Bài 18. Những năm đầu của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp (1946 - 1950)

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

Bài 18: Tiết 1

<b>NHỮNG NĂM ĐẦU CỦA CUỘC KHÁNG CHIẾN TOÀN QUỐC </b>

<b>CHỐNG THỰC DÂN PHÁP (1946-1950)</b>

<b>A.</b> <b>Mục tiêu bài học</b>
<b>I.</b> <b>Về kiến thức</b>

Giúp học sinh:

<b>-</b> Hiểu được hoàn cảnh nổ ra cuộc kháng chiến toàn quốc chống Pháp (19/12/1946) và
những nét chính của đường lối kháng chiến chống Pháp.

<b>-</b> Biết được những diễn biến chính của cuộc chiến đấu ở các đơ thị phía Bắc vĩ tuyến 16
và ý nghĩa, tác dụng của cuộc chiến đấu đó với cuộc kháng chiến.

<b>-</b> Biết được những việc làm cụ thể của ta để chuẩn bị cho cuộc kháng chiến lâu dài.
<b>II.</b> <b>Về thái độ, tư tưởng, tình cảm</b>

<b>-</b> Giáo dục lòng căm thù thực dân Pháp.

<b>-</b> Học tập tinh thần yêu nước, ý chí bất khuất của nhân dân trong cuộc đấu tranh bảo vệ
độc lập cho Tổ quốc.

<b>-</b> Củng cố niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh.
<b>III.</b> <b>Về kĩ năng</b>

<b>-</b> Củng cố kĩ năng phân tích, đánh giá các sự kiện để rút ra những nhận định lịch sử.
<b>-</b> Rèn luyện kĩ năng sử dụng tranh, ảnh để nhận thức lịch sử.

<b>B.</b> <b>Thiết bị, tài liệu dạy học</b>

<b>-</b> Ảnh: “Quyết tử quân” Hà Nội ôm bom ba càng đón đánh xe tăng Pháp; Bom ba càng;
Nhân dân phố Mai Hắc Đế dùng giường, tủ dựng chiến lũy…

<b>-</b> Clip: Cuộc chiến đấu ở Thủ đô Hà Nội trong những tháng đầu kháng chiến chống
Pháp.

Nguồn: (từ 2 phút 27 đến 3 phút
36).

<b>-</b> Tác phẩm Kháng chiến nhất định thắng lợi của Trường Chinh.
<b>C.</b> <b>Tiến trình tổ chức hoạt động dạy-học (45 phút)</b>

<b>I.</b> <b>Ổn định lớp (1 phút): Nắm sĩ số lớp học.</b>
<b>II.</b> <b>Kiểm tra bài cũ (5 phút)</b>

<b>Câu 1: Hãy nêu những kết quả chủ yếu đạt được trong việc giải quyết những khó khăn </b>
của đất nước ta sau Cách mạng tháng Tám. Ý nghĩa của những kết quả đó là gì?

<b>Câu 2: Vì sao Đảng và Chính phủ ta quyết định hịa hỗn với Pháp? Ý nghĩa của việc ta </b>
hịa hỗn với Pháp là gì?

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

<b>1. Dẫn nhập vào bài mới (1 phút)</b>

Với dã tâm xâm lược nước ta một lần nữa, Pháp đã trắng trợn xé bỏ Hiệp định Sơ bộ
(6/3/1946) và Tạm ước (14/9/1946), đẩy nhân dân Việt Nam đứng trước hai con đường: hoặc
là cầm vũ khí đứng lên kháng chiến để bảo vệ nền độc lập, tự do của Tổ quốc; hoặc là cúi đầu
làm nơ lệ cho Pháp. Trước tình hình đó, ta đã chủ động phát động cuộc kháng chiến toàn
quốc chống thực dân Pháp xâm lược. Vậy nội dung chính của Đường lối kháng chiến chống
Pháp của Đảng là gì và cuộc chiến đấu của quân dân ta trong những tháng đầu kháng chiến

toàn quốc chống Pháp xâm lược đã diễn ra như thế nào? Chúng ta cùng nhau tìm hiểu bài học
ngày hơm nay, bài 18: NHỮNG NĂM ĐẦU CỦA CUỘC KHÁNG CHIẾN TOÀN QUỐC
CHỐNG THỰC DÂN PHÁP (1946-1950).

