Các biện pháp xử lý hành chính khác theo quy định của pháp luật việt nam hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

KHOA LUẬT

NGUYỄN KHẮC HÙNG

CÁC BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH KHÁC
THEO QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM
HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI – 2012


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

NGUYỄN KHẮC HÙNG

CÁC BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH KHÁC
THEO QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM
HIỆN NAY
Chuyên ngành

: Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật

Mã số

: 60 38 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: GS.TS Phạm Hồng Thái

HÀ NỘI - 2012


MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
1

MỞ ĐẦU

Chương 1:

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÁC BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH

8

CHÍNH KHÁC TRONG PHÁP LUẬT VIỆT NAM

1.1.

Quan niệm về các biện pháp xử lý hành chính

8

1.1.1. Khái niệm biện pháp xử lí hành chính

8

1.1.2. Khái niệm biện pháp xử lí hành chính khác

10

1.1.3. Cơ sở áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác

15

1.1.4. Yếu tố cơ bản tác động đến pháp luật về các biện pháp xử lí

17

hành chính khác
1.2.

Mục đích, vai trị của các biện pháp xử lý hành chính khác

21

1.3.

Yêu cầu đối với việc xây dựng pháp luật và áp dụng pháp

23

luật về các biện pháp xử lý hành chính khác

1.3.1. Yêu cầu đối với việc xây dựng pháp luật các biện pháp xử lý

23

hành chính khác
1.3.2. Yêu cầu đối với việc áp dụng pháp luật về các biện pháp xử

25

lý hành chính khác
Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG

30

CÁC BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH KHÁC

2.1.

Thực trạng pháp luật về các biện pháp xử lý hành chính khác

30

2.1.1. Hệ thống các biện pháp xử lí hành chính khác

31

2.1.2. Đối tượng áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác

33

2.1.3. Thẩm quyền xem xét áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác

38


2.1.4. Thủ tục áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác

41

2.2.

45

Thực tiễn áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác ở
Việt Nam

2.2.1. Thực tiễn về việc áp dụng pháp luật các biện pháp xử lí hành

45

chính khác
2.2.2. Thực tiễn tổ chức và thực hiện quyết định áp dụng các biện

48

pháp xử lí hành chính khác
2.2.3. Những tồn tại, bất cập và nguyên nhân
Chương 3:

PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN

50
52

THIỆN PHÁP LUẬT VỀ CÁC BIỆN PHÁP XỬ LÝ
HÀNH CHÍNH KHÁC

3.1.

Sự cần thiết phải hồn thiện pháp luật về các biện pháp xử lý

52

hành chính khác và phương hướng hoàn thiện
3.1.1. Sự cần thiết phải hoàn thiện các biện pháp xử lí hành chính khác

52

3.1.2. Phương hướng hoàn thiện

53

3.2.

55

Giải pháp hoàn thiện pháp luật về các biện pháp xử lý hành
chính khác

3.2.1. Xây dựng luật riêng về các biện pháp xử lý vi phạm hành

55

chính khác
3.2.2. Về hệ thống các biện pháp xử lý hành chính khác

56

3.2.3. Về đối tượng áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác

61

3.2.4. Về thẩm quyền áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác

63

3.2.5. Về trình tự, thủ tục áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác

64

3.3.

66

Các kiến nghị đối với việc áp dụng các biện pháp xử lý hành
chính khác ở Việt Nam
KẾT LUẬN

