Bảo tồn và sử dụng hợp lý vùng đất ngập nước hồ pa khoang tỉnh điện biên
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (4.35 MB, 100 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
---------------***---------------
HỒNG ĐÌNH ĐỨC
BẢO TỒN VÀ SỬ DỤNG HỢP LÝ VÙNG ĐẤT NGẬP NƢỚC
HỒ PA KHOANG TỈNH ĐIỆN BIÊN
LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC
Hà Nội, năm 2012
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
---------------***---------------
HỒNG ĐÌNH ĐỨC
BẢO TỒN VÀ SỬ DỤNG HỢP LÝ VÙNG ĐẤT NGẬP NƢỚC
HỒ PA KHOANG TỈNH ĐIỆN BIÊN
Chuyên nghành: Khoa học môi trƣờng
Mã số: 60 85 02
LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS VŨ QUYẾT THẮNG
Hà Nội, năm 2012
2
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU………………………………………………………………
CHƢƠNG I. TỔNG QUAN TÀI LIỆU…………………………………..
1.1. Tổng quan về đất ngập nƣớc và hiện trạng quản lý đất ngập nƣớc
ở Việt Nam……………………………………………………...
1.1.1. Định nghĩa đất ngập nƣớc…………………………………
1.1.2. Giá trị và chức năng của đất ngập nƣớc……………………
1.1.3. Đất ngập nƣớc ở Việt Nam………………………………..
1.2. Điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội khu vực Hồ Pa Khoang…
1.2.1. Điều kiện tự nhiên khu vực Hồ Pa Khoang……………….
1.2.2. Tình hình kinh tế xã hội khu vực nghiên cứu…………….
CHƢƠNG II. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU………
2.1. Mục tiêu đề tài…………………………………………………..
2.2. Đối tƣợng, phạm vi và nội dung nghiên cứu ……………………
2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu ……………………………………….
CHƢƠNG III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN.........................
3.1. Tiềm năng lợi thế của khu vực nghiên cứu ..............................
3.1.1. Vai trò cấp nƣớc, phát triển kinh tế và du lịch...................
3.1.2. Tiềm năng về cảnh quan, tài nguyên nƣớc......................
3.1.3. Tiềm năng tài nguyên đa dạng sinh học............................
3.2. Thực trạng công tác quản lý, bảo tồn và khai thác khu vực đất
ngập nƣớc hồ Pa Khoang........................................................
3.2.1. Những vấn đề ảnh hƣởng xấu tới khu vực hồ Pa Khoang..
3.2.2. Hiện trạng công tác bảo tồn và khai thác khu vực đất ngập
nƣớc hồ Pa Khoang………………………………………..
3.3. Định hƣớng bảo tồn và phát triển bền vững khu vực đất ngập
nƣớc Hồ Pa Khoang…………………………………………..
3.3.1. Định hƣớng, mục tiêu bảo tồn và phát triển bền vững khu
vực đất ngập nƣớc hồ Pa Khoang………………………..
3.3.2. Giải pháp bảo tồn và phát triển bền vững khu vực đất ngập
nƣớc hồ Pa Khoang……………………………………….
3.3.3. Đề xuất một số dự án cần ƣu tiên trong quản lý bảo
vệ……………………………………………………………
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ………………………………………
Kết luận.................................................................................................
Kiến nghị……………………………………………………………..
TÀI LIỆU THAM KHẢO…………………………………………… .
3
Trang
1
3
3
3
5
9
15
15
31
32
32
32
33
37
37
37
40
45
51
51
52
54
54
55
68
72
72
73
75
Danh mục bảng, biểu
Trang
Bảng 1.1. Các đặc trƣng khí hậu khu vực nghiên cứu……………………
18
Bảng 1.2. Đa dạng các taxon thực vật khu vực hồ Pa Khoang......................
21
Bảng 1.3. Những họ thực vật có trên 20 lồi……………………………….
22
Bảng 1.4. Số lồi thú, chim, bò sát, ếch nhái khu vực hồ Pa Khoang, 2007.
23
Bảng 1.5. Đa dạng Thú ở khu vực Hồ Pa Khoang………………………….
23
Bảng 1.6. Đa dạng Chim Khu vực Hồ Pa Khoang…………………………
24
Bảng 3.1. Kết quả phân tích 10 mẫu lựa chọn tháng 6/2012.......................
42
Bảng 3.2. Kết quả phân tích 10 mẫu lựa chọn tháng 11/2011......................
43
Bảng 3.3. Giá trị sử dụng của một số loài thực vật ở khu vực hồ Pa
Khoang……………………………………………………………………
48
Bảng 3.4. Danh sách các loài Thú quý hiếm khu vực hồ Pa Khoang………
48
Bảng 3.5. Các lồi Bị sát, Ếch nhái q hiếm khu vực hồ Pa Khoang…….
49
Bảng 3.6. Phân bố thú, chim, bò sát, ếch nhái theo sinh cảnh ở hồ Pa
Khoang……………………………………………………………………
50
Bảng 3.7. Số loài động thực vật ở Hoàng Liên, Xuân Sơn và Pa Khoang…
50
Bảng 3.8. Cơ cấu sử dụng đất các khu chức năng………………………….
58
Bảng 3.9. Một số dự án cần ƣu tiên thực hiện trong quá trình quản lý bảo
tồn khu vực hồ Pa Khoang………………………………………………….
69
Danh mục hình
Hình 1.1: Bản đồ địa hình khu vực hồ Pa Khoang………………………...
16
Hình 1.2. Rừng nguyên sinh tại Khu di tích Mƣờng Phăng.........................
19
Hình 1.3. Rừng thứ sinh ven hồ Pa Khoang.................................................
20
Hình 1.4. Trảng cỏ và cây bụi khu vực hồ Pa Khoang.................................
20
Hình 1.5. Rừng (trồng) Trẩu ven hồ Pa Khoang..........................................
21
Hình 3.1. Nồng độ dầu mỡ trong chất lƣợng nƣớc mặt tại hồ Pa khoang…..
