Sự phê phán của c mác đối với tư tưởng triết học của pru đông trong tác phẩm sự khốn cùng của triết học

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

NGUYỄN THỊ HOÀI

SỰ PHÊ PHÁN CỦA C.MÁC ĐỐI VỚI TƢ TƢỞNG TRIẾT HỌC
CỦA PRU-ĐÔNG TRONG TÁC PHẨM
“SỰ KHỐN CÙNG CỦA TRIẾT HỌC”

Chuyên ngành:
Mã ngành:

Triết học
60.22.03.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Đỗ Minh Hợp

Hà Nội - 2015


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................... 1
2. Tình hình nghiên cứu .................................................................................. 2
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................. 4
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .............................................................. 4
5. Cơ cở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu ............................................... 4
6. Đóng góp của đề tài ..................................................................................... 5
7. Ý nghĩa của đề tài ........................................................................................ 5

8. Kết cấu của đề tài ........................................................................................ 5
CHƢƠNG 1 MỘT SỐ NÉT KHÁI QUÁT VỀ HOÀN CẢNH RA ĐỜI
VÀ KẾT CẤU CỦA TÁC PHẨM “SỰ KHỐN CÙNG CỦA TRIẾT
HỌC” ................................................................................................................ 6
1.1. Hoàn cảnh ra đời của tác phẩm “Sự khốn cùng của triết học” ........... 6
1.1.1. Điều kiện kinh tế - xã hội Tây Âu đầu thế kỷ XIX ........................... 6
1.1.2. Tiền đề tƣ tƣởng cho sự ra đời của tác phẩmError!

Bookmark

not

defined.
1.2 . Kết cấu của tác phẩm “Sự khốn cùng của triết học”Error! Bookmark
not defined.
* Tiểu kết chƣơng 1 .............................................. Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2 SỰ PHÊ PHÁN CỦA C.MÁC ĐỐI VỚI TƢ TƢỞNG
TRIẾT HỌC CỦA PRU-ĐÔNG VÀ Ý NGHĨA CỦA SỰ PHÊ PHÁN
ĐÓ. ...................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1. Sự phê phán của C.Mác đối với tƣ tƣởng triết học của Pru-đông
trong tác phẩm “Sự khốn cùng của triết học” Error! Bookmark not defined.
2.1.1. Sự phê phán của C.Mác đối với tƣ tƣởng triết học mang tính duy tâm của
Pru-đơng............................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Sự phê phán của C.Mác đối với tƣ tƣởng triết học mang tính tƣ
biện, siêu hình của Pru-đông. ........................... Error! Bookmark not defined.


2.1.3. Sự phê phán của C.Mác đối với tính khơng tƣởng trong tƣ tƣởng
triết học kinh tế của Pru-đông. ........................ Error! Bookmark not defined.
2.2. Ý nghĩa sự phê phán của C.Mác đối với tƣ tƣởng triết học của Pruđông..................................................................... Error! Bookmark not defined.

2.2.1. Ý nghĩa lý luận ......................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Ý nghĩa thực tiễn....................................... Error! Bookmark not defined.
* Tiểu kết chƣơng 2 .............................................. Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN ........................................................ Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 8


