TR
NG
I H C QU C GIA HÀ N I
I H C KHOA H C XÃ H I VÀ NHÂN V N
----------------
PH M QUANG TÙNG
QUAN
M C A C.MÁC, PH. NGGHEN, V.I.LÊNIN
DÂN CH VÀ V N D NG QUAN
TH C HI N DÂN CH
N
M
C TA HI N NAY
LU N V N TH C S TRI T H C
Hà N i - 2006
Ó VÀO
TR
NG
I H C QU C GIA HÀ N I
I H C KHOA H C XÃ H I VÀ NHÂN V N
----------------
PH M QUANG TÙNG
QUAN
M C A C.MÁC, PH. NGGHEN, V.I.LÊNIN
DÂN CH VÀ V N D NG QUAN
TH C HI N DÂN CH
N
M
Ó VÀO
C TA HI N NAY
LU N V N TH C S TRI T H C
Chuyên ngành :
Mã s
:
Ng
ih
Tri t h c
60 22 80
ng d n khoa h c: TS Nguy n Thúy Vân
Hà N i - 2006
CL C
NG DANH M C CÁC CH VI T T T
4
U
5
Ch ng 1: QUAN NI M C A C.MÁC, PH. NGGHEN VÀ V.I.LÊNIN
DÂN CH
13
1.1. Nh ng n i dung c b n trong quan ni m c a C.Mác,
Ph. ngghen và V.I.Lênin v dân ch
13
1.1.1. Quy n làm ch c a nhân dân
16
1.1.2. B n ch t giai c p c a v n dân ch
22
1.1.3. Nguyên t c t p trung dân ch
33
1.1.4. S th ng nh t bi n ch ng gi a dân ch và ch ngh a xã h i
43
1.2. Ý ngh a nh ng quan
m dân ch c a C.Mác, Ph. ngghen và
V.I.Lênin i v i vi c th c hi n dân ch
n c ta hi n nay
52
Ch ng 2: TH C HI N DÂN CH
N
C TA HI N NAY THEO
T
NG C A C.MÁC, PH. NGGHEN, V.I.LÊNIN: TH C
TR NG VÀ GI I PHÁP
61
2.1. Th c tr ng vi c th c hi n dân ch
n c ta hi n nay
61
2.1.1. V s th ng nh t gi a dân ch và CNXH
64
2.1.2. V vi c th c hi n nguyên t c t p trung dân ch
n c ta.
76
2.1.3. V quy n làm ch c a nhân dân.
84
2.2. M t s gi i pháp c b n nh m nâng cao hi u qu vi c th c hi n
dân ch
n c ta hi n nay
101
2.2.1. H gi i pháp nâng cao n ng l c lãnh o c a ng, phát tri n
i m t i s ng xã h i nh m làm c s nâng cao vi c th c hi n
dân ch
n c ta hi n nay.
101
2.2.2. H gi i pháp ti p t c xây d ng Nhà n c pháp quy n XHCN
Vi t Nam c a dân, do dân, vì dân nh m nâng cao vi c th c hi n dân
ch
n c ta hi n nay.
110
2.2.3. H gi i pháp phát huy vai trò c a nhân dân trong th c hi n
quy n làm ch c a mình n c ta hi n nay
119
T LU N
127
DANH M C TÀI LI U THAM KH O
130
PH L C
137
-3-
NG DANH M C CÁC CH
VI T T T
CNTB
Ch ngh a t b n
CNXH
Ch ngh a xã h i
CSVN
C ng s n Vi t Nam
NCS
Nghiên c u sinh
TBCN
T b n ch ngh a
XHCN
Xã h i ch ngh a
-4-
U
1. Tính c p thi t c a
tài nghiên c u
Trong l ch s loài ng
i, dân ch v a là ch
tr mang b n ch t giai c p;
xã h i, m t v n
chính
ng th i là m t trong nh ng giá tr xã h i mang
tính ph bi n, tính nhân lo i to l n. Chính n i hàm a chi u này ã làm dân
ch tr thành v n
th i s thu hút m i quan tâm to l n c v ph
ng di n lý
lu n và th c ti n. Quá trình phát tri n c a l ch s chính tr nhân lo i theo xu
ng ti n b c ng chính là q trình phát tri n c a các n n dân ch . Xã h i
càng phát tri n thì các nhu c u v dân ch và quy n con ng
i càng tr thành
òi h i c p bách.
Trong th i
các n
i ngày nay, th c hi n dân ch là bi n pháp quan tr ng
c ang và ch m phát tri n h i nh p và phát tri n, nh m rút ng n
kho ng cách t t h u so v i các n
c phát tri n. Nh Ch t ch H Chí Minh ã
nói: “Th c hành dân ch là cái chìa khố v n n ng có th gi i quy t m i khó
kh n” [68, 254]. Dân ch là
ng l c cho s nghi p
i s ng xã h i s phát huy tính tích c c, ch
ng
i, làm cho ti m n ng sáng t o
i m i vì dân ch hóa
ng, t giác c a m i con
i dân
c
tham gia vào q trình chính tr , xã h i trên t t c các khâu, t ho ch
nh
ng l i
nh
c t do phát tri n; m i ng
n tri n khai, t ch c th c hi n, giám sát, ki m tra và t ng k t,…
ó nh ng v n
n y sinh
c phát hi n k p th i, các khó kh n s m
c tháo g , t o ra s phát tri n m nh m c a qu c gia, dân t c. Nh v y,
dân ch là m t trong nh ng
m b o cho xã h i phát tri n nhanh, giàu có h n,
phong phú và a d ng h n; vì th , h n ch ho c ch m m r ng dân ch là kìm
hãm s phát tri n.
-5-
i các nhà sáng l p ch ngh a Mác, dân ch là v n
quan tr ng trong
quá trình hình thành m t quan ni m m i v CNXH. Ngay t khi b t tay vào
vi c xây d ng lý lu n CNXH v i t cách là m t khoa h c, các nhà sáng l p ch
ngh a Mác ã chú ý
nv n
dân ch
a ra quan ni m th c s khoa h c
các quy lu t chuy n hóa t hình thái kinh t xã h i TBCN lên hình thái kinh
xã h i XHCN, trong ó có s
i l p c n b n gi a dân ch XHCN và dân
ch t s n. Trong b i c nh hi n nay nh ng ch d n c a C.Mác, Ph. ngghen và
V.I.Lênin v dân ch v n còn nguyên giá tr . Vi c nghiên c u quan ni m c a
các ông v v n
dân ch cho phép chúng ta hi u sâu s c h n b n ch t c a dân
ch XHCN và qua ó, xác
ti n xây d ng nhà n
nh các bi n pháp hi n th c
a nó vào th c
c pháp quy n XHCN.
