sang kien dia li 8



ĐỀ TÀI:
MỘT VÀI KINH NGHIỆM TRONG GIẢNG DẠYMÔN ĐỊA LÍ LỚP 8
ĐỊA LÍ VIỆT NAM (PHẦN TỰ NHIÊN)
I.ĐẶC VẤN ĐỀ:
Kỹ thuật dạy học là yếu tổ bảo đảm chất lượng hiệu quả lao động. Đối
với hoạt động dạy học cũng như vậy sản phẩm lao động của nhà giáo là nhân
cách của học sinh. Nhân cách là hệ thống những phẩm chất và năng lực của
mỗi con người, đó là nguồn gốc tạo ra giá trò vật chất và tinh thần cho xã hội.
Có thể nói “nhân cách là mọi giá trò của mọi xã hội”, sản phẩm giáo dục là
loại sản phẩm cao cấp? Yếu tố quan trọng nhất trong cấu trúc nhân cách là trí
tuệ, thể hiện ở trình độ học vấn, trình độ tư duy, khả năng suy nghó và hành
động hợp lý, thích nghi với những biến đổi của hoàn cảnh. Phẩm chất và năng
lực trí tuệ của con người là nguồn tài nguyên q giá nhất. Theo Giáo sư Trần
Bá Hoành “kỷ thuật dạy học nói tới những phương pháp, cách thức tiến hành
hoạt động dạy học bảo đảm chất lượng và hiệu quả” kỷ thuật dạy học đã trải
qua thời kỳ tích luỹ kinh nghiệm đúc kết từ thực tiễn dạy học. Đúng như vậy,
trên thực tế nhiều năm học vừa qua trong quá trình giảng dạy và trong cáctiết
dạy về môn đại lí lớp 8 (Đòa lí Việt Nam phần tự nhiên) do còn nhiều hạn chế
về phương pháp, nên tôi chưa tạo cho học sinh hiểu biểu hết tầm quan trọng
của phân môn này sẽ giúp các em lónh hội được tốt kiến thức đòa lí Việt Nam
(phần kinh tế - xã hội) ở lớp tiếp theo, giúp các em hiểu sâu sắc hơn về đòa lí
tự nhiên Việt Nam. Những kiến thức về đại lý tổ quốc bao giờ cũng hết sức
cần thiết đối với mọi người công dân. Vì mốn góp phần xây dựng đất nước
phải hiểu đầy đủ về các điều kiện tự nhiên của nước nhà. Phần đòa lí tự nhiên
này sẽ cung cấp cho các em những kiến thức cơ bản và cụ thể về các điều kiện


Trang 1



tự nhiên và tài nguyên của nước ta, các điều kiện tự nhiên được xét trước hết
theo từng thành phần tự nhiên cụ thể: Đòa hình và nham thạch, khí hậu, nước,
đất đai, động thực vật. Ngoài ra đòa lí tự nhiên Việt Nam còn trang bò cho các
em những hiểu biết khái quát đòa lí tự nhiên toàn quốc, sau đó trình bày sâu
hơn vào ba miền đòa lí tự nhiên: Miền Bắc và Đông Bắc Bắc Bộ, Miền Tây
Bắc và Bắc Trung Bộ, Miền nam trung bộ và Nam bộ... bên cạnh đó còn cho
các em biết quan sát thực tế lấy những ví dụ ở xung quanh các em để minh hoạ
cho bàI học. Đối với các sự vật, hiện tượng đòa lí được học các em cần phải
suy ghó và tìm cách giải thích những nguyên nhân đó. Chương trình đòa lí tự
nhiên Việt Nam nó đề cập đến nhiều quy luật đòa lí tự nhiên toàn quốc. Các sự
vật, hiện tượng đều tương đối gần gũi với các em. Lớp 8 là lớp giữa cấp II
Trường THCS, các em bắt đầu làm quen với giáO trình mới (đòa lí tự nhiên
Việt Nam, vì vậy trong tiết học các em thường lơ là, ít chú ý đến kết quả
trong các kỳ thi thường chưa cao. Từ những sự băn khoăn lo lắng ấy đã thúc
đẩy tôi tìm ra những biện pháp, phương pháp mới trong giảng dạy môn đòa lí
nhằm đảm bảo chất lượng và hiệu quả tốt nhất.
II.GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:
Với những kiến thức đã tiếp thu được ở lớp 6,7 cung cấp cho các em
những kiến thức đại cương về đòa lí tự nhiên một cách sơ lược, chưa hoàn chỉnh
và chưa có hệ thống, đây là sẽ tiền đề giúp các em có cở sở hiểu biết và giải
thích được những kiến thức về đòa lí lớp 8. môn đòa lí Việt Nam chiếm vò trí
quan trọngtrong chương trình đòa lí cũng nằm mục đích cơ bản làm cho học
sinh hiểu biết về đòa lí đất nước mình, biết vận dụng các kiến thức đó trong
thực tế tham gia xây dựng đất nước. Những kiến thức về đòa lí tự nhiên Việt
Nam giúp các em mở rộng thêm những kiến thức đòa lí đã tiếp thu ở lớp 6,7.