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Được đánh giá là một trong những sự kiện nổi bật nhất của thế kỷ XIXsự ra đời của chủ nghĩa Mác đã đánh dấu một bước ngoặt lớn trong lịch sử nhân
loại. Trên cơ sở tổng kết, kế thừa những thành tựu của khoa học và lịch sử tư tưởng
nhân loại C.Mác và Ph.Ănghen đã xây dựng nên học thuyết mang tính khoa học,
cách mạng và nhân văn sâu sắc. Nó khơng chỉ đóng vai trị là thế giới quan mà cịn
là phương pháp luận cho khoa học và hoạt động của con người. Bởi vậy, tại Đại
hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII Đảng ta xác định “Đảng ta lấy chủ nghĩa MácLênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, là kim chỉ nam cho mọi hoạt
động”.
Hơn 100 năm trôi qua chủ nghĩa Mác-Lênin luôn chứng tỏ được sức sống
mãnh liệt cũng như vai trò định hướng của mình. Vì vậy, để hiểu thực chất tính
cách mạng và vận dụng sáng tạo những nguyên lý của chủ nghĩa Mác trong thực
tiễn thì một trong nhiệm vụ quan trọng nhất là chúng ta phải đi sâu tìm hiểu cội
nguồn tư tưởng mà cụ thể là những tư tưởng được thể hiện trong các tác phẩm
kinh điển của chủ nghĩa Mác.
Lịch sử hơn 100 năm qua cũng chứng minh quá trình xây dựng và phát
triển của chủ nghĩa Mác là quá trình thường xuyên và liên tục đấu tranh chống lại
sự chống phá của các lực lượng phản động, thù địch. Điều này được thể hiện qua
hàng loạt các tác phẩm bút chiến trong hệ thống kinh điển của chủ nghĩa Mác.
Tiêu biểu trong hàng loạt các tác phẩm kinh điển mang tính bút chiến đó là tác
phẩm “Sự khốn cùng của triết học” được viết vào giai đoạn đề xuất những
nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác. Với ngòi bút phê phán quyết liệt, sâu cay
C.Mác đã đấu tranh chống lại trào lưu vơ chính phủ Pru-đơng bởi những luận

điểm mang nặng tính duy tâm, tư biện, khơng tưởng, những luận điểm là sự lừa
bịp trong khoa học và là sự dung hịa trong chính trị và qua đó C.Mác cũng trình
bày một cách hệ thống những ngun lý cơ bản của chủ nghĩa Mác về triết học,

1


kinh tế và chủ nghĩa xã hội khoa học. Tác phẩm được đánh giá là một tác phẩm
quan trọng và là sự chuẩn bị cuối cùng cho “Tuyên ngôn Đảng cộng sản” ra đời.
Nước ta đang trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, xây dựng nền
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Bên cạnh những thành tựu to lớn
mà Đảng và nhân dân ta đạt được thì cịn tồn tại nhiều phức tạp, khó khăn. Lợi
dụng sự phức tạp của tình hình hiện nay các thế lực phản động ln tìm cách
chống phá cách mạng, cùng đó cũng xuất hiện những nghi ngờ, sự dao động tư
tưởng trong một bộ phận nhân dân về đường lối lãnh đạo, về lý tưởng mà chúng
ta đi theo cùng với đó u cầu của thực tiễn địi hỏi việc phát triển công tác lý
luận.
Bởi vậy, nghiên cứu và học tập để nắm chắc những nguyên lý của chủ nghĩa
Mác-Lê nin đóng vai trị quan trọng. Đặc biệt là các tác phẩm kinh điển của chủ
nghĩa Mác mà tiêu biểu là “Sự khốn cùng của triết học” có ý nghĩa lớn trong tiếp
thu và bảo vệ chủ nghĩa Mác trong giai đoạn hiện nay.
Mặt khác có khá nhiều cơng trình nghiên cứu tác phẩm “Sự khốn cùng
của triết học” với nhiều khía cạnh khác nhau về triết học, về kinh tế, về chủ
nghĩa xã hội... nhưng chưa có cơng trình nào trình bày tác phẩm một cách hệ
thống, sâu sắc. Đặc biệt là nội dung C.Mác phê phán tư tưởng triết học của Pruđông, phê phán trào lưu vơ chính phủ ảnh hưởng đến phong trào cơng nhân lúc
bấy giờ.
Vì vậy, tơi chọn vấn đề “Sự phê phán của C.Mác đối với tư tưởng
triết học của Pru-đông trong tác phẩm “sự khốn cùng của triết học” làm đề
tài luận văn tốt nghiệp của mình.
2. Tình hình nghiên cứu