Ý th c sâu s c t m quan tr ng c a dân ch ,
ng ta kh ng
nh: dân
ch là quy lu t hình thành, phát tri n và t hồn thi n c a h th ng chính tr
XHCN. “Th c hi n dân ch XHCN là th c ch t c a vi c
th ng chính tr . Nó v a là m c tiêu, v a là
i” [8, 90]. Dân ch là b n ch t c a ch
i m i và ki n toàn
ng l c c a công cu c
ta,
ng th i là nguy n v ng
thi t tha c a nhân dân ta. Mu n v y, ph i “phát huy dân ch
ng k lu t, k c
ng, t ng c
i
i ôi v i gi
ng pháp ch , qu n lý xã h i b ng pháp lu t,
tuyên truy n, giáo d c toàn dân, nâng cao ý th c ch p hành pháp lu t” [14,
135]. “
ki n
ng th i coi tr ng giáo d c nâng cao
nhân dân th c hi n
thông qua nhà n
ã có nh ng b
trên m i m t c a
o
c” [11, 129].
ó là
u
c quy n làm ch c a mình b ng nhà n
c,
c. Trong nh ng n m qua, vi c th c hi n dân ch
n
c ta
c ti n quan tr ng. Nh bi t xây d ng và phát huy dân ch
i s ng xã h i, trong ó l y vi c th c hi n dân ch v kinh
và u tiên phát tri n l c l
trung tâm, k t h p t t và
ng s n xu t làm n n t ng, dân ch chính tr làm
m b o hài hồ gi a l i ích cá nhân và l i ích xã
-6-
i trên c s gi v ng k lu t, k c
tn
c nh ng thay
ng và tôn tr ng pháp lu t... ã t o cho
i c b n v i nh ng th và l c m i.
Tuy nhiên, quá trình th c hi n dân ch
n
c ta hi n nay c ng ang
di n ra trong nh ng b i c nh r t ph c t p.
t m t, các th l c thù
bình”, hịng gây m t n
nhân quy n
ch
nh v i m u
b o lo n, l t
ng Tây. H
XHCN và phá ho i
t
... V n
dân ch ,
c ó, nh m
c l p dân t c và ch quy n qu c
ng, tuyên truy n cho n n dân ch t
khích, t p h p, h tr cho b n ph n
t mãn, c c oan, phát tri n l c l
nh ng t ch c ph n
ng
m, sai l m,
ng xây d ng, phát tri n n n dân ch XHCN,
nh m làm gi m ni m tin c a nhân dân ta vào
ng
ng, vào ch
ng, hình thành l c l
ch ng phá cách m ng n
b t c p. B máy nhà n
ng
i l p và
c ta…
t
c trong quá trình th c
hi n dân ch , tình tr ng th c hi n dân ch và k c
c còn th p, k c
. H khuy n
i l t tôn giáo, cùng b n c h i,
t khác, bên c nh nh ng thành t u ã
hành c a nhà n
s n và giá tr
ang tìm m i cách khoét sâu nh ng khuy t
thi u sót c a ta trên con
nhi u v n
c “di n bi n hòa
i chiêu bài b o v “dân ch ”, “nhân quy n”, h ti n hành ho t
ng phá ho i t
ph
y m nh chi n l
c h coi là m t b ph n quan tr ng c a chi n l
c tiêu l t
gia c a ta. D
ch ln
ng
n
c ta v n cịn
c c ng k nh; hi u qu qu n lý,
ng phép n
Nh ng h n ch trên ã d n t i tình tr ng
dân b vi ph m. Th c ti n nhi u n m qua
c còn b xem th
u
ng...
nhi u n i, quy n dân ch c a nhân
m ts
a ph
ng,
n v cho
th y, chính tình tr ng m t dân ch , vi ph m dân ch m i là nguyên nhân d n
n s không n
nh, mâu thu n và th m chí, c s xung
ph c có hi u qu nh ng nh n th c phi n di n v v n
-7-
t. Không kh c
này, chúng ta không
th lo i tr tình tr ng quan liêu c a nhà n
c làm nh h
ng tiêu c c
n
ng c a các nhà kinh
n
quy n làm ch c a nhân dân.
Vì nh ng lý do trên, vi c kh o c u nh ng t t
a ch ngh a Mác-Lênin v dân ch là v n
quan tr ng và c n thi t. Nó
a cung c p cho chúng ta m t th gi i quan, ph
úng
n nh m ch ng l i các lu n
n
dân ch ,
ng pháp lu n khoa h c,
u xuyên t c c a các th l c thù
ng th i cho ta nh ng nh n th c úng
dân ch trong nhà n
o nh ng quan
c ki u m i, trên c s
n n i dung c a v n
ó v n d ng úng
m này vào th c hi n dân ch
n
ch v
n và sáng
c ta hi n nay, kh c
ph c nh ng h n ch và y u kém còn t n t i. Vì th , tơi ch n v n
“Quan
m c a C.Mác, Ph. ngghen, V.I.Lênin v dân ch và v n d ng quan
m ó vào th c hi n dân ch
n
c ta hi n nay” làm
tài lu n v n c a
mình.
2. Tình hình nghiên c u
tài
Dân ch hi n ang là v n
r t
c quan tâm c a gi i nghiên c u b i
tính lý lu n và th c ti n c p bách c a nó, nh t là trong q trình th c thi dân
ch
n
c ta hi n nay. Có th chia nh ng nghiên c u này theo hai m ng v n
ch y u sau ây:
-
ng nghiên c u v t t
ng c a các nhà kinh
n Mác-Lênin v dân
ch : Có các cơng trình nghiên c u tiêu bi u nh : “Bàn v dân ch trong qu n
lý xã h i” c a Vi n Nghiên c u khoa h c Pháp lý - B t pháp. Tác ph m này
bao g m nh ng
ch . “
t
n trích trong các tr
c tác c a V.I.Lênin v v n
ng c a V.I.Lênin v dân ch ”, là k t qu
c do khoa Tri t h c Tr
ng
dân
tài nghiên c u khoa
i h c Khoa h c Xã h i và Nhân v n Thành
ph H Chí Minh ch trì nghiên c u và t ng k t, “CNXH và dân ch qua vi c
-8-
C.Mác, Ph. ngghen phê phán quan
n
c” c a Tr n B ng Thanh
m chính tr c a ch ngh a c p ti n t
ng trên T p chí Tri t h c s 2, tháng 4 n m
1999, “Quan
m c a V.I.Lênin v s k t h p t t y u h u c gi a dân ch và
CNXH” c a
ng H u Toàn
2000, “
n
dân ch
ng trên T p chí Tri t h c s 2, tháng 4 n m
trong tác ph m Nhà n
V.I.Lênin” c a tác gi Lê Xuân Huy
c và cách m ng c a
ng trên T p chí Lý lu n chính tr s 9
m 2005…
-
v n
th c hi n dân ch
n
c ta hi n nay, có các cơng trình
nghiên c u tiêu bi u nh : “Lý lu n v dân ch và th c hi n dân ch hóa
Vi t Nam trong công cu c
ch XHCN và Nhà n
c pháp quy n” c a
ng, “Quy ch dân ch
Hi n, “
i m i” c a Hồng Chí B o, “Xây d ng n n dân
c s -V n
Nguyên Ph
lý lu n và th c ti n” c a V V n
t s suy ngh v xây d ng n n dân ch
Trung Hi u.