<b>2. Tiến trình tổ chức hoạt động dạy-học (36 phút)</b>
<b>Thời </b>

<b>gian</b> <b>Hoạt động của giáo viên và học sinh</b> <b>Kiến thức cơ bản</b>
8 phút <b>Hoạt động 1: Cá nhân, cả lớp </b>

<b>-</b>Giáo viên dẫn dắt: Sau khi kí Hiệp định Sơ bộ 6/3/1946 và
Tạm ước 14/9/1946, ta đã nghiêm chỉnh thực hiện việc
ngừng bắn ở miền Bắc, thả một số tù binh, trao trả viện
Paxtơ ở Hà Nội cho Pháp. Nhưng Pháp tìm mọi cách khơng
thực hiện và phá hoại nội dung hiệp định đã kí.

<b>-</b>Giáo viên yêu cầu học sinh theo dõi sách giáo khoa, trả lời
câu hỏi: Những hành động nào chứng tỏ Pháp không
<i><b>nghiêm hỉnh thi hành hiệp định?</b></i>

<b>-</b>Học sinh theo dõi sách giáo khoa, trả lời câu hỏi.
<b>-</b>Giáo viên nhận xét, bổ sung.

<b>I. Kháng chiến toàn</b>
<b>quốc chống thực</b>
<b>dân Pháp bùng nổ</b>

<b>1. Thực dân Pháp</b>
<b>bội ước và tiến</b>
<b>công nước ta</b>

<b>-</b>Sau Hiệp định Sơ bộ
6/3/1946 và Tạm ước
14/9 Pháp vẫn tấn
công ta ở Nam bộ,
mặt khác tăng cường
khiêu khích ta ở Hải
Phòng, Lạng Sơn,
nhất là ở Hà Nội
tháng 12/1946.
<b>-</b>Ngày 18/12/1946,

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

<b>-</b>Giáo viên nêu câu hỏi: Tại sao Pháp lại có những hành
<i><b>động trên?</b></i>

<b>-</b>Giáo viên nhận xét, chốt ý: Bởi mục đích cuối cùng của Pháp
vẫn là xâm lược nước ta một lần nữa, biến nước ta trở thành
nô lệ của Pháp.

<b>-</b>Giáo viên hỏi học sinh: Tính chất của cuộc chiến tranh
<i><b>Việt-Pháp là gì?</b></i>

<b>-</b>Học sinh suy nghĩ, trả lời câu hỏi.
<b>-</b>Giáo viên nhận xét, chốt ý:

Nhân dân ta đánh thực dân Pháp để giành tự do, độc lập,
để tự vệ, tự giải phóng, cho nên cuộc kháng chiến của ta là một
cuộc chiến tranh cách mạng của nhân dân, chiến tranh tự vệ
của dân tộc, là chiến tranh chính nghĩa, chiến tranh tiến bộ.

Trái lại, thực dân Pháp muốn quay lại xâm chiếm nước ta
một lần nữa, hòng áp bức, bóc lột nhân dân ta, cho nên chiến
tranh xâm lược của thực dân Pháp là một cuộc chiến tranh phi
nghĩa, chiến tranh phản động.

không sáng ngày
20/12/1946 chúng sẽ
nổ súng.

 Nền độc lập, chủ
quyền của nước ta bị
đe dọa nghiêm trọng.

13
phút

<b>Hoạt động 2: Cá nhân, cả lớp</b>

<b>-</b>Giáo viên đặt câu hỏi: Trước những hành động bội ước của
<i><b>Pháp, Đảng và Chính phủ ta đã có chủ trương gì?</b></i>

<b>-</b>Học sinh theo dõi sách giáo khoa và trả lời câu hỏi.
<b>-</b>Giáo viên nhận xét, bổ sung.