Trang 2



qua đòa lí tự nhiên Việt Nam ở lớp 8 này hiểu biết những kiến thức về đòa lý tự
nhiên toàn quốc và các miền đòa lý tự nhiên. Do đặc thù môn học và đặc trưng
của phân môn các em phải tiếp xúc với các sự vật, hiện tượng xảy ra trên đất
nước mình. Vì vậy tôi nghó rằng việc cần làm trước tiên là phải làm sao tạo
cho các em yêu thích bộ môn, gây hứng thu trong học tập. Để giải quyết được
vấn đề này trong mỗi bài tôi luôn có sự đầu tư, chuẩn bò cho chu đáo bài dạy
từ hệ thống câu hỏi đến việc giáo dục tư tưởng cho các em, sử dụng đồ dùng
dạy học: Bản đồ, biểu đồ, tranh ảnh.
1.Bản đồ: Là đồ dùng không thể thiếu được đối với việc học tập môn đòa
lí, giúp các em hiểu rõ những ước hiệu, kênh hình, kênh chữ,, những đòa danh:
Tên Thành Phố, Thò trấn, Tỉnh, tên núi, tên sông... ngoài ra tôi còn hướng dẫn
cho các em biết được các loại, các dạng kí hiệu được biểu hiện trên bản đồ.
Tôi luôn hướng dẫn cho các em làm quen với bản đồ, trước hết tôi hướng dẫn
các em:
+Đọc tên bản đồ và bảng chú giải để biết được các đối tượng đòa lí được
thể hiện trên bản đồ.
+Dựa vào các kí hiệu hoặc màu sắc xác đònh vò trí của đối tượng đòa lí
(được thể hiện bên bản đồ) và thông qua các ký hiệu đó để rút ra nhận xét về
tính chất, đặc điểm của các đối tượng đòa lí được thể hiện trên bản đồ.
+Dựa vào bản đồ, kết hợp với kiến thức đòa lí, vận dụng các thao tác tư
duy (so sánh, phân tích, giải thích...) để phát hiện các mối liên hệ đòa lí không
thể hiện trực tiếp trên bản đồ, ở lớp 8 chủ yếu là các mối quan hệ giữa các
thành phần tự nhiên với nhau như đòa hình, khí hậu, sông ngòi, đất đai và động
thực vật.
+Tư thế đứng, cách cầm thước và cách chỉ trên bản đồ.


Trang 3



-Biểu đồ: Là đồ dùng dựa vào số liệu thống kê đã được trực quan hoá
trên biểu đồ, đối chiếu, so sánh chúng với nhau và rút ra nhận xét về các đối
tượng và hiện tượng đòa lí được biểu hiện trên biểu đồ đó.
-Tranh ảnh có tác dụng minh hoạ cho bài giảng để giúp các em khai thác
được một số đặc điểm và thuộc tính nhất đònh về đối tượng.
Đến phương pháp dạy học cũng như việc hướng dẫn cho các em học tập
sao cho đạt kết quả cao nhất và hiệu quả nhất.
1.Kiểm tra bài cũ:
Đối tượng về các lớp tôi đang dạy bao gồm các em học sinh giỏi, khá,
trung bình và yếu, kém. Trong các giờ dạy nếu giờ dạy nào tôi cũng gọi các
em khá giỏi thì việc đó thật dễ dàng đối với giáo viên. để tạo điều kiện cho tất
cả các em, các đối tượng học sinh đều có thể trả lời được, tôi đã đưa ra những
câu hỏi ở mức độ vừa phải để tạo sự hứng thú, chú ý ngay trong phút đầu tiên
của tiết học. Sau khi nhận xét, cho điểm từ khâu kiểm tra bài cũ, tôi tìm cách
dẫn dắt vào bài mới, nhằm khắc sâu thêm những kiến thức cũ và giúp cho học
sinh hiểu được bài mới hơn.
2.Giảng dạy bài mới:
a.Hệ thống câu hỏi
: Với hệ thống câu hỏi xen kẽ trong bài sẽ giúp các
em rèn luyện phương pháp học tập môn đòa lí. Vì vậy trong bài soạn tôi luôn
chuẩn bò hệ thống câu hỏi sao cho vừa sức với mức độ học tập, hiểu biết chung
của các em vừa có tác dụng phát huy trí lực, phát huy tính tích cực của các em,
để các em tự khám phá, tự phát hiện, tìm đến với kiến thức mới, vừa giúp các
em sử dụng các hình để bổ sung thêm những tài liệu không được trình bày
bằng kênh hình, kênh chữ và gợi ý cho các em liên hệ những kiến thức đã học
để nắm vững thêm kiến thức mới và giúp các em giải thích, phát hiện được