41
Hình 3.2. Bản đồ thiết kế khu bảo tồn thiên nhiên Mƣờng Phăng, tỉnh Điện
Biên…………………………………………………………………………
57
4
CÁC TỪ VIẾT TẮT
ĐNN
Đất ngập nƣớc
BTTN
Bảo tồn thiên nhiên
ĐDSH
Đa dạng sinh học
VQG
Vƣờn quốc gia
IUCN
Hiệp hội bảo tồn thiên nhiên thế giới
ĐBSCL
Đồng bằng sông Cửu Long
HST
Hệ sinh thái
SĐVN
Sách đỏ Việt Nam
ĐVN
Động vật nổi
TVN
Thực vật nổi
5
MỞ ĐẦU
ĐNN có vai trị rất quan trọng đối với tự nhiên và đời sống xã hội. ĐNN
cung cấp cho con ngƣời lƣơng thực, thực phẩm, có vai trị nhƣ bể hấp thụ và bể
chứa cacbon, điều hòa dòng chảy, kiếm sốt lũ lụt, chống sói lở, dự trữ năng lƣợng,
và duy trì tài nguyên đa dạng sinh học (ĐDSH). Việt Nam có mức độ Đa dạng
sinh học nói chung, đa dạng sinh học đất ngập nƣớc nói riêng rất cao gồm 68 kiểu
ĐNN với tổng diện tích khoảng 10 triệu héc ta , trong đó đất ngập nƣớc trồng lúa
chiếm khoảng 4,1 triệu ha. Tuy nhiên, trong thời gian qua , do những nguyên nhân
khác nhau, trong đó chủ yếu do bị khái thác quá mức , sự chuyển đổi mu ̣c đić h sƣ̉
dụng đất, đã làm cho các hê ̣ sinh thái ĐNN bị suy thoái nghiêm trọng.
Hồ Pa Khoang nằm trên địa bàn xã Mƣờng Phăng, Huyện Điện Biên, tỉnh Điện
Biên. Hồ rộng khoảng 700ha, dung tích chứa nƣớc 37,2 triệu m3, dung tích hữu ích
34,2 triệu m3, khả năng phịng lũ 50 triệu m3. Khơng chỉ là cơng trình thủy lợi, hồ Pa
Khoang cịn là điểm tham quan du lịch, điều tiết nƣớc cho 2 nhà máy thủy điện Nà Lơi,
Thác Bay. Nằm ở độ cao trên 900m so với mức nƣớc biển nên công tác phịng chống
thiên tai, lũ lụt hàng năm ln đƣợc Ban phịng chống lũ lụt tỉnh Điện Biên và Cơng ty
Thủy nông quan tâm. Khu vực hồ Pa Khoang gồm các quần thể rừng nguyên sinh và
thứ sinh thƣờng xanh trên núi, rừng trồng, trảng cỏ, trảng cây bụi, khu dân cƣ và các
thủy vực sông hồ. Hiện tại, đa dạng sinh học của khu vực hồ Pa Khoang chƣa đƣợc
nghiên cứu sâu, những số liệu nghiên cứu về khu hệ động vật, thực vật trên cạn còn
ở mức độ sơ sài; cho đến nay việc quản lý vùng đất ngập nƣớc này chƣa thực sự hiệu
quả bởi khó khăn về thiếu tƣ liệu quản lý, cơ sở vật chất hạ tầng kém, thiếu thốn về
trang thiết bị, đặc biệt là chƣa có một quy hoạch cụ thể nên khả năng quản lý cho cả
một khu vực rộng lớn là rất hạn chế.
Kết quả của những khó khăn trên là các sinh cảnh quan trọng trong quần thể
khu vực hồ Pa Khoang đang dần bị xuống cấp do các hoạt động không phù hợp của
ngƣời dân vùng đệm cũng nhƣ các cấp chính quyền sở tại. Yêu cầu cấp thiết là cần
phải xây dựng một kế hoạch bảo tồn và khai thác một cách bền vững khu vực hồ Pa
Khoang trong tƣơng lai.
6
Trên cơ sở đó, chúng tơi tiến hành đi sâu nghiên cứu luận văn “Bảo tồn và
sử dụng hợp lý vùng đất ngập nƣớc hồ Pa Khoang, tỉnh Điện Biên” nhằm:
Đánh giá lợi thế và tiềm năng lƣu vực hồ Pa Khoang (các hệ động,
thực vật trên cạn và hệ thủy sinh vật, cảnh quan, tài nguyên nƣớc, và
các giá trị du lịch sinh thái);
Đánh giá hiện trạng công tác quản lý và khai thác tài nguyên của khu vực
nghiên cứu;
Đề xuất các giải pháp quản lý và phát triển bền vững khu vực đất
ngập nƣớc hồ Pa Khoang.
7
CHƢƠNG I
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Tổng quan về đất ngập nƣớc và hiện trạng quản lý đất ngập nƣớc ở Việt
Nam
1.1.1. Định nghĩa đất ngập nƣớc
Dựa trên các nghiên cứu về đặc điểm hình thành, vai trị của đất ngập nƣớc
trong tự nhiên, đặc biệt là tầm quan trọng về kinh tế, nhiều nhà nghiên cứu đã cố
gắng đƣa ra các cách giải thích khác nhau về đất ngập nƣớc. Cho đến nay, thế giới
đã có trên 50 định nghĩa về đất ngập nƣớc. Trong đó một số đƣợc xem là định nghĩa
“hẹp”, do ngƣời ta quan niệm rằng đất ngập nƣớc chỉ nên đƣợc giới hạn ở các giải
đất vùng ven biển nơi chịu ảnh hƣởng ngập nông hoặc ngập khơng thƣờng xun
của thủy triều.
Do có vai trị quan trọng về kinh tế, đặc biệt là ở những xứ sở có diện tích
đầm lầy rộng lớn nhƣ ở Mỹ và Canada, ngƣời ta đã đề xuất rất nhiều định nghĩa về
đất ngập nƣớc. Trong số các định nghĩa, có một số ít thiên về ý nghĩa kinh tế và
chính trị. Với sự quan tâm ngày càng nhiều hơn của xã hội, về mặt định nghĩa, có
thể cịn có nhiều quan điểm cần phải tranh luận thêm, nhƣng về mặt bảo vệ, mọi
quan điểm đều thống nhất rằng: Bảo vệ các hệ sinh thái đất ngập nước đồng nghĩa
với việc bảo vệ môi trường sống của con người.[1]
Các nhà khoa học Mỹ cho rằng định nghĩa về đất ngập nƣớc do Cục Thủy
sản và Đời sống Hoang dã (Fish and Wildlife Service, 1979) đề ra là khá toàn diện.
Theo định nghĩa này, “ Đất ngập nƣớc là vùng đất chuyển tiếp giữa các hệ thống
trên cạn và các thủy vực nƣớc sâu, nơi bị ảnh hƣởng ngập nơng, hoặc có tầng nƣớc
ngầm nằm sát lớp đất mặt”. Tuy nhiên, chúng phải có các thuộc tính sau:
-
Có thời kỳ các lồi thực vật thủy sinh chiếm ƣu thế;
-
Nền đáy chủ yếu là đất thủy thành, khơng thốt nƣớc;
-
Trên lớp nền đáy có lớp chất phủ phi thổ nhƣỡng bão hịa nƣớc, hoặc có thời
gian ngập nơng hàng năm [2]
8
Tuy nhiên, đa số các định nghĩa đều thống nhất rằng, đất ngập nƣớc là vùng
đất chuyển tiếp giữa các hệ sinh thái trên cạn và các hệ sinh thái thủy sinh. Nhƣng
phạm vi đã đƣợc mở rộng hơn, bao gồm các môi trƣờng nƣớc ngọt, nƣớc lợ hoặc
nƣớc mặn. Đó là các vùng đầm lầy cỏ, các khu rừng, bãi thủy triều, rừng ngập
mặn… Các vùng đất này có thể bị ảnh hƣởng ngập nƣớc thƣờng xuyên, ngập theo
mùa hoặc ngập từng thời kỳ trong năm.