Nghiên cứu về nội dung C.Mác phê phán các trào lưu phản động, trước
hết phải kể đến các cơng trình của C.Mác và F. Ănghen trong các tác phẩm như
“Bản thảo kinh tế-triết học”, “Gia đình thần thánh”, “Hệ tư tưởng Đức”, “Góp
phần phê phán chính trị - kinh tế học”, “Chống Đuy-rinh”, “Phê phán cương lĩnh
Gô-ta” ...
2


Tác phẩm “Sự khốn cùng của triết học” được C.Mác viết trong giai
đoạn đầu - giai đoạn đề xuất những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác và nó
được đánh giá là một tác phẩm quan trọng trong hệ thống kinh điển của chủ
nghĩa Mác, là sự chuẩn bị cuối cùng cho sự ra đời “Tuyên ngôn Đảng cộng
sản”- cương lĩnh của giai cấp vô sản. Bởi vậy, nghiên cứu chủ nghĩa Mác có khá
nhiều cơng trình nghiên cứu đề cập tới tác phẩm này như:
Trong cuốn “Lịch sử triết học Mác” của Học viện Báo chí và Tuyên
truyền do TS. Trương Ngọc Nam chủ biên. Trong đó tác giả đã giới thiệu
những nét khái quát nhất về hoàn cảnh ra đời, những nội dung lớn và ý nghĩa
của tác phẩm “Sự khốn của triết học” trong giai đoạn đầu - giai đoạn đề xuất
những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác.
Các tác giả viết cuốn “Giới thiệu tác phẩm kinh điển Mác-Lê nin” của
trường đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc Gia Hà Nội. Cuốn
sách cũng đã chỉ ra những nét cơ bản nhất của tác phẩm về bối cảnh ra đời, nội
dung khái quát, giá trị của tác phẩm..
Cuốn “Giáo trình triết học Mác-Lê nin” của Bộ Giáo dục và Đào tạo
cũng bàn về tác phẩm “sự khốn cùng của triết học”. Qua việc trình bày những
nét chính và vị trí, ý nghĩa của tác phẩm đối với sự hình thành và phát triển của
chủ nghĩa Mác.
Ngoài ra tác phẩm “sự khốn cùng của triết học” còn được giới thiệu
nhiều trong các cuốn “Giới thiệu tác phẩm kinh điển Mác-Lênin”, trong một số
tiểu luận, khóa luận về q trình hình thành và phát triển của chủ nghĩa Mác hay

trong một số bài báo, tạp chí bàn về lý luận hình thái kinh tế-xã hội, lý thuyết giá
trị…
Tuy vậy, các cơng trình trên mới chỉ dừng lại ở giới thiệu những nét
khái qt nhất về hồn cảnh ra đời, nội dung chính cũng như ý nghĩa lớn của tác
phẩm. Như vậy, vấn đề C.Mác phê phán những tư tưởng triết học của Pru-đông
trong tác phẩm “Sự khốn cùng của triết học” là một vấn đề mới chưa có cơng
trình nào nghiên cứu.
3


3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích:
Mục đích của luận văn là phân tích sự phê phán của C.Mác đối với những
tư tưởng triết học của Pru-đông qua đó làm rõ tính chất phản khoa học của những
quan điểm, lý luận đó.
3.2. Nhiệm vụ:
Từ mục đích trên, luận văn có các nhiệm vụ sau:
Thứ nhất, giới thiệu những nét khái quát nhất về hoàn cảnh ra đời và
kết cấu của tác phẩm “Sự khốn cùng của triết học”.
Thứ hai, phân tích rõ những nội dung phê phán của C.Mác đối với tư
tưởng triết học của Pru-đông.
Thứ ba, đánh giá ý nghĩa của sự phê phán đó.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng:
Đối tượng của luận văn là nội dung phê phán của C.Mác đối với tư tưởng
triết học của Pru-đông trong tác phẩm “Sự khốn cùng của triết học”.
4.2. Phạm vi:
Luận văn tập trung vào khai thác sự phê phán của C.Mác đến các mặt,
các khía cạnh như tính chất duy tâm, tư biện và không tưởng.. trong những luận
điểm, tư tưởng triết học của Pru-đông trong tác phẩm „Sự khốn cùng của triết

