Bài 46. Cơ chế điều hòa sinh sản

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

Bộ môn: Sinh học 11 CB Người soạn: Nguyễn Thị Thu Thảo
Ngày soạn: Lớp dạy:

Tiết dạy:

<b>Bài 46: CƠ CHẾ ĐIỀU HÒA SINH SẢN</b>
<b>I.Mục tiêu</b>

<b>1.Kiến thức </b>

-Nắm được cơ chế điều hòa sản sinh tinh trùng.
-Nắm được cơ chế điều hòa sinh trứng.

-Nêu được sự ảnh hưởng của mơi trường và thần kinh đến sự
điều hịa q trình sinh tinh và sinh trứng.

<b>2.Kỹ năng</b>

-Quan sát, tư duy, so sánh khái quát hóa.
-Nâng cao khả năng hoạt động nhóm.
-Vận dụng kiến thức.

<b>3.Thái độ</b>

-Tự giác chăm sóc và bảo vệ sức khỏe vị thành niên hiệu quả.

-Tuyên truyền phổ biến kiến thức trong đời sống nâng cao hiểu biết cho mọi người.
<b>II.Chuẩn bị</b>

<b>1.Giáo viên</b>
-Giáo án.

-PHT

<b>PHT 1 : Tìm hiểu các hocmon điều hòa sinh tinh</b>

<b>Tên hoocmon</b> <b>Nơi sản suất</b> <b>Vai trị</b>

<b>GnRH</b> Vùng dưới đồi Kích thích tuyến n sản xuất FSH và LH
<b>FSH</b> Tuyến yên Kích thích ống sinh tinh sản sinh tinh trùng

<b>LH</b> Tuyến yên Kích thích tế bào kẽ sản sinh ra testosterol

<b>Testosterol</b> Tế bào kẽ Kích thích sự phát triển của ống sinh tinh và tinh
trùng

<b>PHT 2: Tìm hiểu các hocmon điều hịa sinh trứng</b>

<b>Tên hoocmon</b> <b>Nơi sản xuất</b> <b>Vai trị</b>

<b>GnRH</b> Vùng dưới đồi Kích thích tuyến yên sản xuất FSH và LH

<b>FSH</b> Tuyến yên Kích thích nang trứng phát triển và tiết ra_Ơstrogel

<b>LH</b> Tuyến yên

LH làm trứng chín và rụng thể vàng
Thể vàng tiết ra hocmoon ơstrogel và

progesterol.
<b>Ơstrogel</b> Thể vàng và

nang trứng. Làm cho niêm mạc phát triển dày lên để đón_{chờ trứng đã thụ tinh.}
<b>Progesterol</b> Thể vàng

<b>2.Học sinh: </b>

-Tự nghiên cứu SGK.

-Nhớ lại kiến thức về sinh sản hữu tính đã học ở tiết trước.
<b>III.Tiến trình tiết dạy:</b>

<b>1.Ổn định lớp</b>
<b>2.Kiểm tra bài cũ</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

<b>3.Bài mới:</b>

Ở bài trước, chúng ta đã hiểu sinh sản hữu tính là gì. Vậy q trình sản sinh tinh trùng và
trứng được điều hịa như thế nào và có những nhân tố nào ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh
và sinh trứng thì chúng ta cùng tìm hiểu sang bài tiếp theo

<b>Bài 46: CƠ CHẾ ĐIỀU HÒA SINH SẢN.</b>
<b>T</b>

<b>L</b>

<b>Hoạt động của giáo viên</b> <b>Hoạt động của học sinh</b> <b>Nội dung</b>

27
ph
út

<b>HĐ1: Tìm hiểu về cơ chế điều</b>
<b>hịa sinh tinh và sinh trứng.</b>
<b>PPDH: Trực quan + vấn đáp +</b>
<b>PHT</b>

-Tại sao nói điều hòa sinh sản
chủ yếu là điều hịa sinh tinh và
sinh trứng?

