(Luận văn thạc sĩ) Nghiên cứu lựa chọn phương án điều tiết vận hành hồ chứa (trong giai đoạn thiết kế) nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế cho trạm thủy điện vừa và nhỏ

L I CAM OAN
tài lu n v n cao h c “Nghiên c u l a ch n ph

ng án đi u ti t v n hành

h ch a (trong giai đo n thi t k ) nh m nâng cao hi u qu kinh t cho tr m th y
đi n v a và nh . Áp d ng cho tr m th y đi n Tà C ” c a h c viên đã đ
tr

c Nhà

ng giao nghiên c u theo quy t đ nh s 1321/Q - HTL ngày 10 tháng 08 n m

2015
Tác gi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u c a b n thân tác gi . Các k t
qu nghiên c u và các k t lu n trong lu n v n là trung th c, không sao chép t b t k
m t ngu n nào và d

i b t k hình th c nào.

Tác gi lu n v n
Ch ký

Nguy n Th Linh

i


L IC M
Lu n v n “Nghiên c u l a ch n ph

N
ng án đi u ti t v n hành h ch a

(trong giai đo n thi t k ) nh m nâng cao hi u qu kinh t cho tr m th y đi n v a
và nh . Áp d ng cho tr m th y đi n Tà C ” đ
l c c a b n thân tác gi cịn đ

c hồn thành ngồi s c g ng n

c s giúp đ nhi t tình c a các Th y, Cô, c quan, b n

bè và gia đình.
Tác gi xin bày t lịng bi t n sâu s c t i Th y giáo h
Quang C

ng đã t n tình h

ng d n: PGSTS. Nguy n

ng d n c ng nh cung c p tài li u, thông tin khoa h c

c n thi t cho lu n v n.
Tác gi xin trân tr ng c m n các th y, cơ giáo Phịng đào t o đ i h c và Sau đ i
h c, khoa Cơng trình - Tr

ng

i h c Thu L i đã t n tình gi ng d y và giúp đ tác

gi trong su t quá trình h c t p, c ng nh quá trình th c hi n lu n v n này.

Tác gi xin trân tr ng c m n các Th y, các Cô và các đ ng nghi p t i Vi n k
thu t cơng trình đã t n tìm giúp đ , cung c p tài li u đ lu n v n đ

c chính xác và có

tính c p thi t.
hồn thành lu n v n, tác gi còn đ

c s c v , đ ng viên khích l th

ng

xuyên và giúp đ v nhi u m t c a gia đình và b n bè.
Trong khn kh lu n v n th c s , do đi u ki n th i gian có h n nên khơng
th tránh kh i nh ng khuy t đi m. Tác gi r t mong nh n đ

c s đóng góp, giúp đ

chân thành c a các Th y Cô.

Hà N i, ngày … tháng … n m 2016
Tác gi lu n v n
Ch ký

NGUY N TH LINH

ii


M CL C

L I CAM OAN ............................................................................................................ i
L I C M N .................................................................................................................ii
M C L C ..................................................................................................................... iii
DANH M C CÁC HÌNH NH..................................................................................... vi
DANH M C CÁC B NG BI U..................................................................................vii
DANH M C CÁC T

VI T T T ............................................................................. viii

HT H th ng đi n ..................................................................................................... viii
MNDBT M c n
MNC M c n

c dâng bình th

ng ........................................................................ viii

c ch t ................................................................................................... viii

TT Tr m th y đi n .................................................................................................... viii
M

U ......................................................................................................................... 1

CH NG 1: T NG QUAN V CƠNG TRÌNH TH Y I N VÀ CH
V N
HÀNH H CH A .......................................................................................................... 4
1.1. T ng quan v th y đi n ........................................................................................ 4
1.1.1. T ng quan v th y đi n Vi t Nam............................................................... 4
1.1.2.Tình hình phát tri n h ch a và th y đi n trên Th gi i........................... 17

1.2. Ch đ đi u ti t h ch a c a tr m th y đi n v a và nh ................................... 20
1.2.1.Tr m th y đi n không đi u ti t .................................................................. 21
1.2.2.Tr m th y đi n đi u ti t ngày .................................................................... 22
1.2.3.Tr m th y đi n đi u ti t tu n ..................................................................... 24
1.3. Các nhi m v và gi i pháp liên quan đ n h ch a n c đa m c tiêu c a Vi t
Nam ............................................................................................................................... 24
1.3.1.B o v ngu n n
n

c và h sinh thái th y sinh ............................................ 24

1.3.2.
m b o tính b n v ng, hi u qu trong khai thác, s d ng tài nguyên
c. .............................................................................................................................. 24
1.3.3. Phát tri n b n v ng tài nguyên n
1.3.4. Gi m thi u tác h i do n

c ....................................................... 25

c gây ra ........................................................... 26

1.3.5. Hoàn thi n th ch , t ch c ...................................................................... 26
iii


1.3.6. T ng c

ng n ng l c đi u tra, nghiên c u, phát tri n công ngh ........... 26

CH NG II: C S KHOA H C TRONG NGHIÊN C U L A CH N PH

NG
ÁN I U TI T H P LÝ V N HÀNH H CH A .................................................... 27
2.1. Nh ng v n đ n y sinh và thách th c trong phát tri n qu n lý h ch a ........... 27
2.1.1.Nh ng l i ích mang l i khi xây d ng h ch a th y đi n .......................... 27
2.1.2.Nh ng b t c p khi xây d ng h ch a th y đi n........................................ 29
2.1.3. V n đ đ t ra khi l a ch n ph ng án đi u ti t xây d ng h ch a th y
đi n. ............................................................................................................................... 32
2.2. C s lý thuy t l a ch n ph

ng án đi u ti t v n hành h ch a....................... 33

2.2.1.M c đích l a ch n ph

ng án đi u ti t v n hành h ch a. ...................... 33

2.2.2.Các c n c l a ch n ph
2.3. Ph

ng pháp l a ch n ph

2.3.1. Tiêu chí l a ch n ph

ng án đi u ti t h p lý v n hành h ch a. ....... 34

ng án đi u ti t h p lý đ v n hành h ch a. ......... 34
ng án.................................................................... 34

2.3.2.Tính tốn th y n ng. .................................................................................. 35
2.3.4.Phân tích hi u qu kinh t n ng l

ng ..................................................... 36

2.3.5.Phân tích hi u qu tài chính cơng trình .................................................... 40
2.3.6.Các thơng s dùng trong phân tích kinh t - tài chính l a ch n thông s
MNDBT c a h ch a. .................................................................................................... 41
2.3.7.So sánh l a ch n ph

ng án t i u........................................................... 43

CH NG III : V N D NG K T QU NGHIÊN C U L A CH N PH
NG ÁN
I U TI T V N HÀNH H CH A CHO TR M TH Y I N TÀ C ................ 44
3.1. T ng quan v cơng trình Tà C . ........................................................................ 44
3.1.1. Gi i thi u .................................................................................................. 44
3.1.2.V trí l u v c tuy n cơng trình .................................................................. 44
3.1.3.Nhi m v cơng trình .................................................................................. 45
3.1.4.Tài li u đ a hình ........................................................................................ 45
3.1.5.Tài li u th y v n ........................................................................................ 47
3.1.6.Tài li u t n th t ......................................................................................... 50
3.1.7.Các h ng m c cơng trình .......................................................................... 50
3.2. Xây d ng các ph

ng án đi u ti t v n hành h ch a c a TT Tà C .............. 51
iv


3.2.1. C s đ ch n MDBT cho h thu đi n Tà C ......................................... 51
3.2.2.Xác đ nh MNC ........................................................................................... 51
3.2.3. K t qu tính tốn th y n ng ..................................................................... 51
3.2.4. Xác đ nh doanh thu mang l i do bán đi n ................................................ 56