Tại hội nghị “ Đất ngập nƣớc – Tầm quan trọng Quốc tế” đƣợc tổ chức ở
Ramsar, Iran (1971), một Công ƣớc chung về đất ngập nƣớc đã đƣợc đề xuất. Theo
công ƣớc RamSar, ( Điều 1.1), các vùng đất ngập nƣớc đƣợc định nghĩa nhƣ sau:
“Các vùng đầm lầy, đầm lầy đất trũng, vùng đất than bùn hoặc nƣớc, tự nhiên hay
nhân tạo, thƣờng xuyên hay tạm thời, có nƣớc đứng hay chảy, nƣớc ngọt, lợ hay
mặn, kể cả những vùng nƣớc biển với độ sâu ở mức triều thấp, khơng q 6m”.
Ngồi ra, Cơng ƣớc ( Điều 2.1) cịn quy định các vùng đất ngập nƣớc: “ Có thể bao
gồm các vùng ven sông và ven biển nằm kề các vùng đất ngập nƣớc, cũng nhƣ các
đảo hoặc các thuỷ vực biển sâu hơn 6m khi triều thấp, nằm trong các vùng đất ngập
nƣớc”. [7,13]
Do có mức độ khái quát cao, đồng thời đƣa ra đƣợc một đánh giá khách quan
về vai trị, tầm quan trọng của các loại hình tài ngun đất ngập nƣớc, định nghĩa
này vì thế đã trở thành định nghĩa mang tính quốc tế. Cho đến nay, có hơn 100 quốc
gia, trong đó có Việt Nam, đã chấp thuận và ký vào Công ƣớc Ramsar.
Sau khi tham gia Công ƣớc Ramsar, Việt Nam đã tiến hành thực hiện nhiều
cơng trình nghiên cứu nhằm kiểm kê nguồn tài ngun đất ngập nƣớc, đồng thời
xây dựng các khu bảo tồn tài nguyên đất ngập nƣớc… Một trong các hoạt động đó
là việc thực hiện Dự án “ Điều tra và quản lý đất ngập nƣớc vùng hạ lƣu song Mê
kông” của Việt Nam do ủy hội Mê Kông Quốc tế tài trợ. Trong khuôn khổ của dự
án, một bản đồ có tên “ Bản đồ đất ngập nƣớc vùng đồng bằng song Cửu Long”, tỷ
lệ 1/250.000 đã đƣợc xây dựng.
Ngoài định nghĩa đƣợc quy định tại điều khoản 1.1, trong Cơng ƣớc Ramsar
cịn có điều khoản 2.1, quy định bổ sung “ Đất ngập nƣớc có thể bao gồm cả các
9
vùng ven song, ven biển tiếp giáp với nó, hoặc các đảo, các thủy vực biển, nằm
trong phạm vi các vùng đất ngập nƣớc, nơi có mức sâu hơn 6 m ở mức triều thấp”.
Nhƣ vậy, theo điều khoản 2.1 của Công ƣớc, ngoại trừ thủy vực đại dƣơng, phạm vi
môi trƣờng đất ngập nƣớc đã đƣợc mở rộng bao gồm thủy vực song, thủy vực biển
nông và các đảo san hô. [8]
1.1.2. Giá trị và chức năng của đất ngập nƣớc:
1.1.2.1. Các chức năng của đất ngập nƣớc
Các mối tƣơng tác của các thành phần lý, sinh và hoá của một vùng đất ngập
nƣớc nhƣ đất, nƣớc, thực vật và động vật, đã giúp vùng đất ngập nƣớc đó thực hiện
chức năng nhất định, nhƣ:
- Lƣu giữ nƣớc;
- Chống bão và giảm lụt;
- Ổn định đƣờng bờ và chống xói mịn
- Nạp lại nƣớc ngầm (di chuyển nƣớc từ vùng đất ngập nƣớc xuống tầng ngậm nƣớc
ngầm);
- Cấp nƣớc ngầm( di chuyển nƣớc lên và trở thành nƣớc nƣớc mặt ở vùng đất ngập
nƣớc);
- Lọc nƣớc;
- Giữ các dƣỡng chất
- Giữ các cặn lắng;
- Giữ các chất ô nhiễm;
- Ổn định các điều kiện khí hậu cục bộ, nhất là lƣợng mƣa và nhiệt độ. [13]
Chức năng của đất ngập nước Việt nam
Đất ngập nƣớc Việt Nam có nhiều chức năng rất quan trọng nhƣ: Nạp và tiết
nƣớc ngầm, cung cấp nƣớc ngọt, điều hịa sinh thái và khí hậu, xuất khẩu sinh khối,
hạn chế lũ lụt, chắn sóng và gió bão, chống xói lở và bảo vệ bờ biển, là nơi du lịch
giải trí, duy trì đa dạng sinh học, tạo môi trƣờng hoạt động cho nhiều ngành kinh tế
nhƣ thủy sản, lâm nghiệp, giao thông vận tải thủy, sản xuất năng lƣợng, du lịch,
10
khai khoáng... Đất ngập nƣớc là nguồn sống của một bộ phận khá lớn ngƣời dân
Việt Nam, mang lại lợi ích và giá trị to lớn về kinh tế - xã hội – văn hóa – mơi
trƣờng, đóng góp rất quan trọng cho sự nghiệp cơng nghiệp hóa và hiện đâị hóa đất
nƣớc. [16]
Chức năng nạp, tiết nước ngầm: vào mùa mƣa, khi dƣ lƣợng nƣớc mặt lớn,
các vùng ĐNN có tác dụng nhƣ một bể chứa nƣớc để sau đó nƣớc ngấm dần
vào lịng đất trong mùa khơ. Quá trình này diễn ra liên tục nhằm bổ sung
lƣợng nƣớc cho các tầng nƣớc ngầm. Mặt khác, quá trình nạp và tiết nƣớc
liên tục giữa các vùng ĐNN với các tầng nƣớc ngầm cũng góp phần thấm
lọc, làm cho các tầng nƣớc ngầm trở lên sạch hơn. Ví dụ nhƣ, những vùng
ĐNN dƣới rừng Tràm (U Minh Thƣợng), đóng vai trò giữ nƣớc, điều hòa độ
ẩm, giữ cho lớp than bùn ẩm ƣớt. Thêm vào đó, có tác dụng hạn chế q
trình phèn hóa, cung cấp nguồn nƣớc cho sinh hoạt quanh năm cho ngƣời
dân và động vật. [10]
Chức năng lắng đọng trầm tích, độc tố: các vùng ĐNN (đặc biệt là hồ, rừng
ngập mặn, bãi triều, vũng vịnh ven bờ...) có tác dụng nhƣ là các bể lắng giữ
lại trầm tích, các chất ơ nhiễm, độc hại và chất thải nói chung, góp phần làm
sạch nƣớc và hạn chế ô nhiễm môi trƣờng nƣớc biển. [10]
Chức năng tích lũy chất dinh dưỡng: giữ lại các chất dinh dƣỡng (nitơ,
photpho, các nguyên tố vi lƣợng...) cho vi sinh vật, phát triển nguồn lợi thủy
sản và lâm nghiệp, hạn chế bớt hiện tƣợng phú dƣỡng nhƣ ở các vùng ĐNN
Đồng bằng sông Hồng, Đồng bằng sông Cửu Long và các thủy vực khác. [10]
Chức năng điều hòa vi khí hậu: đặc biệt ở vùng có cỏ biển, rừng ngập mặn,
rạn san hơ, góp phần cân bằng O2 và CO2 trong khí quyển, điều hịa khí hậu
địa phƣơng và làm giảm hiệu ứng nhà kính. [10]
Chức năng hạn chế lũ lụt: ĐNN (rừng ngập mặn, hồ tự nhiên, hồ nhân tạo...)