- Có những nhân tố nào ảnh
hưởng đến quá trình sinh tinh và
sinh trứng?

Các yếu tố môi trường ảnh
hưởng đến quá trình sản sinh
tinh trùng và trứng thông qua tác
động lên hệ thần kinh và hệ nội
tiết, hệ thần kinh tác động đến
q trình sản sinh tinh trùng và
trứng cũng thơng qua hệ nội tiết.
- Ở đây chúng ta chỉ xét các
tuyến nội tiết. Sản phẩm của
tuyến nội tiết là gì?

Các Hoocmơn là yếu tố chủ yếu
tham gia điều hòa sinh tinh và
sinh trứng do các tuyến nội tiết
tiết ra -> theo đường máu:
+ Đến tinh hồn kích thích q
trình sản sinh tinh trùng.

+ Đến buồng trứng kích thích
q trình sản sinh trứng.

Trong các nhân tố ảnh hưởng
đến quá trình sinh tinh và sinh
trứng thì hệ nội tiết đóng vai trò
chủ yếu mà trong đó chính là
hoocmon.

- Sinh sản là quá trình kết
hợp tế bào sinh dục đực
(tinh trùng) và tế bào sinh
dục cái (trứng) để tạo
thành hợp tử phát triển
thành cơ thể. Việc sản sinh
ra tinh trùng và trứng liên
quan trực tiếp đến kết quả
của sinh sản.

- Các nhân tố môi trường,
hệ thần kinh, hệ nội tiết.

- Hoocmon

<b>I.Cơ chế điều hịa sinh</b>
<b>tinh và sinh trứng</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

-Có những Hooc môn nào ảnh
hưởng đến sự sinh tinh?

+ GnRH: Grown Releasing
Hormone ( Hocmon tăng
trưởng).

+ FSH: Follicle Stimulating
Hormon (Hocmon kích thích
nang trứng).

+ LH: Luteinizing Hormon
(Hocmon kích thích thể vàng).
+ Testotstêrơn: Hocmon sinh
dục nam.

Hồn thành nội dung PHT số 1
<b>“Tìm hiểu các hoocmon điều</b>
<b>hòa sinh tinh” </b>

- Cho HS thảo luận nhanh theo
bàn (vì PHT đã giao về nhà
chuẩn bị trước).

Vấn đáp học sinh để hoàn thành
nội dung phiếu học tập.

<b>-Qua đó, em nào có thể khái quát</b>
lại cơ chế điều hòa sinh tinh?

<b>-Vậy theo các em, khi cơ chế</b>
điều hòa sinh tinh được điều

khiển theo 1 chiều như vậy, thì
nồng độ Testostêrơn trong máu
sẽ rất cao, như vậy hiện tượng gì
sẽ xảy ra?

<b>-Khi nồng độ Testostêrơn trong</b>
máu quá cao, tinh trùng được sản
sinh quá nhiều thì quá trình sinh

-GnRH, FSH, LH,
Testotstêrơn

- Khi có kích từ môi
trường, sẽ làm cho vùng
dưới đồi sản sinh ra
hocmon GnRH, hocmon
này sẽ kích thích tuyến
yên sản sinh ra FSH và
LH, trong đó, FSH sẽ kích
thích ống sinh tinh sản
sinh tinh trùng, LH kích
thích tế bào kẽ sản sinh ra
testosterol,

Testostêrơn kích thích sự
phát triển của ống sinh
tinh và tinh trùng.

- Tinh trùng sẽ được sản
sinh rất nhiều.

- Lúc này, khi nồng độ
Testostêrơn trong máu q
cao, nó sẽ quay lại ức chế

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

tinh được điều chỉnh như thế
nào?

- Khi nồng độ testosteron trong
máu tăng cao gây ức chế ngược
lên tuyến yên và vùng dưới đồi
thì người ta gọi là cơ chế liên hệ
ngược hay cơ chế điều hịa
ngược âm tính.

Vậy khi tuyến n và vùng dưới
đồi bị ức chế thì nồng độ
Testosteron trong máu lúc này
thế nào?