71

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

72


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cơng cuộc đổi mới đất nước với ưu tiên
cốt lõi là xây dựng nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa đã từng bước đưa đất
nước ta thoát khỏi sự khủng hoảng kinh tế và
từng bước cải thiện được đời sống vật chất
cho nhân dân. Những thành tựu của quá trình
đổi mới không chỉ dừng lại ở tốc độ phát triển
kinh tế, sự ổn định của đời sống xã hội và
đảm bảo an ninh quốc gia, độc lập chủ quyền
của dân tộc mà còn được thể hiện trong các
thành tựu về văn hóa, xã hội, cơng tác giáo
dục, đào tạo, khoa học, công nghệ và bảo đảm
an sinh xã hội v.v...
Tuy nhiên, song song với những thành
tựu đạt được thì những biểu hiện của mặt trái
của nên kinh tế thị trường ngày càng bộc lộ rõ
rệt và thường xuyên trên hầu hết các lĩnh vực
của đời sống xã hội. Tình trạng phân hóa giàu
nghèo, tình trạng vi phạm pháp luật, đặc biệt
trong các lĩnh vực quản lý nhà nước có chiều
hướng gia tăng, tình trạng vi phạm hành chính
và xử phạt vi phạm hành chính ở Việt Nam
hiện nay đang diễn biến phức tạp trong khi đó

năng lực kiểm sốt lĩnh vực này của Nhà nước
tỏ ra kém hiệu quả.
Theo kết quả nghiên cứu của nhiều cơng
trình khoa học, một trong những nguyên nhân
cơ bản dẫn đến năng lực kiểm soát tình trạng vi
phạm hành chính và xử lý vi phạm hành chính
của Nhà nước chưa đáp ứng u cầu, địi hỏi
của xã hội là do pháp luật trong lĩnh vực này
vẫn chưa được điều chỉnh bằng đạo luật có hiệu
lực pháp lý cao do cơ quan Quốc hội đại diện
quyền lợi của người dân ban hành, mà vẫn còn
nằm rải rác ở các văn bản dưới luật, chủ yếu
do cơ quan hành pháp ban hành. Sự chồng
chéo, sự mâu thuẫn, cộng với sự cục bộ của
các ban ngành trong cơ quan nhà nước ngày
càng một gia tăng đã làm tầm trọng thêm vấn
đề xử lý các hành vi vi phạm hành chính.
Xuất phát từ địi hỏi của thực tiễn và yêu
cầu của Đảng về mục tiêu cải cách bộ máy
nhà nước nhằm nâng cao năng lực, hiệu quả
hoạt động của bộ máy nhà nước nói chung,
năng lực, hiệu quả của hoạt động quản lý nhà
nước và xử lý hành vi vi phạm quản lý hành

7

chính nhà nước nói riêng, các tổ chức, cơ
quan và cá nhân đã tăng cường việc nghiên
cứu cơ sở lý luận, thực trạng pháp luật về xử
lý vi phạm hành chính và hiệu quả áp dụng

các biện pháp xử lý vi phạm hành chính nhằm
xác định những nguyên nhân tác động tiêu
cực đến lĩnh vực này cũng như cung cấp cơ sở
lý luận và thực tiễn phục vụ cho nhiệm vụ
hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả
thực hiện pháp luật về xử lý vi phạm hành
chính đáp ứng yêu cầu của đời sống xã hội.
Việc nghiên cứu một cách tổng thể các
phương diện của các biện pháp xử lý hành chính
khác nhằm cung cấp hệ thống cơ sở lý luận cũng
như xác định các nguyên nhân trực tiếp tác động
tiêu cực đến hiệu quả áp dụng các biện pháp
hành chính khác phục vụ cho nhiệm vụ hoàn
thiện pháp luật xử lý vi phạm hành chính là hoạt
động khoa học có tính cấp bách và có ý nghĩa
thiết thực đối với hoạt động xây dựng pháp luật
cũng như yêu cầu của thực tiễn đời sống xã
hội.
Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, tác
giả mạnh dạn chọn đề tài "Các biện pháp xử
lý hành chính khác theo quy định của pháp
luật Việt Nam hiện nay" làm luận văn thạc sĩ
của mình.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến
đề tài
Pháp luật Việt Nam về các biện pháp xử
lí hành chính khác là một nội dung của pháp
luật về xử lí vi phạm hành chính, khi nghiên
cứu cần đặt nó trong tổng thể các quy định
pháp luật về xử lí vi phạm hành chính. Liên

quan đến lĩnh vực này có thể kể đến một số
tác giả cùng với các cơng trình khoa học của
họ như sau: Luận án phó tiến sĩ Luật học của
tác giả Vũ Thư: "Chế tài hành chính- Lí luận
và thực tiễn", bàn về những vấn đề lí luận và
thực tiễn của chế tài hành chính nói chung;
Luận văn thạc sĩ của tác giả Nguyễn Trọng
Bình (2002): "Hồn thiện quy định pháp luật
về các hình thức xử phạt vi phạm hành
chính", đi vào nghiên cứu những quy định
pháp luật về riêng nhóm các biện pháp xử
phạt vi phạm hành chính; Luận văn thạc sĩ
luật học của Nguyễn Ngọc Bích (2003):


