Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Phòng ngừa rủi ro trong thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam- chi nhánh Thừa Thiên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
…………/…………

BỘ NỘI VỤ
……/……

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

ĐINH THỊ HIẾU HIỀN

PHỊNG NGỪA RỦI RO TRONG THANH TỐN
KHƠNG DÙNG TIỀN MẶT TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM –
CHI NHÁNH THỪA THIÊN HUẾ

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG

THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2019


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
…………/…………

BỘ NỘI VỤ
……/……

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

ĐINH THỊ HIẾU HIỀN

PHỊNG NGỪA RỦI RO TRONG THANH TỐN

KHƠNG DÙNG TIỀN MẶT TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM –
CHI NHÁNH THỪA THIÊN HUẾ

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG
Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng
Mã số: 8 34 02 01
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS.THÁI THANH HÀ

THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2019


LỜI CAM ĐOAN

Luận văn này là cơng trình nghiên cứu của cá nhân tôi, được thực hiện
dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Thái Thanh Hà. Các số liệu, những
kết luận nghiên cứu được trình bày trong luận văn này hồn tồn trung thực.
Tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này.
Thừa Thiên Huế, ngày

tháng

Học viên

Đinh Thị Hiếu Hiền

năm 2019

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS.Thái Thanh Hà đã tận tình hướng
dẫn, giúp đỡ, góp ý cho tơi trong q trình nghiên cứu và hồn thành luận văn
thạc sĩ.
Tôi xin chân thành cảm ơn quý thầy cô giáo ở Học viện Hành chính
quốc gia đã tạo điều kiện, giúp đỡ và tận tình truyền đạt kiến thức cho tơi
trong q trình học tập, nghiên cứu và hồn thành luận văn thạc sĩ.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, lãnh đạo và cán bộ Phòng
Giao dịch khách hàng – Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam, chi
nhánh Thừa Thiên Huế đã tạo điều kiện và giúp đỡ tơi trong q trình học tập
và thu thập số liệu để nghiên cứu và hoàn thành luận văn thạc sĩ.
Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã quan
tâm, giúp đỡ tơi trong q trình học tập, nghiên cứu và hồn thành luận văn.
Học viên
Đinh Thị Hiếu Hiền


MỤC LỤC
Trang bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục viết tắt
Danh mục sơ đồ, bảng biểu và biểu đồ
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................... 1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THANH TỐN KHƠNG DÙNG TIỀN
MẶT VÀ RỦI RO TRONG THANH TỐN KHÔNG DÙNGTIỂN MẶT
CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI .......................................................... 6
1.1. Tổng quan về thanh tốn khơng dùng tiền mặt ........................................ 6

1.1.1. Khái niệm thanh tốn khơng dùng tiền mặt........................................... 6
1.1.2.Đặc điểm thanh tốn khơng dùng tiền mặt ............................................. 6
1.1.3.Ngun tắc trong thanh tốn khơng dùng tiền mặt ................................. 7
1.1.4.Các chủ thể tham gia trong thanh tốn khơng dùng tiền mặt .................. 8
1.1.5.Vai trị của thanh tốn khơng dùng tiền mặt........................................... 9
1.1.6.Các hình thức thanh tốn khơng dùng tiền mặt .................................... 12
1.1.7.Các nhân tố ảnh hưởng đến thanh tốn khơng dùng tiền mặt ............... 22
1.2.Tổng quan về rủi ro trong thanh toán không dùng tiền mặt ..................... 26
1.2.1.Khái niệm rủi ro và quản trị rủi ro ....................................................... 26
1.2.2. Những rủi ro phát sinh trong thanh tốn khơng dùng tiền mặt ............ 27
1.2.3. Sự cần thiết phịng ngừa rủi ro trong thanh tốn khơng dùng tiền mặt 30
1.3. Kinh nghiệm phịng ngừa rủi ro trong thanh tốn khơng dùng tiền mặt của
một số quốc gia và bài học cho Việt Nam .................................................... 31
1.3.1. Kinh nghiệm phịng ngừa rủi ro trong thanh tốn khơng dùng tiền mặt
của một số quốc gia. ..................................................................................... 31
1.3.2. Bài học cho Việt Nam ........................................................................ 33


