Giáo trình: Tâm lý quản lý

HC VIN CÔNG NGH BU CHÍNH VIN THÔNG






TÂM LÝ QUN LÝ
(Dùng cho sinh viên h đào to đi hc t xa)
Lu hành ni b










HÀ NI - 2007
LI M U

Trong công cuc đi mi ca ng, nhân t con ngi đc coi va là mc tiêu, va là
đng lc ca s phát trin kinh t – xã hi, là mt trong nhng nhân t quan trng nht quyt
đnh s thành công ca s nghip công nghip hóa hin đi hóa đt nc.
Thc tin cho thy, bt k hot đng nào, đc bit là hot đng qun lý, dù là qun lý xã
h

i, qun lý khoa hc công ngh, qun lý kinh t, qun lý giáo dc … mun thc hin nhng mc
đích đ ra thì phi nhn thc đúng và vn dng sáng to khoa hc v con ngi. Cun sách tâm
lý qun lý bc đu mun gii thiu vi bn đc mt s kin thc tâm lý hc cá nhân, v các hin
tng tâm lý xã hi trong tp th, v ngi lãnh đo …trong ho
t đng qun tr.
Nhng vn đ qun tr, nht là tâm lý hc qun tr thc s là vn đ khó, không nhng v
mt lý lun mà c v mt thc tin.
Bi l con ngi luôn gi v trí trung tâm trong hot đng qun lý và luôn là ch th ca
th gii ni tâm phong phú. Vi nhng thuc tính muôn màu, muôn v. Các yu t đó, mt m
t là
sn phm ca hot đng con ngi, ca các điu kin kinh t xã hi, mt khác là đng lc ni
sinh đóng vai trò thúc đy hoc cn tr hot đng qun lý.
Tâm lý hc ngày nay không ch là khoa hc v con ngi, mà tr thành mt trong nhng c
s khoa hc quan trng ca toàn b quá trình qun lý – qun lý kinh t - qun lý xã hi cng nh
qun lý doanh nghip.
B
i vy, vic nghiên cu tìm hiu nhng c s tâm lý hc ca công tác qun lý là mt yêu
cu khách quan và bc thit đi vi tt c nhng ai quan tâm đn vic ci tin qun lý, nâng cao
hiu qu quá trình qun lý, làm tt vic tuyn chn, bi dng và s dng cán b qun lý.
 qun lý có hiu qu, ngi lãnh đo phi là ngi qun lý đy nng l
c t chc va là
ngi có kh nng thu hiu sâu sc v nhu cu cn bn, tính cách ca nhân viên nói chung và
khách hàng nói riêng.
Cn c vào đ cng chi tit ca hc vin công ngh BCVT và yêu cu ca môn hc. Tôi
biên son cun “Tâm lý hc qun lý” nhm trang b cho hc sinh nhng kin thc v tâm lý qun
lý. Trên c s nhng kin thc này, sinh viên s có nhng vn dng linh hot vào thc tin đi
sng và qun lý kinh t, xã hi.
Chc chn trong quá trình biên son không tránh khi nhng thiu sót. Rt mong nhn
đc nhng ý kin đóng góp.
Xin chân thành cm n.

Chng 1: Tng quan v tâm lý và tâm lý hc qun lý


3
CHNG I
TNG QUAN V TÂM LÝ VÀ TÂM LÝ HC QUN LÝ
I. TÂM LÝ HC
1. Khái nim tâm lý hc
Tâm lý hc là khoa hc nghiên cu tâm lý con ngi, nó va nghiên cu cái chung trong
tâm t ca con ngi, nhng quan h tâm lý ca con ngi vi nhau. Hay nói cách khác, tâm lý là
s hiu bit v ý mun, nhu cu th hiu ca ngi khác, là s c x hoc cách x lý tình hung
ca ngi nào đó, kh nng chinh phc đi tng
2. Các hin tng tâm lý ca con ngi
Tìm hiu tâm lý con ngi, chúng ta cn chú ý đn hai dng hin tng sau đây:
2.1. Tâm lý cá nhân:
Là nhng hin tng tâm lý ch yu ny sinh trong mt con ngi nht đnh nh nhn thc
ca cá nhân, cm xúc ca cá nhân, ý chí, ý thc, ngôn ng ca cá nhân v.v… Mi hin tng trên
li bao gm nhiu hin tng khác.
Ví d: Nhn thc cá nhân bao gm cm giác, tri giác, t duy tng tng ca cá nhân đó
v.v…
Mi cá nhân có m
t th gii tâm lý riêng. Ta thng gi là th gii tâm hn th gii bên
trong, th gii ni tâm v.v…
Khi nghiên cu, đánh giá v cá nhân con ngi, cn chú ý đn 2 loi hin tng sau:
- Tâm lý có ý thc: Là nhng hin tng tâm lý có s tham gia điu khin, điu chnh ca ý
thc con ngi. ây là nhng hin tng tâm lý có th to nên giá tr xã hi ca con ngi, có th
là nhng hi
n tng tâm lý có ý ngha quan trng mà hot đng qun tr kinh doanh, nhà kinh
doanh cn phi lu ý xem xét, da vào đó mà đánh giá con ngi.

- Tâm lý vô thc: Là nhng hin tng tâm lý không có hoc ít có s tham gia ca ý thc,
nh say ru nói nng lm nhm, ng m, nói m, tâm lý ca ngi điên khùng v.v…Nhng hin
tng này thng không có ý ngha ln trong vic đánh giá con ngi.
2.2. Tâm lý tp th hay tâm lý xã hi:
Là nhng hin t
ng tâm lý ny sinh trong mi quan h gia ngi này đi vi ngi khác,
hoc nhng hin tng tâm lý ca mt nhóm ngi. Nh tâm lý trong giao tip, tâm lý tp th,
tâm trng tp th …
Tâm lý xã hi cng rt phc tp và ny sinh din bin theo nhng quy lut nht đnh.
2.2.1. Các hin tng tâm lý con ngi có đc đim sau đây:
Hin tng tâm lý rt phc tp và đa d
ng:
- Các hin tng tâm lý có rt nhiu biu hin  nhiu dng khác nhau.
- Trong mt thi đim,  mi ngi có th xut hin nhiu hin tng tâm lý, có khi nhng
hin tng trái ngc nhau, to nên s mâu thun, bn khon, đu tranh t tng, dn vt ni tâm
Chng 1: Tng quan v tâm lý và tâm lý hc qun lý


4
trong con ngi. Bi vy, có khi chính con ngi cng không t hiu đc tâm lý ca chính
mình.
- Còn nhiu hin tng tâm lý phc tp cho đn ngày nay có nhng hin tng mà con
ngi cha gii thích đc đy đ, rõ ràng, nh hin tng ngoi cm, hin tng nói m, mng
du v.v…
+ Các hin tng tâm lý có quan h mt thit vi nhau, to nên mt th thng nht chi phi
ln nhau, hin t
ng này làm xut hin hin tng khác.
+ Tâm lý là hin tng tinh thn.
+ Tâm lý là nhng hin tng rt quen thuc gn gi vi con ngi .
+ Tâm lý có sc mnh to ln đi vi cuc sng con ngi.

+ Nghiên cu con ngi chính là nghiên cu, tìm hiu tâm lý ca h. Giao tip vi con
ngi, qun lý con ngi chính là tác đng vào tâm lý con ngi. Ch khi nm vng tâm lý con
ngi, tác đng phù hp vi quy lut tâm lý mi có th
đt hiu qu cao trong lao đng sn xut
trong qun tr kinh doanh.
2.2.2. Các hin tng tâm lý c bn ca con ngi:
Có rt nhiu cách phân bit hin tng tâm lý.
Trc ht ta phân bit hin tng tâm lý ca cá nhân vi hin tng tâm lý xã hi. Tâm lý
cá nhân điu hành hành đng và hot đng ca cá nhân, ngi có tâm lý đó là phn nh hin thc
khách quan trong hot đng ca ngi đó mà thôi. Nhng th
ng khi tham gia vào hot đng
không phi ch có mt cá nhân mà li có nhiu ngi, t mt nhóm nh cho đn nhng cng đng
xã hi rng ln vi nhiu kích thc khác nhau.
Hin tng ny sinh trong trng hp đó s điu hành nhng hành đng, hot đng tng
đi ging nhau ca c cng đng và cng phn nh hin thc khách quan bao hàm trong hot
đng này m
t cách tng đi ging nhau.
a. Hot đng nhn thc
Là hot đng ca con ngi nhm nhn bit v th gii khách quan, tr li các câu hi:
ó là cái gì? ó là ai? Ngi đó nh th nào? Vic đó có ý ngha gì? v.v…
Hot đng nhn thc là hot đng tâm lý c bn nht trong đi sng tâm lý con ngi. Nó
quyt đnh s tn ti và phát trin c
a con ngi, quyt đnh tài nng, nhân cách con ngi.
Tìm hiu con ngi trc ht là tìm hiu nhn thc ca h.
Hot đng nhn thc din ra theo 2 giai đon: nhn thc cm tính và nhn thc lý tính.
Nhn thc cm tính là mc đ nhn thc thp, nhn thc giác quan cho ta bit đc nhng
đc đim b ngoài ca con ngi nh nét mt, hình dáng, màu sc… Giai
đon này bao gm quá
trình cm giác và quá trình tri giác.
Nhn thc lý tính là mc đ nhn thc cao, nhn thc bng hot đng trí tu, cho ta bit

đc nhng đc đim bên trong, bn cht ca con ngi nh đo đc, tài nng, quan đim, ý
thc…con ngi. Nhn thc lý tính bao gm quá trình t duy và quá trình tng tng.
Nhà qun tr cn phân bit rõ hai giai đon này trong hot đng c
a mình, nht là khi đánh
giá con ngi. Cn nhn thc vi hin tng vi bn cht, hành vi và ni tâm, li nói, vic làm
vi ý thc, tài nng…
Chng 1: Tng quan v tâm lý và tâm lý hc qun lý


