Quá trình làm phim (Filmmaking)

Quá trình làm phim

Quá trình làm phim (tiếng Anh: Filmmaking) là tổng hợp các công đoạn
để tạo nên một bộ phim, từ giai đoạn xây dựng ý tưởng, cốt truyện cho đến giai
đoạn thực hiện ý tưởng và cuối cùng là quá trình phân phối phim đến khán giả.
Quá trình làm một bộ phim thường kéo dài khoảng vài tháng đến vài năm tùy
thuộc độ dài, mức độ phức tạp của ý tưởng cho tác phẩm và có sự tham gia của
một đội ngũ đông đảo các nghệ sĩ, kĩ thuật viên và những người liên quan.
Phát triển kịch bản

Đây là giai đoạn biến những ý tưởng ban đầu thành một kịch bản có thể
thực hiện được. Các nhà sản xuất phim sẽ tìm kiếm các cốt truyện thích hợp từ tiểu
thuyết, những vở kịch, các bộ phim khác hoặc đơn giản là những ý tưởng gốc có
tính khả thi cao. Những ý tưởng này sẽ được phát triển thành một bản tóm tắt
(synopsis) để chuẩn bị cho việc viết kịch bản gốc chứa các chi tiết chính của phim,
nhịp điệu, định hình các nhân vật, một phần thoại và các chỉ dẫn cần thiết cho đạo
diễn. Kịch bản này thường có chứa những phác họa để đạo diễn có thể hình dung
được bối cảnh của những đoạn phim quan trọng.
Trong vài tháng tiếp theo, kịch bản phim được xây dựng hoàn chỉnh, rõ
ràng về cấu trúc của truyện phim, tính cách hành động của các nhân vật, toàn bộ
các đoạn thoại và phong cách chung của toàn bộ phim. Các nhà sản xuất và phân
phối phim cũng sẽ kiểm soát quá trình này để xác định rõ thể loại phim, đối tượng
khán giả mà phim hướng tới cũng như đảm bảo thành công về doan thu cho bộ
phim bằng cách tránh lập lại những ý tưởng đã có hoặc sai lầm trong các bộ phim
trước đó. Vì lý do này nên quá trình viết kịch bản tốn khá nhiều thời gian và đôi
khi phải viết đi viết lại để phù hợp phong cách của các đạo diễn.
Tiền sản xuất
Trong quá trình này, các yếu tố cần thiết để hiện thực hóa kịch bản được
lên kế hoạch và xây dựng. Sau khi kịch bản hoàn thành, hãng sản xuất sẽ dựa vào
đó để đưa ra một ngân quỹ nhất định cho nhà sản xuất để xây dựng đội ngũ làm
phim và biến kịch bản thành một bộ phim hoàn chỉnh. Ngân quỹ và đội ngũ làm

phim tùy thuộc vào độ phức tạp của kịch bản và kỳ vọng thương mại của hãng sản
xuất, với các bộ phim bom tấn (blockbuster) của Hollywood, khoản ngân sách này
có thể lên tới hàng trăm triệu USD với đội ngũ làm phim hàng nghìn người, còn
với những tác phẩm của những nhà sản xuất độc lập, đội ngũ này có thể co gọn chỉ
khoảng 10 người.
Các vị trí chính trong đội ngũ làm phim giai đoạn tiền sản xuất là:
 Đạo diễn (Director): Người chịu trách nhiệm về diễn xuất và
các yếu tố sáng tạo khác của bộ phim.
 Trợ lý đạo diễn (Assistant director - AD): Phụ giúp đạo diễn
trong việc quản lý lịch quay, tính hợp lý của quá trình sản xuất và các
nhiệm vụ khác.
 Phụ trách casting (casting director): Tìm kiếm các diễn viên
thích hợp với các nhân vật trong phim. Việc lựa chọn thường diễn ra với
các buổi diễn thử (audition) và việc casting được đặc biệt chú trọng với các
vai chính ảnh hưởng tới toàn bộ phim. Các vai chính đôi khi được lựa chọn
dựa vào mức độ nổi tiếng của các ngôi sao điện ảnh, ngôi sao điện ảnh càng
nổi tiếng thì bộ phim càng có khả năng thu hút khán giả. Vì thế hiện nay
đôi khi quyền lực của các siêu sao như Tom Cruise, Tom Hanks lớn tới
mức chính họ cũng có quyền lựa chọn các diễn viên thích hợp với mình
hoặc đôi khi là thay đổi kịch bản cho phù hợp cách diễn của mình.
 Phụ trách trường quay (location manager): Tìm kiếm và quản
lý các địa điểm thực hiện các cảnh quay. Phần lớn các nội cảnh được thực
hiện trong các xưởng quay nhưng với các ngoại cảnh, phụ trách trường
quay phải có trách nhiệm lựa chọn địa điểm quay thích hợp và chuẩn bị để
việc quay phim diễn ra thuận lợi nhất.
 Phụ trách sản xuất (production manager): Quản lý ngân quỹ
của đoàn làm phim và lịch sản xuất.
 Phụ trách quay phim (director of photography - DP hoặc
DOP): Nghệ sĩ đảm nhiệm việc quay các cảnh phim. Thường có một người
quay chính và một hoặc hai phụ tá. Phụ trách quay phim phải phối hợp chặt