3.3. Xác đ nh chi phí xây d ng cơng trình. ............................................................... 65
3.4. Phân tích kinh t l a ch n ph

ng án đi u ti t h ch a. ................................... 68

3.4.1. Các thông s đ u vào cho phân tích kinh t ............................................. 68
3.4.2.K t qu tính tốn ....................................................................................... 69
3.5. Phân tích tài chính l a ch n ph

ng án đi u ti t h ch a. ................................ 75

3.5.1. Các d li u đ u vào dùng trong phân tích ............................................... 75
3.5.2. Tính hi u qu tài chính ............................................................................. 77
3.6.L a ch n ph

ng án đi u ti t.............................................................................. 83

K T LU N VÀ KI N NGH ....................................................................................... 86
1. K t lu n ................................................................................................................. 86
2. Ki n ngh ............................................................................................................... 86
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................................. 87
PH L C ...................................................................... Error! Bookmark not defined.

v


DANH M C CÁC HÌNH NH
Hình 1.1. Cân b ng cơng su t trên B PT n m ............................................................. 11
Hình 1.2: S phát tri n c a đ p trong th k XX........................................................... 19
Hình 1.3: S phân b đ p theo các vùng trên th gi i. ................................................. 19

Hình 1.4: Ch c n ng c a các h ch a phân chia theo các n c có m c thu nh p khác
nhau ............................................................................................................................... 20
Hình 1.5: Bi u đ l u l

ng TT khơng đi u ti t ........................................................ 22

Hình 1.6: Bi u đ l u l

ng TT đi u ti t ngày .......................................................... 23

Hình 3.1: Bi u đ th hi n dung tích phát đi n trong 1 ngày ....................................... 52
Hình 3.2: Quan h gi a MNDBT và doanh thu hàng n m do bán đi n c a h khơng
đi u ti t .......................................................................................................................... 58
Hình 3.3: Quan h gi a MNDBT và doanh thu hàng n m do bán đi n c a h đi u ti t
ngày ............................................................................................................................... 61
Hình 3.4: Quan h gi a MNDBT và doanh thu hàng n m do bán đi n c a h đi u ti t
tu n ................................................................................................................................ 63
Hình 3.5: Quan h gi a MNDBT và doanh thu hàng n m do bán đi n ........................ 64
Hình 3.6: Quan h gi a MNDBT v i t ng chi phí c a cơng trình ............................... 68
Hình 3.7: Quan h gi a hi u qu kinh t v i MNDBT c a h khơng đi u ti t ............ 71
Hình 3.8: Quan h gi a hi u qu kinh t v i MNDBT c a h đi u ti t ngày .............. 73
Hình 3.9: Quan h gi a hi u qu kinh t v i MNDBT c a h đi u ti t tu n ............... 75
Hình 3.10: Quan h gi a hi u qu tài chính v i MNDBT c a h khơng đi u ti t ....... 79
Hình 3.11: Quan h gi a hi u qu tài chính v i MNDBT c a h đi u ti t ngày.......... 81
Hình 3.12: Quan h gi a hi u qu tài chính v i MNDBT c a h đi u ti t tu n .......... 83
Hình 3.13: K t qu phân tích kinh t các ph
Hình 3.14: K t qu phân tích tài chính các ph

vi

ng án đi u ti t ...................................... 84
ng án đi u ti t ................................... 84


DANH M C CÁC B NG BI U
B ng 1. 1

c tính đ u t hàng n m cho đ p trong th p k 90 (t USD) ..................... 20

B ng 2. 1: Giá bán đi n theo bi u giá chi phí tránh đ

c ............................................. 42

B ng 3. 1:B ng to đ kh ng ch tuy n đ p đ u m i ................................................... 45
B ng 3. 2: Quan h h ch a Tà C ............................................................................... 46
B ng 3. 3: Quan h h l u nhà máy .............................................................................. 47
B ng 3. 4: Các tr m th y v n trong và lân c n l u v c sông N m Công ..................... 48
B ng 3. 5:
B ng 3. 6:

c tr ng dòng ch y n m t i tuy n cơng trình Tà C ................................. 49
ng duy trì l u l

ng tuy n đ p Tà C .................................................. 49

B ng 3. 7:T n th t b c h i m t h Tà C (∆Z), mm ..................................................... 50
B ng 3. 8: K t qu tính tính tốn th y n ng cho ph

ng án h không đi u ti t ........... 53

B ng 3. 9: K t qu tính tính tốn th y n ng cho ph

ng án h đi u ti t ngày ............. 54

B ng 3. 10: K t qu tính tính tốn th y n ng cho ph

ng án h đi u ti t tu n ............ 55

B ng 3. 11: Giá bán đi n theo bi u giá chi phí tránh đ

c n m 2016 .......................... 56

B ng 3. 12: K t qu doanh thu bán đ

c do đi n l

ng c a TT không đi u ti t ...... 57

B ng 3. 13: K t qu doanh thu bán đ

c do đi n l

ng c a TT đi u ti t ngày......... 59

B ng 3. 14: K t qu doanh thu bán đ

c do đi n l

ng c a TT đi u ti t tu n.......... 62

B ng 3. 15: Giá tr t ng d toán ph

ng án MNDBT=685.0m .................................... 66

B ng 3. 16: S b t ng v n đ u t cơng trình cho các ph

ng án MNDBT ................ 67

B ng 3. 17: K t qu tính tốn kinh t cho h không đi u ti t ....................................... 70
B ng 3. 18: K t qu tính tốn kinh t cho h đi u ti t ngày ......................................... 72
B ng 3. 19: K t qu tính tốn kinh t cho h đi u ti t tu n .......................................... 74
B ng 3. 20: V n đ u t ban đ u tr

c thu

ng v i các ph

ng án MNDBT ............. 75

B ng 3. 21: Phân b v n theo n m xây d ng ................................................................ 76
B ng 3. 22: K t qu tính tốn tài chính cho h khơng đi u ti t .................................... 78
B ng 3. 23: K t qu tính tốn tài chính cho h đi u ti t ngày ...................................... 80
B ng 3. 24: K t qu tính tốn tài chính cho h đi u ti t tu n ....................................... 82

vii


DANH M C CÁC T

VI T T T

HT H th ng đi n
MNDBT M c n
MNC M c n

c dâng bình th

ng

c ch t

TT Tr m th y đi n

viii


M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
N

c ta là n

c nông nghi p v i nhu c u n

c t nông nghi p là r t l n. Trong nh ng

n m g n đây, th y đi n đóng vai trị ch y u trong cung c p đi n cho h th ng v i nhu

c u đi n t ng r t nhanh và d báo kho ng 15%-17% trong nh ng n m t i.