5
Khi đánh giá nng lc con ngi cn chú ý đn nhng đc đim sau đây  h:
- S nhy bén, tinh t khi nhn thc (phát hin vn đ có nhanh chóng hay không…)
- Kh nng quan sát nhanh chóng, chính xác.
- Kh nng t duy, gii quyt vn đ (có sâu sc, linh hot, sáng to, đc đáo không.
v.v…)
- Trình đ nhn thc ca con ngi. Khi đánh giá trình đ nhn thc cn chú ý các đc
đi
m sau đây:
+ Trình đ kin thc: ó là s hiu bit, khi lng kin thc v lnh vc chuyên môn,
hoc đi sng xã hi …Trình đ kin thc thng biu hin  bng cp, trình đ hc vn, hc vn
đn cp nào, trình đ nào, trng nào…)
+ Trình đ vn hóa xã hi là trình đ hiu bit v đi sng vn hóa xã hi (v
đo đc,
cách c x, giao tip thm m…)
+ Trình đ kinh nghim sng (s tng tri, nhng hot đng đã tri qua …)
+ Trình đ t duy: kh nng tip nhn hoc gii quyt vn đ, s linh hot sáng to hoc
ng x thích hp.
ó là nhng biu hin quan trng ca hot đng nhn thc con ngi cho ta xác đnh
đc nng lc nhn thc ca h. ó là nhng cn c quan trng đ s dng con ngi.
Nhà qun tr cn chú ý rèn luyn nhng phm cht sau:

- S nhy bén khi giao tip, khi đánh giá tình hình hot đng, đó là tính nhy cm cao.
- Nng lc quan sát, phát hin vn đ, thu thp thông tin…
- Kh nng phân tích, đáng giá s vic nhanh chóng và chính xác, tìm phng án gii
quyt đúng đn (n
ng lc t duy k thut, t duy qun lý, t duy chính tr)
- Kh nng k hach hóa mi hot đng
- S sáng to thc hin k hach và vn dng mnh lnh ch th cp trên cho phù hp vi
tình hình đn v mình.
b. Hot đng tình cm
Hot đng tình cm có ý ngha rt ln đi vi cuc sng con ngi. Nó chi ph
i cuc
sng, hot đng và các mi quan h ca con ngi.
Trong hot đng tình cm có hai mc đ rt quan trng: Xúc cm và tình cm:
- Xúc cm là: Nhng hin tng ca đi sng tình cm, thng din ra trong khong thi
gian ngn, ngi ngoài có th nhìn thy đc. Xúc cm có nhiu biu hin nh vui mng, gin
hn, lo âu, s hãi, thích thú, d chu…Xúc cm cho ta th
y đc hin trng xúc cm ca con
ngi. Nó biu th thái đ ca con ngi.
Khi giao tip vi con ngi, da vào xúc cm, ta có th xác đnh đc thái đ ca h đi
vi mình: Tôn trng hay coi thng, hài lòng hay khó chu, thân thin hay đc ác…
i vi ngi d bc l xúc cm, ta bit đc thái đ ca h d dàng hn nhng ngi
không bc l c
m xúc. Nhng ngi này thng có dáng v bên ngoài lm lì, lnh lùng, đim
nhiên…H là nhng ngi khó hiu hn. Nhng ngi không hoc ít bc l cm xúc có hai loi
cn chú ý:
- Loi ngi sâu sc, kín đáo, có bn lnh.
Chng 1: Tng quan v tâm lý và tâm lý hc qun lý


6

- Loi ngi cn cù, đn đn, chm hiu, kh di…
Do con ngi có ý thc, h có th gi to trong biu hin xúc cm. Bi vy, khi đánh giá
con ngi, nhà qun tr cn có nhn xét tinh t, đ phân bit đc s biu hin xúc cm tht hay
gi ca con ngi.
Trong đi sng xúc cm, có mt hin tng nhà qun tr cn lu ý,
đó là xúc đng
Xúc đng là nhng xúc cm có cng đ mnh hoc rt mnh nh quá gin d, quá đau
kh, quá khip s …Xúc đng thng nh hng ln đn con ngi trong hot đng, trong giao
tip c x ca h.
Trong hot đng qun tr kinh doanh, xúc đng thng gây ra nhiu tác hi to ln:
- Nó làm cho nhà qun tr thiu sáng sut, không lng trc đc h
u qu ca hành vi,
mt cân bng trong hot đng, d mc sai lm trong quyt đnh, trong vic ra mnh lnh …
- Xúc đng d làm cng thng mi quan h hoc làm xu đi mi quan h ca con ngi,
gia th trng vi nhân viên, d làm cho con ngi d bc l nhc đim, đim yu…
Xúc đng d làm cho c th mt cân b
ng, làm cho sc khe d b gim sút nhanh chóng,
thm chí làm cho ngi ta già đi nhanh hn, m yu đi nhanh hn, xu đi nhanh hn hoc làm
cho con ngi ngt xu đi, chân tay run ry…
Bi vy, nhà qun tr cn bit điu chnh xúc cm, tránh đ xúc đng. Nu b xúc đng
cn bit kim ch, không nên đ cp di chng kin s xúc đng c
a mình. Nhà qun tr không
nên có nhng biu hin quá vui sng, quá đau kh, quá tht vng, quá khip s…trc mt cp
di. c bit nhà qun tr không nên dn d, la li, quát tháo cp di. S xúc đng đó thng
biu hin s bt lc, s thô bo, s thiu tôn trng con ngi. Nó d to nên hin tng “uy tín
gi”  nhà qun tr
.
Nhà qun tr cn bit cách c x khéo léo đi vi ngi khác khi h  trong trng thái xúc
đng. Trong trng hp này, nhà qun tr cn bit vn dng nhng th thut tâm lý, s c x
khéo léo đ gii ta s xúc đng ca h.

Mt trong nhng yu t quan trng ca ngh thut qun tr là luôn luôn bit gi gìn trng
thái cân bng trong xúc c
m, ngn chn các xúc đng, bit kim ch khi b xúc đng và bit x lý
phù hp vi con ngi khi h b xúc đng.
- Tình cm là: Nhng biu hin ca đi sng tình cm din ra trong khong thi gian dài,
n đnh. Tình cm biu th thái đ ca con ngi đi vi s vt hoc ngi khác. Tình cm chi
phi các xúc cm đc hình thành trên c s k
t hp, tng hp ca nhiu xúc cm. Tình cm
thng tim tàng trong con ngi và thng bc l thông qua các xúc cm. Tình cm ch đc
nhn bit qua các xúc cm. Con ngi có nhiu tình cm nh tình yêu t quc, tình yêu nam n,
tình bn, tình mu t, tình anh em, tình đng nghip, tình ngha…
Tình cm có vai trò ln đi vi con ngi. Nó chi phi cuc sng, hot đng ca con
ngi. Nó làm cho nhn thc, ý chí, hành vi, cách đ
ánh giá …và toàn b đi sng tâm lý b bin
đi đi.
Tình cm là ch mnh nht nhng cng là ch yu nht ca con ngi.
Trong qun tr kinh doanh vic tác đng vào tình cm ca con ngi có ý ngha rt quan
trng.
Chng 1: Tng quan v tâm lý và tâm lý hc qun lý


7
Tình cm làm tng hoc gim s gn bó ca con ngi vi công vic, vi tp th, làm
tng hoc gim tính tích cc và hiu qu ca hot đng, nh hng mnh đn nng sut và cht
lng sn phm.
Nhà qun tr cn chú ý:
- Xây dng mi quan h tt đp, tình cm tt đp gia các thành viên trong tp th, gia
đn v
 vi khách hàng.
- Qun lý con ngi bng tình cm chân thc, bng s thng mn, quan tâm đn con

ngi, cm hóa con ngi.
- Chú ý đn yu t tình cm trong hot đng qun tr. Tác đng vào tình cm và tác đng
bng tình cm.
- Phi gii quyt công vic mt cách có lý, có tình.
- Cn dè chng, cnh giác trc nhng cn xúc đng: Gin d, quá lo âu, trng thái cng
thng.
- Tránh đ tình c
m chi phi dn đn s thiên lch trong c x vi cp di, hoc n
tng, thành kin, thiu khách quan khi đánh giá con ngi.
Mun xây dng tình cm tt đp vi cp di, vi mi ngi cn to ra nhng xúc cm
tt đp vi cp di, vi mi ngi (xúc cm xut hin do s tha mãn do nhu cu, c mun c
a
con ngi) bng s quan tâm chm sóc, x s ân cn, lch s, s tôn trng con ngi.
3. Các quá trình tâm lý
Là nhng hin tng tâm lý đin ra trong thi gian tng đi ngn, có m đu, có din
bin, có kt thúc tng đi rõ ràng, ngi ta phân bit thành 3 quá trình:
3.1. Cm giác
Cm giác là c s ca hot đng tâm lý. Con ngi nhn bit hin thc xung quanh bt
đu t cm giác. Cm giác còn báo hiu v trng thái bên trong ca c th (Cm giác đói, khát
v.v…).
Cm giác là công c duy nht ni li
n ý thc vi th gii bên ngoài. Không có cm giác
thì không th đnh hng đc môi trng xung quanh, không th giao tip đc vi mi ngi,
không th lao đng, không th tránh đc mi nguy him.
Ví d: ta nhn bit qu táo là nh nhng cm giác có đc nh: vàng, thm, ngt, giòn
khi nhai. ó là thông qua c quan cm giác (mt, tai, li, tay…). Cm giác còn cho ta bit hình
nh chân thc ca hin thc khách quan.
Nh vy, c
m giác là s phn ánh có tính cht riêng bit ca các s vt hin tng đang
trc tip tác đng đn các giác quan chúng ta.