Trang 4



những mối liên hệ đòa lí trên lãnh thổ nước ta. Trong phần cuối bài (củng cố)
tôi cũng đưa ra những câu hỏi và bài tập nhằm ôn tập củng cố những kiến thức
cơ bản trong bài. Ở khâu này các em hiểu thêm lần thứ hai trong bài đã học,
nhớ lại việc vận dụng kiến thức nhằm làm cho nó vững chắc hơn, công việc
này thường được tiến hành bằng các hình thức củng cố ôn tập thường xuyên
trong tiết học nhằm làm cho các em nắm được bài một cách vững chắc, kiểm
tra và tiếp tục hướng dẫn cho các em rèn luyện kỷ năng, gây cho các em thói
liên hệ kiến thức với thực tế trong đời sống để giúp các em hứng thú trong học
tập.
Ví dụ
: Khi học bài
“Diện tích, vò trí, giới hạn, hình dạng của nước
CHXNCN Việt Nam”
trong bài này tôi dùng phương pháp thuyết trình, giảng
giải và phương pháp đàm thoại gợi mở để giúp các em hiểu biết những kiến
thức về vò trí, diện tích, giới hạn và hình dạng của nước Việt Nam trên bản đồ
và trên trái đất.
Khi học đến bài bản đồ hành chính Việt Nam cùng với bảng chú giải chi
tiết và một số câu hỏi gợi ý hoàn toàn thay thế cho một bài viết. Trong bài này
tôi dùng phương pháp đàm thoại gợi mở. Học sinh làm việc với sách giáo khoa
dưới dự chỉ đạo của giáo viên để học sinh tự tìm ra kiến thức mới.
Ví dụ
: Trong bài
“Lòch sử phát triển tự nhiên của Việt Nam”
Bài này tôi
dùng phương pháp giảng giải để giúp cho các em biết được lòch sử phát triển
lãnh thổ nước ta trải qua một lòch sử phát triển lâu dài và phức tạp.
Khi học về bài khí hậu Việt Nam tôi dùng phương pháp giải thích, phân

tích, giảng giải để giải thích cho các em biết được những đặc điểm của khí hậu
Việt Nam.


Trang 5


Sau khi hướng dẫn cho các em xác đònh được vò trí, giới hạn, hình dạng
và diện tích nước CHXNCN Việt Nam qua bản đồ, tôi đưa ra một số câu hỏi
như sau:
H:
Nước ta có diện tích, vò trí, giới hạn, hình dạng như thế nào? Vò trí
nước ta có những thuận lợi và khó khăn gì về mặt kinh tế - chính trò ?
H: Dựa vào bản đồ, xác đònh vò trí các Tỉnh, thành phố trên bản đồ hành
chính Việt Nam? (Sau khi học sinh lên bảng chỉ vò trí xong, giáo viên hướng
dẫn cho học sinh cách chỉ.)
H:Đối với cảnh quan tự nhiên, vùng biển nước ta có vai trò như thế nào?
H: Tại sao nước ta lại được gọi là “xứ sở của những dãy núi và những
dòng sông” ?
H: Lòch sử phát triển của tự nhiên nước ta diễn ra như thế nào? Nêu ý
nghóa của giai đoạn thứ ba, đối với sự phát triển lãnh thổ nước ta ?
H: Cho biết đặc điểm chính của đòa hình nước ta? Tìm và đọc tên các
dãy núi theo hướng tây bắc - Đông nam và hướng vòng cung?
H: Nét độc đáo của khí hậu Việt Nam thể hiện ở những mặt nào ?
H: Đòa hình ảnh hưởng tới dòng chảy của sông ngòi nước ta như thế nào,
chỉ tên các hệ thống sông chính trên bản đồ ?
H: Nêu đặc tính, sự phân bố và vấn đề sử dụng đất feralit và đất phù sa
ở nước ta ?
H: Thực vật và động vật nước ta có những đặc điểm gì ?
Những câu h ngắn gọn nhiều khi không thể thay thế được cả những

đoạn viết dài dòng không cần thiết mà còn phát huy tính tích cực của các em
trong việc lónh hội kiến thức, sử dụng những câu hỏi đó, các em sẽ hứng thú
hơn đọc những đoạn văn dài dòng. Những câu hỏi dành cho các em tự lực tìm
hiểu phải vừa sức các em. Nếu đưa ra những câu hỏi quá khó hoặc không rõ


Trang 6