học”.
5. Cơ cở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn được thực hiện trên cơ sở những quan niệm duy vật biện
chứng, duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác-Lê nin và kết hợp sử dụng các
phương pháp như tổng hợp tài liệu, phân tích, so sánh,.. để làm rõ các vấn đề mà
luận văn đề cập.

4


6. Đóng góp của đề tài
Luận văn góp phần phân tích một cách hệ thống nội dung phê phán của
C.Mác đối với những quan điểm phản khoa học của Pru-đông trong tác phẩm
“Sự khốn cùng của triết học”.
7. Ý nghĩa của đề tài
“Sự khốn cùng của triết học” là một tác phẩm lớn trong hệ thống kinh
điển của chủ nghĩa Mác- Lê nin. Bởi vậy, luận văn có thể là tài liệu tham khảo
cho việc học tập, nghiên cứu chủ nghĩa Mác nói chung, triết học Mác-Lênin nói
riêng.
Bên cạnh đó luận văn góp phần làm rõ vai trị của việc đấu tranh chống
những lực lượng phản động để bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Mác Lê-nin.
8. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo thì luận
văn có kết cấu gồm 2 chương và 5 tiết.

5


CHƢƠNG 1
MỘT SỐ NÉT KHÁI QUÁT VỀ HOÀN CẢNH RA ĐỜI VÀ KẾT CẤU

CỦA TÁC PHẨM “SỰ KHỐN CÙNG CỦA TRIẾT HỌC”
1.1. Hoàn cảnh ra đời của tác phẩm “Sự khốn cùng của triết học”
1.1.1. Điều kiện kinh tế - xã hội Tây Âu đầu thế kỷ XIX
“Sự khốn cùng của triết học” là tác phẩm được C.Mác viết năm 1847
trong giai đoạn đề xuất những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác, trong một
bối cảnh hết sức nóng bỏng của kinh tế- xã hội Tây Âu.
Từ thế kỷ XV, hàng loạt các phát kiến địa lý ra đời, rất nhiều các phát
minh khoa học trong các lĩnh vực xuất hiện tạo điều kiện cho sự phát triển của
kinh tế, thị trường quy mơ thế giới hình thành. Lúc đó giai cấp tư sản đã rất
mạnh về kinh tế nhưng chưa có địa vị chính trị tương xứng vì vậy sự thay đổi về
mặt chế độ là tất yếu. Bước chuyển đó được thực hiện qua hàng loạt những cuộc
cách mạng tư sản như cách mạng Hà Lan (1566-1572), cách mạng Anh (16401689), cách mạng Pháp (1789-1799)... Như vậy , chủ nghĩa tư bản đã xác lập sự
thống trị của mình và để củng cố sự thống trị đó, giai cấp tư sản đã tiến hành các
cuộc cách mạng công nghiệp.
Cách mạng công nghiệp là cuộc cách mạng trong lĩnh vực sản xuất, là
sự thay đổi cơ bản các điều kiện kinh tế - xã hội, văn hóa và kỹ thuật, xuất phát
từ nước Anh sau đó lan tỏa ra toàn thế giới. Trong thời kỳ này, nền kinh tế giản
đơn, quy mô nhỏ, dựa trên lao động chân tay được thay thế bằng công nghiệp và
chế tạo máy móc quy mơ lớn.
Đầu tiên, cách mạng cơng nghiệp diễn ra ở nước Anh. Từ những năm
60 của thế kỷ XVIII cách mạng công nghiệp bắt đầu khởi động với tiêu chí quan
trọng nhất là máy móc thay thế lao động thủ công. Nước Anh đứng đầu trong
nền kinh tế thế giới, hồn thành cách mạng cơng nghiệp vào những năm 1840.
Cuộc cách mạng này diễn ra từ công nghiệp nhẹ, trong ngành dệt sợi bông và
thu được nhiều thành tựu. Năm 1874 với sự ra đời của máy hơi nước đã tạo ra