3.2.Tri giác
Tri giác là s phn ánh các s vt và hin tng khi chúng tác đng trc tip lên các giác
quan.
Tri giác đc hình thành trên c s ca các cm giác, nhng tri giác không phi là con s
cng gin đn các cm giác. Tri giác phn nh c mt tp hp các thuc tính và b phn ca s
v
t hin tng. Nhng ngi khác nhau có tri giác khác nhau.
Chng 1: Tng quan v tâm lý và tâm lý hc qun lý


8
Các loi tri giác: Ngi ta phân bit tri giác có ch đnh và tri giác không có ch đnh.
Mt đc trng nht thit phi có ca tri giác ch đnh là s n lc ca ý chí. Quan sát mt loi tri
giác có ch đnh, có k hach lâu dài, có mc đích và có t chc. Quan sát s đt kt qu tt hn
nu ngi quan sát có tm nhìn rng trong lnh vc quan sát có t duy, trí nh, chú ý phát trin.
Chng hn, đôi khi do nhìn các m
t hàng tng t ging nhau mà mua nhm phi nhng
th hàng mà mình không cn, hoc khi nhìn nhn v mt con ngi nào đó mà ta nhìn nhn
không đúng v bn cht con ngi đó, đó là hot đng t duy trong quá trình tri giác cha tt.
Mt ngi lãnh đo mun rèn luyn và phát trin óc quan sát cn có trình đ t tng cao,
nim tin vng vàng, tính nguyên tc, quan đim giai cp trong vic đánh giá các hin tng, các
s
 kin, có s am hiu con ngi.
3.3. Trí nh
Trí nh là mt quá trình tâm lý trong đó con ngi cng c, lu gi và sau đó làm hin li
trong ý thc ca mình tt c nhng yu t ca kinh nghim quá kh. Không có trí nh thì không
th có bt k hot đng nào. Trí nh là điu kin ch yu ca s phát trin tâm lý con ngi, nó
bo đm s thng nht và tính toàn di
n ca nhân cách con ngi.
Trí nh din ra di dng các quá trình ghi nh, gi li, nh li (tái hin). Trong quá trình

đó thì ghi nh là quá trình ch yu. Ghi nh quyt đnh tính đy đ và chính xác ca s nh li tài
liu, quyt đnh tính vng chc và tính bn vng ca s gi li tài liu. Là quá trình phc tp
nhm nm vng, h thng hóa ni dung và lc b nhng gì không c
n thit.
3.4. Tng tng
Tng tng là quá trình tâm lý sáng to nhng biu tng và ý ngha mi da trên kinh
nghim sn có. Tng t nh cm giác, tri giác, tng tng là mt quá trình nhn thc tâm lý và
phn ánh thc khách quan.
Tng tng gi vai trò to ln trong bt k hot đng nào ca con ngi, là điu kin cn
thit đ phát huy sc sáng to ca con ngi nhm bi
n đi hin thc.
Tng tng có th tích cc hay th đng. Trong trng hp th nht, tng tng là
điu kin ca hot đng sáng to ca cá nhân, nhm bin đi hin thc xung quanh. Trong trng
hp th 2, tng tng thay th cho hot đng (ví d, m mng). Tng tng có th là theo ý
mun hoc có ch đnh.
Hình thc đc bi
t ca tng tng là c m. c m là hình nh ca tng lai mà mình
đang mong mun. Nó nâng cao tính hot đng ca con ngi, thôi thúc h vt qua nhng tr
ngi. Khó khn ny sinh trong khi thc hin nhng mc đích ca mình, c m kêu gi hành
đng. Ch không phi suy tng mt cách th đng.
3.5. T duy
T duy là s nhn thc hin thc mt cách khái quát và gián tip. Trong quá trình t
 duy,
con ngi hiu rõ nhng tính cht c bn, nhng mi liên h và quan h gia các s vt hin
tng.
S phn ánh trc tip, cm tính thc hin qua cm giác và tri giác t ra cha đ cho con
ngi đ đnh hng đúng đn trong th gii t nhiên và xã hi và trong bn thân mình. Khi tìm
kim các li gii cho các câu hi đt ra, con ngi tp vn dng nhng hành
đng suy ngh vi
Chng 1: Tng quan v tâm lý và tâm lý hc qun lý

9
các đi tng và các hình nh ca đi tng trong ý thc ca mình. T duy chính là quá trình tâm
lý nói trên đ nhn thc và bin đi hin thc bng tinh thn, đ tìm tòi và khám phá nhng điu
mi m v bn cht.
T duy phát trin trong lao đng, trong giao tip thc tin xã hi là ngun t duy, là mc
đích cui cùng ca t duy là tiêu chun ca chân lý.
T duy bao gi cng xut phát t nh
ng nhu cu nào đó ca cá nhân. Nu không có nhu
cu thì s không có s thúc đy hot đng t duy. Kt qu ca t duy ph thuc rt nhiu vào
nng lc ca con ngi, bit tp trung vào vn đ, bit đ ý tâm trí vào vn đ, kiên trì suy ngh
nghin ngm vn đ, khc phc nhng khó khn xy ra, tc là ph thuc vào các phm cht, ý
chí. Ý chí s thúc đ
y tích cc các hot đng t duy.
T duy liên h đc bit mt thit vi ngôn ng. Quá trình chuyn t cm giác, tri giác và
biu tng thành khái nim đc tin hành bng li nói.
Li nói đc dùng đ khái quát các du hiu ca s vt tách ra nhng du hiu ca bn
cht, b qua nhng du hiu không bn cht, c đnh và lu gi thông tin, truyn đt thông tin
đó
cho ngi khác, vn dng các tri thc sn có xây dng nhng suy lý và bng cách đó đi đn
nhng tri thc mi.
Nh có li nói, mà tri thc tr thành tài sn chung ca xã hi, mà hot đng t duy ca
lòai ngi có đc tính k tha, đt đc s phát trin ca lch s.
3.6. Hot đng ngôn ng
Ngôn ng: ó là li nói, câu vit hay bài vit ca con ng
i, tuy nhiên li nói ca con
ngi có phn rt quan trng. Vì vy chúng ta s tìm hiu sâu vn đ này:
- Trong đi sng hot đng, ngi ta phi trao đi vi nhau, bàn bc tho lun vi nhau đ
đ ra mt yêu cu hoc đ truyn đt mt ý ngh, mt cm xúc, hoc đ thng nht mt quan

đim. v.v…Quá trình nói vi nhau, tho lun vi nhau hoc quá trình thuyt trình ging gi
i nh
vy là quá trình ngôn ng.
- Xét v bn cht, ngôn ng là quá trình con ngi s dng mt th ngôn ng nào đó đ
truyn đt hoc lnh hi tâm lý ca mình hay ca ngi khác.  đây các bn cn phân bit ngôn
ng vi hin tng khác đó là ng ngôn.
Ng ngôn: Là mt th ting Vit, Anh và tng quát hn, ng ngôn là mt h thng nhng
d
u hiu, ký hiu, quy tc mà lòai ngi hay mt tp hp ngi xây dng nên trong quá trình giao
tip. Ng ngôn không phi là hin tng tâm lý mà là hin tng xã hi, đó là cái chung ca xã
hi. Khi mt ngi s dng mt th ngôn ng đ truyn đt tâm lý ca mình thì đó là quá trình
ngôn ng. Ngôn ng: là quá trình tâm lý, mt hin tng tâm lý. Trong quá trình này, cá nhân
dùng ng ngôn đ th hin tình cm ca mình ý ngh, t tng ca mình theo cách riêng ca cá
nhân.
Ngôn ng là cái riêng ca tng ngi, đc hình thành trong đi sng tâm lý ca ngi
đó. Ngôn ng là phng tin giao tip quan trng. Xét v góc đ nào đó, hot đng qun tr kinh
doanh là hot đng giao tip, vì vy vic tìm hiu ngôn ng và rèn luyn kh nng ngôn ng có ý
ngha rt quan trng đi vi nhà qun tr kinh doanh.
Ngôn ng trc ht là hin tng tâm lý phc tp.  nói ra m
t li, mt vn đ, ngi ta
phi suy ngh phi nh, phi t duy, phi chn ý, chn t. Khi th hin ý hay li có s tham gia
Chng 1: Tng quan v tâm lý và tâm lý hc qun lý


10
ca cm xúc ca tình cm, ca ý chí ca s t đánh giá v.v…Khi nghe ngi khác nói chúng ta
cng phi chú ý nghe cho rõ, phi suy ngh phân tích li nói, suy xét v tình hung v hoàn cnh
v nhiu yu t khác. Nhiu khi do nh hng ca xúc cm, ca trình đ nhn thc, mi ngi li
có th hiu li nói đó theo mt cách khác nhau.
Nh vy ngôn ng là hin tng tâm lý liên quan mt thit đn

đi sng tâm lý ca cá
nhân. c bit nó liên quan đn quá trình t duy. Mi mt hot đng ngôn ng nào đó đu có s
tham gia ca t duy. Ngi ta thng nói “n nhai, nói ngh”. S tham gia ca t duy nhiu hay ít
làm cho ngôn ng ca con ngi đúng hay sai, gn gàng, mch lc hay dài dòng, lúng túng. Ngoài
ra trình đ nhn thc, xúc cm, tình cm, ý chí đu nh hng ti ngôn ng có th làm cho ngôn
ng b chi phi, b bin
đi đi.
Ngôn ng đó là cái riêng ca tng ngi, b chi phi bi tâm lý cá nhân ca ngi đó,
nht là chi phi bi các đc đim tâm lý sau đây:
1. Trình đ kin thc, vn kinh nghim ca mi ngi, nht là nng lc nhn thc và nng
lc t duy.
2. c đim riêng v nhân cách (đo đc, khí cht, tài nng, quan đim sng v.v…) ca
ngi đó.
3. Lnh vc chuyên môn, ngh nghip công tác, cuc sng riêng t ca tng ngi.
4. c đim tâm lý khác nh: Tình cm, trng thái tâm lý, trng thái c th, trình đ ngôn
ng.
5. c đim ca b phn phát âm (v cu trúc chc nng v.v…). Do đó ngôn ng con
ngi khác nhau  âm sc, âm điu, nhp điu, khác nhau  cách dùng t, vn t, ng
pháp cách
din đt, lng thông tin. Trong cuc sng ca chúng ta thng mi ngi to nên nhng phong
cách riêng v ngôn ng. Ngay c cách s dng t, cá nhân cng có th gán cho nó nhng ý ngha,
nhng màu sc riêng bit theo ý ca mình, làm cho nó có nhng ý ngh khác bit so vi quy đnh
chung. Ting lóng là biu hin ca trng hp này. Do ngôn ng gn bó vi cá nhân nh vy nên
qua ngôn ng chúng ta có th nghiên cu đc khá nhiu và khá rõ nét v tâm lý con ng
i.
Tùy theo li nói, tùy theo tình hung ngôn ng, theo mi quan h gia ngi nói và ngi
nghe và theo nng lc ca mình, chúng ta có th bit đc nhng đc đim sau đây ca con ngi
qua ngôn ng
- Kh nng t duy và trình đ nhn thc.
- S nm vng vn đ, vn tri thc, nng lc chí hng ca ngi đó hoc là đo đc, cá

tính, tình cm, tri thc ca con ng
i.
Bi vy mun bit tâm lý ca con ngi, chúng ta cn phi bit lng nghe ngi đi thai.
Qua li nói ca h, ta suy ra tâm trng, nng lc, thái đ, cá tính, đng thi ta cng có th thu
đc nhiu thông tin khác.
- Trong hot đng qun tr, ngôn ng có ý ngha rt ln, mun hiu đc tâm lý ca cp
di, tâm lý ca ngi đi tác, tâm lý ca khách hàng, nhà kinh doanh phi bit nghe ngôn ng
c
a h, c th chúng ta cn chú ý các vn đ sau:
Bit nghe ngi khác nói: ó là bit chú ý lng nghe, quan tâm đn vic nghe mi ngi
nói đ tìm hiu và thu thp thông tin. Nghe nhiu đi tng, nghe nhiu phía, nhiu trng hp
khác nhau.
Chng 1: Tng quan v tâm lý và tâm lý hc qun lý