<b>2. Đường</b> <b>lối</b>
<b>kháng chiến</b>
<b>chống Pháp</b>
<b>của Đảng</b>

-Ngày 18 và

19/12/1946, Ban
Thường vụ Trung
ương Đảng họp,
quyết định phát động
cuộc kháng chiến
chống thực dân Pháp
xâm lược trong cả
nước.

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

<b>-</b>Giáo viên yêu cầu học sinh đọc đoạn chữ nhỏ trong sách giáo
khoa trang 131 để hiểu rõ hơn về nội dung của Lời kêu gọi
toàn quốc kháng chiến.

<b>-</b>Giáo viên trình bày thêm cho học sinh hiểu rõ hơn về ý nghĩa
của Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến:

<i>Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến là tiếng gọi của non</i>
sông đất nước, khơi dậy mạnh mẽ chủ nghĩa dân tộc, truyền
thống anh hùng bất khuất, làm cho cả nước đứng lên với một ý
chí “quyết tử cho tổ quốc quyết sinh”, một thái độ dứt khoát
và kiên định: “Thà hi sinh tất cả, chứ nhất định không chịu
<i>mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”.</i>

<b>-</b>Giáo viên hỏi học sinh: Tại sao cuộc kháng chiến toàn quốc
<i><b>chống thực dân Pháp bùng nổ vào ngày 19/12/1946 mà</b></i>
<i><b>khơng phải là trước hay sau đó?</b></i>

<b>-</b>Học sinh suy nghĩ, trả lời câu hỏi.
<b>-</b>Giáo viên nhận xét, chốt ý:

Nếu cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp
xâm lược bùng nổ trước ngày 19/12/1946, lúc này Pháp chưa
lộ rõ bộ mặt bội ước. Do đó, Pháp sẽ nói rằng chúng ta bội ước
trước và nghiễm nhiên có cớ để thực hiện cuộc chiến tranh
xâm lược nước ta lần hai.

Nếu cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp
xâm lược bùng nổ sau ngày 19/12/1946, Pháp sẽ nổ súng trước
chúng ta, lúc đó sẽ gây thương vong nhiều hơn cho cả quân và
dân ta, mặt khác ta cũng rơi vào tình thế bị động. Chính vì thế
cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp bùng nổ vào
ngày 19/12/1946 mà không phải là trước hay sau đó.

<b>-</b>Giáo viên hỏi học sinh: Em có nhận xét gì về quyết định của
<i><b>Đảng và Chính phủ ta trong tình hình này?</b></i>

<b>-</b>Học sinh suy nghĩ, trả lời câu hỏi.

<b>-</b>Giáo viên nhận xét, chốt ý: Đó là sự lựa chọn đúng đắn và kịp
thời, đáp ứng nguyện vọng của nhân dân cũng như yêu cầu
của cách mạng Việt Nam. Sự lựa chọn đó cũng xuất phát từ
những điều kiện tiến hành đấu tranh chính trị-ngoại giao với
Pháp khơng cịn nữa.

<b>-</b>Giáo viên hỏi học sinh: Đường lối kháng chiến toàn quốc
<i><b>chống thực dân Pháp của Đảng được thể hiện trong</b></i>
<i><b>những tài liệu nào?</b></i>

<b>-</b>Học sinh theo dõi sách giáo khoa, trả lời câu hỏi.

<b>-</b>Giáo viên nhận xét, bổ sung, nêu nội dung chủ yếu của
Đường lối kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp của

 <i>Đường lối kháng</i>

<i>chiến toàn quốc</i>
<i>chống thực dân</i>
<i>Pháp của Đảng:</i>
-Được thể hiện trong

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

Đảng được thể hiện trong những tài liệu:

Chỉ thị Toàn dân kháng chiến, Lời kêu gọi toàn quốc
<i>kháng chiến và tác phẩm Kháng chiến nhất định thắng lợi của</i>
Tổng Bí thư Trường Chinh đã trở thành những văn kiện lịch sử
quan trọng về đường lối kháng chiến, nêu rõ tính chất, mục
đích, nội dung và phương châm của cuộc kháng chiến chống
thực dân Pháp. Đó là kháng chiến tồn dân, tồn diện, trường
kì, tự lực cánh sinh và tranh thủ sự ủng hộ của quốc tế.

