên thế giới đã có gần 200 TTCK, nằm ở hầu hết các châu lục, trong đó
có nhiều thị trờng đợc thành lập cách đây vài trăm năm nh Hà Lan, Pháp, Anh vào
thế kỷ 17; ở Mỹ, Tây Đức, Nhật vào thế kỷ 18, 19; ở các nớc trong khu vực Đông
Nam á vào những năm 60-70 của thế kỷ 20; ở các nớc xã hội chủ nghĩa cũ nh Ba
Lan, Hungari, Cộng hoà Séc, Cộng hoà liên bang Nga vào đầu những năm 1990
và Việt Nam vào ngày 1/7/2000 vừa qua Sở giao dịch chứng khoán đã đợc thành
lập tại thành phố Hồ Chí Minh đánh dấu một bớc phát triển mới cho nền kinh tế
nớc nhà.
Lịch sử phát triển các thị trờng chứng khoán thế giới trải qua một sự phát
triển lúc lên lúc xuống theo kiểu răng ca. Thời kỳ huy hoàng nhất là vào những

năm1875-1913, TTCK phát triển mạnh cùng với sự tăng trởng mạnh của nền kinh
tế. Nhng rồi đến "ngày thứ năm đen tối" 29/10/1929 đã làm TTCK New York và
các TTCK Tây, Bắc Âu và Nhật Bản khủng hoảng, mất lòng tin. Sau thế chiến thứ
II các TTCK phục hồi, và phát triển mạnh mẽ. Nhng cuộc "khủng hoảng tài
chính" năm 1987 một lần nữa đã làm cho TTCK thế giới điên đảo. Hậu quả của nó
còn nặng nề hơn cuộc khủng hoảng 1929. Cũng nh quy luật của tự nhiên "hết ma
là nắng lên". Sau gần 2 năm mất lòng tin TTCK thế giới lại đi vào giai đoạn ổn
định và phát triển.
Theo tạp chí The Economic 14/5/1994 ( UBS ) đã thống kê lãi thực hiện
trong đầu t, mức trung bình hàng năm từ 1984 đến 1993 ( % tính theo đồng đô la
Mỹ) của một số nớc nh sau:
Nớc Cổ phần Trái phiếu Tiền mặt
Pháp 18,0 14,0 10,0
Hà Lan 17,0 11,0 8,0
Anh 14,5 9,5 7,5
Đức 13,0 9,5 7,5
Thụy Sĩ 12,0 6,5 5,5
ý
12,0 14,0 9,3
Nhật 11,3 11,4 9,5
Mỹ 10,5 9,0 3,0
úc
9,0 9,5 5,5
Canada 3,0 9,4 4,5
Đến nay, hầu hết các quốc gia có nền kinh tế phát triển đều có TTCK.
TTCK đã trở thành một định chế tài chính không thể thiếu đợc trong đời sống
kinh tế của những nớc theo cơ chế thị trờng. Phơng thức tổ chức, giao dịch của
TTCK đã đợc cải tiến không ngừng. Đặc biệt khi ngành điện tử, tin học phát triển,
tin học đợc ứng dụng vào TTCK, thì TTCK đã trở thành một ngành công nghệ có
kỹ thuật riêng (công nghệ chứng khoán).

TTCK đã có kỹ thuật công nghệ riêng. Nhng điều đó không có nghĩa là tất
cả các TTCK trên thế giới ngày nay đều giống nhau. Tùy theo đặc điểm kinh tế,
xã hội và tâm lý dân chúng của mỗi nớc, họ có cách tổ chức và giao dịch riêng.
Nhng dù tổ chức theo phơng cách nào, thì đại cơng các thị trờng chứng khoán
cũng đều dựa trên những nguyên tắc cơ bản liên quan đến chứng khoán, tổ chức
thị trờng, giao dịch và sự kiểm soát của nhà nớc.