có thể đóng vai trị nhƣ bồn chứa lƣu giữ, điều hòa lƣợng nƣớc mƣa và dòng
11
chảy mặt, góp phần giảm lƣu lƣợng dịng chảy lũ và hạn chế lũ lụt ở các
vùng lân cận nhƣ Hồ Hịa Bình, Hồ Thác Bà, Hồ Trị An... [10]
Chức năng sản xuất sinh khối: là nơi sản xuất sinh khối, tạo nguồn thức ăn
cho các loại thủy sản, gia súc, động vật hoang dã hoặc vật ni. Ngồi ra,
một phần các chất dinh dƣỡng này có từ các động thực vật đã chết sẽ đƣợc
các dòng chảy bề mặt chuyển đến các vùng hạ lƣu và các vùng nƣớc ven
biển, làm giàu nguồn thức ăn cho những vùng đó. [10]
Chức năng duy trì đa dạng sinh học: nhiều vùng ĐNN, đặc biệt là các vùng
ĐNN có rừng ngập mặn, rạn san hô, cỏ biển, là môi trƣờng thích hợp cho
việc cƣ trú, để trứng, sinh sống và phát triển của nhiều loại động, thực vật
hoang dã. ĐNN là nơi duy trì nhiều nguồn gen, trong đó có nhiều lồi q
hiếm, có giá trị khơng chỉ ở Việt Nam. [10]
Chức năng chắn sóng, chắn gió bão ổn định bờ biển, chống xói lở, hạn chế
sóng thần: nhờ có thảm thực vật, đặc biệt thảm thực vật rừng ngập mặn, thảm
cỏ biển, rạn san hô mà các vùng ĐNN ven biển có chức năng bảo vệ bờ biển
khỏi bị tác động của sóng, thủy triều, xói lở, sóng thần. Mạt khác, chúng cịn
tạo ra mơi trƣờng thuận lợi cho việc lắng đọng phù sa, góp phần ổn định và
mở rộng bãi bồi. Các rạn san hô ngầm rộng lớn đã giảm cƣờng độ sóng tác
động đến bờ biển, các vùng ven đảo trong thời kỳ dơng bão, sóng thần. [10]
Các chức năng khác: ngoài các chức năng nói trên, ĐNN Việt Nam cịn
đóng vai trị quan trọng tạo môi trƣờng thuận lợi cho các hoạt động kinh tế
của nhiều ngành khác nhau: nông nghiệp, thủy sản, lâm nghiệp, giao thơng
thủy, dịch vụ du lịch, khai thác khống sản... Đặc biệt, ĐNN là nơi sinh sống
của 80% dân số Việt Nam. [10]
1.1.2.2. Các giá trị của đất ngập nƣớc
Các vùng đất ngập nƣớc là những mơi trƣờng có năng suất nhất của thế giới,
là những chiếc nôi của đa dạng sinh học cung cấp nƣớc và năng suất sơ cấp để vơ số
các lồi động và thực vật tồn tại. Các giá trị cụ thể của đất ngập nƣớc là:
12
- Cấp nƣớc (cả lƣợng lẫn chất). Ví dụ nhƣ một vùng đất ngập nƣớc có giá trị khoảng
vài chục hectares sẽ có khả năng lọc và xử lý nƣớc thải tƣơng đƣơng với một trạm
xử lý nƣớc nhiều triệu dollars.
- Nguồn lợi thuỷ hải sản: Trong số 20.000 lòai cá trên thế giới, hơn 40% sống trong
nƣớc ngọt, hơn 2/3 sản lƣợng cá có liên quan đến sự lành mạnh của các vùng đất
ngập nƣớc);
- Nông nghiệp, thông qua việc duy trì các mức nƣớc; Ví dụ, lúa là một thực vật phổ
biến của đất ngập nƣớc, là nguồn thực vật của hơn một nửa nhân loại. Các vùng đất
ngập nƣớc còn lại là những vật liệu di truyền thực vật.
- Sản xuất gỗ;
- Cung cấp các nguồn năng lƣợng, nhƣ than bùn và chất thực vật;
- Các nguồn tài nguyên động vật hoang dã: Các vùng đất ngập nƣớc hỗ trợ cuộc
sống của rất nhiều quần thể chim, động vật có vú, bị sát, lƣỡng cƣ. cá và các lồi
động vật khơng xƣơng sống.
- Các cơ hội giải trí và du lịch. [13]
Ngồi ra, các vùng đất ngập nƣớc cịn có các đặc tính đặc biệt về di sản văn
hố của lồi ngƣời; các vùng đất ngập nƣớc có liên quan đến tín ngƣỡng và vũ trụ,
hình thành nên nguồn khát vọng thẩm mỹ, tạo ra các vùng sinh cảnh của đời sống
hoang dã, cũng nhƣ tạo cơ sở cho các truyền thống quan trọng địa phƣơng.
Giá trị của đất ngập nước Việt Nam
Giá trị kinh tế của ĐNN: Góp phần quan trọng cho sự phát triển của các
ngành nông nghiệp, thủy sản, lâm nghiệp, năng lƣợng, giao thơng thủy. Các
dịng chảy thƣờng xun tạo các vùng châu thổ rộng lớn phì nhiêu (là vùng
sản xuất nơng nghiệp trù phú), có khu hệ cá phong phú với sản lƣợng cao, là
nguồn lợi cung cấp cho nhiều cộng đồng dân cƣ sống xung quanh. [2]
- Giai đoạn sau năm 1989, các vùng ĐNN góp phần quan trọng thúc đẩy phát
triển kinh tế - xa hội. Việt Nam từ một nƣớc phải nhập khẩu 1 triệu tấn gạo/
13
năm (giai đoạn 1976 - 1988) đã trở thành nƣớc khơng chỉ cung cấp đủ gạo ăn
mà cịn trở thành nƣớc xuất khẩu gạo lớn thứ 2 thế giới.