11
Qua đó, phân tích đánh giá đ rút ra kt lun, rút ra t các thông tin. Nhà qun tr không
nên cho rng mình đã bit nhiu, bit đy đ, bit hn cp di, nên không cn chú ý nghe ai hn
na. Trong thc t  nhng công ty kinh doanh ln, nhà qun tr thng có nhng lc lng c
vn đ h tr cho mình khi cn quyt đnh nhng vn đ quan trng trong kinh doanh.
* Khi tìm hiu con ngi qua ngôn ng, c
n bit đt câu hi, bit đt vn đ, bit gi ý, gi
m vn đ mt cách t nh nhng có đnh hng theo mc tiêu ca mình.
* Khi nghe ngi khác nói, cn phi chú ý đn các yu t sau:
+ Cách dùng t, ni dung, tính cht ca t, s mch lc rõ ràng, dt khóat ca câu, kh
nng hùng bin v.v…
+ Âm điu, ging nói, ng điu, nhp
điu, âm sc ca ngi nói (thí d: Ting thanh hay
trm, nh nhàng, uyn chuyn hay d di dt khóat.v.v…).
+ Quan sát ánh mt, n ci, nét mt, dáng điu, c ch, hành vi ca h. Da vào các yu

t trên, chúng ta có th phân tích đ suy ra ý ngha thông tin tht s đúng đn ca ngôn ng.
Khi nghe ngôn ng ta cng cn lu ý đn hin tng nói di ca con ngi, đây là hin
t
ng phc tp xut hin do tác đng ca ý thc.
 phát hin ra s nói di ta có th da vào nhng biu hin b ngoài ca ngi nói nh: nét
mt, ánh mt, dáng điu, c ch, hành vi. Tuy nhiên  nhng ngi có tài nng và bn lãnh, s nói
di rt khó phát hin qua nhng biu hin b ngoài. Trong trng hp này, ta cn phi chú ý phân
tích đánh giá tình hình qua nhiu tài liu, d liu, qua nh
ng tình hung c th đ rút ra thông tin
s tht.
+ Ngôn ng ca nhà qun tr rt quan trng, đó là công c đ hot đng, qun lý, truyn
đt, thuyt phc và xây dng mi quan h. Nó th hin nng lc ca nhà qun tr và nh hng
mnh đn uy tín ca h.
Vì vy nhà qun tr cn phi rèn luyn ngôn ng ca mình. Có ngh
a là nhà qun tr cn
phi tp nói, tp thuyt trình. Cn chú ý rng, ý tng và li nói còn có khong cách khá xa.
Nhiu trng hp ta nói mãi nhng vn cm thy cha nói ht đc ý ca mình. Có nhiu ngi
trình đ kin thc cao nhng li nói ca h li rt ít hiu lc hoc rt khó hiu. ó là nhng ngi
kém nng lc ngôn ng. Bi vy vic rèn luy
n ngôn ng rt quan trng.
4. Các trng thái tâm lý
4.1.Tình cm và xúc cm
Tình cm xúc cm phn ánh hin thc khách quan qua các rung đng, chúng biu hin
thái đ ch quan ca con ngi đi vi s vt và hin tng và hin thc xung quanh.
Tình cm và xúc cm ny sinh trong quá trình hot đng, chúng báo hiu cho con ngi
bit là s hot đng ca h đã đt đc kt qu ti mc nào.
Khác vi quá trình nhn thc, tình cm và xúc cm nhi
u khi th hin c  hành vi bên
ngoài: nét mt, c ch, điu b, đng tác, t th hành đng, phong thái,  s hot đng ca mt s
tuyn (chy nc mt, toát m hôi)

Tình cm xúc cm còn đc trng bng tính phân bit và tính mm do. Mi tình cm và
mi cm xúc đu có nhng rung đng đi lp vi nó. Gia hai cái đi lp có vô s nh
ng bc
chuyn tip. Chng hn đi lp vi vui mng là đau bun.
Chng 1: Tng quan v tâm lý và tâm lý hc qun lý


12
ng thi cùng là mt tình cm và xúc cm, ngi ta có th rung đng đn mc sâu sc
khác nhau, tùy theo nguyên nhân gây ra chúng và tùy theo đc đim ca hot đng mà cá nhân
đang tin hành.Tình cm, xúc cm và s biu hin tình cm, cm xúc ra ngoài còn có mt đc
đim na là: s biu hin ra ngoài rung đng ca ngi này có th tác đng đn ngi khác.
Các loi tình cm: Tùy theo ni dung, tình cm có th là tình cm tích cc (tin tng, hài
lòng, tha mãn v.v…) và tình cm tiêu cc (đau kh, hn gin, bc mình v.v…) vi t cách là
mt thành viên ca xã hi, con ngi vn có tình cm đo đc, tình cm pháp lut, tình cm trí
tu, tình cm thm m.
- Tình cm đo đc th hin quan h thái đ ca mt ngi đi vi xã hi, đi vi nhng
ngi khác và đi vi bn thân mình.
- Tình cm pháp lut bi
u hin thái đ ca cá nhân đi vi các hành vi và hành đng b
điu tit bi đ các loi tiêu chun ca pháp lut – Tình cm trí tu ny sinh trong quá trình hc
tp và sáng to.
- Tình cm thm m là rung đng trc nhng v đp và xu trong thiên nhiên, trong ngh
thut lao đng v.v…
* Các trng thái cm xúc: Nhng cm xúc có th biu hin di dng tâm trng, xúc
đng, ham mê, cng thng và h
ng ht tùy theo đc đim đ bn, cng đ và s phc tp ca các
rung đng.
- Xúc đng là nhng rung đng mnh m hoàn toàn lôi cun con ngi din ra trong mt
thi gian ngn.

Ví d: Tht vng, phn n, s hãi, kinh hoàng
- Xúc đng thng hay xut hin nhiu nht  nhng ngi mt cân bng, nhng ngi có
tính mm yu.
- Ham mê là mt rung đ
ng mnh m sâu sc, kéo dài và n đnh, có xu hng rõ rt
nhm đt đc mc đích hay đi tng c ao.
- Cng thng: Xut hin khi tin hành hot đng trong nhng điu kin khó khn. Trong
đa s trng hp, s cng thng có nh hng ti tiêu cc đn công vic.
- Khi con ngi không th vt qua đc nhng khó khn tr ngi g
p phi trên con
đng thc hin mt mc đích nào đó, thì lúc đó xut hin trng thái hng ht. Trng thái này
biu hin s bc bi, cm tc, dng dng, h hng vi nhng ngi xung quanh, u su, bun bã,
chán nn.
4.2. Chú ý
Chú ý là xu hng và s tp trung hot đng tâm lý vào mt đi tng nht đnh. S tp
trung th hin  vi
c b qua tt c nhng gì ngoài cuc,  mc đ đi sâu vào hot đng.
Chú ý là đm bo cho các quá trình nhn thc và toàn b hot đng tâm lý có đc hiu
sut cao, kt qu tt.
Có ba loi chú ý:
- Chú ý không ch đnh hay chú ý không theo ý mun ny sinh mt cách không ch đnh
do nh hng ca các kích thích bên ngoài và không đòi hi s n lc ý chí.
Chng 1: Tng quan v tâm lý và tâm lý hc qun lý


13
- Chú ý có ch đnh hay chú ý theo ý mun ny sinh và phát trin do kt qu ca s n lc
ý chí ca con ngi và có đc đim là có tính mc đích, tính t chc và tính bn vng cao. Chú ý
có ch đnh rt cn đ thc hin thng li bt k mt hot đng nào.
- Chú ý sau ch đnh xut hin tip sau chú ý có ch đnh. Thot đu ngi ta phi n l

c
ý chí đ buc mình tp trung vào mt vic gì đó, nhng v sau thì chú ý đc tp trung và đi
tng hot đng mt cách t nhiên.
Cho nên chú ý sau ch đnh ít làm con ngi mt mi hn là chú ý có ch đnh. Loi chú
ý này xut hin khi có hng thú hot đng và nó đm bo tin hành hot đng vi cht lng cao
nht.
5. Các thuc tính tâm lý
Là nhng hin tng tâm lý tng đi n đnh khó hình thành và khó mt đi, to thành
nhng nét riêng ca nhân cách chi phi các quá trình và trng thái tâm lý ca ngi y.







Ví d: Xu hng, tính cách, nng lc, khí cht …Nó đc biu hin mi quan h gia các
hin tng tâm lý bng s đ trên.
5.1. Xu hng:
Xu hng là nhng đc đim tâm lý hng con ngi ti mt m
c tiêu, mt đi tng
nào đó. Xu hng cho ta bit con ngi s tr thành ngi nh th nào.
Xu hng nói lên s vn ti ca con ngi, thúc đy con ngi hot đng theo mc tiêu
nht đnh.
Xu hng có nhiu biu hin nh: Nhu cu, hng thú, lý tng, th gii quan v.v…
Mun hiu rõ con ngi và s dng ngi có hiu qu nhà lãnh đo cn bit đc xu
h
ng ca h. Nu bit đc đc đim xu hng (nh nhu cu, th gii quan, hng thú…) ta có
th bit đc ngi y có tt hay không, sau này h s ra sao. Vic xác đnh xu hng s giúp nhà
lãnh đo có chin lc đúng đn trong vic dùng ngi, đi x vi con ngi.