i u này

đòi h i c n xây d ng nhi u h ch a và cơng trình th y đi n đáp ng nhu c u c p n
và phát đi n. V i l i th th y đi n là n ng l
c p cho nhu c u
ph

ng tái t o ít ơ nhi m mơi tr

ng và cung

vùng sâu vùng xa thì trong nh ng n m qua th y đi n đã đ

u tiên xây d ng. Tuy nhiên, v i dân s có nhu c u dùng n

nhanh nh hi n nay thì phát tri n và qu n lý h ch a đ ng tr

c Chính

c và n ng l

m c tiêu và hi u qu ngu n n
Nhi u h ch a đ

ng t ng

c nh ng thách th c và

c n có cách ti p c n m i. V n đ đ t ra là c n ph i khai thác hi u qu ngu n n
chung và các h ch a th y đi n - th y l i nói riêng theo h

c

c nói

ng l i d ng t ng h p, đa

c.

c xây d ng, tuy nhiên quan tâm đ n qu n lý v n hành ch a đ

c

đ u t thích đáng nh t là v i các h ch a nh , đi u ti t ng n h n. Do đó vi c nghiên
nâng cao hi u qu s d ng ngu n n

c trong quá trình v n hành các h ch a này là r t

c n thi t, mang tính th c ti n cao, làm cho h ch a đóng vai trị tích c c h n n a trong
vi c phát tri n vùng, c p đi n và n

ct

i cho nơng nghi p, dân sinh, góp ph n xóa

đói gi m nghèo cho các vùng sâu vùng xa.
Tuy nhiên, đ v n hành h ch a có hi u qu thì ph i có ph
h p lý. Vi c l a ch n ph

ng án đi u ti t h ch a

ng án đi u ti t khi thi t k tr m th y đi n có nh h

ng r t

l n đên quy mơ xây d ng cơng trình c ng nh kh n ng l i d ng t ng h p ngu n n
(Phát đi n, phòng l , cung c p n
l a ch n ph
bình th

c cho h du, b o đ m môi tr

c

ng…). B i l vi c

ng án đi u ti t có liên quan tr c ti p đ n vi c l a ch n m c n

c dâng

ng (MNDBT) c a h ch a. Khi MNDBT càng cao thì kh n ng phát đi n và

cung c p n

c càng l n nh ng quy mơ cơng trình c ng càng l n, m t khác vùng ng p

l t c ng l n, thi t h i đ n bù càng nhi u. Vì v y, yêu c u đ t ra khi thi t k là ph i xác
đ nh đ

c kh n ng đi u ti t c a h ch a đ i v i t ng ph
1

ng án


m cn

c khác nhau đ tìm ra đ

c ph

ng án đi u ti t đem l i hi u qu kinh t cao

nh t.
Vi c xác đ nh quy trình v n hành h ch a th y đi n là m t h ng m c quy đ nh b t
bu c khi L p d án đ u t xây d ng cơng trình. Trên c s quy trình v n hành h này
cho phép đánh giá tình tr ng làm vi c c a h trong m t chu k đi u ti t. Quy trình v n
hành s đ

c xác đ nh trên c s k t qu đi u ti t tính tốn th y n ng h ch a.

Xu t phát t nh ng v n đ nêu trên, tác gi ch n đ tài “Nghiên c u l a ch n ph

ng

án đi u ti t v n hành h ch a (trong giai đo n thi t k ) nh m nâng cao hi u qu kinh
t cho tr m th y đi n v a và nh . Áp d ng cho tr m th y đi n Tà C ” làm lu n v n
Th c s .

2. M c đích nghiên c u
Nghiên c u, phân tích, đánh giá tính hi u qu v n hành h ch a thông qua vi c xác
đ nh ph

ng án đi u ti t h ch a h p lý đem l i hi u qu kinh t nh t.

Áp d ng l a ch n ph
3.

it

ng án đi u ti t h p lý v n hành h ch a cho th y đi n Tà C .

ng và ph m vi nghiên c u

Ph m vi nghiên c u: Xác đ nh ph

ng án đi u ti t h p lý v n hành h ch a cho tr m

th y đi n v a và nh .
it

ng nghiên c u: H ch a th y đi n Tà C .

4. Cách ti p c n và ph

ng pháp nghiên c u

Cách ti p c n: Thông qua các công trình th c t đã và các n ph m đã phát hành
nghiên c u, phân tích đ gi i đáp các m c tiêu đ ra c a đ tài.

Ph

ng pháp nghiên c u:

Tính tốn th y n ng cho 3 ph
ti t tu n ta xác đ nh đ

ng án đi u ti t: Không đi u ti t, đi u ti t ngày và đi u

c doanh thu c th c a t ng ph

ng th i xác đ nh chi phí xây d ng khi thay đ i MNDBT

2

ng án khi t ng MNDBT.


Xác đ nh doanh thu t vi c t o h ch a phát đi n thơng qua tính tốn th y n ng, đ ng
th i xác đ nh chi phí xây d ng và đ n bù khi làm dâng m c n
Tính tốn kinh t n ng l

ng l a ch n ph

c lên.

ng án đi u ti t h p lý đ v n hành h ch a

đem l i hi u qu kinh t cao nh t.

3


CH

NG 1 : T NG QUAN V
V N HÀNH H CH A

CƠNG TRÌNH TH Y

I N VÀ CH

1.1. T ng quan v th y đi n
1.1.1. T ng quan v th y đi n Vi t Nam
V trí n

c ta n m

trung tâm vùng ơng Nam Á, có ngu n m t

ng đ i phong phú

trên ph n l n lãnh th . H qu c a s tác đ ng t ng h p gi a các đi u ki n khí h u
nhi t đ i m m a nhi u và c u trúc đ a ch t đ a hình nên dịng ch y sơng ngịi Vi t
Nam đ

c hình thành r t thu n l i là nguyên nhân khách quan c b n nh t t o nên m t

m ng l

i sông su i dày đ c trên lãnh th n

khá l n gi a các vùng, t

c ta. M t đ sông su i có s dao đ ng

ng đ i phù h p v i s phân hóa khơng gian c a đi u ki n

khí hi u và c u trúc đ a ch t đ a hình. L

ng m a thay đ i gi a các n m không l n

nh ng gi a các tháng và mùa trong n m l i khá l n. Vào mùa l , dòng ch y chi m 7080% t ng l

ng dịng ch y c n m và vì v y l

chi m 20-30%. Lãnh th n
su t chi u dài đ t n

ng dòng ch y

c ta h p và dài, có dãy núi Tr

các tháng mùa khơ ch

ng S n h u nh ch y d c

c và các dãy núi cao nh Hồng Liên S n, Tây Cơn L nh…t o

nên đ d c khá l n cho các sông su i, nh t là nh ng đo n đ u ngu n. ây chính là th

n ng quan tr ng có th t n d ng đ xây d ng các nhà máy th y đi n, trong đó có th
xây d ng đ

c nhi u tr m th y đi n nh có c t n

Nh có m ng l

c cao.

i sơng su i phát tri n và phân b t

ng đ i đ u kh p trên lãnh th

nên r t thu n l i v m t kinh t , đó là có th dùng ngu n n
c p n

c t i ch vào m c đích

c cho sinh ho t, s n xu t, ho t đ ng giao thông và phát đi n… V i đ c đi m

đ a hình và ngu n n

c nh v y, k t qu quy ho ch ti m n ng th y đi n Vi t Nam

trên 11 h th ng sông l n có t ng cơng su t đ t 15.390 MW và đi n l

ng trung bình

hàng n m là 64.347 tri u KWh, trong đó đã xây d ng và đ a vào v n hành 3.393 MW
v i đi n l

đi n đang đ

ng trung bình n m đ t 18.409 tri u KWh và m t lo t các nhà máy th y
c xây v i t ng công su t là 2.066 MW.