6


bước đột phá trong cách mạng cơng nghiệp khi nó được ứng dụng rộng rãi trong

các ngành công nghiệp nhẹ, công nghiệp nặng, giao thông vận tải...
Cuối thế kỷ XIX, máy móc chiếm ưu thế trong sản xuất, ngành dệt bơng
được cơ khí hóa rất sớm. Việc cơ khí hóa sản xuất làm cho sản xuất công nghiệp
tăng lên nhanh chóng. Các ngành luyện kim và cơ khí phát triển mạnh nhằm
trang bị kỹ thuật tồn bộ cho cơng nghiệp. Năm 1810, sản lượng gang của Anh
là 225.000 tấn, năm 1850 con số đó là 2.250.000 tấn. Hệ thống đường sắt phát
triển mạnh từ 2.000km tăng lên 10.000km trong thời gian từ 1840 đến 1850. Sự
phát triển của đường sắt thúc đẩy sự phát triển của thị trường trong nước và tăng
cường sự liên hệ giữa các trung tâm công nghiệp. Ngành hàng hải cũng có
những biến đổi quan trọng nhờ việc ứng dụng máy hơi nước với nhiều công ty
hàng hải lớn được thành lập. Sự phát triển của giao thông vận tải ảnh hưởng đến
ngoại thương, số lượng hàng xuất khẩu ngày càng nhiều. Sự phát triển công
nghiệp cũng ảnh hưởng lớn đến nơng nghiệp. Máy móc và phương pháp canh
tác mới được sử dụng trong nông thôn, do đó năng suất nơng nghiệp tăng cao.
Anh là một nước có trình độ nơng nghiệp tiên tiến thời bấy giờ.
Như vậy, cách mạng cơng nghiệp hồn thành tạo nên sự phát triển mạnh
mẽ trong cả công nghiệp, nông nghiệp và đã hoàn toàn thay đổi bộ mặt kinh tế
của nước Anh, đưa nước Anh lên địa vị hàng đầu của thế giới.
Sau những khởi đầu ở Anh, cách mạng cơng nghiệp nhanh chóng lan
rộng ra phạm vi thế giới và nó trở thành hiện tượng phổ biến đồng thời mang
tính tất yếu với các quốc gia tư bản cịn lại. Nếu như Anh mất gần một thế kỷ để
hoàn thành cuộc cách mạng cơng nghiệp của mình thì cách mạng công nghiệp
diễn ra ở một số nước tư bản khác diễn ra với tốc độ khẩn trương hơn, sôi động
hơn và thời gian hồn thành cuộc cách mạng cơng nghiệp cũng ngắn hơn. Như
cách mạng công nghiệp ở Pháp, nước Pháp có nền kinh tế kém phát triển hơn
Anh nhưng mạnh hơn so với các nước Châu Âu lúc bấy giờ. Cách mạng công
nghiệp đang trên đà phát triển, hoàn thành vào những năm 60 của thế kỷ XIX.
Việc sử dụng máy móc ngày càng rộng rãi trong các ngành công nghiệp nhẹ và
7