tài c p Nhà n
dân ch trong h th ng chính tr
c nh :
n
ng và Tr n Ng c
Vi t Nam hi n nay” c a
tài KX 05-05 “
c ta”. “
ch th c hi n
i quan h gi a t p trung và
dân ch và s v n d ng nguyên t c t p trung dân ch trong ho t
lý nhà n
ng qu n
c ta hi n nay” Lu n án ti n s c a NCS Nguy n Ti n Ph n; “Dân
ch hoá trong th i k quá
vi c xây d ng nhà n
lên CNXH” c a H T n Sáng. “Bi n ch ng c a
c pháp quy n Vi t Nam v i phát huy dân ch c a nhân
dân” c a NCS Nguy n Tr ng Thóc..v.v.
Trong các cơng trình khoa h c trên, các tác gi
ã làm rõ nhi u v n
lý
lu n chung v dân ch và dân ch XHCN. Nh : khái ni m dân ch , m t s
i dung trong quan
m v dân ch c a các nhà tri t h c Mác-Lênin, nh ng
s kinh t - xã h i c a s hình thành dân ch , nh ng nhu c u và òi h i v
dân ch c a nhân dân, c ng nh b n ch t,
c tr ng và nh ng ch c n ng c
n c a dân ch trong ti n trình phát tri n c a l ch s nhân lo i.
-9-
ng th i, do
nh n th c
c t m quan tr ng c a pháp lu t và dân ch trong Nhà n
c
pháp quy n, cho nên trong nhi u cơng trình khoa h c nói trên, các tác gi
ng ã phân tích rõ vai trị và v trí c a pháp lu t và dân ch trong Nhà n
pháp quy n XHCN. T
b n cho s
ó làm c n c khách quan
i m i ho t
c c a Chính ph theo h
dân, do dân và vì dân
n
c
a ra nh ng gi i pháp
ng c a Chính ph , c ng nh các c quan quy n
ng xây d ng Nhà n
c pháp quy n XHCN c a
c ta hi n nay, lu n gi i v v n
dân ch và c
ch th c hi n dân ch trong CNXH, c ng nh v h th ng chính tr XHCN
nói chung và m i quan h c a các y u t trong h th ng chính tr XHCN
c ta hi n nay nói riêng.
Tuy nhiên, cịn ít cơng trình tìm hi u m t cách có h th ng quan
m
a C.Mác, Ph. ngghen và V.I.Lênin v dân ch c ng nh vi c v n d ng
nh ng quan
m ó vào th c hi n dân ch
n
c ta trong giai
n hi n
nay. ây là h
ng nghiên c u chính mà lu n v n mu n i sâu nghiên c u.
3. M c ích và nhi m v c a lu n v n
c ích c a lu n v n là trình bày m t cách h th ng và khái quát
nh ng quan
m c b n c a C.Mác, Ph. ngghen và V.I.Lênin v dân ch và
v n d ng nh ng quan
t
m ó vào th c hi n dân ch
c ta hi n nay.
c m c ích ó, lu n v n có nh ng nhi m v nh sau:
Th nh t, phân tích nh ng quan
m c b n c a C.Mác, Ph. ngghen và
V.I.Lênin v dân ch và ý ngh a c a nh ng quan
hi n dân ch
n
n
m này trong vi c th c
c ta hi n nay.
Th hai, trên c s nghiên c u th c tr ng vi c th c hi n dân ch
ta hi n nay theo t t
ng c a C.Mác, Ph. ngghen, V.I.Lênin, t
- 10 -
ó
n
c
xu t
t s gi i pháp c b n nh m nâng cao hi u qu vi c th c hi n dân ch
c ta trong giai
4.
it
it
n hi n nay.
ng và ph m vi nghiên c u c a lu n v n
ng c a lu n v n ó là nh ng quan
m c a C.Mác, Ph. ngghen,
V.I.Lênin v dân ch và th c tr ng vi c th c hi n dân ch
n
c ta.
Ph m vi nghiên c u c a lu n v n: lu n v n ch nghiên c u nh ng quan
m
b n c a C.Mác, Ph. ngghen, V.I.Lênin v dân ch và ánh giá th c tr ng vi c
th c hi n dân ch
n
trong giai
im i
nt
c ta theo quan
n nay.
5. C s lý lu n và ph
- C s lý lu n
t
m c a C.Mác, Ph. ngghen, V.I.Lênin
ng pháp nghiên c u
th c hi n
ng H Chí Minh v nhà n
tài là: lý lu n c a ch ngh a Mác - Lênin,
c, v dân ch .
ng th i lu n v n k th a
có ch n l c các cơng trình nghiên c u có liên quan.
nh ng ph
th c hi n m c tiêu và nhi m v trên, tác gi v n d ng t ng h p
ng pháp lu n c a ch ngh a duy v t bi n ch ng, ch ngh a duy
t l ch s . Trong ó
và t ng h p, quan
gi i quy t nh ng v n
c bi t chú ý ph
ng pháp l ch s và lơgíc, phân tích
m l ch s c th và quan
liên quan
n
m th c ti n trong vi c
t và
tài.
6. óng góp c a lu n v n
- Trình bày m t cách có h th ng và khái quát m t s n i dung c b n
trong quan ni m v dân ch c a C.Mác, Ph. ngghen, V.I.Lênin và ch ra vi c
n d ng nh ng t t
ng ó vào vi c th c hi n dân ch
n hi n nay nh th nào.
- 11 -
n
c ta trong giai
- Nêu ra m t s gi i pháp mang tính
vi c th c hi n dân ch
n
nh h
c ta trong giai
ng nh m nâng cao hi u qu
n hi n nay.