- Kim ngạch xuất khẩu của ngành thủy sản liên tục tăng, thúc đẩy sự phát triển
của một số ngành nhƣ công nghiệp chế biến thủy hải sản. Năm 2002, khai thác
ven bờ đạt 1.434.800 tấn, đƣa ngành thủy sản thời kỳ đó đạt kim ngạch xuất
khẩu 2 tỷ USD, đứng vị trí thứ 3 cả nƣớc. Nổi bật trong giai đoạn này là sự
phát triển mạnh mẽ của ngành du lịch dựa trên các giá trị của ĐNN. [9,10]
Giá trị văn hóa của ĐNN: ĐNN có những giá trị văn hóa, lịch sử, tín ngƣỡng
và khảo cổ quan trọng đối với cộng đồng địa phƣơng cũng nhƣ quốc gia.
ĐNN Việt Nam là cội nguồn của nền văn minh lúa nƣớc và rộng hơn là nền
văn minh nƣớc (water civilization). ĐNN và các tài nguyên của nó là nguồn
cảm hứng sáng tạo của các nhà văn, nhà thơ, họa sĩ, nhạc sĩ ở Việt Nam. Có
rất nhiều biểu tƣợng nổi tiếng mang ý nghĩa quốc gia có liên quan đến ĐNN
nhƣ: Hoa sen đƣợc chạm khắc trong các đền chùa, trong các điệu múa, bài ca
dao, là biểu tƣợng mới của hàng không Việt Nam; Chim Hạc (Sếu) và Rồng
là hai trong bốn lồi sinh vật q có ý nghĩa, có đời sống liên quan đến
ĐNN, còn là vật thờ thiêng liêng. Rối nƣớc ở Việt Nam cịn là loại hình nghệ
thuật độc đáo, duy nhất.
- ĐNN là nơi lƣu trữ nhiều hiện vật của các cuộc kháng chiến bảo vệ dân tộc
(của Bạch Đằng,...), là nơi gắn liền với các di tích lịch sử. Thêm vào đó các
khu ĐNN cịn đóng góp giá trị lớn về giáo dục về mơi trƣờng, lịch sử văn hóa
gắn liền với các thời kỳ cách mạng của dân tộc, nghiên cứu khoa học. [9]
1.1.3. Đất ngập nƣớc ở Việt Nam
1.1.3.1. Hiện trạng các vùng đất ngập nƣớc ở Việt Nam
Việt Nam là một nƣớc giàu các hệ sinh thái đất ngập nƣớc. Với lợi thế có
đƣờng bờ biển dài 3.260 km, lại trải dọc trên 13 độ vĩ tuyến với các đặc điểm địa lý,
địa hình thay đổi. Sự khác biệt tự nhiên của các vùng địa lý đã góp phần làm cho
nguồn tài nguyên đất ngập nƣớc của Việt Nam trở nên đa dạng, phong phú. Cho đến
14
nay, theo số liệu thống kê, diện tích ĐNN của Việt nam là hơn 10 triệu ha, chiếm
1/3 diện tích đất đai cả nƣớc, chủ yếu phân bổ ở vùng châu thổ sông Hồng, sông
Cửu Long với các hệ sinh thái đầm phá, các bãi bùn, các vùng cửa sông, rừng ngập
mặn dọc theo bờ biển từ Móng cái đến Hà Tiên.
ĐNN ở Việt nam rất đa dạng về loại hình, chức năng, gắn liền với tính đa
dạng điều kiện tự nhiên của Việt Nam. Kế hoạch hành động Đa dạng sinh học của
Việt Nam (1995) đã xác định 61 khu đất ngập nƣớc quan trọng và gần đây Cục Môi
trƣờng thuộc Bộ tài nguyên & Môi trƣờng đã đƣa ra danh sách gồm 79 khu đất ngập
nƣớc có tầm quan trọng Quốc Gia. [3]
Theo bảng phân loại ĐNN của Tổ chức bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN –
1990), ĐNN Việt Nam có thể chia làm 3 hệ lớn đó là ĐNN ven biển, ĐNN nội địa,
và ĐNN nhân tạo, bao gồm 12 phụ hệ: Biển, cửa sông, đầm phá, hồ nƣớc mặn ven
biển, sông, hồ, đầm lầy, vùng nuôi trồng thủy sản, đất nông nghiệp, nơi khai thác
muối, đất đô thị, đất công nghiệp. [4, 6]
Các vùng ĐNN trên phân bố ở tất cả các vùng địa lý (Tây bắc, Việt Bắc,
Đông Bắc, đồng bằng Sông Hồng, Bắc Trung Bộ, Nam Trung Bộ, Đông nam Bộ và
Tây Nam Bộ) và ở các địa hình khác nhau (miền núi, trung du, đồng bằng, ven
biển). Việt Nam hiện có trên 60 vùng ĐNN có tầm quan trọng quốc gia và quốc tế
nhƣ: vƣờn quốc gia Xuân Thủy (đƣợc công nhận là khu Ramsar), khu dự trữ sinh
quyển Cần Giờ, vƣờn quốc gia Tràm Chim, phá Tam Giang- Cầu Hai, Hồ Lak, hồ
Ba Bể, bãi triều tây nam Cà Mau, .v.v...