Tóm tắt chương 1 ......................................................................................... 34
Chương 2. THỰC TRẠNG CƠNG TÁC PHỊNG NGỪA RỦI RO
TRONG THANH TỐN KHƠNG DÙNG TIỀN MẶT TẠI NGÂN
HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT
NAM – CHI NHÁNH THỪA THIÊN HUẾ.............................................. 35
2.1. Giới thiệu về Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh
Thừa Thiên Huế ........................................................................................... 35
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển....................................................... 35
2.1.2. Cơ cấu hoạt động, tổ chức của Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư
và Phát triển Việt Nam – chi nhánh Thừa Thiên Huế ................................... 37
2.2. Tình hình kinh doanh các hình thức thanh tốn khơng dùng tiền mặt tại
Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam, chi nhánh

Thừa Thiên Huế ........................................................................................... 41
2.2.1 Tình hình kinh doanh chung về thanh tốn khơng dùng tiền mặt............... 41
2.2.2. Đối với các hình thức thanh tốn khơng dùng tiền mặt mà Ngân hàng là
trung gian thanh toán, thực hiện thay mặt khách hàng .................................. 46
2.2.3. Đối với các hình thức thanh tốn khơng dùng tiền mặt khách hàng chủ
động trong thanh tốn ................................................................................... 53
2.3. Đánh giá các rủi ro có thể gặp khi thực hiện thanh tốn khơng dùng tiền
mặt tại Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và phát triển Việt Nam - CN
Thừa Thiên Huế ........................................................................................... 58
2.3.1. Đối với lệnh thanh toán bằng Séc, Ủy nhiệm chi, Ủy nhiệm thu, Thư
bảo lãnh........................................................................................................ 58
2.3.2. Đối với thanh toán bằng thẻ và ứng dụng thanh toán .......................... 63
2.4. Hậu quả của rủi ro trong thanh tốn khơng dùng tiền mặt ...................... 67
2.5. Cơng tác kiểm sốt, ngăn ngừa rủi ro trong thanh tốn khơng dùng tiền
mặt tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam, Chi nhánh Thừa Thiên Huế . 68
2.5.1. Đối với thanh toán bằng chứng từ giấy (Séc, Ủy nhiệm thu, Ủy nhiệm
chi, Thư tín dụng) ......................................................................................... 68


2.5.2. Đối với hình thức thanh tốn khách hàng chủ động thực hiện (Thẻ, ứng
dụng thanh toán)........................................................................................... 69
2.5.3. Thực hiện kiểm soát nội bộ định kỳ. ................................................... 70
2.6. Một số hạn chế cịn tồn tại khi thực hiện cơng tác kiểm sốt rủi ro trong
thanh tốn khơng dùng tiền mặt tại Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và
Phát triển Viêt Nam Chi nhánh Thừa Thiên Huế. ......................................... 7ng như
kiến nghị để cơng tác phịng ngừa rủi ro trong TTKDTM tại Ngân hàng
TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam, chi nhánh Thừa Thiên Huế được hoàn
thiện hơn trong tương lai.