Tìm hiu xu hng con ngi, chúng ta cn đc bit chú ý đn nhu cu và th gii quan.
Nhu c
u th hin qua các xu hng v mt nguyn vng, c mun. Nhu cu là nhng đòi
hi mà con ngi cn đc tha mãn đ sng và hot đng. Nhu cu có nhiu loi: Nhu cu t
nhiên (nhu cu sinh lý) nh n, ung, ng …Nhu cu xã hi (nhu cu tinh thn) nh làm vic, vui
chi, hc tp, giao tip, vn hóa thm m, tình cm v.v...Cn c vào nhu cu và cách th
a mãn
nhu cu ca con ngi, ta có th bit đc con ngi đó tt hay xu, có th phát trin v đo đc,
trình đ tài nng đn đâu, hoc h s tr thành ngi nh th nào.
TÂM LÝ
Các quá trình
tâm lý
Các trng thái
tâm lý
Các thuc tính
tâm lý
Chng 1: Tng quan v tâm lý và tâm lý hc qun lý


14
Cn c vào đó, nhà lãnh đo xác đnh đc phng hng s dng, cách thc c x đi
vi h. Mt trong nhng ni dung ca hot đng và giao tip là tác đng đúng mc và phù hp
vi nhu cu ca con ngi.
Da vào nhu cu ca xã hi, nhà kinh doanh có th xây dng chin lc kinh doanh, chin
thut qung cáo…Ch riêng trong lnh vc qung cáo, nhà kinh doanh cng đã ph
i nm bt nhu
cu ca con ngi đ kích thích hot đng mua hàng, hoc cao hn na, to ra nhu cu mi v
vic s dng hàng.
Th gii quan là h thng quan đim ca con ngi v t nhiên, v xã hi, v bn thân và
nhng ngi khác. Th gii quan quyt đnh thái đ ca con ngi đi vi th gii xung quanh,

quyt đnh nh
ng phm cht và phng hng phát trin ca nhân cách.
Theo ngha hp, có th hiu th gii quan là h thng nhng quan đim v xã hi, v con
ngi. Ta thng gi đó là nhân sinh quan.
Th gii quan, nhân sinh quan là kim ch nam cho mi hot đng cho s phát trin ca
con ngi. Nó ch rõ thái đ con ngi đi vi đi sng, nó chi phi cách sng, li sng ca con
ngi. Do
đó, đây là mt biu hin rt quan trng ca xu hng.
Trong lãnh đo, vic nm đc th gii quan ca con ngi s giúp ta bit rõ ngi đó
nh th nào và s dng h ra sao?
5.2.Tính cách:
Tính cách là h thng, thái đ ca con ngi đi vi hin tng khách quan và biu hin
ca nhng hành vi, c ch, li n ting nói ca h.
Tính cách là mt t
ng hp nhng thuc tính tâm lý th hin thái đ ca cá nhân đi vi
hin thc. Mi thuc tính đó đc gi là mt nét tính cách.  mt ngi có nhiu nét tính cách,
có nhng nét tính cách tt nh chm ch, khiêm tn, trung thc, dng cm, có nhng nét tính cách
xu nh li bing, kiêu ngo, hèn nhát, di trá v.v…
Thng thng, mt ngi có c nhng nét tt và nhng nét xu.
Ta thng
đánh giá mt ngi tt hay xu da trên t l nét tính cách tt hay xu cao hay
thp, hoc mt dng ca chúng quan trng nh th nào đi vi xã hi, con ngi.
Tính cách là thái đ ca con ngi đi vi ngi khác, là c x ca con ngi đi vi xã
hi. Tính cách nói lên b mt đo đc ca con ngi.
V cu trúc tính cách có hai mt: Mt ni dung và mt hình thc.
M
t ni dung là h thng thái đ ca con ngi, bao gm thái đ đi vi xã hi nh (lòng
yêu nc, lòng nhân ái, s tôn trng con ngi, s lch s, vn hóa…), thái đ đi vi lao đng
(s chm ch, li bing, tích cc làm vic, tinh thn trách nhim v.v…) và thái đ đi vi bn
thân (s khiêm tn, s kiêu ngo, tính t trng v.v…).

H thng thái đ ca con ng
i là mt bên trong, mt quan trng ta thng gi là t tng
ca con ngi. Mt hình thc ca tính cách là s biu hin ra bên ngoài ca thái đ. ây là h
thng hành vi, c ch, cách nói nng … ca con ngi là s c x ca con ngi đi vi ngi
khác.
Ni dung và hình thc ca tính cách có mt quan h phc tp:
Vai trò ca con ngi có th đc th hin  hành vi xã h
i tng ng ca h. Ví d: Nu
mt ngi tôn trng ngi khác (thái đ) h s chào hi l đ, lch s mi khi gp nhau (hành vi
Chng 1: Tng quan v tâm lý và tâm lý hc qun lý


15
tng ng). Trong trng hp này da vào hành vi có th suy ra thái đ. Nhìn cách đi đng, nghe
li nói ca mt ngi có th thy rõ đc thái đ tm lòng ca h. Nói chung mt thái đ tt
thng th hin  nhng hành vi tt.
Nhng có trng hp thái đ không tng ng vi hành vi có ngi có hành vi rt lch s
nhng thái đ li đc ác, khinh ngi. Có ngi có hành vi l mãng, cc c
n vi ngi khác,
nhng cha hn thái đ kiêu cng là khinh thng ngi khác. Có ngi b ngoài rt nhit tình,
nói nng t v quan tâm, thng ngi nhng trong bng cha đy nhng âm u, xo quyt làm
hi ngi khác.
Do mi quan h gia ni dung và hình thc ca tính cách phc tp nh trên, xét v mt
tính cách, ta cn chú ý đn 4 kiu ngi sau đây:
Kiu 1: N
i dung tt, hình thc tt: Là kiu toàn din, con ngi có thái đ tt (t tng
tt) hành vi li nói cng tt, ngha là c x vi xã hi, vi mi ngi tt, đó là ngi có th tin
tng đc.
Kiu 2: Ni dung xu hình thc xu: Là kiu ngi xu toàn din, con ngi có bn cht
xu và hành vi c x cng xu. Trong hot đng qu

n tr, ta cn bin pháp cng quyt đi vi
loi ngi này.
Kiu 3: Ni dung xu, hình thc tt: Là kiu ngi gi di, thiu trung thc, là con ngi
th đon, nham him “B ngoài thn tht nói ci, mà trong nham him git ngi không dao”
ây là loi ngi tng tri “hiu đi” nhng đc ác không tt. Cn chú ý rng, bn cht
x
u xa ca h, mc du đc che đy khéo léo, nhng không chng thì chày, vn s b mi ngi
khám phá ra. Nhà lãnh đo cn cnh giác đi vi loi ngi này.
Kiu 4: Ni dung tt, hình thc cha tt: Là loi ngi có bn cht tt nhng cha tng
tri, cha đc giáo dc và hng dn đy đ, là kiu ngi có ý thc tt đi v
i mi ngi và xã
hi, nhng cha bit cách biu hin cái tt đó trong hành vi, trong cách c x ca mình đi vi xã
hi. ây là loi ngi cn phi “Hc n, hc nói, hc gói, hc m” h thng là ngi vng v,
làm n kém hiu qu, nhng có ý thc nhit tình, tích cc…
5.3. Nng lc
Nng lc là mt tng hp, nhi
u phm cht nh: vn tri thc, kh nng t duy và hot
đng trí tu, nhng k xo, nhng đc đim thun li ca c th …và nhiu đc đim khác, kinh
nghim ch là nhng cái mà con ngi đã tri qua hoc đã tích ly đc qua hot đng. Nó là mt
trong nhng yu t to thành nng lc. Có trng hp kinh nghim không ph
n ánh nng lc.
Nng lc đc hình thành ch yu qua quá trình sng và rèn luyn ca cá nhân, trong hot
đng ca cá nhân.
Còn nng khiu ch là du hiu ca nng lc. Nng khiu là đc đim bm sinh là điu
kin, tin đ cho s phát trin ca nhân cách, ta cn chú ý:
Có nhiu loi nng lc nh nng lc tái to, nng lc sáng to, n
ng lc chung và nng
lc riêng, nng lc nghiên cu hc tp, nng lc qun lý, t chc là nng lc cn thit, quan trng
đi vi ngi lãnh đo. Mt nng lc nào đó có th gm nhiu nng lc.
Chng hn nng lc qun lý gm nhiu nng lc khác nh: Nng lc truyn đt, nng lc

giáo dc, n
ng lc k hach…Nng lc có quan h mt thit vi tính cách. Nhiu khi tính cách là
mt yu t quan trng đ to nên nng lc. Do đó có trng hp ngi ta d ln ln gia nng lc
Chng 1: Tng quan v tâm lý và tâm lý hc qun lý


16
và tính cách. Cng hoàn thành tt mt công vic, có khi do nng lc, có khi do các phm cht ca
tính cách.
5.4. Khí cht
Khí cht là s biu hin v mt cng đ, tc đ và nhp đ ca các hot đng tâm lý
trong nhng hành vi, c ch, cách nói nng ca con ngi.
Hot đng tâm lý cá nhân biu hin ra bên ngoài rt khác nhau: Có ngi hng hái, hot
bát, có ngi u t, lo lng, có ngi trm tnh, bình th
n, có ngi li vi vàng nóng ny v.v…
Nhng biu hin nh vy, ch rõ hot đng tâm lý con ngi là mnh hay yu, nhanh hay
chm, đng đu hay bt thng. ó là khí cht ca cá nhân.Ta còn gi là tính khí ca con ngi.
Cùng mt trình đ hiu bit nh nhau, nhng đng trc mt s vic, có ngi nhn thc nhanh,
có ngi nhn thc chm.
Khi thc hin mt công vi
c, ngi này vi vàng hp tp, ngi kia li bình tnh khoan
thai. V tình cm, có ngi bc l mnh m, sôi ni, có ngi kín đáo, trm lng. Khí cht ca
ngi rt đa dng muôn màu muôn v.
Khí cht đc biu hin  hành vi, c ch, cách nói nng ca con ngi. Khí cht nh th
nào đó (trm tnh hay nóng ny, hng hái hay u t), s quy đnh nh
ng hành vi c ch, li n
ting nói theo mt hình thc tng ng:
5.4.1. Khí cht hng hái
ây là loi khí cht tng ng vi kiu thn kinh mnh cân bng linh hot ca hng phn,
c ch, nên loi ngi này hot đng mnh m, rt d thành lp phn x có điu kin. H nhn

thc nhanh, nh nhanh, phn ng c
ng nhanh. Xúc cm d dàng xut hin và bc l, vui tính, lc
quan, tính tình ci m, vui v, d gn và bt chuyn, liên h nhanh chóng vi mi ngi xung
quanh.
H giao tip rng rãi, thân mt. H tham gia hng hái mi công vic, nhit tình và tích cc
trong công vic, d thích ng vi hoàn cnh mi. Nhng h cng có mt s nhc đim: nhn
thc nhanh nhng cha sâu, tình cm d
 b thay đi, chan hòa vi mi ngi xung quanh nhng
d hi ht b ngoài, hành đng thng thiu kiên trì, nhn ni, hay b d. Hot đng ca h d
“phng” d “xp”.
Tóm li đây là ngi hot đng nhit tình, hiu qu nhng ch khi h làm nhng công vic
phù hp hng thú và thng xuyên đc kích thích. Còn nh nhng công vic không phù hp vi
h
 thì h tr nên chán nn u ai. i vi loi ngi này, nhà qun tr nên tng cng đng viên,
kim tra đôn đc, giao cho h nhng công vic có tính cht “đng” h s làm tt.
5.4.2. Khí cht bình thn
Loi khí cht này tng ng vi kiu thn kinh cân bng không linh hot. Do nhng thuc
tính thn kinh không linh hot nên loi ngi này khó thành lp phn x có điu ki
n, nhng khi
đã thành lp thì khó phá v. Loi này có tâm lý bn vng sâu sc. H nhn thc hi chm. Tình
cm thng kín đáo, kìm hãm s xúc cm, b ngoài tng chng nh thiu nhit tình, ít chan hòa
vi mi ngi, thiu ci m, d b đánh giá khinh ngi, pht đi. H thng bình tnh chín chn
trong hot đng, ít nói ci, ba hoa, kiên trung, thn trng trong hành đng.
Nó có nng lc t
 kim ch, nng lc t ch cao. H làm vic mt cách đu đn, có mc
đ, có phng pháp, không tiêu phí sc lc vô ích.
Chng 1: Tng quan v tâm lý và tâm lý hc qun lý


