Bài 23. Đêm nay Bác không ngủ

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (157.62 KB, 7 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

Tuần 25

Tiết 93 - 94

Minh Huệ

1. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học:

a. ổn định lớp:

b.Dạy bài mới:

Hoạt động 1: Giới thiệu bài 1p. Viết về Bác Hồ có rất nhiều bài thơ hay của nhiều tác giả với nhiều cách thể
hiện khác nhau. Bài “Đêm nay Bác không ngủ” mà các em học hôm nay, thể hiện tình cảm về hình tượng
Bác vừa giản dị mà cũng rất cảm động (trong một đêm Bác không ngủ trên đường đi chiến dịch ở chiến khu
Tây Bắc)

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH NỘI DUNG GHI BẢNG

HĐ2: HDHS đọc và tìm hiểu chú

thích.10p

I. Giới thiệu văn bản:

? Dựa vào chú thích SGK/66, nêu một
số nét chính về tác giả? 

Minh Huệ SN 1927, tên khai sinh là
Nguyễn Đức Thái

1. Tác giả:

- Minh Huệ (1927-2003), tên khai
sinh là Nguyễn Đức Thái, quê tỉnh
Nghệ An

- Tấm lòng với dân với nước của
Chủ tịch HCM đã trở thành nguồn
cảm hứng sáng tác của nhiều nghệ sĩ
? Bài thơ sáng tác trong hoàn cảnh

nào?  HS trả lời 2. Tác phẩm:- “Đêm nay Bác không ngủ” được
viết vào năm 1951 dựa trên sự kiện
có thật trong chiến dịch Biên giới
cuối năm 1950, Bác Hồ đã trực tiếp
ra mặt trận theo dõi và chỉ huy cuộc
chiến đấu của bộ đội và nhân dân ta

Hoạt động 3: HDHS đọc và tìm hiểu

nội dung VB.24p

II. Đọc-hiểu văn bản:

1. Nội dung

? Y/c HS đọc VB.  HS đọc
 GV đọc mẫu một đoạn  HDHS đọc

tiếp. Cần đọc với nhịp chậm, giọng
thấp ở đoạn đầu và nhịp nhanh hơn,
giọng lên cao hơn một chút ở đoạn
sau, khổ thơ cuối đọc chậm và mạnh
để khẳng định một chân lí

? Bài thơ kể lại câu chuyện gì? Hãy
kể diễn biến câu chuyện đó? 

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

gian, địa điểm diễn ra câu chuyện
? Bài thơ có mấy nhân vật? Ai là

nhân vật chính?  HS thảo luận.Có 2 nv chính: BH & anh đội viên 
 Nv trung tâm là BH được hiện lên

qua cái nhìn và tâm trạng của anh
chiến sĩ, qua cả những lời đối thoại
của 2 người. Mặc dù tg không sử
dụng vai kể ở ngôi thứ I nhưng lời kể,
tả đều từ điểm nhìn và tâm trạng của
anh đội viên. Bằng việc sáng tạo hình
tượng anh đội viên vừa là người
chứng kiến, vừa là người tham gia
vào câu chuyện, bài thơ đã làm cho
hình tượng BH hiện ra một cách tự
nhiên, có tính khách quan, lại vừa đặt
trong mqh gần gũi, ấm áp với người
chiến sĩ

a. Tâm trạng người đội viên:

? Bài thơ kể lại mấy lần anh đội viên
thức dậy nhìn thấy Bác khơng ngủ?
Hãy đọc lại những đoạn thơ đó? So
sánh tâm trạng và cảm nghĩ của anh

đội viên đv Bác trong những lần đó?



HS trả lời “Anh đội viên mơ màng

…

Ấm hơn ngọn lửa hồng”



Cảm nhận được sự lớn lao và gần
gũi của vị lãnh tụ  sự xúc động cao
độ.

? Em hiểu gì về 2 câu thơ:

“Bóng Bác cao lồng lộng
Ấm hơn ngọn lửa hồng”?



H/a Bác hiện ra qua cái nhìn đầy
xúc động của anh chiến sĩ đang
trong tâm trạng lâng lâng, mơ màng
vừa lớn lao, vĩ đại nhưng lại hết sức
gần gũi, sưởi ấm lòng anh hơn cả
ngọn lửa hồng

“Lần thứ ba thức dậy
Anh hốt hoảng giật mình

…”

“Anh vội vàng nằng nặc
Mời Bác ngủ Bác ơi!...”



Tha thiết, nài nỉ Bác nghỉ ngơi

“Lòng vui sướng mênh mông
Anh thức luôn cùng Bác”



Đồng cảm với nỗi lo của Bác
? Vì sao trong bài thơ khơng kể lần

thứ 2? Qua cảm nghĩ của anh đội viên
hình ảnh BH và tấm lòng của Bác đã
được khắc họa sâu đậm ntn?