89

KẾT LUẬN
Quán triệt mục tiêu nghiên cứu, trên cơ sở vận dụng tổng hợp các
phương pháp nghiên cứu khoa học, đi từ lý thuyết đến thực tiễn, đề tài
“Phòng ngừa rủi ro trong thanh tốn khơng dùng tiền mặt tại Ngân hàng
thương mại cổ phẩn Đầu tư và phát triển Việt Nam – chi nhánh Thừa Thiên
Huế” đã tập trung giải quyết một số nội dung quan trọng sau: (1) Hệ thống
hóa những khái niệm liên quan đến TTKDTM và rủi ro trong TTKDTM, vai
trò cũng như các nhân tố ảnh hưởng đến TTKDTM; (2) Phân tích đánh giá
thực trạng phòng ngừa rủi ro trong TTKDTM tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và
Phát triển Việt Nam Chi nhánh Thừa Thiên Huế, từ đó nhận thấy những thuận
lợi, khó khăn cũng như những thành cơng, hạn chế để có định hướng, giải
pháp tăng cường cơng tác phịng ngừa rủi ro TTKDTM tại chi nhánh; (3) Đề
xuất các giải pháp nhằm góp phần hồn thiện cơng tác phịng ngừa rủi ro
trong TTKDTM tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam, chi
nhánh Thừa Thiên Huế.
Trên cơ sở định dự báo hệ thống chỉ tiêu đánh giá rủi ro trong
TTKDTM tại chi nhánh tới năm 2020, luận văn đề xuất một số giải pháp và
kiến nghị nhằm góp phần phịng ngừa rủi ro trong TTKDTM. Để thực hiện
thành cơng việc phịng ngừa rủi ro theo những phương hướng đã nêu ra cần
có sự hỗ trợ của Chính phủ, NHNN và các cấp quản lý liên quan cùng với sự
nỗ lực của bản thân chi nhánh.
Hiện nay, TTKDTM ngày càng trở nên phổ biến và là xu hướng của
toàn cầu. Cho nên, cơng tác phịng ngừa rủi ro trở nên vơ cùng cấp thiết. Do
đó, nghiên cứu đề tài này là việc làm có ý nghĩa thiết thực về cả mặt lý luận
và thực tiễn.Đóng góp của luận văn sẽ góp phần hồn thiện cơng tác phịng
ngừa rủi ro trong TTKDTM tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt
Nam – Chi nhánh Thừa Thiên Huế.

90


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tiếng Việt
1.

Bộ Tài chính (2008), Thông tư số 129/2008/TT-BTC Hướng dẫn thi

hành một số điều của Luật thuế GTGT.
2.

Chính phủ (2012), Nghị định số 101/2012/NĐ-CP Quy định về Thanh

tốn khơng dùng tiền mặt.
3.

Chính phủ (2006), Đề án số 291/2006/QĐ-TTg Phê duyệt về Đề án

Thanh toán không dùng tiền mặt giai đoạn 2006-2010 và định hướng đến năm
2020.
4.

Chính phủ (2007), Chỉ thị số 20/2007/CT-TTg Về việc trả lương qua

tài khoản cho các đối tượng hưởng lương từ Ngân sách Nhà nước.
5.

Chính phủ (2016),Quyết định 2545/QĐ-TTg Phê duyệt đề án phát triển

thanh tốn khơng dùng tiền mặt tại Việt Nam giai đoạn 2016-2020.
6.

Chính phủ (2007), Nghị định số 35/2007/NĐ-CP Quy định về Giao

dịch điện tử trong hoạt động ngân hàng.
7.

Nguyễn Thị Giang (2013), “Giải pháp phòng ngừa rủi ro trong hoạt

động kinh doanh thẻ tín dụng quốc tế tại Ngân hàng Thương mại cổ phần
Ngoại thương Việt Nam, chi nhánh Thăng Long”, Khóa luận tốt nghiệp, Đại
học Thăng Long, Hà Nội.
8.

Lê Thị Tuyết Hoa (2017), Giáo trình Lý thuyết Tài chính – Tiền tệ, Nhà

xuất bản Kinh tế, TP Hồ Chí Minh.
9.

Nguyễn Minh Kiều (2009), Quản trị rủi ro tài chính, Nhà xuất bản

Thống kê, Hà Nội.
10.

Ngân hàng Nhà nước (2015), Báo cáo đánh giá tổng thể về các hệ

thống TTKDTM tại Việt Nam hiện nay, đề xuất giải pháp phát triển đến 2020.

11.

Ngân hàng Nhà nước (2015), Thông tư 31/2015/TT-NHNN Quy định

về đảm bảo an tồn, bảo mật hệ thống cơng nghệ thông tin trong hoạt động
ngân hàng.
12.

Ngân hàng Nhà nước (2016), Thơng tư 35/2016-TT-NHNN Quy định

về an tồn, bảo mật cho việc cung cấp dịch vụ Ngân hàng trên Internet.
13.