2.Hoạt động trên thị trờng chứng khoán:
2.1.Thị trờng chứng khoán đặc điểm và cơ cấu của TTCK:
Thị trờng chứng khoán là một thị trờng có tổ chức và hoạt động có điều
kiện, ở đó thực hiện mua bán các chứng khoán, là nơi gặp gỡ giữa cung và cầu về
chứng khoán, và qua đó giá chứng khoán đợc hình thành qua cung cầu thị trờng.
Nh vậy TTCK là chiếc cầu nối giữa hoạt động của các nhà kinh doanh với nhau,
tức là giữa ngời cần vốn (phát hành phiếu vay nợ - chứng khoán ) và ngời có vốn
( chủ nợ - nhà đầu t ). Việc mua bán chứng khoán đợc tiến hành tự do nhất định
trong quan hệ thị trờng, giá các chứng khoán phản ánh các quan hệ cung - cầu.
Đặc điểm của TTCK :
TTCK có những tính chất nội tại trong cơ chế hoạt động của mình nh tính
gián tiếp của loại hình đầu t, tính trung gian của hoạt động mua bán chứng khoán,
tính tơng đối trong việc đánh giá chất lợng hàng hoá ( chứng khoán ), tính phong
phú đa dạng của các hình thức mua bán (hiện tại, tơng lai, thanh toán ngay, thanh
toán chậm...). Đáng lu ý là tính dễ thoát ly giữa cung cầu về chứng khoán và ngay
giữa "cầu thực" và "cầu ảo", tính nhanh chóng tức thì của các giao dịch chứng
khoán, tính nhạy cảm và dễ lan toả của các xu hớng và tâm lý mua bán. Đồng
thời, TTCK còn mang tính đa chiều, khi lên khi xuống của thị giá chứng khoán,
khác với tính chất một chiều của các thị trờng hàng hoá dịch vụ thông thờng chỉ
có đi lên hoặc đi xuống kéo dài. Do vậy, kinh doanh trên TTCK có đặc trng nổi
bật là tính chất may rủi và tính đầu cơ cao bên cạnh tính đột biến của lợi nhuận
thu đợc trên TTCK.
Cơ cấu của thị trờng chứng khoán:
Thị trờng chứng khoán thờng đợc phân chia thành hai cấp:cấp I và cấp hai (

còn gọi là thị trờng sơ cấp và thị trờng thứ cấp ).
-Thị trờng cấp I (thị trờng sơ cấp) là nơi chứng khoán phát hành lần đầu khi
tạo lập doanh nghiệp, hoặc doanh nghiệp huy động thêm vốn, hoặc khi chính phủ
các cấp phát hành trái phiếu, công trái...Đó là giai đoạ động viên vốn tài chính, là
giai đoạn phức tạp nhất, vì nếu xác định không đúng các điều kiện phát hành có
thể làm cho chứng khoán không tiêu thụ đợc và gây mất uy tín cho ngời phát
hành. Do vậy, trong phần lớn các trờng hợp, tổ chức phát hành chứng khoán đều
có sự tham gia của ngân hàng và các công ty chuyên doanh. Tuỳ thuộc tình hình
cung - cầu, giá chứng khoán ở thị trờng cấp I có thể thấp hoặc cao hơn giá danh
nghĩa. Với các loại chứng khoán thanh toán thu nhập bình thờng thì giá chứng
khoán phụ thuộc vào thời gian gần lúc thanh toán.
- Thị trờng cấp II ( thị trờng thứ cấp ) là nơi mua bán lại chứng khoán đã
phát hành ở thị trờng sơ cấp. Đây là nơi thu hút sự chú ý của công chúng, là nơi
giao dịch hàng ngày giữa các nhà môi giới chứng khoán và các thân chủ của họ. ở
đây, các nhà đầu t có thể bán chứng khoán vào bất kỳ lúc nào. So với tín dụng
thông thờng, hình thức mua bán chứng khoán ở thị trờng cấp II linh hoạt hơn,
mềm dẻo hơn.