"Hồn thiện pháp luật về xử lí hành chính với
người chưa thành niên", cũng đã đề cập phần
nào đến một số nội dung về các biện pháp xử
lí hành chính khác như biện pháp giáo dục tại
xã, phường, thị trấn; đưa vào trường giáo
dưỡng, đưa vào cơ sở chữa bệnh nhưng chủ
yếu đề tài bàn về khía cạnh xử lí đối với
người chưa thành niên và bảo vệ quyền và lợi
ích của người chưa thành niên.
Luận văn thạc sĩ luật học của Nguyễn
Đình Thảo: "Trách nhiệm hành chính trong
lĩnh vực an ninh chính trị, trật tự an tồn xã
hội", chủ yếu nói về xử phạt vi phạm hành
chính trong lĩnh vực cụ thể; Luận văn thạc sĩ
luật học của Nguyễn Thị Thủy: "Thẩm quyền

xử lí vi phạm hành chính", nhấn mạnh đến
vấn đề thẩm quyền xử lí vi phạm hành chính...
những đề tài trên nghiên cứu ở nhiều khía
cạnh khác nhau, nhưng chỉ mới dừng lại ở đề
cập khái quát hoặc gợi mở vấn đề về các biện
pháp xử lí hành chính khác, chưa nghiên cứu
chun sâu, cụ thể, tồn diện về nhóm các
biện pháp này.
Trực tiếp đề cập nội dung các biện pháp
xử lí hành chính khác, có thể kể đến một số
bài viết, chun đề và cơng trình nghiên cứu
của một số tác giả. Đầu tiên phải kể đến đề tài
nghiên cứu khoa học cấp Bộ của Bộ Tư pháp
(2009) "Các biện pháp xử lý hành chính khác
và việc bảo đảm quyền con người" do ThS.
Đặng Thanh Sơn làm chủ nhiệm đề tài cùng
nhóm nghiên cứu. Đây là cơng trình có tính
quy mơ và khá chi tiết về các biện pháp pháp
xử lí hành chính khác, nhưng chủ yếu nhìn
nhận, phân tích quy định pháp luật và thực
tiễn áp dụng dưới góc độ đối chiếu pháp luật
quốc tế và bảo đảm quyền con người. Ngồi
ra có một số bài viết trên các tạp chí chuyên
ngành như: "Về các biện pháp xử lí hành
chính khác: Thực tiễn và giải pháp", của
Hồng Thị Kim Quế, đăng trên Tạp chí Khoa
học, Đại học Quốc gia Hà Nội; "Hoàn thiện
các biện pháp xử lý hành chính khác theo
Pháp luật Việt Nam", của Lê Ngọc Thạch,
đăng trên Tạp chí Dân chủ và pháp luật, số

1/2006; "Những vấn đề đổi mới pháp luật về vi
phạm hành chính ở nước ta", của Nguyễn Cửu
Việt, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 1/2009);