7. Ý ngh a lý lu n và th c ti n c a lu n v n
- Lu n v n góp ph n ch ng minh tính úng
lu n c a các nhà kinh
n c a các quan
n Mác- Lênin trong quá trình nh n th c và ho t
ng th c ti n c i t o hi n th c khách quan v i v n
t thi t
n quá trình
m lý
i m i và phát tri n
tn
lý lu n có liên quan
c. ó là v n
dân ch .
- Lu n v n có th dùng làm tài li u tham kh o cho vi c nghiên c u và
gi ng d y nh ng chuyên
có liên quan trong các mơn lý lu n chính tr .
8. K t c u c a lu n v n
Phù h p v i m c ích, nhi m v và lơgíc nghiên c u, lu n v n g m:
im
u, 2 ch
ng, 4 ti t, k t lu n, danh m c tài li u tham kh o và ph
c.
- 12 -
CH
NG 1
QUAN NI M C A C.MÁC, PH. NGGHEN VÀ
V.I.LÊNIN V DÂN CH
1.1. Nh ng n i dung c b n trong quan ni m c a C.Mác, Ph. ngghen và
V.I.Lênin v dân ch
Dân ch là m t ph m trù mang tính l ch s . Cách ây h n 2000 n m,
nhà hi n tri t Hy L p c
ch trong tác ph m
i Hêrôdôte ã l n
u tiên
a ra khái ni m dân
ch s . Ông ã gi i thích dân ch là “quy n l c c a nhân
dân”. Nh v y, dân ch v n là khái ni m xu t phát t th i chi m h u nô l
trong xã h i Hy-La c
loài ng
ut t
i, n i ã s n sinh ra n n dân ch
i ó là n n dân ch Athens, và nó ã nh h
u tiên c a xã h i
ng sâu s c
ng dân ch sau này, nh t là t th i Ph c h ng tr
n các trào
i.
Dân ch có ngu n g c t ti ng Hy L p là dêmocratia, ti ng Latin là
dêmokratia,
c t o thành b i demos ngh a là qu n chúng, nhân dân, và
cratos ngh a là chính quy n, quy n l c. Do ó dêmocratia là quy n l c c a
nhân dân, quy n l c thu c v nhân dân hay quy n làm ch c a nhân dân.
y, khái ni m dân ch theo ngh a nguyên g c c a ti ng Hy L p c và ti ng
Latin
u có ngh a là quy n l c thu c v nhân dân. Tuy nhiên, khái ni m này
ã g n nh b quên lãng c trên l nh v c h c thu t c ng nh trong th c ti n
su t th i k ch
phong ki n th ng tr hàng ngàn n m, và nó ch th c s
c ph c sinh và tr i d y m nh m g n li n v i s ra
khái ni m “nhân quy n” “dân ch ”, “t do”, “bình
i dung c a
ph
ng”, “bác ái”,... m i có
i s ng hi n th c; ó là n n dân ch t s n.
ng th c s n xu t TBCN ra
giai c p t s n
i c a CNTB, nh ng
nhi u n
c ã gi
m
ng cho
i và phát tri n, trong th k XVII, XVIII,
ng cao ng n c dân ch nh m ch ng l i
- 13 -
chuyên ch phong ki n và ách nô d ch c a ngo i bang. Trong cu c chi n
tranh gi i phóng c a nhân dân b c M (1775 - 1781) nh ng dân t c thu c
a Anh ang sinh s ng trên m nh
m 1776 c a M , trong ó có
bình
t này ã thơng qua Tuyên ngôn
n: “T t c m i ng
i sinh ra
cl p
u có quy n
ng, t o hóa cho h nh ng quy n khơng ai có th xâm ph m
trong nh ng quy n y có quy n
a
c;
c s ng, quy n t do và quy n m u c u
nh phúc”. Cách m ng t s n Pháp nêu cao kh u hi u: “T do, bình
ng,
bác ái”. Nh kh u hi u ó, giai c p t b n Pháp không nh ng thu hút
c
i a s nông dân, mà c cơng nhân i theo mình - nhân t c b n mang l i
th ng l i cho cu c cách m ng mang tính tri t
i c a CNTB.
t
nh t trong toàn b l ch s ra
c th ng l i, Cách m ng Pháp n m 1789 ã công b
n Tuyên ngôn Nhân quy n và Dân quy n,
ó có lu n
Ch t ch H Chí Minh trích l i ngay trong ph n m
m 1945 c a n
bình
u Tun ngơn
c Vi t Nam dân ch C ng hòa: “Ng
ng v quy n l i; và ph i luôn luôn
m n i ti ng
c
cl p
i ta sinh ra t do và
c t do và bình
ng v quy n
i” [54, 555]
Ph n ánh v trí ti n b c a CNTB so v i xã h i phong ki n, m t s ng
i
i di n cho giai c p t s n th i k cịn ít nhi u mang tính cách m ng ã ý
th c
c t m quan tr ng c a nhân dân, c a dân ch nh là
tri n c a xã h i m i. A.Bra-ham Lin-côn ã nêu ra lu n
c m i ó (nhà n
c t s n) ph i là nhà n
ng l c phát
m cho r ng nhà
c c a dân, do dân, vì dân; ơng
xem tình c m c a qu n chúng là t t c . Thi u tình c m c a qu n chúng thì b t
cái gì c ng th t b i và không th thành công.
Khái ni m dân ch có th
Dân ch , tr
nhà n
ch t
c, là khái ni m dùng
c hi u v i nhi u n i hàm khác nhau.
c xem xét v i t cách là
t hình th c t ch c
ch tính ch t c a m i quan h gi a c ng
- 14 -
ng
dân c v i nhà n
c, theo ó c ng
t ý chí lên nhà n
ng là ch th g c và có quy n n ng áp
c. Khác v i các hình th c khác c a thi t ch nhà n
trong thi t ch dân ch , quy n c a a s , quy n bình
tính t i cao c a pháp lu t
c c a nhà n
c do dân b u c mà ra. Dân ch
nhà n
bi u hi n khát v ng t nhiên c a lồi ng
i
c th c hi n thơng qua hai
i di n và dân ch tr c ti p.