<b>Hoạt động 3: Nhóm, cả lớp</b>

<b>-</b>Để tìm hiểu những nội dung cơ bản của đường lối kháng
chiến chống thực dân Pháp của Đảng, giáo viên chia 2 dãy
lớp thành 2 nhóm:

+ Nhóm 1: Như thế nào là cuộc kháng chiến tồn dân,
<i><b>tồn diện? Vì sao ta phải thực hiện cuộc kháng chiến tồn</b></i>
<i><b>dân, tồn diện?</b></i>

+ Nhóm 2: Như thế nào là cuộc kháng chiến trường kì,
<i><b>tự lực cánh sinh? Vì sao ta phải thực hiện cuộc kháng chiến</b></i>
<i><b>trường kì, tự lực cánh sinh?</b></i>

<b>-</b>Mỗi nhóm có 3 phút thảo luận, trong q trình làm việc, 2
nhóm có thể chia tiếp thành nhóm nhỏ (theo bàn) trao đổi và
đi đến thống nhất chung.

<b>-</b>Học sinh thảo luận nhóm, suy nghĩ, sau đó đại diện từng
nhóm trả lời, học sinh khác bổ sung.

<b>-</b>Giáo viên nhận xét, chốt ý.

<b>-</b>Giáo viên hỏi học sinh: Tính chất chính nghĩa và tính nhân
<i><b>dân của đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp của</b></i>

<i>chiến </i> của Ban
thường vụ Trung

ương Đảng

(12/12/1946), Lời
<i>kêu gọi toàn quốc</i>
<i>kháng chiến của Chủ</i>
tịch Hồ Chí Minh
(19/12/1946) và tác
phẩm Kháng chiến
<i>nhất định thắng lợi</i>
của Tổng Bí thư

Trường Chinh

(9/1947).

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

<i><b>Đảng đã được thể hiện như thế nào?</b></i>

<b>-</b>Sau đó, giáo viên yêu cầu học sinh về nhà tìm hiểu, sẽ trả lời
trong tiết sau.

13
phút

<b>Hoạt động 4: Cá nhân, cả lớp</b>

<b>-Giáo viên nêu câu hỏi: Vì sao Đảng, Chính phủ và Chủ tịch</b>
<i><b>Hồ Chí Minh lại chủ trương tiến hành cuộc chiến đấu</b></i>
<i><b>trước tiên ở Thủ đơ Hà Nội và các đơ thị ở phía Bắc vĩ</b></i>
<i><b>tuyến 16?</b></i>

<b>-Học sinh suy nghĩ, trả lời câu hỏi.</b>
<b>-Giáo viên nhận xét, chốt ý.</b>

-Giáo viên cho học sinh quan sát bảng so sánh tương quan lực
lượng của ta và địch khi bắt đầu cuộc chiến:

<b>Lực lượng </b>

<b>chủ lực</b> <b>Vũ khí</b>

<b>Quân Pháp</b> 6.500 quân

Đầy đủ, hiện đại:
-5000 súng trường.
-42 đại bác.

-22 xe tăng.
-40 xe bọc thép.

-30 máy bay và một số tàu
chiến trên sông.

<b>Quân ta</b> 2.561 quân

Thiếu thốn, thô sơ:
-1516 súng trường.

- 3 trung liên, 1 đại liên, 1
badoca 60mm.

-1000 quả lựu đạn, 80 quả
bom ba càng.

-7 khẩu pháo cao xạ.

-Giáo viên hỏi học sinh: Em có nhận xét gì qua bảng so sánh
<i><b>tương quan lực lượng của ta và địch khi bắt đầu cuộc</b></i>
<i><b>chiến?</b></i>

-Học sinh quan sát và nêu nhận xét.