<b>-Khi nồng độ testosteron trong</b>
máu giảm dưới mức sinh lí thì
dẫn đến hiện tượng gì?

-Vậy từ những gì đã phân tích ở
trên một em hãy cho cô biết cơ
chế liên hệ ngược điều hòa việc
sinh tinh như thế nào?

-Vậy vai trị của cơ chế liên hệ

ngược là gì?

GV bổ sung ý nghĩa của cơ chế
điều hịa ngược: nhờ có cơ chế
điều hịa ngược này mà giúp cơ
thể duy trì và ổn định được yếu
tố nội môi đảm bảo sự thống
nhất của cơ thể.

- Cho biết tên của các hoocmôn
ảnh hưởng đến quá trình phát
triển, chín và rụng trứng?

vùng dưới đồi và tuyến
yên giảm và ngừng tiết
GnRH, FSH, LH.

- Nồng độ Testosteron
trong máu lúc này giảm.
- Không gây ức chế ngược
lên vùng dưới đồi và tuyến
yên và hai bộ phận này lại
tăng tiết hoocmon.

-Khi nồng độ hoocmon
testosteron trong máu cao
sẽ gây ức chế ngược lên
tuyến yên và vùng dưới
đồi, làm hai bộ phận này
giảm tiết GnRH, FSH, và

LH -> tế bào kẽ giảm tiết
testosteron -> nồng độ
testosterol sẽ giảm không
gây ức chế lên vùng dưới
đồi và tuyến yên nên hai
bộ phận này lại tăng tiết
hoocmon.

- Điều hòa hoocmon trong
máu -> Điều hòa việc sinh
tinh.

- GnRH, FSH, LH,
Ostrogen, Progesteron.

* Cơ chế liên hệ
ngược:

- Khi nồng độ

hoocmon testosteron
trong máu cao sẽ gây
ức chế ngược lên tuyến
yên và vùng dưới đồi,
làm hai bộ phận này
giảm tiết GnRH, FSH,
và LH -> tế bào kẽ
giảm tiết testosteron ->
nồng độ testosterol sẽ
giảm không gây ức chế

lên vùng dưới đồi và
tuyến yên nên hai bộ
phận này lại tăng tiết
hoocmon.

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

Hoàn thành nội dung PHT số 2 “
<b>Tìm hiểu các hoocmon điều</b>
<b>hòa sinh trứng”</b>

Nhận xét, bổ sung, giảng giải và
hồn thiện kiến thức.

- Sự điều hịa sinh trứng có thực
hiện theo cơ chế liên hệ ngược
khơng?

- Ở quá trình sinh tinh
testosteron điều tiết cơ chế liên
hệ ngược. Vậy ở quá trình sinh
trứng hoocmon nào điều tiết cơ
chế liên hệ ngược?

-Vậy cụ thể cơ chế liên hệ ngược
điều hịa q trình sinh trứng
như thế nào?

- Tại sao quá trình phát triển,
chín và rụng trứng diễn ra theo
chu kì?

Mỗi lồi động vật khác nhau có
chu kì chín và rụng trứng khác
nhau. Yêu cầu HS đọc ví dụ
trang 180.

- Từ kiến thức chúng ta phân
tích, hãy cho biết: Tại sao phụ
nữ uống viên thuốc tránh thai lại
có thể tránh được mang thai?

- Có.

- Ơstrogen và Progesteron.

-Nồng độ progesteron và
ostrogen trong máu tăng
cao ức chế ngược lên vùng
dưới đồi và tuyến yên nên
làm cho hai bộ phận này
giảm tiết GnRH, FSH và
LH=>trứng khơng chín và
khơng rụng. Khi nồng độ
của 2 hoocmon này giảm
thì vùng dưới đồi và tuyến
n khơng bị ức chế tiếp
tục tiết hoocmon FSH và
LH gây trứng chín và rụng
theo chu kì.