Dân ch v i tính cách là m t ch
ng
ng c a m i cơng dân,
c chính th c th a nh n; nh ng c quan quy n
hình th c c b n: dân ch
có nhi u c p
c,
c là m t ph m trù l ch s ,
i. Dân ch là m t quá trình, vì v y
khác nhau, nh ng chung quy dân ch là mong mu n c a con
c làm ch cu c s ng mình: làm ch v chính tr , kinh t và v n hóa
– xã h i. Dân ch v i tính cách là quy n l c là m t giá tr nhân v n mang ý
ngh a tồn nhân lo i.
ng
i thì
âu t n t i con ng
ó có khát v ng v
i và cu c s ng c a xã h i loài
n t i dân ch . D nhiên
m i giai
n phát
tri n xã h i khác nhau, n i dung, b n ch t và giá tr c a dân ch c ng mang
nh ng ý ngh a khác nhau. Ch
a m t ng
i, ch
XHCN m i là ch
Dân ch còn
dân ch
ng
u d n
chuyên ch phong ki n là ch
t b n là ch
dân ch
dân ch c a m t nhóm ng
ích th c, c a t t c m i ng
i trong l ch s , hình thành và phát tri n
làm ch xã h i. Dân ch v i ý ngh a ó
con ng
c xác
i, ch
i.
c hi u là m t giá tr xã h i. Các cu c
n kh n ng gi i phóng con ng
dân ch
u tranh giành
i, nâng cao v trí con
i ý th c và n ng l c
nh nh m t lý t
ng nhân
o, m t giá tr nhân v n.
Dân ch cịn
c xét v i ý ngh a là
u ki n
hình thành và phát
tri n m t nhân cách toàn di n c a các ch th chính tr . Ðó là s hình thành
thái
, tính tích c c chính tr , s ch
ng, nhu c u và s t giác tham gia
vào các q trình chính tr th c ti n. Ðó là tinh th n trách nhi m c a cá nhân
- 15 -
công dân trong cu c
i trong
u tranh nh m lo i b nh ng gì ph n dân ch
i s ng c ng
mà còn là ph m trù
ang t n
ng. Do v y, dân ch không ch là ph m trù chính tr
o
c.
Trong kho tàng lý lu n c a C.Mác, Ph. ngghen và V.I.Lênin, các ông ã
giành m t v trí quan tr ng cho nh ng quan ni m v dân ch . Sau ây chúng
ta s
i sâu vào tìm hi u nh ng n i dung c b n trong quan ni m c a C.Mác,
Ph. ngghen và V.I.Lênin v dân ch
1.1.1. Quy n làm ch c a nhân dân
i dung c t lõi c a dân ch là quy n l c thu c v nhân dân hay s
ki m soát c a nhân dân
quy t
i v i tồn b q trình ban hành và th c thi các
nh chung c a chính th nhà n
c. Ti n
c a nó khơng ph i cái gì
khác h n là vi c coi công dân là c s , là ngu n g c c a m i quy t
các thi t ch qu n lý.
ây là
nh, c a
u vơ cùng quan tr ng, có ý ngh a quy t
i v i vi c xây d ng m t c ch nh m
nh
m b o nh ng l i ích cơng dân.
Ngun t c n n t ng c a dân ch là m i cơng dân
u có quy n quy t
nh
trong q trình qu n lý,
c, có quy n quy t
nh
u hành xã h i c a nhà n
t cách gián ti p ho c tr c ti p
i; có quy n
ch
i v i t t c nh ng v n
chung c a xã
ng nh ng l i ích t nh ng quy t
nh y hay vi c
ng th nh ng quy n y ph i là c h i bình
ng trên quan
ng cho t t c m i công dân.
m này Ph. ngghen vi t: “Th t là phi lý khi ch có ý chí
a giai c p th ng tr v m t kinh t và tr t t c a giai c p ó m i
c
a
lên thành lu t, trong khi ó các l i ích c a các b ph n khác trong xã h i, c a
giai c p t tr , c a giai c p vô s n l i không
[45, 61]
- 16 -
c th a nh n b ng pháp lu t”.
Trong l ch s phát tri n c a nhân lo i, v n
a con ng
i ch
c
dân ch và quy n làm ch
t ra khi xã h i ã phân chia thành giai c p,
ct
ch c thành nhà n
c. S phát tri n c a s c s n xu t, s phân chia giai c p, s
xu t hi n nhà n
c v a là m t b
nh ng s t n t i c a nhà n
ng xã h i t
c ti n t t y u c a v n minh nhân lo i,
c, c a pháp lu t là m t d u hi u minh ch ng
ó, ang t n t i trong tình tr ng b t cơng, b t bình
cách khác, s xu t hi n nhà n
c, pháp lu t v a là m t b
a nhân lo i nh ng c ng là s m
ng. Nói
c ti n v n minh
u v s tha hóa tồn di n v quy n và
ngh a v con ng
i. C Thomas Hobbes, John Locke, Charles Montesquieu
và J.J.Rousseau
u cho r ng dân ch ch có th n y n trên m t s tho
thu n mang tính kh
c gi a cơng dân và nhà n
chia quy n l c nhà n
c
c v vi c h n ch và phân
quy n l c y th c ch t thu c v nhân dân. Ch ng
nào, s tho thu n y b phá v , ch ng y nhân dân có quy n xác l p m t kh
c m i b ng nhi u cách khác nhau, và ó c ng hồn tồn là quy n t nhiên
a con ng
i.
u Kh
ng
c xã h i, J.J.Rousseau ã ph i th t lên au
i sinh ra là t do, nh ng
y, cách t t nh t
con ng
âu âu anh ta c ng s ng trong xi ng xích. Do
l y l i s t do nh là quy n t nhiên thiêng liêng c a
i ó chính là vi c c n ph i t ch c l i thi t ch xã h i sao cho quy n
nhiên y không b xâm ph m và t
và b máy công quy n.
kh
nhà n
n r ng: con
c xã h i,
c
i v i Hobbes và Rousseau ó là s tho thu n b ng
i v i Locke và Montesquieu, ó là s phân chia quy n l c
c m t cách
ti p v i nhà n
c i m t cách tu ti n t phía nhà n
c l p và ch
c l n nhau. Do ó, dân ch g n li n tr c
c pháp quy n và xã h i công dân. N n dân ch không th s n
sinh d a trên m t xã h i d a trên nguyên t c cai tr c a ý chí cá nhân tu ti n
và thao túng (ch ng h n ch
y n trong m t xã h i
quân ch và phong ki n). Trái l i, dân ch là
c t ch c, thi t ch , và v n hành trên nguyên t c
- 17 -
lu t pháp và phân quy n, c ng nh có s tham gia m nh m c a các t ch c
và thi t ch phi chính tr và phi nhà n
c óng vai trị là l c l
ng xã h i
tr ng nh m giám sát và cân b ng v i thi t ch chính tr và nhà n
i
c trong
vi c th c hi n dân ch .