17

Loi ngi này có nhc đim là chm chp, ít biu l s hng hái, xung phong hay do d
nên b l thi c, ít tháo vát, nhìn b ngoài t ra thiu nhit tình, linh hot. H có đ  cao, thích
nghi vi môi trng chm.
5.4.3. Khí cht nóng ny
Loi khí cht này thng tng ng vi kiu thn kinh mnh và không cân bng. Tâm lý h
thng đc biu hin mt cách mnh m. 
h nhn thc tng đi nhanh nhng không sâu sc.
H vi vàng hp tp, nóng vi khi đánh giá s vic.
c bit h d b kích thích và khi h b kích thích thì thng phn ng nhanh và mnh.
Tình cm ca h bc l mãnh lit, nhng d thiu t nh. H rt thng thn, trung thc qu quyt.
Trong công tác h dng cm. Can đm, h
ng hái sôi ni, sn sàng hin thân vi tt c lòng
nhit tình say sa. H thng là nhng ngi tht thà hay nói thng, không úp m, quanh co.
“ây là kiu chin đu, kiu hng hái, d dàng nhanh chóng b kích thích”.
Ngi nóng ny có nhc đim và tính kim ch kém, d b xúc đng tht thng, d “bc”
mà cng d “xp”. Cng vì vy mà h d sinh nóng ny, bp chp, phung phí nhi
u sc lc mà
rt d b kit sc. Trong vic làm h thng t ra qa quyt nhng d đi đn ch liu mng. H d
vui nhng cng d khùng. i vi loi ngi này, ta nên c x t nh, nh nhàng, tránh phê bình
trc din.
5.4.4. Khí cht u t
Loi ngi u t tng ng kiu thn kinh y
u nên loi ngi này ít hành đng. H
thng có biu hin hay lo lng, thiu t tin. Nhn thc ca h khá sâu sc, t nh có s suy ngh
sâu sc, chín chn, nng lc tng tng di dào, phong phú, lng trc đc mi hu qu ca
hành đng.
Tình cm ca h bn vng và thm thit. i vi ngi xung quanh, tuy ít ci m nhng
có thái đ
du hin và rt d dàng thông cm vi mi ngi. H hay t l, nhng trong nhng
hoàn cnh bình thng quen thuc h làm vic tt và có trách nhim đi vi nhng công vic đã

đc phân công.
Nhc đim ch yu ca loi ngi này là thiu tinh thn vn lên, dám ngh, dám làm.
Nhng tác đng ca hoàn cnh bên ngoài, đc bit là nhng tác đng mnh, mi l
, d làm cho h
có thái đ e ngi s st, h kém kh nng làm quen vi ngi xung quanh. Nhìn b ngoài, np
sng ca h có v yu đui, y m chm chp.
Nhìn chung h thng là ngi tt, có tinh thn trách nhim cao, có ý thc t chc k
lut tt. Nhà qun tr cn bit đng viên khuyn khích h. Tin tng giao công vic cho h, không
nên phê bình h m
t cách trc tip.
Qua đc đim các loi khí cht đã nêu  trên, ta cn lu ý:
- Loi khí cht nào cng có u đim và nhc đim, không có loi nào tt hoc xu hoàn
toàn.
- ây là bn loi khí cht c bn, rõ nét nht. Trong thc t, ít ngi đn thun thuc v
mt loi khí cht nào. Khí cht  mi ngi thng là s pha tr
n ca mt s loi khí cht. Ta xp
ngi này, ngi kia vào mt loi khí cht nào đó là do cn c vào nhng biu hin khí cht đin
hình nht, ni bt nht  h.
Chng 1: Tng quan v tâm lý và tâm lý hc qun lý


18
- Khí cht con ngi có th bin đi di tác đng ca hoàn cnh sng, rèn luyn và giáo
dc và đc bit là t giáo dc.
- Trong hot đng xã hi và qun tr kinh doanh, chúng ta cn nghiên cu các phng
hng đi x, tip xúc điu khin, s dng thích hp. Nu giao nhng công vic phù hp vi khí
cht ca con ngi, h s hoàn thành công vic có hiu qu hn.
- Nhà qun tr cn c x vi con ngi theo đc đim khí cht ca h. ng thi phi chú
ý nhng nhc đim trong khí cht ca mình đ rèn luyn, nâng cao phm cht nhân cách ca
mình.

II. TÂM LÝ HC QUN LÝ
1. Khái nim
Tâm lý hc qun lý là mt ngành ca khoa hc tâm lý. Nó nghiên cu đc đim tâm lý ca
con ngi trong hot đng qun lý, đ ra, kin ngh và s dng các nhân t khi xây dng và điu
hành các h thng xã hi.
Tâm lý hc qun lý giúp cho ngi lãnh đo nghiên cu nhng ngi di quyn mình,
nhìn thy đc nhng hành vi ca cp di, sp xp cán b mt cách hp lý phù hp v
i kh
nng ca h. Tâm lý hc qun lý giúp ngi lãnh đo bit cách ng x, tác đng mm do nhng
cng quyt vi cp di và lãnh đo đc nhng hành vi ca h, đòan kt thông nht tp th
nhng con ngi di quyn.
Nh vy, mun thc hin tt chc nng qun lý ca mình, ngi lãnh đo không ch có
nh
ng kin thc kinh t, k thut và qun lý mà cn am hiu kin thc v tâm lý na.
Ngh thut qun lý và lãnh đo là giúp cho h am hiu đc kin thc tâm lý và làm ch
nó nhm phát huy kh nng ch quan ca con ngi to ra mt sc mnh qun chúng ln lao, đem
li hiu qu tng hp cao.
Trong lch s phát trin ca nhân loi, hot đng qun lý
đã xut hin rt sm cùng vi s
hình thành các cng đng ngi. T xa xa, các nhà qun lý và các nhà t tng đã thy rõ vai trò
ca nhân t con ngi trong hot đng này. Các nhà trit hc hy lp c đi nh Xôcrat (460 –399
trc công nguyên) đã tng ch ra rng, trong hot đng qun lý, nu bit s dng con ngi thì
s thành công, nu không làm đc vic đó s mc sai l
m và tht bi.
Thc tin cho thy, bt k hot đng qun lý nào, dù là qun lý xã hi, qun lý kinh t,
qun lý khoa hc k thut …mun thc hin tt mc đích đ ra thì phi nhn thc đúng và vn
dng sáng to khoa hc v nhân t con ngi. Bi l con ngi luôn gi v trí trung tâm trong
hot đng qun lý luôn luôn là ch th ca th gi
i ni tâm phong phú, vi nhng thuc tính
muôn màu, muôn v. Các yu t đó, mt mt là sn phm ca hot đng con ngi, ca các điu

kin kinh t xã hi, mt khác là đng lc ni sinh đóng vai trò thúc đy hoc cn tr hot đng
qun lý.
Tâm lý hc ngày nay không ch là khoa hc v con ngi , mà tr thành mt trong nhng
c s khoa hc quan trng ca toàn b
 quá trình qun lý – qun lý kinh t, qun lý xã hi cng
nh qun lý doanh nghip. Bi vy, vic nghiên cu tìm hiu nhng c s tâm lý hc ca công tác
qun lý là mt yêu cu khách quan và bc thit đi vi tt c nhng ai quan tâm đn vic ci tin
qun lý, nâng cao hiu qu qúa trình qun lý, làm tt vic tuyn chn, bi dng và s dng cán
b qun lý.
Chng 1: Tng quan v tâm lý và tâm lý hc qun lý


19
Sau đây chúng ta tìm hiu mt s vn đ ca tâm lý trong công tác qun lý nói chung và
qun tr kinh doanh nói riêng.
2. Tính cht và c cu hot đng qun lý.
2.1. Tính cht ca hot đng qun lý
Trc ht là hot đng t chc, hng dn, s dng, điu khin con ngi. Trong hot đng
này, nhà qun tr phi phi hp hot đng ca các thành viên, t chc cho h hot đng nhm đt
đc mc đích ca đn v. Hot đng qun tr kinh doanh cng là hot đng s
 dng, đánh giá
điu khin con ngi.
Nhà qun tr phi hiu đc tính cht v đo đc, tài nng, tính tình và các đc đim khác
ca các thành viên đ s dng h vào đúng nhng công vic phù hp vi h phát huy kh nng
ca h cng nh đem li li ích cao nht cho tp th. Nhà qun tr phi đánh giá đúng kh n
ng
cng nh kt qu hot đng ca h t đó có cách đi x khéo léo, phù hp.
c bit hot đng qun tr kinh doanh còn phc tp hn. ó là hot đng liên quan đn
nhiu lnh vc ca đi sng xã hi nh chính tr, giao tip, kinh t, vn hóa quân s…ó là hot
đng ph thuc vào kinh t th trng nhng c