Theo thông tin trong h i th o công b k t qu nghiên c u K ho ch phát tri n n ng
l

ng qu c gia Vi t Nam do các nhà khoa h c thu c Liên hi p Các h i khoa h c k

4


thu t Vi t Nam ti n hành trong 2 n m 2008 -2009, đ n n m 2050 s tr m thu đi n có
cơng su t trên 50MW đ

c xây d ng và đ a vào v n hành khá l n (10 cơng trình đã

có tính đ n 2005 và 48 cơng trình đã, đang và s xây d ng tính đ n n m 2025 có t ng
công su t theo quy ho ch là 21.300MW).
T ng k t các nghiên c u v quy ho ch th y đi n
t th y đi n c a các con sông đ

n

c ta cho th y t ng tr n ng kinh

c đánh giá kho ng t 75 - 80 t KWh/n m. Nghiên

c u đánh giá ti m n ng thu đi n nh , thu đi n k t h p thu l i

n

c ta cho th y

t ng tr n ng kinh t c a các sông nhánh, su i kho ng 30 t kWh/n m (so v i nhu c u
dùng đi n n m 2011 là 108 t kWh).

ây là ngu n n ng l

r và d khai thác (so v i các ngu n n ng l

ng tái t o r t quan tr ng,

ng tái t o khác nh gió, m t tr i, đ a

nhi t …) c n t n d ng tri t đ nh m đáp ng nhu c u đi n ngày càng t ng (d báo
n m 2020 nhu c u đi n s t ng g p 3 so v i n m 2010, n m 2030 t ng g p 7 l n so v i
n m 2010) c a các ngành kinh t qu c dân. Theo các quy ho ch đã đ
t nay t i n m 2020 s có g n 900 TT
kho ng 6.600MW đ

c phê duy t thì

v a và nh v i t ng cơng su t l p máy

c xây d ng và đi vào v n hành.

Theo đánh giá c a t ch c Ngân hàng th gi i (World Bank), Vi t Nam là m t trong
n mn

c ch u nh h

ng n ng n nh t b i s bi n đ i khí h u và hi n t

ng n

c

bi n dâng. Nh ng thay đ i v các y u t khí h u đang tác đ ng tiêu c c t i tài nguyên
n

c, gia t ng các dòng ch y ki t cùng các đ t l hàng n m. V i s bi n đ i kh c

nghi t c a th i ti t, các d báo đã ch ra r ng, t i khu v c vùng núi T y B c và

ơng

B c dịng ch y trên các sơng, nh t là dịng ch y ki t có th gi m đi m c dù v n gia
t ng dòng ch y l trong m t s n m nh t đ nh, gây nhi u khó kh n cho sinh ho t và
s n xu t.
S ch n phá r ng, khai thác r ng b a bãi, nh t là đ i v i r ng nguyên sinh, r ng nhi u
t ng, r ng phòng h đ u ngu n làm thay đ i m t đ m.
gi n
nh h

c, đi u ti t n

c c a l u v c sơng d n đ n ch đ dịng ch y trên các sông b

ng. Vào mùa m a, l u l

du. Mùa khô, l

ng n

c sông lên nhanh gây ra l nguy hi m cho h

ng m a ít ho c khơng m a dịng ch y b c n ki t. Ngoài ra, vi c khai

thác, s d ng ngu n n
làm ngu n n

i u này làm gi m kh n ng

c ng m quá m c, đáy sông b h th p... c ng là nguyên nhân

c b suy gi m nhanh. S c n ki t c a dịng ch y có nh h
5

ng r t l n


đ n ch đ v n hành c a các TT , th m trí có th làm cho TT

ph i ng ng làm vi c

trong m t th i gian dài gây ra nh ng thi t h i l n, nh t là nh ng TT

khơng có kh

n ng đi u.
Trong khi đó nhu c u dùng đi n l i t

ng đ i l n vào mùa khô và s chênh l ch ph

t i l n gi a các gi trong ngày đã gây lên s c ng th ng trong cân b ng đi n n ng,
nh t là cân b ng công su t vào mùa khô, đ c bi t là

nh ng gi cao đi m.

gi m

c ng th ng cho h th ng đi n (HT ) và an toàn trong cung c p đi n, B công th

ng

và T ng công ty đi n l c Vi t Nam đã có nh ng chính sách, c ch v giá đi n nh m
khuy n khích các TT nâng cao kh n ng phát vào mùa khô và gi cao đi m, đi u này
có th th c hi n đ

c khi các TT có kh n ng đi u ti t, ít nh t là đi u ti t ngày đêm.

Theo đó, s ra đ i c a Bi u giá chi phí tránh đ

c áp d ng cho các TT

nh (công

su t l p đ t nh h n 30MW) v i u đãi giá đ c bi t vào gi cao đi m mùa khô (g p

g n 4 l n cung gi khác) là m t minh ch ng đi n hình.
Chính ph đã ban hành Ngh đ nh 112/2008-N -CP, ngày 20/10/2008, quy đ nh v
qu n lý, b o v , khai thác t ng h p tài nguyên và môi tr

ng các h ch a th y đi n,

th y l i. Theo đó, vi c khai thác, s d ng tài nguyên và môi tr

ng các h ch a ph i

b o đ m an tồn h ch a, dịng ch y t i thi u, không nh h

ng đ n các m c tiêu,

nhi m v c a h ch a đã đ

c các c quan có th m quy n phê duy t và đáp ng các

yêu c u v phòng, ch ng suy thối, c n ki t, ơ nhi m ngu n n
h i do n

c và phòng, ch ng tác

c gây ra trên l u v c h ch a và h du h ch a. B Công th

ng đang ti n

hành ra soát l i r t nhi u d án th y đi n v a và nh (trên 300 d án) đ đánh tính
hi u qu c ng nh tác đ ng c a nó đ n môi tr

ng nh m lo i b nh ng d án không

th a mãn nh ng tiêu chu n, đi u ki n đ a ra
1.1.1.1 Nhu c u dùng đi n c a n

c ta hi n nay

Trong th p k v a qua, nhu c u đi n c a Vi t Nam t ng nhanh do s t ng tr

ng kinh

t và gia t ng dân s mãnh m . Nhi u nhà máy phát đi n đã và đang xây d ng, tuy
nhiên do đi u ki n t nhiên và ti n đ xây d ng còn ch m nên nh ng n m g n đây
chúng ta liên t c ph i thi u đi n, đ c bi t là vào mùa khô khi các d án th y đi n thi u
n

c. Nguyên nhân chính c a hi n t

th p, khơng khuy n khích đ

ng này là do giá đi n th

ng ph m hi n nay còn

c t nhân đ u t m nh vào các d án nhi t đi n mà t p
6


trung ch y u vào các d án th y đi n v i chi phí v n hành th p nên ngành đi n n

c

ta hi n nay đang l thu c r t l n vào th y đi n.
Theo Trung tâm i u đ H th ng đi n Qu c gia (A0), tính đ n h t tháng 6/2015, t ng
công su t đ t ngu n đi n c a h th ng đi n qu c gia đã lên t i 37.604 MW.
Báo cáo g n đây nh t t i h i ngh giao ban do B

Công Th

3/9/2015, ông Ngô S n H i Phó T ng Giám đ c T p đồn

ng t

ch c sáng

i n l c Vi t Nam cho

bi t, trong khi th y đi n huy đ ng khó kh n thì nhu c u s d ng đi n trong 8 tháng
v a qua đã t ng h n so v i d báo.
Th ng kê cho th y, s n l

ng đi n tháng 8 n m 2015

so v i tháng 8 n m 2014, tính chung 8 tháng

c đ t 14,3 t kWh, t ng 11,3%

c đ t 105,1 t kWh, t ng 11,7% so v i

cùng k n m 2014.