Riêng Đồng bằng sơng Cửu Long (ĐBSCL) có tổng diện tích phần đất liền là
4 triệu ha. Nếu tính cả diện tích vùng ven biển cạn dƣới 6 mét thì tổng diện tích của
ĐBSCL là 5.117.590 ha. Gần 90% tổng diện tích tự nhiên của đồng bằng đƣợc coi
là đất ngập nƣớc, trong thực tế đây là vùng đồng bằng đất ngập nƣớc điển hình của
vùng hạ lƣu sơng Mê-kơng. Hệ thống phân loại đất ngập nƣớc cho vùng hạ lƣu sông
Mekong”(1993) của Uỷ hội Sông Mê Kông đã phân loại đất ngập nƣớc cho vùng
ĐBSCL với 05 loại đất ngập nƣớc chính. Trên sở 5 loại chính đã phân chia thành 40
dạng (type) đất ngập nƣớc khác nhau. Hai hệ sinh thái rừng tiêu biểu đã hình thành
15
trên các vùng đất ngập nƣớc của đồng bằng sông Cửu Long là hệ sinh thái rừng
ngập mặn và hệ sinh thái rừng tràm. [10]
Đất ngập nƣớc ở đồng bằng sơng Cửu Long có nhiều giá trị và các chức năng
quan trọng. Sự đa dạng sinh học và các tài nguyên của đất ngập nƣớc có ý nghĩa lớn
trong quá trình phát triển của đồng bằng. Hàng năm, đồng bằng sông Cửu Long
cung cấp trên 40 % tổng sản lƣợng lƣơng thực của cả nƣớc và là nơi cƣ ngụ của trên
17 triệu ngƣời. Ngày nay, sản lƣợng lƣơng thực và thủy sản của tồn đồng bằng
đóng góp 1/3 tổng thu nhập quốc dân của cả nƣớc. Các hệ sinh thái rừng ngập mặn
và rừng tràm có nhiều giá trị trong việc cung cấp sản phẩm, duy trì cân bằng sinh
thái và bảo tồn thiên nhiên; cung cấp nơi kiếm ăn, khu cƣ trú cho các loài chim qúi
hiếm nhƣ : Sếu đầu đỏ, cồng cộc , ô tác , giang sen... và các loài sinh vật nƣớc nhƣ:
cua, cá, tôm; cung cấp dinh dƣỡng, tài nguyên thiên nhiên cho con ngƣời. Hệ sinh
thái rừng tràm có vai trị rất quan trọng nhƣ: hạn chế quá trình sinh phèn ở lớp đất
mặt và nƣớc mặt; lƣu trữ lƣợng nƣớc ngọt trong năm, duy trì độ ẩm của đất; Rừng
tràm cịn góp phần điều tiết khí hậu, duy trì độ ẩm khơng khí và hạn chế q trình
bốc hơi, tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp. [10]
1.1.3.2. Hiện trạng quản lý đất ngập nƣớc ở Việt Nam
a/ Quản lý đất ngập nước ở cấp trung ương.
Cho đến trƣớc năm 2003, Việt nam vẫn chƣa có một cơ quan nào chịu trách
nhiệm duy nhất về quản lý ĐNN ở cấp trung ƣơng. Mỗi bộ, ngành tùy theo chức
năng đƣợc Chính phủ phân cơng thực hiện việc quản lý theo lĩnh vực từng ngành
bao gồm các đối tƣợng ĐNN.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chịu trách nhiệm về quản lý các
vùng ĐNN thuộc canh tác lúa nƣớc, các VQG, khu bảo tồn ĐNN thuộc
hệ thống rừng đặc dụng, các cơng trình thủy lợi, các hồ chứa.
Bộ Thủy sản chịu trách nhiệm về ĐNN trong phạm vi diện tích mặt nƣớc
ni trồng thủy sản và vùng ven bờ biển.
16
Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng chịu trách nhiệm về quản lý lƣu vực song
và là cơ quan đầu mối quốc gia điều phối các hoạt động lien quan đến
Cơng ƣớc Ramsar.
Ngồi ra cịn có các ngành khác liên quan đến sử dụng ĐNN nhƣ giao thông
thủy, du lịch, thủy điện…
Đến năm 2003, Nghị định của Thủ tƣớng Chính phủ số 109/2003/NĐ – CP
ngày 23 tháng 9 năm 2003, đã phân công nhiệm vụ cho các Bộ, ngành và địa
phƣơng trong bảo tồn và phát triển bền vững ĐNN (Hộp 6), theo đó:
Bộ Tài ngun và Mơi trƣờng có trách nhiệm:
- Thực hiện chức năng quản lý nhà nƣớc về bảo tồn và phát triển bền vững
các vùng ĐNN (Điều 5, khoản 2) [14]
- Lập kế hoạch tổng thể về điều tra cơ bản, nghiên cứu, đánh giá hiện trạng
môi trƣờng các vùng ĐNN trên phạm vi cả nƣớc; chủ trì việc điều tra,
nghiên cứu lập quy hoạch bảo tồn và phát triển bền vững và trình Thủ
tƣớng Chính phủ thành lập các khu bảo tồn ĐNN có tầm quan trọng quốc
tế, quốc gia lien quan đến nhiều ngành và nằm trên địa bàn nhiều tỉnh
(Điều 9, 11) [14]
- Xây dựng, trình ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền các chính sách,
văn bản quy phạm pháp luật về các khu bảo tồn ĐNN; thanh tra, kiểm tra
việc thực hiện chính sách pháp luật về bảo tồn ĐNN và là cơ quan đầu
mối quốc gia chỉ đạo thực hiện Công ƣớc Ramsar (Điều 15) [14]
Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nơng thơn, Bộ Thủy sản có trách nhiệm:
- Tổ chức điều tra, nghiên cứu, lập quy hoạch bảo tồn và khai thác bền
vững các vùng ĐNN có tính chất chun ngành, có tầm quan trọng quốc
tế, quốc gia và nằm trên địa bàn nhiều tỉnh (Điều 9,11) [14]
- Chỉ đạo tổ chức quản lý các khu bảo tồn ĐNN chuyên ngành có tầm quan
trọng quốc gia, quốc tế (Điều 15) [14]
17
Một đặc điểm cơ bản của các vùng ĐNN ở Việt Nam là nơi sinh sống của
các cộng đồng dân cƣ từ thế hệ này sang thế hệ khác, đã hình thành những giá trị
văn hóa, tập qn canh tác đặc thù. Vì vậy, việc quản lý ĐNN khơng thể tách biệt
chuyên ngành và với việc phát triển cộng đồng. Tuy vậy, vấn đề tồn tại là sự thiếu
đồng bộ trong quy hoạch phát triển các vùng ĐNN, thiếu sự phối hợp giữa các
ngành trong quản lý tổng hợp ĐNN. Việc quản lý và sử dụng khơn khéo địi hỏi
phải có chính sách và biện pháp đồng bộ và tổng hợp. [10]
b/ Quản lý đất ngập nước ở cấp tỉnh
Tình hính quản lý ĐNN ở cấp tỉnh cũng tƣơng tự nhƣ cấp Trung ƣơng, nghĩa
là mỗi sở, ngành sẽ chịu trách nhiệm quản lý nhà nƣớc về lĩnh vực của mình trong
đó vấn đề liên quan ĐNN theo quy định của pháp luật và sự phân công của Ủy ban
Nhân dân tỉnh. Cụ thể, nghị định 109/2003/NĐ – CP đã quy định:
Ủy ban Nhân dân các tỉnh, thành phố tổ chức quản lý các khu bảo tồn
ĐNN không thuộc trách nhiệm quản lý của các Bộ và thuộc địa bàn của
tỉnh, thành phố mình. [14]
Sở tài nghuyên và Mơi trƣờng tỉnh, thành phố chủ trì điều tra, nghiên
cứu, lập quy hoạch bảo tồn và khai thác bền vững các vùng ĐNN có tầm
quan trọng thuộc địa phƣơng mình. [14]
Hiện nay, sự thiếu hiểu biết về bảo tồn và phát triển bền vững ĐNN ở các cơ
quan cấp tỉnh cịn rất hạn chế. Vì vậy, cần tăng cƣờng tun truyền, giáo dục ngƣời
dân địa phƣơng về ĐNN.