Tình cảm u q, kính u, lịng
biết ơn và niềm hạnh phúc được đón
nhận tình cảm của Bác

 Tình cảm mến u, kính phục của
người chiến sĩ đối với Bác Hồ

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

? Hìng tượng BH trong bài thơ được
miêu tả qua con mắt và cảm nghĩ của
ai? Cách miêu tả ấy có tác dụng gì đv
việc thể hiện tâm trạng cao đẹp của
BH?



Qua cái nhìn của anh đội viên ở
nhiều phương diện: hình dáng, tư
thế, vẻ mặt, cử chỉ, hành động và lời
nói

? Hình dáng, tư thế của Bác ở lần 1
sang lần thứ 3 ntn?



Lần đầu anh thấy Bác ngồi lặng yên
bên bếp lửa, vẻ trầm ngâm, chăm
chú. Lần thứ 3 anh thấy Bác trong tư
thế “ngồi đinh ninh, chịm râu im
phăng phắc”

@. Hình dáng, tư thế:

“Lặng yên bên bếp lửa

Vẻ mặt Bác trầm ngâm”
“Bác vẫn ngồi đinh ninh
Chòm râu im phăng phắc”



Thể hiện chiều sâu tâm trạng của
Bác

? Cử chỉ hành động ntn? Qua đó
muốn nói lên điều gì?



Đốt lửa sưởi ấm, dén chăn cho
chiến sĩ



Tình u thương, sự chăm sóc ân
cần, tỉ mỉ của Bác như một người
cha, người mẹ nâng giấc ngủ của
đứa con nhỏ

@. Cử chỉ hành động:

“Rồi Bác đi dém chăn
… nhẹ nhàng”



Sự chăm sóc ân cần, tỉ mỉ của Bác
đối với các chiến sĩ

? Lời nói ? O. HS trả lời @. Lời nói:

“Chú cứ việc ngủ ngon …”
“Bác thương đồn dân cơng

………mau mau”



Lo lắng cho bộ đội cơng dân

 Tấm lịng u thương mênh mông,
sâu nặng, sự chăm lo ân cần, chu đáo
của Bác đv bộ đội dân công

? Gọi HS đọc khổ thơ cuối  HS đọc
? Vì sao trong đoạn kết nhà thơ lại

viết:

“Đêm nay Bác khơng ngủ
Vì một lẽ thường tình
Bác là Hồ Chí Minh”

 Khổ thơ đã nâng ý nghĩa của câu
chuyện, của một sự việc lên một tầm

khái quát lớn, làm cho người đọc thấu
hiểu một chân lí đơn giản mà lớn lao
“Đêm nay … Hồ Chí Minh”

“Bác ơi tim bác mênh mơng thế
Ơm cả non sơng vạn kiếp người”
“Người là cha là bác là anh

Quả tim lớn lọc trăm dịng máu nhỏ”



Vì Bác là HCM – vị lãnh tụ và
người cha thân yêu của dân tộc ta,
của quân đội ta, cuộc đời người dành
trọn vẹn cho nhân dân, TQ. Đó
chính là cái lẽ sống “Nâng niu tất cả
chỉ quên mình” của Bác mà mọi
người dân đều thấu hiểu ( tích hợp tư
tưởng Bác và tích hợp nội dung quốc
phịng an ninh.

“Đêm nay …HCM”



Lẽ sống của đời Bác

“Nâng niu tất cả.
Chỉ vì quên mình”

2. Nghệ thuật
? Bài thơ được làm theo thể thơ gì?

Thể thơ ấy có thích hợp với cách kể



</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

chuyện của bài thơ không? cảm

- Lựa chọn, sử dụng lời thơ giản dị,
có nhiều hình ảnh thể hiện tình cảm
tự nhiên, chân thành

? Tìm những từ láy trong bài thơ và
cho biết giá trị biểu cảm của những từ
láy ấy?



HS trả lời - Sử dụng từ láy tạo giá trị gợi hình
và biểu cảm, khắc họa hình ảnh cao
đẹp về Bác Hồ kính u

Hoạt động 4: HDHS tổng kết văn
bản.2p

III. Tổng kết:

? Nêu giá trị nội dung và giá trị nghệ

thuật của truyện? 

HS đọc ghi nhớ SGK/67 Ghi nhớ SGK/67
2. HDHS củng cố: 2p

- Em hãy nêu giá trị nghệ thuật và nội dung của văn bản.
- GV kết luận chung.

- Tích hợp tư tưởng Bác Hồ và kiến thức quốc phòng an ninh.