K ho ch t ng tr

ng đi n c n m 2015 c a B Công Th

ng ch t ng 10,24%, trong

khi nhu c u s d ng đi n t ng h n 11% đã gây áp l c cho EVN trong vi c cân đ i
ngu n đi n
1.1.1.2. H th ng đi n c a Vi t Nam
H th ng đi n Vi t Nam g m có các nhà máy đi n, các l

i đi n, các h tiêu th đ

c

liên k t v i nhau thành m t h th ng đ th c hi n 4 quá trình s n xu t, truy n t i, phân
ph i và tiêu th đi n n ng trong lãnh th Vi t Nam.
Các nhà máy trong h th ng có nhi m v bi n đ i n ng l
n ng đ

c g i là nhà máy đi n. N ng l

ng thiên nhiên thành đi n

ng thiên nhiên d tr d

nhau và có th bi n đ i thành đi n n ng. T các d ng n ng l

i nhi u d ng khác

ng d tr này có th

cho phép ta xây d ng các lo i nhà máy đi n khác nhau:
+ T n ng l

ng c a nhiên li u h u c có th xây d ng nhà máy nhi t đi n.

+ T n ng l

ng c a dịng n

+ T n ng l

ng gió có th xây d ng nhà máy đi n s c gió.

+ T n ng l

ng sóng bi n có th xây d ng nhà máy đi n th y tri u.

+ T n ng l

ng m t tr i có th xây d ng nhà máy đi n m t tr i.

c có th xây d ng nhà máy th y đi n.

7


+ T ngu n nóng trong lịng đ t có th xây d ng nhà máy đi n đ a nhi t.
+ T n ng l

Hi n nay

n

ng h t nhân có th xây d ng nhà máy đi n h t nhân.

c ta có 2 ngu n s n xu t đi n n ng ch y u đó là th y đi n và nhi t

đi n. Nhi t đi n hi n nay ch y u là 3 ngu n: nhi t đi n than, nhi t đi n khí và nhi t
đi n d u. Th i gian g n đây m t s d án s d ng các ngu n n ng l
gió và m t tr i đ

ng tái t o nh

c ng d ng nhi u h n, góp ph n t o thêm ngu n cung c p đi n

n ng. T ng công su t l p đ t ngu n đi n tính đ n ngày 31/12/2010 là 21.250MW,
trong đó thu đi n chi m t tr ng là 38%, nhi t đi n là 56%, diesel và ngu n đi n nh
khác là 2% và đi n nh p kh u là 4%. Trong các ngu n cung c p đi n chính thì th y
đi n v n chi m t tr ng cao, đóng vai trị quan tr ng trong c c u. N m 2010 t tr ng
các ngu n đi n t th y đi n v n chi m m c cao nh t trong các ngu n s n xu t. Tuy
nhiên trong k ho ch phát tri n ngu n đi n theo Quy ho ch đi n VI c a chính ph thì
t tr ng th y đi n s gi m d n trong c c u t ng ngu n đi n s n xu t.

i u đó đ

c

th hi n khi t 2006 đ n 2010 t tr ng các ngu n th y đi n gi m t 46.63% xu ng cịn
38%, thay vào đó là s gia t ng c a các ngu n nhi t đi n bao g m nhi t đi n than và

nhi t đi n khí.
Tuy nhiên, do các d án th y đi n v i chi phí v n hành th p nên ngành đi n n

c ta

hi n nay đang l thu c r t l n vào th y đi n.
1.1.1.3.Vai trò c a các TT làm vi c trong h th ng đi n
a.

c đi m ch đ làm vi c c a TT
hi u rõ vai trò c a TT

làm vi c trong HT , tr

c h t c n ph i xét các đ c đi m

ch y u c a nó:
c đi m quan tr ng nh t c a TT
v n và luôn luôn thay đ i.
nhiên, c n t o cho TT

là ch đ làm vi c ph thu c vào đi u ki n thu

gi m b t m c đ ph thu c vào ch đ dòng ch y thiên

có h đi u ti t. Th c t , vì đi u ki n k thu t ho c đi u ki n

kinh t không th xây h tu ý. Cho nên, đ i v i TT v n có nh ng th i k th a n
và thi u n
l

c so v i l u l

ng (đi n l

đi n l

ng tính tốn. Khi th a n

ng mùa), cịn khi thi u n

c TT

c TT

8

có th phát thêm đi n

không th phát đ

ng c n thi t t i thi u, t c là ch đ làm vi c bình th

c

c cơng su t và

ng b phá ho i. Lúc đó,

n u các tr m phát đi n khác c a h th ng không đ kh n ng thay th ph n công su t
và đi n l

ng thi u c a TT thì bu c ph i c t đi n c a m t s h dùng.

Dòng ch y thiên nhiên luôn luôn thay đ i c v t ng l
ph i l u l

ng theo th i gian. Hi n nay d báo thu v n dài h n l i ch a đ m b o đ

tin c y c n thi t. Vì th , khơng th bi t tr
vi c đ

c bình th

làm vi c c a TT
bình th

c khi nào TT s b thi u n

ch

c, khơng làm

ng. Tình hình đó gây nhi u khó kh n cho vi c đi u khi n ch đ
l n c a c HT . Ngoài nguyên nhân thi u n

ng c a m t s TT còn b phá ho i do c t n

này có th x y ra

m cn

ng c ng nh v ch đ phân

TT

c tn

c th p hay

c, ch đ làm vi c

c gi m quá nhi u. Hi n t

ng

nh ng tr m có u c u phịng l khi đó

cu i mùa ki t và đ u mùa l th p, l u l

ng ch y v h l u r t l n

ho c khi h r t c n.
Nh v y, ta th y r ng ch đ làm vi c bình th

ng c a TT

ln ln có kh n ng b

phá ho i, và đi u này ph thu c vào đi u ki n thu v n, kh n ng đi u ti t, đ c tính

c a b n thân TT và đi u ki n làm vi c c a nó trong HT .
c đi m quan tr ng th hai c a TT , có ý ngh a r t quan tr ng khi xác đ nh ch đ
làm vi c c a các tr m phát đi n trong HT , là chi phí v n hành khơng ph thu c vào
đi n l
v i
l

ng phát ra. H n n a, chi phí v n hành c a m i KWh
tr m nhi t đi n (TN ).