1.1.3.2. Một số thách thức đối với công tác quản lý và phát triển bền vững đất
ngập nƣớc ở Việt Nam hiện nay
Hệ sinh thái (HST) đất ngập nƣớc ở nƣớc ta rất đa dạng và phong phú và
mang lại nhiều lợi ích to lớn về kinh tế và xã hội. Trong những năm gần đây, vấn đề
ngập nƣớc ngày càng thu hút nhiều hơn sự quan tâm của các tổ chức, cá nhân trong
và ngoài nƣớc. Nhiều chức năng, giá trị của ĐNN ngày càng đƣợc làm rõ, đồng thời
18
cũng phát hiện những thách thức to lớn đối với ĐNN. Có thể kể đến một số thách
thức lớn nhƣ sau:
- Nhiều HST đất ngập nƣớc chƣa đƣợc biết đến và và chƣa đƣợc điều tra, đánh giá
về chức năng sinh thái, tiềm năng kinh tế, giá trị bảo tồn đa dạng sinh học.
- Chƣa có qui hoạch tổng thể ĐNN cho mục đích bảo tồn và khai thác để phục vụ
cho phát triển kinh tế – xã hội. Các HST đất ngập nƣớc ở nƣớc ta đang bị khai thác
bừa bãi, không phù hợp với chức năng và giá trị kinh tế, sinh thái nên hiệu qủa thấp,
gây những hậu quả lâu dài khó khắc phục. [12]
- Mơi trƣờng sống, nơi di cƣ của nhiều lòai sinh vật bị phá hủy, bị ô nhiễm, đa dạng
sinh học và các nguồn tài nguyên ĐNN bị suy giảm nghiêm trọng do các họat động
kinh tế xã hội – nhân sinh nhƣ: (chiến tranh, chuyển đổi mục đích sử dụng, xây
dựng cơ sở hạ tầng và đào kinh thuỷ lợi, chất thải công nghiệp, đô thị và sinh hoạt,
nuôi trồng và chế biến thủy sản, đánh bắt thủy sản bằng phƣơng pháp có tính hủy
diệt, chặt phá rừng ngập mặn, phá hủy rạn san hơ và cỏ biển, sử dụng hóa chất bảo
vệ thực vật và phân bón khơng hợp lý trong sản xuất nông nghiệp, và các họat động
kinh tế khác thiếu qui họach ...); và do các qúa trình tự nhiên (xói lở, bão lũ, hạn
hán, cháy rừng, mặn hóa, ngọt hóa...). [10]
- Dân số gia tăng quá nhanh, phƣơng thức và tập quán lạc hậu, sự nghèo đói tại các
vùng ĐNN và vùng xung quanh đã dẫn tới việc khai thác cạn kiệt tài nguyên ĐNN,
làm thu hẹp diện tích ĐNN và làm biến đổi nhiều lọai hình ĐNN theo chiều hƣớng
bất lợi.
- Hệ thống chính sách và pháp luật để quản lý ĐNN còn thiếu đồng bộ và chƣa hồn
thiện, vẫn chƣa có một chiến lƣợc hay văn bản mang tính định hƣớng cụ thể. Các
điều khoản qui định pháp lý có liên quan đến ĐNN bị phân tán, chồng chéo, thiếu
cụ thể trong nhiều văn bản qui phạm pháp luật khác nhau, nên rất khó thực thi và
thực thi kém hiệu quả.
- Đầu tƣ nguồn lực cho việc bảo tồn và phát triển bền vững ĐNN chƣa tƣơng xứng
với tiềm năng và giá trị của nó. Nguồn vốn đầu tƣ cho nghiên cứu khoa học, xây
19
dựng các mơ hình phát triển bền vững ĐNN, cho việc bảo tồn, bảo vệ môi trƣờng và
tài nguyên vùng ĐNN cịn ở mức thấp, khơng hợp lý, thiếu cân đối.
- Việc quản lý ĐNN chƣa hợp lý, thiếu thống nhất và hiệu quả thấp vì thiếu những
qui họach tổng thể và các cơ chế hợp tác còn kém hiệu quả. Chính quyền và cộng
đồng địa phƣơng chƣa thể hiện vai trò, trách nhiệm trong quản lý, bảo tồn và sử
dụng bền vững ĐNN.
- Vai trò của cộng đồng sinh sống trên các vùng đất ngập nƣớc và các vùng lân cận
có ý nghĩa rất quan trọng trong việc bảo vệ các hệ sinh thái ĐNN nhƣng chƣa đƣợc
phát huy; chƣa thực hiện đƣợc việc khai thác tiềm năng của ĐNN góp phần vào
cơng cuộc xóa đói, giảm nghèo, thậm chí ở nhiều nơi lợi ích của cộng đồng cịn bị
xâm hại, gây nguy cơ bất ổn định trong vùng
1.2. Điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội khu vực Hồ Pa Khoang
1.2.1. Điều kiện tự nhiên khu vực Hồ Pa Khoang
1.2.1.1. Vị trí địa lý khu vực Hồ Pa khoang
Khu vực hồ Pa Khoang có Tọa độ địa lý: 103°04' đến 103°11' kinh độ đông
và 21°23' đến 21°29' vĩ độ bắc, nằm trên địa bàn xã Mƣờng Phăng, cách trung tâm
thành phố Điện Biên 15 km về phía Đơng Bắc. Từ Thành phố Điện Biên Phủ có 2
tuyến đƣờng có thể đi đến Hồ Pa Khoang là tuyến đi theo quốc lộ 279 dài khoảng
35km và tuyến đi theo đƣờng đèo tới phƣờng Noong Bua tới Cò Cƣợm và đến Hồ
Pa Khoang dài khoảng 25km.
20
Hình 1-1: Bản đồ địa hình khu vực hồ Pa Khoang
1.2.1.2. Địa hình
Các dạng địa hình chính gồm:
Dãy núi cao Chong Chia gồm các đỉnh núi sát nhau, có độ cao trung bình từ
1400 đến 1700m, nằm ở phía Đơng và Đông nam Hồ, sƣờn của núi cũng là lƣu vực
của hồ.
Phía Tây và Tây bắc của Hồ là dãy núi có độ cao từ 1000- 1200m, đỉnh của dãy núi
cũng là đƣờng phân thủy giữ các suối chảy vào hồ Pa Khoang và sơng Na Lng và sơng
Nậm Rốm.
Phía Đông Bắc của Hồ là lƣu vực suối Nậm Phăng trải rộng từ mép hồ tới
chân dãy Chong Chia, địa hình thung lũng bằng phẳng dạng nan quạt, khu vực này
là trung tâm xã Mƣờng Phăng, hầu hết các bản đều phân bố trong thung lũng
sông Nậm Phăng.