Ngân hàng Nhà nước (2014), Thông tư 47/2014 Quy định các yêu cầu

kỹ thuật về an toàn bảo mật đối với trang thiết bị phục vụ thanh toán thẻ ngân
hàng.
14.

Ngân hàng Nhà nước (2017), Chỉ thị 03/CT-NHNN về việc tăng cường

đảm bảo an ninh, an tồn trong thanh tốn điện tử và thanh toán thẻ.
15.

Ngân hàng Nhà nước (2012017), Quyết định 630/QĐ-NHNN ban hành

kế hoạch áp dụng các giải pháp về an tồn bảo mật trong thanh tốn trực
tuyến và thanh tốn thẻ ngân hàng.
16.

Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam, chi nhánh Thừa

Thiên Huế (2015-2018), Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh.
17.

Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam, chi nhánh Thừa

Thiên Huế (2015-2018), Báo cáo hoạt động thẻ.
18.

Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam, chi nhánh Thừa

Thiên Huế (2015-2018), Báo cáo hoạt động chuyển tiền.
19.

Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam, chi nhánh Thừa

Thiên Huế (2015-2018), Báo cáo mức độ rủi ro thanh toán.
20.

Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam, chi nhánh Thừa

Thiên Huế (2015-2018), Báo cáo hoạt động thanh toán.
21.

Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (2018), Cẩm nang

hoạt động thẻ.
22.

Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (2017), Cẩm nang

nghiệp vụ e-banking.


23.

Quốc hội (2005), Luật số 51/2005/QH11 Về Luật giao dịch điện tử.

24.

Nguyễn Thị Thanh Thủy (2014), Giáo trình nghiệp vụ thanh tốn,

NXB Lao động, Hà Nội.
25.

Nguyễn Thị Thúy (2012), “Hồn thiện cơ chế quản lý hoạt động thanh

toán qua các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán ở Việt Nam”, Luận Án
Tiến sĩ, Đại học Kinh tế Quốc dân, Hà Nội.
Tiếng Anh
26.

Braun M. (2009), “Understanding Risk Management in Emerging

Retail Payments”, FRBNY Economic Policy Review, 31 (4), pp. 137-159.
27.

Council of the European Union (2018), Proposal for a directive of the

European Parliament and of the Council on combating fraud and
counterfeiting of non-cash means of payment and replacing Council
Framework decision 2001/413/JHA, Brussels.
28.

Fernandez C. (1997), “Malaysia’s experience in modernising payment

systems to increase efficiency and reduce risk”, 23 (1), pp. 107-112.
29.

Sullivan R. J. (2015), “Controlling Security Risk and Fraud in Payment

Systems”, Economic Review Third Quarter 2014, 12, pp. 47-75.
Các website:
30.



31.

/>
32.

/>
33.

/>
34.

/>
35.

/>
36.

/>

37.

/>
38.

/>
39.

/>

PHỤ LỤC
Phụ lục P.1. Tốc độ tăng trưởng tỷ lệ rủi ro trong TTKDTM BIDV Thừa Thiên
Huế giai đoạn 2015-2018

Chỉ tiêu
Tỷ lệ thẻ NH bị đánh cắp thông tin
Tỷ lệ số tiền bị đánh cắp trong hoạt động
ATM
Tỷ lệ giao dịch lỗi trong TTKDTM tại
kênh quầy giao dịch
Tỷ lệ giao dịch lỗi trong TTKDTM qua
ứng dụng thanh toán

Tỷ lệ dự phịng rủi ro trong TTKDTM
Tỷ lệ chứng từ thanh tốn chưa hợp lệ

Năm
2015
-

Năm
2016
-21,74

Năm
2017
-16,67

Năm
2018
-33,33

Trung
bình
-23,91

-

-3,85

-24,00

-21,05

-16,30

-

23,86

-3,44

-23,52

-1,03

-

44,21
0,00
-11,93

14,13
0,00
-8,50

5,91
0,00
-15,88

21,42
0,00
-12,10