-Nồng độ hoocmon sinh

dục biến đổi theo chu kì
(nhờ liên hệ ngược) →
quá trình chín và rụng
trứng cũng diễn ra theo
chu kì.

- HS đứng dậy đọc ví dụ
Trang 180.

-Vì trong thuốc tránh thai
có chứa các hocmon
progesteron và ostrogen,
các hoocmon này có tác
dụng ức chế lên tuyến yên

PHT

* Cơ chế liên hệ
ngược:

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

- Ở vật ni làm thế nào để kích
thích nhiều trứng chín và rụng
cùng lúc để tạo ra nhiều con?
- Sau khi tìm hiểu xong cơ chế
điều hịa sinh tinh và sinh trứng
vậy một bạn hãy cho cô biết cơ
chế điều hòa sinh tinh và sinh
trứng giống và khác nhau ở điểm
nào?

và vùng dưới đồi, làm
giảm tiết GnRH, FSH và
LH, dẫn đến trứng khơng
chín và khơng rụng, giúp
tránh được mang thai.
-Có thể tiêm hoocmon
FSH và LH hoặc trộn
hoocmon vào thức ăn.
- Giống:

+ Đều có sự tham gia điều
hịa của các hoocmon
FSH, LH và GnRH.

+ Đều có cơ chế liên hệ
ngược.

- Khác:

+ Ở cơ chế điều hòa sinh
tinh: không diễn ra theo
chu kì.

+ Ở điều hịa sinh trứng:
diễn ra theo chu kì.

<b>HĐ 2: Tìm hiểu về ảnh hưởng</b>
<b>của thần kinh và mơi trường</b>
<b>sống đến q trình sinh tinh và</b>
<b>sinh trứng.</b>

<b>PP: Ví dụ + vấn đáp</b>

-Yếu tố thần kinh ảnh hưởng đến
quá trình sinh sản như thế nào?

Căng thẳng thần kinh kéo dài, sợ
hãi, lo âu, buồn phiền kéo dài
gây rối loạn quá trình trứng chín
và rụng, làm giảm sản sinh tinh
trùng.

- Vậy chúng ta cần có những
biện pháp nào để tránh bị stress
trong đời sống hằng ngày?

-Yêu cầu HS quan sát các ví dụ
và cho biết trong từng ví dụ đó
yếu tố môi trường nào ảnh

- Thần kinh ảnh hưởng
đến hệ nội tiết từ đó ảnh
hưởng đến q trình sinh
sản

- Có chế độ làm việc nghỉ
ngơi hợp lí, thường xuyên
luyện tập thể dục thể thao,
có chế độ dinh dưỡng phù
hợp để tránh bị stress.

<b>II.Ảnh hưởng của</b>
<b>thần kinh và môi</b>
<b>trường sống đến quá</b>
<b>trình sinh tinh và sinh</b>
<b>trứng</b>

<b>1. Ảnh hưởng của</b>
<b>thần kinh.</b>

- Căng thẳng thần kinh,
lo âu, sợ hãi kéo dài
hay đột ngột gây rối
loạn q trình trứng
chín và rụng, làm giảm
sản sinh tinh trùng.

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

hưởng đến sinh sản?
Ví dụ 1: Ở cá chép
Bể 1: chế độ ánh sáng
bình thường → Đẻ

Bể 2: Để trong tối → Khơng đẻ
Ví dụ 2: Ở cá Rơ phi vùng xích
đạo có nhiệt độ trung bình 30o_C,
đẻ 11 lứa/ năm. Đẻ quanh năm.
Còn ở nhiệt độ 16-18o_C


ngừng đẻ.

Ở 2 ví dụ trên, yếu tố ánh sáng
nhiệt độ thuộc các điều kiện tự
nhiên. ở mỗi loài, động vật sinh
sản ở nhiệt độ, độ ẩm chế độ ánh
sang thích hợp. Ngồi khoảng
thích hợp này sẽ ức chế q trình
sinh sản.