21
1.2.1.3. Khí hậu
Khí hậu
Khu vực này mang tính chất nhiệt đới gió mùa chịu ảnh hƣởng của khối khơng
khí phía tây Hoàng Liên Sơn. Nằm ở độ cao trên 900 m, khí hậu ở Pa Khoang tƣơng đối
mát.
Trong thời kỳ hè thu chịu ảnh hƣởng của gió mùa Tây nam, mƣa rất nhiều. Thời
kỳ Đông xuân khu vực không chịu ảnh hƣởng trực tiếp của khơng khí lạnh Đơng Bắc
nên ấm hơn so với các khu vực thuộc vùng đông bắc. Do tác động của địa hình và gió
khu vực này nhiều nắng, hầu nhƣ khơng có mƣa phùn do ảnh hƣởng của hiệu ứng
phơn.
Một ảnh hƣởng quan trọng khác của địa hình liên quan tới hiện tƣợng giảm
nhiệt độ theo độ cao. Tính trung bình nhiệt độ giảm 0,50 khi tăng cao 100m. Khu
vực Hồ Pa Khoang độ cao >900m nên có khí hậu mát.
Nhiệt độ
Theo quan niệm ở vùng nhiệt đới mùa lạnh là thời kỳ có nhiệt độ trung bình
dƣới 200C. Vùng thành Phố Điện Biên trong khoảng độ cao 400 - 500m mùa lạnh
kéo dài từ 3-5 tháng và càng lên cao mùa lạnh càng kéo dài với gradien 0,3
tháng/100m. Tại Pa Khoang mùa lạnh kéo dài 4,5-7 tháng và từ độ cao này trở lên
độ dài mùa lạnh tăng rất nhanh theo độ cao đến 8 tháng (quanh năm lạnh) ở độ cao
1400-1500m.
Vùng Pa Khoang có lƣợng mƣa trung bình năm đạt 1583mm. Mƣa bắt đầu từ tháng
IV kết thúc vào tháng X, kéo dài trong 7 tháng. Tháng có lƣợng mƣa trung bình lớn
nhất là tháng VII hoặc tháng VIII, khoảng 300-350mm.
Chế độ ẩm, bốc hơi
Trị số ẩm ƣớt tƣơng đối đạt khoảng 83% và duy trì hầu nhƣ quanh năm. Thời
kỳ có độ ẩm cao nhất không phải là các tháng giữa mùa đơng nhƣ tình hình chung
mà là những tháng giữa mùa hạ, đầu mùa đông (từ tháng VI-X). Từ tháng II-IV trị
số độ ẩm trung bình thấp khoảng 78-80%.
22
Bảng 1.1: Các đặc trƣng khí hậu khu vực nghiên cứu
I
Nhiệt
độ
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
BQ
năm
Năm
16,5 23,1 19,7 23,6 26,1 26,1 26,5 25,8 25,3
23,4
20,5 16,3
22,8
2009
17,3 20,4 21,2 24,3 24,6 26,9 28,9 25,6 24,2
24,2
20,6 16,0
22,9
2010
22,9
18,0 19,0
22,3
2011
o
( C)
Ẩm
độ
(%)
Số giờ
nắng
(giờ)
Lƣợng
mƣa
(mm)
17
18,7 21,5 22,7 24,8
27
26
25,9 24,3
79
76
77
85
79
85
84
86
81
7983
83
83
81
2009
83
84
83
84
84
85
91
90
88
85
82
84
85
2010
79
75
80
82
83
84
87
88
87
82
81
80
82
2011
130
196
152
178
226
81
162
87
171
173
155
121
1.832
2009
188
200
194
207
178
154
103
156
159
170
197
145
2.051
2010
176
212
220
145
189
160
98
165
147
146
150
189
1.997
2011
17
12
115
126
92
399
313
376
50
27
26
25
1..578 2009
-
23
40
87
103
108
437
363
50
50
17
1
1.279
2010
2
2
-
224
114
279
358
161
291
17
4
-
1.452
2011
[11]
1.2.1.4. Tài nguyên sinh vật và đa dạng sinh học
1.2.1.4.1. Thảm thực vật
Khu vực hồ Pa Khoang có 4 kiểu thảm thực vật chính gồm:
a. Kiểu Rừng á nhiệt đới thƣờng xanh nguyên sinh
Phân bố ở khu di tích lịch sử Mƣờng Phăng, rừng có cấu trúc 4 tầng. Tầng
vƣợt tán phát triển với các cây gỗ có chiều cao tới là 15 m. Các loài cây gỗ lớn gồm:
Cọ phèn (Protium serratum), Ba gạc vịng (Rauvolfia verticillata), Gõ mìn (Zenia
insignis), Ràng ràng mật (Placolobium hoaense), Dẻ cau (Lithocarpus fenestratus),
Giẻ quả núm (Lithocarpus mucronatus), Chò đãi (Annamocarya sinensis), Re trắng
quả to (Phoebe macrocarpa), Lát hoa (Chukrasia tabularis) Đi ngựa (Rhoiptelea
chiliantha) . hình 1.2 [18]
23
Hình 1.2. Rừng ngun sinh tại Khu di tích Mƣờng Phăng
b. Rừng á nhiệt đới thƣờng xanh thứ sinh
Đây là kiểu rừng chiếm diện tích lớn ở khu vực hồ Pa Khoang, phân bố trên
các núi độ cao trung bình xung quanh hồ. Thành phần loài thực vật ở kiểu thứ sinh
gồm. Ràng ràng mật (Placolobium hoaense), Cà ổi (lá) đỏ (Castanopsis hystrix), Cà
ổi sa pa (Castanopsis lecomtei), (cây) Đội mũ (Mitrephora calcarea), Gõ mìn
(Zenia insignis), Sồi cánh Fagus longipetiolata), Dẻ cau (Lithocarpus fenestratus),
Sồi đen (Quercus variabilis), Chò đãi (Annamocarya sinensis). hình 1.3 [18]
c. Trảng cỏ và cây bụi
Phân bố ở khu vực xung quanh khu dân cƣ hoặc đất nơng nghiệp của xã
Mƣờng Phăng. Các lồi thực vật phổ biến gồm: Tổ kén (Helicteres sp.), cò ke
(Grewia microcos), hồng bì rừng (Clausena lansium), thơi ba (Alangium kurzii),
thơi chanh (Evodia meliaefolia), ba soi (Macaranga denticulata), ba bét (Mallotus
paniculatus), bùng bục (Mallotus barbatus). Họ Cúc (Asteraceae) nhƣ cứt lợn
(Ageratum conyzoides), cỏ lào (Eupatorium odoratum), đặc biệt lồi cúc hơi
(Synedrella nodiflora) và một số cây gỗ dạng bụi khác. Hình 1.4. [18]
24
Hình 1.3. Rừng thứ sinh ven hồ Pa Khoang
Hình 1.4. Trảng cỏ và cây bụi khu vực hồ Pa Khoang
25