ch ng l i s b t công, b t bình
ng, ch ng l i s
è nén, áp b c
khinh r , hay nói chung ch ng l i s tha hóa, nh ng u sách v t do, cơng
ng, bình
ng, v quy n con ng
i ã hình thành và tr thành hành
p th c a các nhóm xã h i, các giai c p bên d
i. Và, c ng t
ng
ó, xã h i v n
ng, phát tri n trong nh ng bi n thiên không ng ng c a nh ng cu c
tranh quy t li t c a ông
o nh ng giai t ng xã h i b áp b c, b t
giành l y quy n làm ng
u
c quy n
i, làm ch xã h i, làm ch cu c s ng c a chính
, giành l y dân ch .
ch s xác nh n, ã t ng có m t ch
trong th i
i chi m h u nô l , nh ng d u sao, trong ch
ch nô, thân ph n s
không
c g i là ch
ông - nh ng ng
c coi là con ng
nhà n
i nô l ch ng có m t giá tr nào. H
i ã tr i qua m t th i k tàn kh c c a nh ng
êm dài trung c ”. Trong th i k này, quy n c a con ng
ông các t ng l p nhân dân lao
ng g n nh
ki n ã trói bu c, giam hãm con ng
hình thành m t xã h i, m t ch
ng, v n hóa sơi
i
c s c m nh
chun ch phong
i.
u tranh nh m phá v s th ng tr c a ch
giá, danh d c a con ng
i, quy n c a s
u b th tiêu tr
a m t nhóm, th m chí, m t cá nhân (nhà vua). Ch
ki n
c dân ch
i, h ch là nh ng “công c bi t nói'“ trong tay các
ch nơ. Sau ó, xã h i loài ng
Cu c
dân ch
c kh i
chuyên ch phong
dân ch - ch
tôn tr ng ph m
u b ng nh ng cu c v n
ng, r ng l n trong th i k Ph c h ng
dung c t lõi c a phong trào này là kh ng
- 18 -
nh v tr c a con ng
ng t
châu Âu. N i
i v i t cách
là ch th c a nhà n
con ng
i
quy n con ng
c, xã h i, Tơi làm con ng
i, vì v y nh ng cái gì thu c
u khơng xa l v i tơi. Có th xem ó nh là tun ngơn v
i trong
i s ng xã h i
Chính giai c p t s n trong th i k
“t do, bình
ng, bác ái'”
chính tr l t
ch
c
a ra trong th i k Ph c h ng.
ang lên c a nó, ã gi
ng cao ng n c
t ph pl cl
ng ti n hành cu c cách m ng
phong ki n, xác l p ch
dân ch t s n. S th ng l i
a các cu c cách m ng t s n (
n hình là cu c cách mang t s n
1776 và cách m ng t s n Pháp n m 1789) và Tuyên ngôn
M n m
cl pc aH p
ch ng qu c Hoa K (1776) c ng nh Tuyên ngôn v nhân quy n và dân
quy n (1789) ã t o nên nh ng d u n không th phai m trong l ch s
tranh vì các quy n t do c b n c a con ng
Theo C. Mác, con ng
m xu t phát và c ng là
m cu i cùng
bình
ánh giá m t ch
dân ch , con ng
ch th c a xã h i. Dân ch không ch
Ph. ngghen ã kh ng
dân ch .
i và s tôn trong nh ng quy n c a con ng
hay chuyên ch . Ch có trong ch
mà cịn em l i c s bình
i, vì m t ch
u
em l i s bình
i là
là dân ch
i m i là m c ích, là
ng v m t chính tr ,
ng v m t xã h i. ây c ng là
u mà C.Mác và
nh ngay t th k XIX, khi các ông vi t: “Yêu c u
ng khơng cịn gi i h n trong nh ng quy n chính tr n a, mà ã m
ng ra
nc
a v xã h i c a m i cá nhân” [43, 52]
Quy n dân ch th c ch t là nh ng yêu sách v s bình
xã h i c a m i cá nhân trong m i quan h v i nhà n
cá nhân có
c kh n ng hành
chí c a mình mà khơng làm h i
c, nh m
ng theo ý mình, t quy t
n ng
ng chính tr và
m b o cho
nh và làm ch ý
i khác mà do ó, em l i kh n ng
gi i phóng toàn di n nh ng n ng l c, b n ch t c a m i cá nhân. Ph. ngghen
kh ng
nh: “T s bình
ng c a m i ng
i v i t cách là m t con ng
i rút
ra quy n có m t giá tr ngang nhau v chính tr , xã h i cho t t c m i ng
- 19 -
i,
hay ít ra là cho m i cơng dân trong m t n
c, hay cho m i thành viên trong
t xã h i” [52, 149]
Vào th i k chuy n ti p t t
góc
kh ng
ng (1841 – 1844), C.Mác tìm hi u dân ch
giá tr , xem nó nh s chi n th ng c a lý trí tr
nh c a nhân tính tr
c cái phi nhân tính, s kh c ph c “tha hóa”
chính tr , v n là y u t b n ch t d
ã
c cái phi lý, s
i ch
phong ki n. C.Mác ngay lúc y
a ra tun b chính tr c a mình: m t n n dân ch th c s ph i g n li n
i s nghi p c a nhân dân. Tuyên b
ó làm n i b t s khác bi t rõ ràng
tiên gi a C.Mác và phái Hêghen tr trong quan
m v vai trò c a qu n
chúng nhân dân và v nhân trong l ch s . N u phái Hegghen tr
a các cu c cách m ng cho “s
ơng”, thì ng
u
l i th t b i
tham gia khơng thành công” c a “ ám
c l i, C.Mác và Ph. ngghen xem qu n chúng nhân dân là l c
ng tích c c khơng th thi u trong các bi n c l n lao c a l ch s : “Ho t
ng l ch s càng l n lao thì do ó, qu n chúng, mà ho t
ng l ch s
ó là s
nghi p c a mình, c ng s l n lên theo” [44, 123]. Ngay trong quá trình cách
ng t s n s k (ng ý cách m ng t s n
gia c a qu n chúng nhân dân chính là s
th k XVII – XVIII), s tham
m b o th ng l i c a nó. Trong tác
ph m Góp ph n phê phán tri t h c pháp quy n c a Hêghen (1843),
n ch
dân ch nh m c tiêu ã
này, C.Mác vi t: “Ch
th c ch
nhà n
c.