9

"Quyền cơng dân, quyền con người và chỗ đứng
của các biện pháp xử lí hành chính khác trong
pháp luật về vi phạm hành chính", của Trần
Thanh Hương, Tạp chí Dân chủ và pháp luật,
số 11/2005… Các cơng trình này phần nào đã
đi vào đề cập đến một số điểm hạn chế, bất
cập của pháp luật về các biện pháp xử lí hành
chính khác song bàn đến với dung lượng
khơng đáng kể và chưa tồn diện, triệt để về
cả vấn đề lí luận và thực tiễn áp dụng của
nhóm biện pháp này.
Đề tài "Các biện pháp xử lí hành chính
khác theo quy định của pháp luật Việt Nam
hiện nay" ở cấp độ luận văn thạc sĩ sẽ được
nghiên cứu chuyên sâu, đầy đủ và có tính hệ
thống. Bên cạnh đó, tác giả có ý thức kế thừa
kết quả khoa học của những cơng trình đã
cơng bố và kinh nghiệm thực tiễn có liên
quan.
3. Mục đích, nhiệm vụ của luận văn
3.1. Mục đích của luận văn
Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng
của pháp luật hiện hành về các biện pháp xử
lý hành chính khác trong mối quan hệ với hệ

thống lý luận định hướng hoàn thiện pháp luật
trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội,
cơng trình nghiên cứu đề xuất phương hướng
và giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về các
biện pháp xử lí hành chính khác trong điều kiện
xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân
dân.
3.2. Nhiệm vụ của luận văn
Để đạt được mục đích trên, luận văn phải
hồn thành các nhiệm vụ:
- Nghiên cứu những vấn đề lí luận về các
biện pháp xử lí hành chính khác nhằm xây
dựng khái niệm mang tính khoa học về các
biện pháp xử lí hành chính khác, tìm ra các
đặc trưng riêng và vai trị các biện pháp xử lí
hành chính khác trong việc đấu tranh xử lí
hành chính và bảo vệ trật tự xã hội, an ninh
đất nước.
- Xác định các yêu cầu cơ bản trong việc
xây dựng và áp dụng các biện pháp xử lí hành
chính khác nhằm đạt hiệu quả cao nhất, đồng
thời bảo đảm quyền tự do, quyền con người, phù
hợp các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành


viên.
- Phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật
và thực tiễn tổ chức thực hiện qua việc phân
tích các số liệu thống kê về thực tiễn áp dụng

các biện pháp xử lý vi phạm hành chính khác
trong những năm qua.
- Đề xuất được những kiến nghị, những
giải pháp xác đáng, khoa học có tính khả thi
cho việc hồn thiện quy định pháp luật và
nâng cao hiệu quả việc tổ chức thực hiện pháp
luật về các biện pháp xử lí hành chính.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu đường lối, chủ trương và
chính sách của Đảng và Nhà nước về định
hướng xây dựng hệ thống pháp luật Việt Nam
trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
Nghiên cứu hệ thống các quy định của
pháp luật về các biện pháp xử lý hành chính
khác.
Nghiên cứu thực trạng áp dụng các biện
pháp xử lý hành chính khác.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Xử lý vi phạm hành chính bao gồm xử
phạt vi phạm hành chính và các biện pháp xử
lý hành chính khác. Đây là chủ đề rất rộng và
phức tạp, trong khuôn khổ luận văn thạc sĩ tác
giả chỉ tập trung nghiên cứu các biện pháp xử
lý hành chính khác - những biện pháp ngồi
biện pháp xử phạt hành chính được quy định
tại Điều 22 Pháp lệnh Xử lí vi phạm hành
chính năm 2002; phân tích, đánh giá một cách
toàn diện về quy định pháp luật hiện hành và
thực tiễn áp dụng pháp luật Việt Nam về các

biện pháp xử lý hành chính khác để từ đó tìm
ra những điểm tích cực, hạn chế, đề xuất
phương hướng và giải pháp cho việc hoàn
thiện pháp luật và tổ chức thực hiện pháp luật
về nhóm các biện pháp này.
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp
nghiên cứu của luận văn
5.1. Cơ sở lý luận
Luận văn được thực hiện trên cơ sở
phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lê
nin, vận dụng tổng hợp các phương pháp duy
vật biện chứng, duy vật lịch sử để thấy sự
hình thành, phát triển của pháp luật về các
biện pháp xử lí hành chính ở Việt Nam.
11