-Giáo viên nhận xét, chốt ý: Tương quan lực lượng giữa ta và
Pháp rất chênh lệch, lực lượng của Pháp hơn khoảng 2,5
lần so với lực lượng của ta. Trong khi đó, vũ khí của Pháp
được trang bị đầy đủ, hiện đại, vũ khí của ta thiếu thốn và
thô sơ.

-Giáo viên tường thuật lại cuộc chiến đấu ở Thủ đô Hà Nội
trong những tháng đầu chống Pháp cho học sinh.

<b>II. Cuộc chiến đấu ở </b>
<b> các đô thị và việc </b>
<b> chuẩn bị cho </b>
<b> cuộc kháng chiến</b>
<b> lâu dài</b>

<b>1.</b> <b>Cuộc</b>

<b>chiến đấu ở</b>
<b>các đơ thị</b>
<b>phía Bắc vĩ</b>
<b>tuyến 16</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

-Giáo viên yêu cầu học sinh: Em hãy kể một vài mẩu chuyện
<i><b>chiến đấu của quân và dân Hà Nội mà các em biết (trong</b></i>
tiết trước giáo viên đã yêu cầu các em về nhà sưu tầm, tìm
hiểu).

<b>-Học sinh dựa vào phần chuẩn bị ở nhà, kể một vài mẩu</b>
chuyện các em biết về cuộc chiến đấu của quân, dân Hà

Nội.

-Giáo viên nhận xét.

-Giáo viên cho học sinh xem một đoạn clip ngắn về cuộc chiến
đấu ở Thủ đô Hà Nội trong những tháng đầu kháng chiến
chống Pháp. Giáo viên yêu cầu học sinh chú ý theo dõi, sau
đó trả lời câu hỏi: Em có nhận xét gì về khơng khí và tinh
<i><b>thần chiến đấu của quân và dân ta?</b></i>

<b>-Học sinh chú ý theo dõi đoạn clip, suy nghĩ, trả lời câu hỏi.</b>
<b>-Giáo viên nhận xét, chốt ý: Cuộc chiến đấu diễn ra vô cùng ác</b>

liệt. Với tinh thần “quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”, quân
và dân Hà Nội đã anh dũng đứng lên chống Pháp, giữ từng
căn nhà, góc phố.

-Giáo viên yêu cầu học sinh quan sát hình 47 trang 132 sách
giáo khoa-“Quyết tử quân” Hà Nội ôm bom ba càng đón
đánh xe tăng Pháp, sau đó hỏi học sinh: Em biết gì về bức
<i><b>ảnh lịch sử này? Quan sát bức ảnh em có nhận xét gì về</b></i>
<i><b>tinh thần chiến đấu của chiến sĩ Hà Nội ôm bom ba càng</b></i>
<i><b>đánh xe tăng Pháp?</b></i>

-Học sinh dựa vào việc chuẩn bị ở nhà, trả lời câu hỏi

-Giáo viên nhận xét, bổ sung: Bức ảnh phản ánh một hiện
thực lịch sử sinh động về các chiến sĩ “quyết tử quân” Hà
Nội, trở thành biểu tượng cho lịng dũng cảm, ý chí quyết
tâm đánh thắng giặc Pháp xâm lược trong những tháng

ngày “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”. Là tấm gương sáng
cho các thế hệ thanh niên mai sau học tập.