chẽ với phụ trách âm thanh (director of audiography - DOA) dưới sự chỉ
đạo chung của đạo diễn để các cảnh phim diễn ra đồng bộ về hình và tiếng
theo đúng ý tưởng kịch bản.
 Phụ trách nghệ thuật (art director): Quản lý các mặt nghệ
thuật đặc thù của phim như trang phục, hóa trang, kiểu tóc. Phụ trách nghệ
thuật cũng phải hợp tác với phụ trách thiết kế (production designer), người
chịu trách nhiệm xây dựng bối cảnh cho các cảnh quay.
 Thiết kế âm thanh (sound designer): Phụ trách xây dựng các
âm thanh ngoài những phần thu trực tiếp từ trường quay và kết hợp hai loại
âm thanh này cho phù hợp với các cảnh quay đã thực hiện.
 Nhà soạn nhạc: Soạn nhạc nền và các bài hát chủ đề (original
soundtrack) cho phim.
 Biên đạo (choreographer): Thiết kế và phối hợp các đoạn
múa cho phim, vị trí này đặc biệt quan trọng trong các phim ca nhạc. Một
số phim thì vị trí biên đạo lại được giao cho các chỉ đạo võ thuật, những
người phụ trách xây dựng các trường đoạn chiến đấu cho phim.
Sản xuất
Đây là quá trình trực tiếp quay và tạo ra các cảnh phim. Đội ngũ làm phim
sẽ có thêm các vị trí mới như giám sát kịch bản (script supervisor), biên tập viên
hình ảnh (picture editor) và âm thanh (sound editor).
Một buổi quay thông thường sẽ được bắt đầu theo lịch quay do trợ lý đạo
diễn sắp xếp. Bối cảnh phim sẽ được chuẩn bị theo kịch bản, sắp đặt ánh sáng và
bộ phận thu tiếng trực tiếp cũng phải sẵn sàng cho việc bấm máy. Trong khi đó
các diễn viên sẽ được hóa trang, trang điểm và kiểm tra lại phần thoại của mỗi
người. Trước khi quay, họ sẽ nhẩm lại một lần nữa với đạo diễn và được đạo diễn
phác thảo qua cách diễn trong cảnh quay đó.
Cảnh quay được bắt đầu khi đạo diễn hô "diễn" (action) và bảng
clapperboard dập xuống báo hiệu, trên clapperboard có ghi số hiệu cảnh phim, số
lần thực hiện cảnh (take) đó, ngày tháng, tên phim và đạo diễn. Bảng này có vai
trò quan trọng trong việc xác định sự đồng bộ của hình ảnh và âm thanh, đặc biệt

là các âm thanh tạo thêm bên ngoài. Cảnh quay kết thúc khi đạo diễn hô "cắt" (cut).
Đạo diễn sẽ là người quyết định cảnh đó có phải quay lại hay không, thường thì
một cảnh quay phải thực hiện nhiều lần để đạo diễn có thể lựa chọn được cảnh tốt
nhất.
Nếu phim được quay bằng phim ảnh (photographic film) thông thường, thì
các đoạn phim âm bản sẽ được gửi về phòng in tráng để sau đó các đoạn phim
dương bản (dailies) được gửi lại cho đạo diễn để kiểm tra chất lượng quay. Trong
thời gian gần đây, với các bộ phim sử dụng kỹ thuật số thì đạo diễn có thể xem
trực tiếp dailies ngay trên máy tính mà không mất thời gian tráng rửa phim.
Hậu kỳ
Sau khi công đoạn quay hoàn tất, các cảnh quay sẽ được dựng, sắp xếp
thành một bộ phim hoàn chỉnh bởi những người dựng phim. Đầu tiên các kỹ thuật
viên này sẽ lựa chọn các cảnh quay tốt nhất, sau đó cắt và chỉnh sửa (trimming)
sao cho chúng có thể tiếp nối nhau một cách trơn tru để tạo thành bộ phim.
Trimming được thực hiện cực kì tỉ mỉ, đôi khi tới từng khuôn hình hoặc từng giây
vì nó quyết định chất lượng của bộ phim. Bộ phim sẽ được chiếu thử cho đạo diễn