i v i TN

ng. Vì mu n s n xu t ra đi n, TN

TT

ít h n nhi u so

thì chi phí v n hành ph thu c vào đi n

ph i tiêu th nhiên li u. Mu n s n xu t nhi u

đi n thì ph i có nhi u nhiên li u, c s khai thác, v n chuy n và tàng tr ...
Nh th , đ cho HT

có l i, TT

nên đ m nh n ph n ph t i v i m c có th t i đa;

cịn TN đ m nh n ph n ph t i cịn l i. L

h p phân ph i cơng su t nh th là l n nh t.
kinh t cho toàn HT

ng nhiên li u ti t ki m đ

c trong tr

ng

i u đó khơng nh ng nâng cao hi u ích

mà cịn cho phép s d ng l

ng nhiên li u ti t ki m đ

c vào

nh ng ngành cơng nghi p khơng th thi u nó nh nhà máy luy n kim, nhà máy hoá
ch t...
c đi m quan tr ng th ba c a TT

là thi t b có tính linh ho t cao, tuabin n

cd

dàng đ m nh n ph t i thay đ i đ t ng t. Th i gian c n thi t đ đ a t máy thu l c t
tr ng thái đ ng yên đ n đ y t i khơng q 40 - 50 giây. Ngồi ra, trong q trình thay
9

đ i ch đ làm vi c, TT
n ng l

không gây ra t n th t.

i v i TN , do q trình bi n hố

ng và thi t b ph c t p nên q trình đóng, m máy kéo dài hàng gi và hao

t n nhiên li u khá nhi u. Mu n đ m nh n đ
TN ph i luôn luôn

c ph t i thay đ i nhanh, thi t b c a

tr ng thái s n sàng làm vi c, có ngh a là n i h i ln ln đ

gi nóng, vì th m t ph n nhiên li u s d ng không kinh t . Thi t b c a TN
vi c trong đi u ki n b t l i (áp su t và nhi t đ cao), nên vi c thay đ i th

c
làm

ng xuyên

ch đ làm vi c s làm gi m tu i th , làm mòn và gi m tính kinh t c a nó. Ngồi ra,
ph m vi đi u ch nh công su t c a các t máy nhi t đi n không l n vì chúng có gi i
h n cơng su t k thu t nh nh t khá l n.
T nh ng đi u đã xét

trên, ta th y ch đ làm vi c t t nh t c a TN

đ u ho c thay đ i ít và ch m, cịn TT

là ch đ đ ng

thì đ m nh n ph n ph t i thay đ i đ t ng t.

Mu n th TT ph i có h đi u ti t, ít nh t là có h đi u ti t ngày.
b. Vai trò c a các TT làm vi c trong HT
c đi m s n xu t đi n n ng là quá trình phát đi n, t i đi n và dùng đi n x y ra đ ng
th i. Cho nên đ i v i m i th i đi m c ng nh đ i v i c th i k tính tốn c n ph i có
s cân b ng gi a phát đi n và tiêu thu đi n. S cân b ng đó ph i đ

cb ođ mc v

cơng su t và đi n l

m i th i đi m (t)

ng. Cân b ng cơng su t c a HT

có ngh a là

t ng công su t c a các tr m phát đi n ph i b ng t ng ph t i c a các h dùng đòi h i
c ng v i t n th t trong m ng đi n:
I

K

L

i =1

k =1

l =1

∑ Nit = ∑ Pkt + ∑ ∆Plt
Trong đó:
Nit - cơng su t c a tr m phát đi n th i (i = 1, 2... I)
Pkt - ph t i c a h dùng đi n th k (k = 1, 2, 3,... K)

th i đi m t;
th i đi m t;

∆Plt - t n th t trong thành ph n th l (l = 1, 2, 3, .... L) c a m ng đi n
đi m t.

10

th i


Xét cân b ng công su t c a h th ng theo quan đi m thi t k , công su t l p máy
HT

TD

( N lm ) và t ng công su t

( N lm ) b ng t ng công su t l p máy c a các TT

c a HT

ND

l p máy c a các TN ( N lm ):
TD
N lmHT = N lm
+ N lmND

i v i TT , công su t l p máy bao g m các thành ph n công su t sau:
TD
TD
N lm
= N ctTDmax + N dfTD + N dsTD + N dsc
+ N trTD = N tyTD + N trTD

Trong đó:
TD
+ N lm : b ng t ng cơng su t đ nh m c c a các máy phát đi n l p trên các TT .

+ NctmaxT : công su t công tác là công su t TT đ m nh n ph t i

th i đi m t. Vì

ph t i ln ln thay đ i nên thành ph n công su t này ph i đ m nh n ph t i l n
nh t giao cho th y đi n.
+ NdfT : công su t d tr ph t i, là công su t l p thêm cho các TT

đ th a mãn

nhu c u dùng đi n thay đ i không đ nh k và x y ra trong th i gian ng n. Mu n đ m
nh n đ

c NdfT đòi h i TT ph i nhanh chóng thay đ i cơng su t.

+ NdsT : công su t d tr s c , là cơng su t có tác d ng thay th các t máy
TT

m t

nào đó v a b s c nh m b o đ m an toàn cung c p đi n. Ph i có đi u ti t n m

tr lên m i có kh n ng đ m nh n m t ph n công su t d tr s c .
N

TD

N ctmax
TD

ND

N ctmax

ND

Hình 1. 1: Cân b ng công su t trên B PT n m
+ NdscT : công su t d tr s a ch a, là cơng su t có tác d ng thay th các t máy

m t TT nào đó đi vào s a ch a.

11


TT

+ Ntr : công su t trùng, là công su t l p thêm
t ng s n l

nh m t n d ng ngu n n

cđ

ng đi n vào mùa l , t đó làm gi m chi phí nhi n li u cho các TN . Công

su t này không tham gia vào cân b ng công su t, khơng có kh n ng thay th cơng
su t c a TN .
+ NtyT : là ph n công su t l p máy c a TT
s thay th b ng công su t t

không th gi m nh n u nh khơng có

ng ng c a TN .

Trong v n hành không ph i bao gi c ng s d ng h t công su t l p máy c a các tr m
phát đi n. Xét các thành ph n công su t c a TT theo quan đi m v n hành:
TD
N lm
= N ctTD(t ) + ∑ N dTD(t ) + N hcTD(t ) + N bkTD(t )

Trong đó:
+ Nct(t)T : cơng su t cơng tác là công su t TT

phát ra

th i đi m t nào đó đ th a

mãn nhu c u dùng đi n t i th i đi m đó.
+ ∑Nd(t)T : t ng các công su t d tr tai th i đi m t nào đó.
+ Nkd(t)T : cơng su t kh d ng là ph n công su t l p máy đ m nh n ph t i ho c có
kh n ng đ m nh n ph t i.
TD
TD
N kdTD(t ) = N lm
( t ) − N hc ( t )

+ Nhc(t)T : công su t h n ch là cơng su t vì lý do nào đó mà ta khơng th s d ng
đ

c (do s a ch a, do ch t l

ng nhiên li u, do kh n ng qua n

c Tuabin ...).