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Trường Chinh, (1968), Đời đời nhớ ơn C.Mác và đi theo con đường C.Mác đã
chọn, NXB Sự Thật, Hà Nội.
2. Nguyễn Trọng Chuẩn, Đỗ Minh Hợp, (2002), Triết học pháp quyền của Hêghen, NXB Chính Trị Quốc gia, Hà Nội.
3. Đại Học Khoa học xã hội và Nhân Văn Hà Nội, (2011), Một số chuyên đề Mác
Lê-nin, NXB Đại Học Quốc Gia, Hà Nội.
4. Đại học Quốc Gia TP Hồ Chí Minh- Trung tâm lý luận chính trị, (2000), Sức
sống của chủ nghĩa Mác- Lê nin trong thời đại ngày nay, NXB Chính Trị Quốc
Gia, Hà Nội.
5. V.Lênin, (1961),V.Lê nin toàn tập, bàn về cái gọi là vấn đề thị trường, NXB Sự
Thật, Hà Nội.
6.

V.Lênin, (1913), Ba nguồn gốc và ba bộ phận cấu thành chủ nghĩa Mác, Tạp
chí Giáo Dục, số 3.

7. C. Mác, (1975), Tiểu sử, NXB Khoa học xã hội Nhân Văn, Hà Nội.
8. C.Mác và Ph.Ănghen Toàn tập tập 4, (1995), NXB Chính Trị Quốc Gia Sự Thật,
Hà Nội.
9. Trình Mưu, Nguyễn Hoàng Giáp, (2009), Chủ nghĩa Mác - Lênin trong bối
cảnh thế giới ngày nay, NXB Chính Trị Quốc Gia, Hà Nội.
10. Bùi Văn Mưa (chủ biên), (2010), Triết học phần 1-Đại cương về lịch sử triết
học, Đại học Kinh Tế TP Hồ Chí Minh.
11. Trương Ngọc Nam, (2010), Đề cương giáo trình lịch sử triết học Mác, Học viện
Báo chí và Tuyên Truyền.
12. Nguyễn Xuân Phong, Giới thiệu một số tác phẩm của C.Mác, F.Ănghen và
V.Lê-nin về chính trị, NXB Chính Trị Quốc Gia, Hà Nội.
13. Đinh Hồng Phúc, (2011), Sự hình thành triết học Mác, Tạp chí Khoa Học Xã
Hội, số 10.

8


14. Đồng Văn Quân, (2010), Lịch sử tư tưởng triết học, Đại học Sư Phạm Thái
Nguyên.
15. Lê Doãn Tá, (2001), Triết học Mác xít- q trình hình thành và phát triển, NXB
Chính Trị Quốc Gia, Hà Nội.
16. Trần Đức Thảo, (1995), Lịch sử tư tưởng trước Mác, NXB Khoa Học Xã Hội
Nhân Văn, Hà Nội.
17. Đinh Ngọc Thạch, (2008), Tính sáng tạo của triết học Mác - Tính chất và ý
nghĩa lịch sử, Tạp chí Triết học, số 7.
18. Hồ Bá Thâm, (2006), Triết học Mác với chủ nghĩa duy vật nhân văn, Tạp chí
Thơng tin Khoa học xã hội.
19. Trương Thị Thông, (2015), 85 năm vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa
Mác- Lênin vào xây dựng Đảng và lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Tạp chí Lý
luận chính trị, số 2.
20. B.A.Tsa-ghin, (1886), C. Mác và Ph. Ănghen xây dựng và phát triển lý luận chủ
nghĩa cộng sản khoa học, NXB Chính Trị Quốc Gia, Hà Nội.
21. Bùi Thanh Quất, (2012), Suy nghĩ về thời đại Hồ Chí Minh, Tạp chí triết học, số
6.
22. Nguyễn Hữu Vui, (1982), Lịch sử triết học, NXB Chính Trị Quốc Gia, Hà Nội.
23. Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, (2005), NXB Chính Trị Quốc
Gia, Hà Nội.
24. Viện Hàn Lâm khoa học xã hội Liên Xô,(1962), Lịch sử triết học-triết học Mác,
NXB Sự Thật, Hà Nội.
25. />26. />
9