-Giáo viên trình bày: Trong 60 ngày đêm, quân dân Hà Nội đã
chiến đấu gần 200 trận, giết và làm bị thương hàng nghìn
tên địch, phá hủy hàng chục xe cơ giới, 5 máy bay…

tiên diễn ra ở các đô
thị: Hà Nội, Bắc
Giang, Nam Định,
Vinh, Huế, Đà
Nẵng,…

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

-Giáo viên trình bày tiếp:

Cùng với Thủ đơ Hà Nội, qn dân ta ở các đơ thị khác ở
phía Bắc vĩ tuyến 16 đã đứng lên chiến đấu, tiến công, tiêu
diệt nhiều tên địch, mở đầu kháng chiến toàn quốc chống
Pháp như: Bắc Giang, Bắc Ninh, Nam Định, Vinh, Huế, Đà
Nẵng…

-Giáo viên yêu cầu học sinh theo dõi sách giáo khoa, trả lời
câu hỏi: Cuộc chiến đấu ở các đơ thị phía Bắc vĩ tuyến 16
<i><b>đã có tác dụng gì?</b></i>

-Học sinh theo dõi sách giáo khoa, trả lời câu hỏi.
-Giáo viên nhận xét, chốt ý.

-Giáo viên trình bày tiếp:

Phối hợp với cuộc chiến đấu ở các đô thị phía Bắc vĩ
tuyến 16, quân dân ta ở Nam Bộ và Nam Trung Bộ đẩy mạnh
chiến tranh du kích, chặn đánh địch trên các tuyến giao thông,
phá cơ sở hậu cần của địch.

ngày 17/2/1947,
quân ta rút khỏi
vòng vây của địch,
lên căn cứ Việt Bắc
chuẩn bị cho kháng
chiến lâu dài với
Pháp.

-Tác dụng: Giữ được
chân địch ở các đô
thị để cơ quan đầu
não và bộ đội chủ
lực của ta rút lên căn
cứ Việt Bắc an toàn.
Chiến lược “đánh
<i>nhanh thắng nhanh”</i>
của Pháp bước đầu
bị phá sản.

2 phút -Giáo viên trình bày:

Sau khi rút khỏi Hà Nội, cơ quan đầu não kháng chiến đã
được chuyển lên Việt Bắc an toàn, các phương tiện phục vụ
cho nhu cầu kháng chiến lâu dài được vận chuyển ra căn cứ.

Đảng, Chính phủ lãnh đạo và tổ chức nhân dân cả nước

<b>2.</b> <b>Tích</b>

<b>cực chuẩn bị</b>

<b>cho</b> <b>cuộc</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

xây dựng lực lượng kháng chiến về mọi mặt.

-Giáo viên treo bảng phụ và trình bày để học sinh biết cơng
tác xây dựng lực lượng kháng chiến về mọi mặt của Đảng
và Chính phủ ta trong thời gian này:

<b>Lĩnh vực</b> <b>Nội dung</b>

Chính trị

-Các Ủy ban kháng chiến hành
<i>chính, thực hiện nhiệm vụ </i>
kháng chiến và kiến quốc.
-Thành lập Hội Liên hiệp quốc

<i>dân Việt Nam.</i>

Kinh tế -Duy trì, phát triển sản xuất.
Quân sự

- Mọi công dân từ 18 đến 45
tuổi được tuyển chọn tham gia

các lực lượng chiến đấu.
Văn hóa - Tiếp tục thực hiện phong trào

bình dân học vụ.
<b>3. Củng cố kiến thức, dặn dò học sinh (2 phút)</b>

<b>a)</b> <b>Củng cố kiến thức</b>

- Giáo viên củng cố kiến thức bằng các câu hỏi:

+ Vì sao cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược bùng nổ? Nội dung chính
của đường lối kháng chiến của Đảng là gì?

+ Cuộc chiến đấu ở các đơ thị phía Bắc vĩ tuyến 16 đã có tác dụng như thế nào?
<b>b)</b> <b>Dặn dị</b>

- Học bài và trả lời câu hỏi: Tính chất chính nghĩa và tính nhân dân của đường lối
<i>kháng chiến chống thực dân Pháp của Đảng đã được thể hiện như thế nào?</i>
- Đọc trước phần III và phần IV bài 18.

<b>IV.</b> <b>Rút kinh nghiệm</b>

</div>

<!--links-->
NHỮNG NĂM ĐẦU CỦA CUỘC KHÁNG CHIẾN TOÀN QUỐC CHỐNG THỰC DÂN PHÁP (1946-1950)

• 13
• 1
• 4