ng d b chi phi bi s may mn hay ri ro, là
hot đng phi đm bo có li nhun nhng cng phi mang tính nhân bn. Hot đng này cng
luôn luôn phi tuân theo các quy lut tâm lý con ngi nhng li phi đm bo ch tín trong mi
quan h giao dch. Nhà qun tr kinh doanh, thng mi phi rt nhy cm, tinh t, linh hot, nng
đng, phi giàu kinh nghim tng tr
i, hiu đi và nm vng kin thc kinh doanh thng mi.
T nhng đc đim trên, có th thy nhà qun tr kinh doanh phi là ngi có nng lc
toàn din. H phi có trình đ cao v nhn thc v t duy, có kin thc sâu rng v nhiu lnh vc
nht là khoa hc qun lý, đi sng tâm lý xã hi, tâm lý tp th, nht là tâm lý con ngi.
Nhà qu
n tr phi có nng lc chuyên môn cng nh có các nng lc chung v giao tip, xã
giao và nng lc qun lý, phi hiu ngi nhng cng phi thc hiu mình, thy đc ch mnh,
ch yu, cái đúng, cái sai ca mình, luôn t rèn luyn, vn lên đ lãnh đo tp th ngày càng có
hiu qu hn.
2.2. C cu hot đng qun lý
- Hot đng qun tr
kinh doanh là hot đng tâm lý xã hi trong công tác qun tr, nhà
qun tr luôn phi xây dng các mi quan h gia ngi vi ngi, gii quyt các vn đ tâm lý
xã hi nh tâm lý trong các nhóm, trong tp th , đc bit lá các vn đ tâm lý giao tip. Nhà qun
tr luôn phi c x vi nhiu đi tng khác nhau (cp trên, cp di, đng nghip), luôn phi chú
ý đn các hot đng giao tip, giao t v
i nhiu tng lp và các t chc xã hi…
Nhà qun tr luôn phi tác đng vào tâm lý ca mi ngi, ca xã hi, phi nm đc và gii
quyt các vn đ tâm t nguyn vng ca cp di, tâm trng, tình cm ca tp th, d lun, tin
đn trong tp th ngoài xã hi và nhiu vn đ tâm lý xã hi phc tp khác.
- Hot đng qun tr
 là hot đng tip cn vi các vn đ khoa hc k thut mi. Trong
hot đng ca mình, nhà qun tr luôn phi gii quyt các vn đ khoa hc k thut trong các lnh
vc chuyên môn, lnh vc qun lý, phi nm đc các phát minh khoa hc mi nht v nhiu lnh
vc liên quan nh:

Quy trình sn xut, trang thit b hin đi, nguyên liu, nhiên li
u…tng ng vi lnh vc
qun tr ca mình. Nht là trong qun tr kinh doanh hin đi, vic nm vng và vn dng kp
Chng 1: Tng quan v tâm lý và tâm lý hc qun lý


20
thi các vn đ khoa hc k thut mi (đc bit là tin hc, thng kê, qun tr, và các khoa hc
chuyên môn) s quyt đnh hiu qu ca công tác qun lý.
- Hot đng qun lý b chi phi mnh m bi yu t thi gian. Nhà qun lý phi quyt
đnh vn đ mt cách nhanh chóng kp thi trc mt tình hung c th nào đó. Có khi nhà qun
lý không có th
i gian đ suy ngh , nghin ngm mà phi quyt đnh ngay lp tc, nu chm s
gây hu qu nghiêm trng. Hot đng qun lý luôn đòi hi tính k hoch cao trong công vic đ
đm bo s đng b và phi hp nhp nhàng gia các thành viên, các b phn tp th.
- Hot đng qun lý là hot dng t duy sáng to. Trong hot đng qun lý, nhà qun lý
ph
i xây dng k hoch hot đng, đ ra nhim v mi,trc mi tình hung ny sinh phi tìm
cách gii quyt thích hp…Nhà qun lý luôn luôn phi tip xúc và gii quyt nhiu vn đ thuc
nhiu lnh vc khác nhau ca cuc sng, luôn phi tip xúc vi cái mi, cái bin đng và nhng
yu t phc tp đa dng ca đn v c
a xã hi, ca khoa hc k thut. Hot đng qun lý là hot
đng trí tu cng thng và phc tp.
3. Vai trò và ý ngha ca tâm lý hc qun lý.
3.1. Vai trò ca tâm lý hc qun lý
V mt lý thuyt tâm lý hc qun lý giúp các nhà qun lý có đc mt h thng lý lun và
nhn thc đc các quy lut chung nht trong vic qun lý con ngi trong đi nhân x th khi
qun lý và lãnh đo qun chúng. Mt khác, nó còn giúp các nhà lãnh đo tránh đc nhng sai
lm trong tuyn chn cán b, trong ng x, trong giao tip trong hach đnh chính sách và k
hach qun lý.

V mt thc ti
n và ng dng, tâm lý hc qun tr đã mang li nhiu li ích cho công tác
qun lý, to ra nng sut và hiu qu lao đng cao hn, làm cho xã hi ngày càng vn minh và
tin b hn. Có th nêu mt s tác đng chính ca tâm lý hc qun tr trên các bình din sau đây:
3.1.1. Vn dng tâm lý hc trong công tác qun lý nhân s
Thc cht là vn dng tâm lý hc trong vic t chc, s dng
đánh giá, điu khin con
ngi. Các tri thc v tâm lý hc giúp các nhà qun lý hiu bit v nng lc, s trng, tính cách,
đo đc, sc khe … ca con ngi. T đó có s phân công hp lý, phát huy th mnh ca mi cá
nhân, to nng sut lao đng cao và to điu kin phát trin con ngi.
Ngoài ra tâm lý hc qun lý còn giúp cho vic tuyn dng nhân viên phù hp vi yêu cu
c
a doanh nghip.
3.1.2. Vn dng tâm lý hc trong vic hoàn thin các quy trình sn xut, ci tin các thao tác lao
đng.
Trong lnh vc này tâm lý hc giúp các nhà qun lý gii quyt mi quan h gia con
ngi và máy móc. Con ngi phi hc cách s dng, điu khin máy móc đng thi con ngi
phi ch to, ci tin máy móc cho phù hp vi đc đim tâm sinh lý ca con ngi đ đt hiu
qu
làm vic tt nht.
Vic đa ra các yu t thm m vào môi trng sn xut, kinh doanh nh màu sc âm
nhc …to nên tâm trng thai mái, nh nhàng, gim mt mi, cng thng cho ngi lao đng.
Chng 1: Tng quan v tâm lý và tâm lý hc qun lý


21
3.1.3. Vn dng tâm lý hc trong vic gii quyt nhng vn đ tâm lý hc xã hi trong tp th lao
đng
Mi quan h gia các nhóm các phòng ban trong doanh nghip, xây dng bu không khí
tâm lý tt đp, lành mnh ca tp th, d lun tp th, truyn thng ca doanh nghip, ngn chn

và x lý kp thi các mâu thun và xung đt xy ra trong tp th nu có …
3.1.4. Vn dng tâm lý hc
đ hoàn thin nhân cách, nng lc qun lý b máy, qun lý doanh
nghip và ca bn thân ngi lãnh đo.
Nhân cách con ngi qun lý nh hng quan trng đn hot đng qun lý, tâm lý hc
nêu ra nhng phm cht và nng lc cn thit giúp các nhà lãnh đo da vào đó đ hoàn thin
mình hn. Các vn đ uy tín phong cách ca ngi lãnh đo…và các vn đ khác có th giúp các
nhà các nhà lãnh đo tránh đc sai lm trong quan h ng
i vi ngi.
Công tác qun lý va là khoa hc, va là ngh thut và c s sáng to. Vì vy nhà lãnh
đo rt cn nhng tri thc v qun lý, v tâm lý hc và các tri thc khác đ có th đm đng tt
vai trò “ngi cm lái” trong tp th lao đng.
3.2. Ý ngha ca tâm lý hc qun lý
Trong nhng nm gn đây, do tác đng ca cuc cách mng khoa hc công ngh hin đ
i,
đc bit là công ngh thông tin, công ngh sinh hc, công ngh vt liu, công ngh nng lng …
nn kinh th gii đang bin đi sâu sc, mnh m v c cu, chc nng và phng thc hot
đng. ó không phi là s bin đi bình thng mà là mt bc ngot lch s có ý ngha trng đi
đa nn kinh t toàn cu t kinh t công nghi
p sang kinh t tri thc, nn vn minh loài ngi t
vn minh công nghip sang vn minh trí tu.
 bt c nn kinh t nào, nn vn minh nào, bt c ngành ngh nào, h đã có con ngi,
ngi ch huy hay ngi thc hin, ngi phc v hay ngi đc phc v …thì hiu qu hot
đng ca ngành y tt yu ph thuc vào nhng yu t tâm lý, th
cht ca mi cá nhân vi t
cách là mt thành viên ca mt tp th nht đnh.
Tâm lý ca con ngi là mt dng đc bit và là dng cao nht ca s phn nh hin thc
khách quan vào b óc và não ngi. Hot đng phn ánh có ý thc đó th hin  các quá trình và
trng thái tâm lý nh quá trình nhn thc, tình cm, ý chí và các thuc tính tâm lý nh các phm
cht, nng lc c

a cá nhân. Nhng điu mà hàng ngày chúng ta thng gi là “ý thc”, “nhu cu”,
“đng c”, “s thích”, “c m”, “thái đ”, “tác phong”… Khi gn bó vi mt cá nhân c th
riêng bit hay vi nhiu cá nhân thuc mt nhóm, mt tp th nht đnh thì đó chính là hin trng
tâm lý- tâm lý ca cá nhân và tâm lý xã hi.
Trí thông minh, óc sáng to, nng khiu, tính cách, trí nh, t duy, tng tng, s kiên
trì, xúc cm, yêu lao đng, say mê âm nhc, hi ha… chính là ni dung tâm lý c
a con ngi.
Nh vy nu khái nim tâm lý hc đc hiu mt cách đy đ thì vai trò v trí ca tâm lý hc đi
vi đi sng xã hi nói chung và đi vi hot đng qun lý, lãnh đo nói riêng cng s đc nhn
thc mt cách đúng.
 làm rõ điu này, ta có th ly mt ví d khi tham quan mt xí nghip hin đi, đc t
đng hóa cao đ, ch th
y ngi làm vic bm nút và quá trình sn xut đu do máy thc hin thì
ngi ta đã b các thit b hin đi lôi cun s chú ý, ít ai ngh đn vn đ “tâm lý”  đây. Thc ra
tâm lý hc k thut đã ch rõ ràng vic ch to các máy móc thit b cho đn h thng điu khin
Chng 1: Tng quan v tâm lý và tâm lý hc qun lý