+ Nbk(t)T : công su t b không là công su t xu t hi n trong th i k Nkd c a TT
l n h n Nct v i công su t d tr c n thi t.
TD
TD

TD
N bkTD( t ) = N kd
( t ) − N ct ( t ) − ∑ N d ( t )

1.1.1.4. Hi n tr ng th y đi n v a và nh

n

c ta

a. M t s đ c đi m thu đi n v a và nh
* Phân lo i Th y đi n v a và nh : Phân lo i thu đi n v a và nh là m t khái ni m
t

ng đ i, tu theo đi u ki n t ng n

c.

n

c ta, phân lo i thu đi n đ

c quy đ nh

theo c n c theo QCVN 04-05:2012/BNNPTNT, theo đó nhà máy thu đi n v a và

12


nh , có cơng su t d

i 100 MW, có c p cơng trình là c p IV, c p III và m t ph n c p

II. Và c p cơng trình đ u m i đ

c coi là c p c a công trinh th y l i.

i v i cơng trình th y đi n đ p bê tơng tr ng l c thì c p cơng trình xác đ nh theo
chi u cao đ p.
- C p IV: H ≤ (5-10)m, tùy thu c vào n n cơng trình.
- Cơng trình c p III: H > (5-25)m, tùy thu c vào n n cơng trình.
- Cơng trình c p II: H > (10-60)m, tùy thu c vào n n cơng trình.
* Quy mơ th y đi n không l n: V công su t nh đã nói
thơng th

ng là đ p th p, đ

t máy thơng th
đi n th

ng h m nh , kh i l

trên, cịn quy mơ cơng trình

ng xây d ng khơng l n. S l

ng là 2-3 t máy, máy bi n áp, tr m phân ph i đi n và đ

ng là 35 kV ho c 110 kV. T đó, các nhà đ u t th

ng

ng dây t i

ng đ t m c tiêu thi công

ng n, ch ng kho ng 2-3 n m là đ a nhà máy vào v n hành.
* Di n tích l u v c nh : H ch a có dung tích bé ho c khơng có h ch a. Nhi u nhà
máy ch y b ng l u l

ng c b n c a sông su i thông qua xây d ng đ p dâng. Nhà

máy có h ch a bé, đi u ti t ngày ho c tu n phát đi n vào gi cao đi m. Và nh v y
th y đi n v a và nh không làm đ

c nhi m v ch ng l cho h du. M t s cơng trình

thu đi n l n c ng khơng th làm nhi m v ch ng l cho h du vì cơng trình đó khơng
có dung tích h ch a đ l n đ làm nhi m v c t l , phòng và ch ng l cho h du.
Trong tr

ng h p đó, nó ch có kh n ng ch a l i n

h đ tđ nm cn

c dâng bình th

c và làm ch m l l i, khi n

c

ng thì b t bu c ph i x qua tràn đ b o đ m an

tồn cho cơng trình. Do v y, thu đi n v a và nh xây d ng ch làm nhi m v phát
đi n.
* M t b ng xây d ng: Thu đi n v a và nh khơng l n, di n tích chi m đ t không
nhi u do quy mô công trình và kh i l

ng xây d ng. C ng v i lí do trên mà di n tích

r ng b ch t phá ph c v cơng trình khơng nhi u.
* Hi u qu đ u t : Thu đi n v a và nh không cao b ng thu đi n l n. Theo th ng
kê, t 25 cơng trình thu đi n l n đã đ

c xây d ng và đ a vào v n hành, tính theo

m t b ng giá n m 2010 thì các thu đi n l n có su t đ u t vào kho ng 20 - 25 t
đ ng/MW, tr nh ng cơng trình đ c bi t nh : S n La, Tuyên Quang, B n V … có
13


nhi m v ch ng l và c p n

c cho h du, xây d ng các khu tái đ nh c v i quy mơ

l n. Trong khi đó, su t đ u t c a các thu đi n v a và nh vào kho ng 25 - 30 t
đ ng/MW, có d án cịn l n h n.
b.

Ti m n ng th y đi n nh

n

c ta

V i l i th n m trong khu v c có khí h u nhi t đ i gió mùa, m t đ sông su i dày đ c,
phân b t

ng đ i đ ng đ u l i b phân cách m nh t o đ d c l n nên Vi t Nam đ

đánh giá có ti m n ng l n v th y đi n v a và nh . Ngu n ti m n ng này khi đ
thác không ch t o thu nh p cho ng

i dân, gi i quy t nhu c u n ng l

nh mà cịn góp ph n b sung ngu n n ng l

ng thi u h t cho Nhà n

ng

c

c kai

quy mô

c

Bên c nh vi c ti p t c tri n khai xây d ng các nhà máy th y đi n có cơng su t l n, do

T p đoàn Ði n l c Vi t Nam làm ch đ u t nh nhà máy th y đi n S n La, nhà máy
th y đi n t i B n V , Ð i Ninh,... nhi u doanh nghi p trong và ngoài ngành đi n c ng
m nh d n đ u t xây d ng các nhà máy th y đi n công su t v a và nh . Theo th ng
kê m i đây nh t c a Th c s Nguy n Minh Vi t (Vi n Th y đi n và N ng l

ng tái

t o) trong khuôn kh tri n lãm ENEREXPO Vi t Nam 2010, hi n t i, th y đi n nh và
v a chi m kho ng 40% t ng công su t c a h th ng. Trên c n
d án th y đi n v a và nh đ

c đã có kho ng 800

c quy ho ch, trong s đó có trên 200 nhà máy đã và

đang tri n khai.
Khác v i các nhà máy th y đi n công su t l n, th y đi n nh đa ph n đ

cđ ut

b ng ngu n kinh phí t có ho c vay c a cá nhân, công ty c ph n nên vi c th c hi n
d án c ng có ph n nhanh chóng, g n nh h n do không quá ph thu c vào ngu n
ngân sách Nhà n

c. Bên c nh đó, các tr m th y đi n nh h u h t không c n h đi u

ti t l n, s đ khai thác l i đ n gi n, công ngh thi công và thi t b c ng không m y
ph c t p, ph n l n các đ n v trong n

c có th th c hi n nên th i gian th c hi n d

án nhanh l i có th ch đ ng trong vi c khai thác ngu n ti m n ng s n có.
M c dù đa ph n các nhà máy th y đi n nh ch

c p đ đ a ph

ng nh ng đ

c đánh

giá là có ti m n ng l n, kh n ng khai thác cao, phù h p v i đi u ki n kinh t xã h i
c a Vi t Nam và ch tr

ng khai thác n ng l

n m g n đây l nh v c này đã nh n đ

ng nói chung c a Chính ph nên nh ng

c nhi u s quan tâm và đ u t l n. Th c t

14


ch ng minh cho th y, th y đi n v a và nh đang phát tri n r t nhanh c v s l
và ch t l
c.

ng

ng các d án

Các h n ch và chính sách phát tri n th y đi n nh .

Có th kh ng đ nh, thu đi n nh không th thi u đ
n ng l

c trong d án phát tri n ngu n

ng m i c a qu c gia. Song cho đ n nay, lo i n ng l

ng này v n còn g p

nhi u b t c p trong th c t .
Th nh t là v đi u ki n t nhiên c a n
đ u nên ngu n n

c ta, do phân b l

ng n

c thu n l i đ s d ng thu đi n nh ch đ

c đ n tr m không

c 8 - 9 tháng/n m, còn

l i là mùa l n

c dâng ng p c máy, th m chí máy cịn b cu n trôi, n u không tháo

v k p ho c ng

c l i do h ch a th

mùa ki t quá ít n

ng nh và đi u ti t ng n h n nên m t s tháng

c không th phát đi n theo yêu c u.