Thị trờng cấp II có một số dạng: Sở giao dịch chứng khoán thông thờng, thị
trờng ngoài sở giao dịch chứng khoán. Thị trờng này có cơ chế phức tạp, làm môi
giới cho sự biến động cung cầu, cho phép xác định đợc giá hiện thực của các cổ
phiếu, trái phiếu.
Giữa thị trờng cấp I và thị trờng cấp II có sự phụ thuộc lẫn nhau. Thị trờng
cấp hai không thể tồn tại nếu không có sự phát hành chứng khoán có thể chuyển
nhợng tại thị trờng cấp một. Mặt khác sự thành công của thị trờng cấp II tạo điều
kiện cho thị trờng cấp một thành công.
2.2.Nguyên tắc hoạt động của TTCK:
Thị trờng chứng khoán là một định chế tài chính phát triển cao trong cơ chế
thị trờng, hoạt động theo cơ chế riêng biệt, đợc tiêu chuẩn hoá và mang tính quốc
tế.TTCK hoạt động theo những nguyên tắc cơ bản sau:
- TTCK hoạt động thông qua những ngời môi giới trung gian. Nguyên tắc

này nhằm đảm bảo cho các loại chứng khoán đợc giao dịch là chứng khoán thực
và hợp pháp,nhằm bảo vệ lợi ích của ngời đầu t, tránh đợc sự lừa gạt hoặc sai lầm
do không có khả năng dự đoán. Những ngời làm công việc môi giới thực hiện lệnh
mua và bán của khách hàng, và họ đợc hởng tỷ lệ hoa hồng do khách hàng trả.
-TTCK là thị trờng cạnh tranh hoàn hảo. Giá của chứng khoán đợc hình
thành trên cơ sở quan hệ cung-cầu chứng khoán trên thị trờng, và đợc thực hiện
giữa các nhà môi giới chứng khoán. Không một ai trong TTCK có thể định giá
một cách độc đoán.
-Tất cả mọi hoạt động trên TTCK đều đợc công khai hoá cho tất cả
thành viên tham gia và dân chúng biết. Đây là một trong những nguyên tắc cơ bản
của TTCK.
-TTCK hoạt động tuân theo hệ thống kế toán theo tiêu chuẩn quốc tế. Mọi
công ty đã đăng ký và có cổ phần niêm yết ở TTCK phải báo cáo định kỳ theo
đúng tiêu chuẩn, và các báo cáo chỉ có giá trị khi đã có sự kiểm tra và xác nhận
của cơ quan kiểm toán. Tất cả các tài liệu đã đợc kiểm toán đợc công bố công
khai trên thị trờng, làm chỗ dựa đáng tin cậy cho các thành viên tham gia thị trờng
và gây niềm tin cho dân chúng. Hoạt động trên nhằm tạo ra môi trờng kinh doanh
trong TTCK "trong suốt nh pha lê".Mọi khách hàng đều có khả năng nhìn thấu
suốt thị trờng, và đợc thông báo đầy đủ về các sự việc đang xảy ra.
- Mọi hoạt động của TTCK đều đợc pháp chế hoá bằng các đạo luật, quy
chế, điều lệ của TTCK nhằm bảo vệ cho các nhà đầu t. Nhiệm vụ chính của việc
pháp chế hoá TTCK là tạo ra một thị trờng trung thực, trật tự và có hiệu quả, đồng
thời tạo ra một sân chơi bằng phẳng cho các nhà đầu t, bảo vệ các nhà đầu t tránh
khỏi sự lừa đảo, bảo vệ vốn đầu t.
Thị trờng chứng khoán thờng đợc thể hiện chủ yếu tại sở giao dịch chứng
khoán và một phần ở những ngân hàng lớn. Phần lớn các sở giao dịch chứng