Ví dụ 3: Ở Cóc đẻ rộ trong tháng
4 và khối lượng 2 buồng trứng
giảm. Sau đó, nếu được ăn uống
đầy đủ -> buồng trứng phục hồi
khối lượng → lại có khả năng
sinh đẻ.

Vậy theo các em Cóc khơng
được cung cấp thức ăn đầy đủ thì
buồng trứng có phục hồi khối
lượng khơng? Vì sao?

Ví dụ 4: Ở người nghiện rượu,
bia, thuốc lá, ma túy  rối loạn
quá trình sản sinh trứng và tinh
trùng .

- Vì sao chất kích thích làm rối
loạn q trình sản tinh trùng và
trứng?

Trong thuốc lá có hơn 200 loại
hóa chất độc hại như: Nicotin,
CO, chất sinh ung thư, các chất
thuộc nhóm benzen.

Tỉ lệ sinh đẻ ở phụ nữ hút thuốc

- Ánh sáng.

- Nhiệt độ.

- Chế độ dinh dưỡng.

- Khơng. Vì nếu thiếu ăn,
chế độ ăn uống khơng hợp
lí gây rối loạn quá trình
chuyển hóa vật chất trong
cơ thể.

Thiếu nguyên liệu để xây
dựng nên tế bào, mơ, dịch
tiêu hóa, hoocmon..

- Chất kích thích.

- Vì trong rượu, bia, thuốc
lá, ma túy có các chất độc
hại gây ảnh hưởng đến
thần kinh trung ương và
gây rối loạn nội tiết tố nên

ảnh hưởng đến quá trình
sinh sản.

- Điều kiện tự nhiên
như nhiệt độ, độ ẩm,
ánh sáng …ảnh hưởng
đến sinh sản ở động
vật.

- Chế độ dinh dưỡng
không hợp lí gây rối
loạn quá trình chuyển
hóa vật chất trong cơ
thể ảnh hưởng tới quá
trình sinh tinh và sinh
trứng.

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

thấp hơn khoảng 30% so với phụ
nữ không hút thuốc. Nếu phụ nữ
mang thai hút thuốc lá tỉ lệ sẩy
thai, đẻ non cao hơn so với
những người không hút thuốc. ở
nam giới hút thuốc lá ảnh hưởng
đến số lượng và tình trạng của
tinh trùng. Vậy nên không nên
sử dụng thuốc lá, ma túy, tránh
lạm dụng rượu, bia để đảm bảo
sức khỏe sinh sản.

- Yêu cầu học sinh lấy thêm ví

dụ về các yếu tố ảnh hưởng đến
quá trình sinh sản ở động vật?

- Trong chăn nuôi để đảm bảo
cho vật nuôi sinh trưởng và sinh
sản tốt nhất cần chú ý đến những
biện pháp kĩ thuật nào?

- Ở động vật nuôi bị kích
thích bởi âm thanh mạnh
con cái bị rối loạn chu kì
rụng trứng.

- Gà, vịt ăn thiếu chất sẽ
ngừng đẻ.

- Ở người tuổi dậy thì
muộn ở các nước có nền
kinh tế nghèo.

- Ngoài ra tuổi cao, dùng
thuốc, hóa chất, thường
xuyên chịu ảnh hưởng của
bức xạ điện thoại, laptop
cũng nguy hại đến sinh
sản.

- Tạo điều kiện sống tốt
nhất cho vật nuôi: chỗ ở
thoáng mát sạch sẽ tránh

tiếng ồn...

+ Có chế độ dinh dưỡng
trong thời kì sinh sản.

<b>4. Củng cố:</b>

Câu 1: Hoocmon nào kích thích ống sinh tinh sản sinh ra tinh trùng?
A. LF

B. FSH
C. Ơstrôgen
D. Prôgestêrôn

Câu 2: Hoocmon nào kích thích nang trứng chin và rụng trứng, duy trì thể vàng?
A.Ơstrơgen

B. FSH

C. Testostêrơn
D.LH

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9></div>

<!--links-->