ây, ch
c
nhà n
ã
ng l ch s trong th i
c gi i áp c a m i hình
c - khơng ch
c xác
nó, xét theo b n
t n t i c a nó, theo tính hi n th c c a nó -
ng t i c s hi n th c c a nó, t i con ng
dân hi n th c, và
nhà n
cc av n
dân ch là câu
ch t c a nó, mà cịn xét theo
ngày càng h
t
c p
nh là s nghi p c a
ây xu t hi n úng chân t
cách là s n ph m t do c a con ng
i hi n th c, nhân
n thân nhân dân. Ch
ng c a nó, - t c là xu t hi n v i tính
i” [43, 345]
- 20 -
VI.Lênin ã phát tri n và v n d ng sáng t o có hi u qu nh ng t t
dân ch , v ch ngh a nhân
nh ng ho t
ng
o mácxít vào th c ti n cách m ng Nga. B ng
ng lý lu n và th c ti n sơi
ng, phong phú, chính Ng
i ã
i nh ng giá tr , nh ng bài h c quý giá cho vi c xây d ng m t n n dân ch
i - dân ch XHCN hi n th c, cao h n, r ng rãi h n, tri t
dân ch t s n c ng là nh ng giá tr v m t ch
quy t th a áng, tri t
xã h i có kh n ng gi i
v quy n làm ch c a nhân dân.
t trong nh ng tiêu chí c b n nói lên m c
cao hay th p, nhi u hay
ít c a các n n dân ch khác nhau, theo Lênin, là m c
chúng nhân dân lao
h n so v i n n
tham gia c a qu n
ng vào công vi c c a nhà n
c, vào các ho t
ng
chung c a xã h i. Trong ý ngh a này, V.I.Lênin cho r ng: Phát tri n dân ch
t cách
y
, ngh a là làm sao cho toàn th qu n chúng nhân dân lao
tham gia th t s bình
ng và th t s r ng rãi vào m i ho t
c. B ng nh ng hình th c dân ch gián ti p không ng ng
ng c s là
vong c a nhà n
u ki n,
ng l c to l n nh m thúc
c - c ng là tr l i nh ng giá tr
ng
ng c a nhà
c t ng c
ng,
y s nhanh chóng tiêu
ích th c v ch quy n cá
nhân.
Quy n dân ch tr
tr nh là kh n ng và
ng
c h t là quy n con ng
u ki n tiên quy t
i, trong ó, quy n v chính
th c hi n
y
các quy n con
i c b n khác. Nói cách khác, quy n v chính tr (t do b u c , ng c ,
do ngôn lu n, t do h i h p, t do báo chí…), m t m t, là ti n
hi n th c hóa các quy n khác; m t khác, là s ph n ánh v m c
“N ng l c b n ch t ng
i” c a m i cá nhân. V v n
nh h
ng
n công vi c c a nhà n
do chính tr , ngh a là: t t c m i công dân
- 21 -
u
gi i phóng
này V.I.Lênin ã ch
rõ “Yêu sách kh n c p nh t c a công nhân và nhi m v tr
cơng nhân có th
cho vi c
c tiên
giai c p
c là ph i giành
c
c pháp lu t (hi n pháp)
m b o cho h tr c ti p tham gia vào vi c qu n lý nhà n
dân
c, t t c m i cơng
u có quy n t do h i h p, bàn b c công vi c c a mình, kinh qua các h i
a mình và báo chí mà nh h
ng
n cơng vi c c a nhà n
do chính tr tr thành “m t vi c làm kh n c p
c. Giành l y t
i v i cơng nhân” b i vì
khơng có t do chính tr thì cơng nhân khơng có và khơng th có nh h
gì
n cơng vi c c a nhà n
c
ng
c và nh v y thì t t nhiên h v n c là m t
giai c p khơng có quy n, b l ng nh c và không
c bày t ý ki n c a mình”
[26, 131]
Qu n chúng nhân dân tham gia vào các l nh v c qu n lý nhà n
c, vào
công vi c chung c a xã h i khơng ch thơng qua nh ng hình th c, nh ng con
ng can d vào b máy nhà n
chúng. Con ng
i t n t i và tham gia vào các ho t
không ph i ch v i nh ng ph
ch c, mà h còn ph i
cá th
c, mà cịn thơng qua các t ch c qu n
ng th c hành
ng v i t cách là nh ng
c l p - t cách là công dân c a xã h i - nhà n
t c m i công dân
u bình
cơng c b o v quy n con ng
ng tr
c pháp lu t, Nhà n
dân ch
dân ch ln
tích sâu s c, là m c tiêu quan tr ng h
i
nh t - gi i phóng con ng
u
c ph i tr thành
i, b o v l i ích chính áng c a công dân.
Trong h c thuy t Mác-Lênin, v n
y
c, t cách là thành
dân ch , ph i th c hành nguyên t c:
1.1.2. B n ch t giai c p c a v n
ch
i s ng xã h i
ng t p th - thơng qua các t
c có quy n t n t i, hành
viên c a xã h i - nhân lo i. M t ch
ng
ng c a
ng
c
c p và phân
n vi c xây d ng m t n n dân
i kh i m i áp b c, b t công
m i
c s ng trong m t xã h i công b ng, dân ch , v n minh. V i t
cách là quy n l c c a nhân dân, dân ch
c coi là m t thành t u mang giá
tr xã h i và tính nhân v n sâu s c và là k t qu c a quá trình
u tranh lâu dài
a nhân lo i vì s phát tri n ti n b xã h i. Dân ch là m t ph m trù l ch s
- 22 -
khách quan xu t hi n cùng v i s phát tri n c a nhân lo i và ã
a, tơ
c kh c
m tính giai c p khi xã h i xu t hi n giai c p và quan h giai c p.
Dân ch ln mang tính giai c p và ch u s chi ph i c a giai c p c m quy n.
th c ch t, dân ch v i t cách là quy n l c c a nhân dân thì các thành qu
a dân ch là s ph n ánh nh ng giá tr nhân v n trong q trình gi i phóng
con ng
i. Tuy nhiên, th c ch t c a quá trình dân ch còn bi u hi n
dân ch v i t cách là ch
quy n nh t
nhà n
ch ,
c g n tr c ti p v i m t giai c p c m
nh d a trên m t quan h s n xu t th ng tr thì dân ch bao gi
ng mang tính giai c p, khơng bao gi có th dân ch thu n túy cho m i
giai c p. Tính giai c p c a dân ch
và
c ph n ánh trong các quan h giai c p
u tranh giai c p nh m gi i quy t v n
t ra là dân ch cho giai c p
nào, t ng l p nào, h n ch dân ch và chun chính v i ai. ó chính là c t lõi
av n
dân ch và C.Mác, Ph. ngghen, V.I.Lênin ã ti p c n dân ch
i góc
là m t hình th c nhà n
c g n v i m t giai c p c m quy n nh t
nh.