Khâu qu n lý thu đi n nh c ng còn t n t i nhi u b t c p. H u h t các tr m thu đi n
nh hi n nay là do đ a ph

ng t đ u t , qu n lý và v n hành, các t máy thu đi n

mini do các h gia đình t đ u t và qu n lý. Vì v y, đã x y ra tình tr ng chung là
h ng hóc nhi u không x lý k p, đành b đi… Ph bi n là nhi u h gia đình t mua
máy v l p đ t, hi u bi t v an tồn đi n ch a có, c t đi n d ng nghiêng ng t m b ,
ph n đông s d ng dây tr n đ kéo đi n nên nguy c b đi n gi t có th x y ra b t c
lúc nào. V i các tr m th y đi n l n h n thì qu n lý d a trên kinh nghi m mà ch a có
quy trình qu n lý phù h p hay t i u nh t áp d ng công ngh d báo và h đi u hành
hi n đ i.
Trên th tr

ng Vi t Nam hi n nay, h u h t các máy phát thu đi n nh đ

c a Trung Qu c, qua đ
l iđ

c nh p

ng ti u ng ch. Giá tuy r , nh ng công ngh ch t o l c h u,

c s d ng v i đi u ki n v

t h n công su t thi t k , nên cho hi u qu th p. H n

n a, thi t b thay th , s a ch a khơng có, nên c tr m nào h ng là b b ln. Tr
đây, c ng đã có m t s tua bin đ

c s n su t trong n

c

c, nh ng l i làm t v t li u g ,

tu i th th p, hi u su t khơng cao, hi n đã khơng cịn s d ng đ

c n a. Sau đó, nhi u

n i có c i ti n t các t máy phát diezel không có đi u t c, ho c đi u t c tay hi u su t
làm vi c c ng v n b h n ch …

nhi u tr m thì tính ra hi u su t trung bình c a toàn

15


tr m th p h n nhi u so v i thi t k và cam k t cung c p thi t b ban đ u gây ra l i

nhu n th p, nh h

ng đ n tính kinh t c a d án.

Do đi u ki n phát tri n kinh t - xã h i c a đ ng bào mi n núi ngày m t nâng cao, nên
nhu c u s d ng đi n đã tr nên c p bách. Vì v y, Nhà n

c nên có m t ch

ng trình

đ u t cho thu đi n nh mang t m qu c gia, nh m h tr các công tác: nghiên c u,
s n xu t,

ng d ng, qu n lý, đi u hành, các ho t đ ng t p hu n nâng cao ki n

th c…trong l nh v c đ y ti m n ng và nên u tiên đ u t này. Các doanh nghi p Vi t
Nam c ng nên m nh d n đ u t , s n su t các lo i máy phát đi n nh và mini đ thúc
đ y th tr

ng máy phát thu đi n nh trong n

c, t o d ng th

l nh v c tuy không m i, nh ng v n còn đ y ti m n ng này.
t c a các t ch c, cá nhân trong và ngoài n
hi u qu l n cho kinh t c a đ t n
Hi n nay, th y đi n nh c ng đã đ
các ngu n vay nên đ
nhiên v i tr

ng hi u riêng trong

ng th i, c n có s đ u

c đ thu đi n nh th c s mang l i

c.
c h tr t phía Nhà n

c nh

c phát tri n và đ u t m nh m t nhi u doanh nghi p. Tuy

t giá cao nh m y n m g n đây làm t ng đ t bi n các chi phí trong khi

giá đi n ch a đi u ch nh đã gây nh h

ng đ n tính kh thi và l i nhu n t d án.

i u này đòi h i công tác t v n, l p d án, đ u t xây d ng c n đ
l

u đãi v thu và

c cân nh c k

ng đ gi m thi u t i đa r i ro do đi u ki n t nhiên và kinh t gây ra.

đãi v các chính sách nh thu , giá bán đi n…c a Nhà n

ng th i u

c và T ng công ty đi n l c

Vi t Nam c ng h t s c quan tr ng đ các d án là s l a ch n h p d n c a các nhà đ u
t . V i quy trình qu n lý và v n hành h p lý s đ m b o đem l i b o toàn v n và l i
nhu n cho Ch đ u t nh đã l p trong báo cáo đ u
1.1.1.5. Quy ho ch th y đi n

n

c ta

Theo Quy t đ nh s 1208/Q -TT ngày 21 tháng 7 n m 2011 c a Th t

ng Chính ph

v vi c Phê duy t Quy ho ch phát tri n đi n l c qu c gia giai đo n 2011-2020 có xét
đ n n m 2030:
-S nl

ng đi n s n xu t và nh p kh u n m 2015 kho ng 194-210 t kWh, n m 2020

kho ng 330 – 363 t kWh, n m 2030 kho ng 695 – 834 t kWh.

16


-

u tiên phát tri n các ngu n thu đi n, nh t là các d án l i ích t ng h p: Ch ng l ,

c pn

c, s n xu t đi n; đ a t ng công su t các ngu n thu đi n t 9.200MW hi n

nay lên 17.400 MW vào n m 2020.
- N m 2020: T ng công su t các nhà máy đi n kho ng 75.000 MW, trong đó thu đi n
chi m 23,1% v i t ng công su t vào kho ng 17.325 MW
- N m 2030: T ng công su t các nhà máy đi n kho ng 146.800 MW trong đó thu
đi n chi m 11,8% v i t ng công su t l p đ t vào kho ng 17.322 MW
Hi n nay, các nhà máy th y đi n trên 30MW ký k t H p đ ng mua bán đi n v i đ u
m i duy nh t là Công ty Mua bán đi n. Giá bán đi n c a các nhà máy này ph thu c
vào vi c tính tốn chi phí xây d ng và chi phí v n hành nhà máy.
1.1.2.Tình hình phát tri n h ch a và th y đi n trên Th gi i
T h n 2.000 n m tr

c, ng

d ng các bánh xe gu ng n

i Hy L p c đ i đã bi t khai thác s c n
c đ xay g o. N m 1880, nhà phát minh ng

A. Pelton khám phá ra nguyên lý phát đi n t s c n
khai thác vàng g n nhà. Nh ng ng
su i. N

c b ng vi c s

i M Lester

c trong m t chuy n th m m

i th m đã đ t các gu ng quay b ng g bên dòng

c ch y làm quay tr c gu ng, t đó làm quay nh ng chi c c i xay đá sa

khoáng ch a vàng.
Do n m rõ nguyên lý phát đi n t nh ng chi c tr c quay, không khó đ nhà khoa h c
này thay chi c gu ng g b ng m t máy phát đi n. Ch hai n m sau, nhà máy th y đi n
đ u

tiên

trên

th

gi i

đ

c

H.J.

Rogers

xây

d ng

t i

bang

W

isconsin (Hoa K ), m ra m t k nguyên th y đi n cho nhân lo i.
N u nh nhi t đi n ph i đ t nhiên li u hóa th ch (d u m , than đá, khí đ t) gây ơ
nhi m mơi tr

ng, cịn đi n h t nhân ln khi n con ng

an tồn, thì th y đi n đ
d ng s c m nh c a dòng n

c coi là ngu n n ng l

i v a dùng v a run vì lý do

ng s ch nh t và an toàn nh t. L i

c đ xu ng t trên cao đ làm quay các tua bin, t đó s n

sinh ra đi n, th y đi n không c n đ n nhiên li u hay ch t phóng x . Do đó, nh ng
qu c gia có đ a hình thu n l i cho vi c phát tri n th y đi n đ u t n d ng t i đa c h i

17