22
đin t phc tp ca nhà máy đó đu đã tính đn nhng yêu cu tâm lý ca ngi s dng, điu
khin.
Mt khác, chính quá trình ch to h thng k thut t đng đã bao hàm hot đng tâm lý.
ó là hot đng sáng to, nng lc sáng to (t duy, trí tu) là s say mê, nhit tình sáng to (tình
cm) là ngh lc vt qua nhiu khó khn, trong sáng t
o (ý chí)… ca các nhà khoa hc, k s,
công nhân nhà máy đó. Vì vy các nhà lãnh đo, ch đo sn xut cn phi có nhng hiu bit
thông thng v tâm lý hc k thut, tâm lý hc lao đng.
Trong nhng nm gn đây, tâm lý hc đã có nhng bc tin khá dài trên con đng phát
trin. Cùng vi s trng thành ca tâm lý hc đi cng, tâm lý hc s phm, tâm lý hc lao
đng, tâm lý hc tr

em, tâm lý hc quân s…là s hình thành và phát trin mt lat các ngành
tâm lý hc lý thuyt, thc nghim và ng dng nh: tâm lý hc nhân cách, tâm lý hc xã hi, tâm
lý hc k thut, tâm lý hc sn xut, tâm lý hc th thao, tâm lý hc qun lý…
Mun qun lý, lãnh đo tt cn phi nm vng tâm lý, tâm lý cá nhân và tâm lý tp th.
Nhng đ nm vng tâm lý tp th và tâm lý cá nhân cn phi có tri thc v tâm lý đi cng làm
c s. Tùy theo yêu cu công vic mà mi ngi nht là nhà qun lý, lãnh đo cn phi có tri thc
tâm lý hc cn thit. Mun ging dy và giáo dc tt các thy cô giáo phi bit đc tâm lý la
tui, tâm lý s phm. Giám đc doanh nghip, các nhà qun tr mun qun lý tt nhân lc, tng
hiu qu sn xut kinh doanh cn nghiên cu tâm lý hc sn xut, tâm lý hc kinh doanh, tâm lý
hc qu
n tr.
Nh vy, nhng kin thc v tâm lý hc s là mt c s nn tng khoa hc quan trng cho
công tác qun lý xã hi nói chung và qun tr kinh doanh nói riêng.
4. i tng, nhim v ca tâm lý qun lý.
4.1. i tng ca tâm lý hc qun lý
i tng nghiên cu trc tip ca tâm lý qun tr là toàn b các hin tng tâm lý ca cá
nhân và tp th ngi lao đng ( khách th ca qun lý) nh tình cm, nguyn vng, nhn thc,
hành đng ca các cá nhân, đc đim tâm lý ca nhóm, ca tp th, bu không khí tâm lý tp th,
xung đt trong tp th…
Ngoài ra tâm lý hc qun lý còn nghiên c
u các hot đng tâm lý ca bn thân nhà qun
lý nh đc đim nhân cách, phong cách, đo đc, uy tín ngi lãnh đo, nhng vn đ tâm lý ca
vic ra quyt đnh…
Tóm li đi tng nghiên cu ca tâm lý hc qun lý là toàn b đi sng tâm lý ca các
thành viên trong doanh nghip, trong t chc kinh t. Ngoài ra các vn đ tâm lý khác ca quá
trình qun lý cng là mt trong nhng đi tng nghiên cu quan trng ca tâm lý h
c qun lý
hin đi.
4.2. Nhim v ca tâm lý hc qun lý.
Vic xác đnh nhim v ca tâm lý hc qun lý cng rt khó khn. Qun lý và lãnh đo là

nhng quá trình rt phc tp và đa dng vì nó liên quan đn con ngi vi nhng quan h xã hi
muôn màu, muôn v. Tâm lý hc qun tr có nhim v góp phn đt c s khoa hc cho vic nâng
cao hiu qu ca quá trình qu
n lý. Ngay  nhng nc t bn, li nhun luôn gn lin vi t
chc sn xut.
Chng 1: Tng quan v tâm lý và tâm lý hc qun lý


23
Vì vy, vic t chc sn xut kinh doanh nh th nào đ đt hiu qu cao đã tr thành
mi quan tâm hàng đu ca các nhà sn xut và các nhà nghiên cu qun lý. Do đó mt s nhim
v c bn đc đt ra cho tâm lý hc qun tr là:
- Nghiên cu nhng c s tâm lý ca vic nâng cao hiu qu công tác qun lý, lãnh đo
cng nh vic nâng cao nng sut lao
đng ca nhng ngi thc hin.
- Nghiên cu nhng yêu cu tâm lý hc đi vi vic tuyn chn, b trí, s dng cán b
qun lý, lao đng và nhng ngi thc hin
- Nghiên cu nhng bin pháp tâm lý – s phm đ đào to bi dng cán b, phát trin
toàn b nhân cách ca cán b, công nhân viên chc phát trin quan h xã hi tt đp trong tp th
lao
đng cng nh trong tp th lãnh đo…
III. TÂM LÝ GIAO TIP TRONG QUN LÝ
1. Yu t xã hi và giao tip trong qun lý
Hot đng qun lý là mt hot đng đc bit trong xã hi, ph thuc vào nhiu mi quan
h xã hi và mi quan h gia các nhà qun lý vi xã hi, vi nhng ngi khác.
Các mi quan h xã hi và hot đng giao tip cng nh hng ln nhau. Nu mi quan
h tt và hot đng giao tip s thun li, d dàng, và ngc li, nu giao ti
p tt li có điu kin
đ xây dng mi quan h tt đp, cht ch.
Mun kinh doanh có hiu qu, nhà kinh doanh phi bit xây dng các mi quan h xã hi

tt và phi bit xã giao vi xã hi.
Vic nghiên cu nhân cách, tìm hiu nhân viên và con ngi ca nhà qun lý cng phi
gn vi vic tìm hiu các mi quan h xã hi và s giao tip mi có th bit đ
c mt cách toàn
din, đúng đn. Do đó nhà qun lý cn có nhng hiu bit nht đnh v quan h xã hi và giao
tip.
2. Các mi quan h nhân cách
Trong xã hi, mi ngi đu b chi phi bi nhiu mi quan h xã hi. Nhng mi quan
h này rt phc tp. Trong h thng qun lý xã hi, hoc trong t chc, mt tp th, mt đn v
…li có nhng mi quan h khác.
+ Quan h chính thc là nhng quan h xã hi quy đnh tha nhn nh th trng vi
nhân viên, cp trên vi c
p di, ni quy, quy đnh ca tng đn v…
Quan h không chính thc, thng là quan h tâm lý cá nhân là quan h nhân cách vi
ngi khác trong nhóm, trong tp th, nh quan h bn bè, s yêu thích ngi này ghét b ngi
kia …Trong quan h này có quan h xã giao; khi ngi này giao tip vi ngi kia thng có
nhng biu hin nh gp g ln nhau, chào hi nhau, nói chuyn xã giao …Quan h xã giao có
hai mt:
* Mt tt: Biu hin tính v
n hóa, lch s, đo đc, thái đ tôn trng ln nhau, biu hin
trình đ vn hóa, đo đc con ngi.
* Mt xu: Nó có th biu hin tính hình thc, khách sáo, gi di. Các quan h xã hi s
nh hng nhiu đn sc mnh ca nhóm tp th hoc ca h thng qun lý xã hi. Vì vy, nhà
qun tr trong hot đng ca mình cn chú ý đ
n các vn đ sau:
Chng 1: Tng quan v tâm lý và tâm lý hc qun lý


24
- Trong mt tp th, s giao tip, đi x gia các thành viên thng có s kt hp ca hai

loi mi quan h. Thc t ch khi mi ngi đi x vi nhau bng c quan h chính thc và không
chính thc (có tình có lý) tp th mi có điu kin phát trin, đt hiu qu hot đng tt. Nhà qun
lý cn c x t nh trên c
s c “lý” ln “tình”.
- Nhà qun lý cng cn chú ý đúng mc đn nhng mi quan h xã giao: Dù trong quan
h chính thc hay không chính thc, mi ngi cn đm bo mi quan h xã giao: Chào hi, đón
tip, nim n lch s, vn hóa tôn trng ln nhau…
3. Nhng yu t tâm lý giao tip và giao tip trong qun lý
3.1. Giao tip
3.1.1. Khái nim giao tip.
Giao tip là mt qúa trình trao đi thông tin gia các cá nhân thông qua mt h thng
ngôn ng nhm đt đc nhng mc tiêu nht đnh.
H thng ngôn ng đc s dng trong giao tip bao gm ngôn ng li nói và ngôn ng
không li
Cng có th nói cách khác: Giao tip là quá trình trao đi và ng x, x lý thông tin trong
đi sng hàng ngày ca con ngi vi nhau
3.1.2. Tm quan trng ca giao tip
Giao ti
p là yu t không th thiu đc trong s phát trin ca xã hi loài ngi, giao
tip đa dng, phc tp, nó th hin muôn hình nhiu v ca con ngi. Mt trong nhng yu t
quyt đnh cho s thành bi, tin lùi ca mt cá nhân, đó là kh nng giao tip ca ngi y.
T xa đn nay, con ngi luôn tìm cách hiu lòng ngi khác nhng điu
đó qu thc rt
khó khn. Ngi ta tng nói:
“ Sông sâu còn có k dò
My ai ly thc mà đo lòng ngi”
Cng đ nói lên s khó khn đó. Trong giao tip thng ngày, Không ch hiu ngi mà
còn bit gây thin cm cho ngi, bit thu hút nhng tâm s t đáy lòng ca ngi đi thoi.
Mun ngi khác tr nên thân thin, ci m và vui lòng tâm s cùng ta thì trc ht ta phi làm
v

a lòng h. Hãy t đt mình vào đa v ca đi tng đ hiu h mun gì ? h suy ngh nh th
nào? ri đa ra nhng cách x s tht đúng mc. Trong giao tip, mi c ch, thái đ hành vi ca
mình đu gây nên nhng cm xúc  ni ngi đi thoi.
Vì vy đ thu đc thành công trong giao tip, bn phi là mt con ngi rt mn thi
p,
lch s, phi bit cách đi nhân x th… Chinh phc lòng ngi cái c bn ca ngh thut giao
tip s giúp bn thành công hn trong mi vic. Vì vy, nhiu ngi rt chú trng to n tng
bng hình thc bên ngoài, bng cách n mc lch s, đng đn. Cng có nhng ngi mun gây
thin cm vi ngi khác bng nhng bi
u hin tuyt vi v tâm hn, tính cách …
To n tng vi ngi đi thoi không đn thun ch xut phát t hình thc, không ch
bng nhng li nói nh nhàng, mà còn đc xây dng t nhng nét biu cm, nhng ánh mt,
nhng n ci trên khuôn mt. Mi biu hin trên nét mt đu mang nhng trng thái tình cm
khác nhau ca con ngi.