3.HDHS tự học ở nhà:1p

* Tự học

- Tìm hiểu kĩ hồn cảnh sáng tác bài thơ
- Học thuộc lòng bài thơ

- Thấy được sự kết hợp độc đáo, phù hợp giữa thể thơ năm chữ và lối kể chuyện kết hợp miêu tả, biểu cảm
- Sưu tầm một số bài thơ nói lên tình cảm của nhân dân đối với Bác Hồ kính u

- Học thuộc lịng ghi nhớ và xem nội dung bài học
* Soạn bài:: “Ẩn dụ”:

- Ẩn dụ là gì?
- Các kiểu ẩn dụ

- Luyện tâp: làm BT1, 2, 3

Tuần 25

Tiết 95



1. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học:

a. ổn định lớp:

b.Dạy bài mới:

Hoạt động 1: Giới thiệu bài 1p.Trong văn chương, ngoài phép so sánh mà chúng ta đã biết, còn một kiểu so sánh 
khác. Đó là so sánh ngầm hay còn gọi là ẩn dụ. Vậy thế nào là ẩn dụ? Chúng ta sẽ tìm hiểu qua bài học hơm nay

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH NỘI DUNG GHI BẢNG

Hoạt động 2: HDHS nhận diện ẩn

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

? Y/c HS đọc VD1/68  HS đọc VD: SGK/68

? Cụm từ “người cha” được dùng
trong câu thơ này chỉ về ai? Tại sao? 

Người cha  Bác Hồ

Vì cả 2 có những phẩm chất giống
nhau (tuổi tác, tình u thương, sự
chăm sóc con chu đáo)

- Người cha  Bác Hồ

? Cách nói này có gì khác so với so

sánh 

Khơng có từ “như” trong câu

? Cách nói này có tác dụng gì?  Làm cho câu văn, câu thơ có tính
hàm xúc, tăng tính gợi hình, gợi cảm

? Vậy, thế nào là ẩn dụ?  HS đọc ghi nhớ SGK/68 Ghi nhớ SGK/68
Hoạt động 3: HDHS tìm hiểu các

kiểu ẩn dụ.10p

II. Các kiểu ẩn dụ:

? Y/c HS đọc VD1, 2/68, 69  HS đọc VD: SGK/68

? Tìm các ẩn dụ trong những VD
trên?

? Nêu lên những nét tương đồng giữa
các svật, hiện tượng được ssánh ngầm
với nhau (tìm ra mqh giữa A (sv, hiện
tượng được biểu thị) & B (sv, hiện
tượng được nêu ra))?



Lửa hồng  màu đỏ của hoa râm bụt.
Màu đỏ được ví với lửa hồng vì 2
svật có hình thức tương đồng

Thắp  sự nở hoa. Vì chúng giống
nhau về cách thức thực hiện

Nắng giòn tan  nắng to
(Chuyển đổi cảm giác)

? Vậy, có mấy kiểu ẩn dụ?  HS đọc ghi nhớ SGK/69 Có 4 kiểu:

+ Ẩn dụ hình thức (dựa trên sự
tương đồng với nhau về hình
thức):

VD: Lửa hồng – màu đỏ

+ Ẩn dụ cách thức (dựa trên sự
tương đồng với nhau về cách thức
hành động):

VD: Thắp – nở hoa

+ Ẩn dụ phẩm chất (dựa trên sự
tương đồng với nhau về phẩm
chất):

VD: Người cha – BH

+ Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác (dựa
trên sự tương đồng với nhau về
cảm giác)

VD:Nắng giòn tan – nắng to,rực rỡ

Hoạt động 4: HDHS luyện tập.20p

III. Luyện tập:

? Y/c HS đọc và làm BT1/69?  HS đọc và làm BT1:

- Cách 1: diễn đạt bình thường
- Cách 2: có sử dụng ssánh (BH
như Người Cha)

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

Cha)

 Ssánh và ẩn dụ tạo cho câu nói
có tính hình tượng, biểu cảm
hơn. Đặc biệt, ẩn dụ làm cho câu
nói có tính hàm súc cao hơn

? Tìm các ẩn dụ trong những câu ở
BT2 & BT3/70 và nhận biết chúng
thuộc kiểu ẩn dụ nào?



HS đọc và làm BT2:

a. Ăn quả, kẻ trồng cây

b. Mực, đen; đèn, sáng

c. Thuyền, bến

d. Mặt Trời

Ẩn dụ:

a. Ăn quả, kẻ trồng cây

b. Mực, đen; đèn, sáng

c. Thuyền, bến

d. Mặt Trời

+ “Ăn quả” có nét tương đồng về
cách thức “sự hưởng thụ thành quả
lao động”. “Kẻ trồng cây” có nét
tương đồng về phẩm chất với
“người tạo ra thành quả”

+ “Mực, đen” có nét tương đồng
về phẩm chất với “cái xấu”, “đèn,
sáng” - “cái tốt, cái hay”  AD
phẩm chất

+ “Thuyền” – “Người đi xa”.
“Bến” – “người ở lại”  AD phẩm
chất

+ “Mặt Trời” – BH vì có nét tương

đồng về phẩm chất  AD phẩm chất

BT3: BT3:

a. Chảy

b. Chảy

c. Mỏng

d. Ướt

a. Chảy

b. Chảy

c. Mỏng