Trong tác ph m: Góp ph n phê phán tri t h c pháp quy n c a Hêghen
C.Mác ã phê phán quan
Khi nh c t i s
m c a Hêghen v xã h i công dân và nhà n
phê phán c a C.Mác
i v i tri t h c pháp quy n c a
Hêghen, Ph. ngghen ã vi t: “… Xu t phát t
tri t h c pháp quy n c a
Hêghen, Mác ã i t i ki n gi i r ng không ph i nhà n
“xã h i cơng dân”… m i là l nh v c ng
khóa
hi u
c, … mà ng
c l i,
i ta ph i i vào
tìm ra chi c chìa
c quá trình phát tri n l ch s c a lồi ng
i” [49, 491]. Cịn
n thân C.Mác thì kh ng
nh r ng: “Gia ình và xã h i công dân là nh ng
ph n hi n th c c a nhà n
chí, là nh ng ph
c l i, chúng
c, là nh ng t n t i tinh th n hi n th c c a ý
ng th c t n t i c a nhà n
chúng c u thành nhà n
ng
c.
c. Chúng chính là
c s n sinh ra t
c. Gia ình và xã h i cơng dân
ng l c. Cịn theo Hêghen thì
ý ni m hi n th c” [43, 312]. Theo
- 23 -
C.Mác, d
i hình th c h p lý mà ta có th ch p nh n
c, gia ình và xã h i
công dân là nh ng b ph n c a nhà n
c. Công dân c a nhà n
viên c a xã h i công dân. S
c theo tinh th n duy tâm
chính là
ch “
thành cái b quy
o ng
u ki n bi n thành cái ch u
c là thành
u ki n, cái quy
Hêghen
nh bi n
nh, cái s n sinh bi n thành s n ph m c a s n ph m c a nó”
[43, 315]
n
ngu n g c, th c ch t, tính t t y u c a nhà n
cách là m t ch
a cu c
c và dân ch v i t
chính tr - xã h i mang b n ch t giai c p luôn là
u tranh t t
ng gay g t t tr
c
n bây gi .
t ví d
ng
b o v l i ích
giai c p c a mình, các h c gi t s n c tình làm r i v n
ng các quan ni m v dân ch , ca t ng ch
it
nhà n
c, ánh
dân ch t s n, và Hêghen là
n hình. Do b chi ph i b i l i ích giai c p; cho nên, Hêghen nhìn
âu c ng th y s t
ng h p gi a nhà nu c và xã h i cơng dân, chính C.Mác
ã ch ra c c ch c a s tha hóa nhà n
c
i v i xã h i công dân, mà ch
quân ch “là bi u hi n hoàn ch nh c a s tha hóa y”. C.Mác cịn g i ó là
“ch
dân ch c a s khơng t do, là s tha hóa
C.Mác vi t: “Vào th i trung c , ch
chính tr là ch
th i trung c ,
i s ng nhà n
con ng
i s ng nhân dân và
i là nguyên t c hi n th c c a nhà n
khơng t do. Vì v y, ó là ch
nm c
nm c
hồn thi n”.
s h u t nhân…
c là
ng nh t.
ây,
c, nh ng ó là con ng
i
dân ch c a s không t do, là s tha hóa
hồn thi n” [43, 353]. Q trình tha hóa di n ra m nh m trong
u ki n c a quân ch chuyên ch , b ng con
tr thành các
ng c p chính
ng c p xã h i”. Vào th i mà Hêghen s ng, th i c n
ch th y “c th nhà n
chí chung và ng
ng bi n “các
i
c” và “ch
i, ơng
chính tr ” th ng nh t v i nhau trong ý
i di n nó là vua. Nh ng th c ra ch
C.Mác, là bi u hi n c a b máy quan liêu và tha hóa
chính tr y, theo
i v i xã h i công dân,
cái g i là “công vi c chung”, “trách nhi m chung” tr nên vô ngh a.
- 24 -
ch không th a nh n
u tranh giai c p t t y u d n
vô s n, không công nh n h c thuy t v nhà n
ch ngh a Mác, nên các h c gi t s n,
n chuyên chính
c và cách m ng XHCN c a
c bi t là thái
c a nh ng k c
i, xét l i ch ngh a Mác ã quan ni m m t cách sai l ch v n
bi n h cho s t n t i c a nhà n
c t s n, c a ch
Látxan là tiêu bi u. Theo Látxan: “
xã h i,
giúp
ng công nhân
c a nhà n
d n
Látxan, cho r ng ó là m t c
u tranh ang s c sơi
nói
n cu c
m
ng cho vi c gi i quy t v n
ng c i l
ng”
ng, th a hi p c a phái
ng l nh thi u c n c , không th áp d ng trong
u tranh cách m ng c a giai c p công nhân, b i l cái
a ra v i nh ng ý ki n nh trên nó ã né tránh cu c
các n
c châu Âu th i ó. C.Mác vi t: “ áng l ph i
u tranh giai c p hi n ang di n ra, ng
công th c ki u nhà báo là “v n
quan
dân ch t s n mà
i s ki m soát dân ch c a nhân dân lao
[51,44]. C.Mác ã v ch rõ th c ch t t t
ng l nh mà Látxan
c,
c yêu c u thành l p nh ng h i s n xu t, v i s
c, d
th c ti n phong trào
nhà n
a ra m t
xã h i”…” [51, 44]. C ng t ch tránh né
u tranh giai c p, coi nhà n
dân ch t i cao, m t ki u nhà n
i ta l i
c
c t s n Ph lúc b y gi là ch
ng trên xã h i, cho nên phái Látxan coi
dân ch nh m t s n i l ng, ki u ban n c a giai c p t s n cho giai c p
công nhân và nhân dân lao
ph i
ng, ch tuy t nhiên không
p tan cái b máy chính quy n áp b c, nhà n
ng gì
n vi c
c t s n y b ng cách
nào.
C.Mác ã phân tích và kh ng
nh t t
nh sau: “T “dân ch ” n u chuy n sang ti ng
ng th a hi p c a phái Látxan
c thì có ngh a là “nhân dân
làm ch ”. Th thì “s ki m soát ki u nhân dân làm ch c a nhân dân lao
ng” ngh a là gì? H n n a, ó l i là nói v s ki m soát c a nhân dân lao
ng, khi
a ra nh ng yêu c u nh v y
- 25 -
i v i nhà n
c, ã hoàn toàn th a