Cảnh giác với bệnh tiêu chảy mùa hè ở trẻ em bởi Rotavirus

Cảnh giác với bệnh tiêu chảy mùa hè
ở trẻ em bởi Rotavirus

Hàng năm ở nước ta, bệnh tiêu chảy ở trẻ em chiếm tỷ lệ rất cao và tỷ lệ tử
vong bởi căn bệnh này cũng cần được quan tâm. Có rất nhiều nguyên nhân gây
tiêu chảy ở trẻ em đặc biệt về mùa hè, trong bài viết này xin đề cập một nguyên
nhân thường gặp gây tiêu chảy cho trẻ em nước ta đó là căn nguyên do Rotavirus.
Rotavirus là một loại siêu vi khuẩn được phát hiện vào năm 1972 do Kapikian.
Virus này thuộc họ Reoviridae. Ở Việt Nam mãi đến năm 1980 mới phát hiện
được Rotavirus là căn nguyên gây tiêu chảy cho trẻ em, đặc biệt tiêu chảy vào mùa
hè.
Theo một số nghiên cứu tại Việt Nam thì Rotavirus gây tiêu chảy ở trẻ em
chiếm hơn 1/4 số trẻ em bị tiêu chảy.
Bệnh tiêu chảy do Rotavirus thể hiện như thế nào ?
Nôn: Nôn là một triệu chứng hay gặp nhất trước khi có triệu chứng tiêu
chảy và các triệu chứng khác kèm theo. Tuy vậy trong một số trường hợp, nôn có
thể cùng xảy ra đồng thời với triệu chứng tiêu chảy. Triệu chứng nôn có thể kéo
dài một vài ngày và có thể xuất hiện sau khi trẻ ăn, uống, bú. Một số trường hợp
khi bị nôn và tiêu chảy, trẻ có thể bỏ ăn, bỏ bú và quấy khóc.
Đau bụng: là một triệu chứng dễ nhận biết nhất vì đau nên trẻ khóc nhiều.
Đau thường ở vùng quanh rốn hoặc trên rốn.
Dấu hiệu mất nước và chất điện giải: Dấu hiệu này sẽ thấy rõ như môi khô,
mắt trũng, da nhăn nheo (đặc biệt ở trẻ còi xương, suy dinh dưỡng, gầy...), tinh
thần lờ đờ (các dấu hiệu này còn tùy thuộc vào mức độ mất nước và chất điện
giải).
Sốt: Sốt không phải là triệu chứng gặp ở hầu hết các trẻ tiêu chảy do
Rotavirus mà chỉ gặp ở một tỷ lệ nhất định. Trẻ có thể sốt tới 40oC. Sốt có thể là
phản xạ của cơ thể, cũng có thể là bội nhiễm thêm vi khuẩn khác...
Viêm đường hô hấp trên kèm theo tiêu chảy: các triệu chứng đi kèm như
ho, sổ mũi... trong một số ngày đầu của bệnh tiêu chảy.
Khi trẻ bị tiêu chảy nên làm gì?

Do căn nguyên của tiêu chảy rất đa dạng nên cho trẻ đi khám bệnh là một
biện pháp tốt nhất. Cần đi khám càng sớm càng tốt, bởi vì để muộn có thể xảy ra
một số biến chứng, nhất là trẻ tiêu chảy không phải do Rotavirus. Trong khi chờ
khám bệnh hoặc vì một lý do nào đó chưa thể đưa cháu đi khám bệnh ngay được
cần thiết cho cháu uống dung dịch oresol (ORS). Nguyên tắc pha ORS là dùng
một gói pha trong một lít nước đun sôi để nguội. Nếu pha đúng, tỷ lệ này sẽ tạo
nên áp suất thẩm thấu tốt nhất. Tuyệt đối không được chia nhỏ ra để pha vì như
vậy sẽ làm sai lệch tỷ lệ các chất điện giải có trong thành phần của ors có thể sẽ
làm cho dung dịch trở nên đậm hơn, khi trẻ uống vào tiêu chảy sẽ tăng lên, ngược
lại nếu pha loãng hơn thì khi uống dung dịch đó vào sẽ không có tác dụng bù nước
và chất điện giải.
Bệnh tiêu chảy do Rotavirus có lây không?
Bệnh có khả năng lây lan mạnh cho nên cần quản lý phân, các chất thải do
trẻ phóng uế ra thật tốt, không để vương vãi nhất là ở các vùng nông thôn. Đặc
biệt lưu tâm trong khâu ăn, uống phải bảo đảm vệ sinh. Trong nhà trẻ, trường mẫu
giáo, khi phát hiện trẻ bị tiêu chảy do Rotavirus nên cho cháu nghỉ học ở nhà để
tránh lây lan cho trẻ khác qua đường ăn, uống, dụng cụ, đồ chơi...
Nên chăm sóc trẻ bị tiêu chảy do Rotavirus như thế nào?
Đây là loại tiêu chảy do một loại virus gây nên vì vậy chưa có thuốc điều trị
bệnh một cách đặc hiệu. Nếu trẻ không bị sốt (không bị bội nhiễm vi khuẩn khác)
thì không dùng kháng sinh, vì nếu dùng sẽ có nguy cơ gây loạn khuẩn đường tiêu
hóa cho trẻ. Đối với trẻ có bội nhiễm, sốt cao trên 38oC cần đề phòng cháu lên cơn
co giật. Để đề phòng trẻ co giật do sốt cao cần hạ thân nhiệt trẻ càng nhanh càng
tốt: bỏ bớt quần áo, bao gồm cả tã lót, cần đắp hoặc lau người bằng khăn tẩm nước
hơi ấm vào những vùng như nách, bẹn, trán. Đắp hoặc lau nước ấm cho trẻ cứ
khoảng 2 giờ một lần, mỗi lần không quá 30 phút, sau khi đắp hoặc lau bằng nước
ấm, cần đo lại nhiệt độ cho trẻ. Đo nhiệt độ tốt nhất là do ở trong mồm, không nên
đo ở hậu môn vì trẻ đang bị tiêu chảy. Không nên dùng nước lạnh hoặc đá để
chườm cho trẻ vì các loại này tuy làm hạ thân nhiệt nhanh nhưng ít mang lại lợi
ích vì hiện tượng co mạch ngoại biên sẽ làm trở ngại cho việc thoát nhiệt. Không

nên dùng viên thuốc hạ nhiệt dạng đặt hậu môn (efferalgan...) vì trẻ đang tiêu chảy
sẽ tống thuốc ra ngoài làm mất tác dụng của thuốc hạ nhiệt.
Thông thường khi trẻ bị tiêu chảy do Rotavirus có thể đi ngoài nhiều lần
trong ngày, hậu môn có thể bị hăm, đỏ, vì vậy sau mỗi lần cháu đi tiêu nên lau
bằng giấy mềm hoặc khăn, tốt nhất vẫn là rửa bằng nước ấm có xà phòng. Tuy
nhiên cũng lưu ý khi rửa cho cháu cần cho nước chảy vào hố xí, tránh vương vãi
ra xung quanh. Tay của người mẹ, người chăm sóc trẻ... sau khi rửa cho trẻ cần
được rửa sạch bằng xà phòng và tốt nhất là được sát khuẩn bằng cồn 70oC. Cũng
cần nhắc lại là khi trẻ bị tiêu chảy cần cho cháu đi khám bệnh ở các bệnh viện nhi
hoặc khoa nhi để được xác định nguyên nhân và có chỉ định điều trị, tư vấn cần
thiết của các thầy thuốc.