5.2. Phương pháp nghiên cứu
Các phương pháp nghiên cứu cụ thể như
phân tích, tổng hợp, so sánh đối chiếu, suy
luận lơgic được sử dụng nhằm lí giải các vấn
đề lí luận, giúp cho mỗi vấn đề được nhìn
nhận từ nhiều góc độ, thấy được những điểm
hợp lí và chưa hợp lí của các quan điểm, quan
niệm đưa ra trong luận văn, từ đó đưa ra được
kết luận có tính khoa học và nổi bật về vấn đề.
Phương pháp thống kê, phương pháp
tổng kết thực tiễn cũng được sử dụng có hiệu
quả để từ những số liệu, tình hình thực tế cụ
thể thống kê được có thể phân tích, tổng kết
thấy được bức tranh toàn diện về thực trạng

pháp luật và thực tiễn áp dụng các biện pháp
xử lí hành chính khác, đó là cơ sở chính xác
nhất cho việc đề xuất các giải pháp hợp lí, khả
thi.
6. Những đóng góp mới của luận văn
Luận văn là một đề tài nghiên cứu trực
tiếp và tương đối toàn diện về các biện pháp
xử lý hành chính khác trong hệ thống pháp
luật Việt Nam.
Luận văn xác định được những yếu tố cơ
bản tác động đến quy định pháp luật về các
biện pháp xử lí hành chính khác, đồng thời
cũng đưa ra được những yêu cầu cụ thể trong
việc xây dựng pháp luật và áp dụng pháp luật
nhóm biện pháp xử lí hành chính khác.
Luận văn đã đưa ra bức tranh tồn cảnh
dưới nhiều góc nhìn khác nhau về thực trạng
quy định pháp luật và thực tiễn áp dụng các
biện pháp xử lí hành chính khác, chỉ ra những
điểm chưa hợp lí trong quy định pháp luật,
những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn
áp dụng các biện pháp. Từ đó, tác giả đã xác
định được một số giải pháp cụ thể nhằm hoàn
thiện hệ thống pháp luật quy định về các biện
pháp xử lý hành chính nhằm đáp ứng yêu cầu
của quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền
xã hội chủ nghĩa.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh
mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn

gồm ba chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về các biện
pháp xử lý hành chính khác trong pháp luật
Việt Nam.


Chương 2: Thực trạng pháp luật và thực
tiễn áp dụng các biện pháp xử lý hành chính
khác.
Chương 3: Phương hướng và giải pháp
nhằm hoàn thiện pháp luật về các biện pháp
xử lý hành chính.
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÁC BIỆN PHÁP
XỬ LÝ HÀNH CHÍNH KHÁC TRONG
PHÁP LUẬT VIỆT NAM
1.1. Quan niệm về các biện pháp xử lý
hành chính
1.1.1. Khái niệm biện pháp xử lí hành
chính
Theo quy định của pháp luật hiện hành,
khái niệm "xử phạt vi phạm hành chính"
cùng với các biện pháp xử lý hành chính khác
được gọi chung là "xử lý vi phạm hành chính".
Điều 1 Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính
năm 2002 quy định: "Xử lý vi phạm hành chính
bao gồm xử phạt vi phạm hành chính và các
biện pháp xử lý hành chính khác". Pháp lệnh xử
lý vi phạm hành chính năm 1995 và năm 2002
đều khơng đưa ra định nghĩa mang tính khoa

học về xử phạt hành chính và các biện pháp xử
lý hành chính khác mà chỉ quy định trực tiếp
những hình thức, biện pháp thuộc nội hàm của
các chế định này.
Xét về phương diện lí luận, "cưỡng chế
hành chính là tổng hợp các biện pháp do luật
hành chính quy định mà Nhà nước áp dụng để
tác động một cách trực tiếp hoặc gián tiếp lên
tâm lí, tư tưởng và hành vi của cá nhân hoặc
tổ chức, buộc các chủ thể đó phải thực hiện
các nghĩa vụ pháp lí nhằm mục đích phịng
ngừa, ngăn chặn hoặc xử lí những hành vi
trái pháp luật, đảm bảo trật tự và kỉ luật
trong quản lí nhà nước".
1.1.2. Khái niệm biện pháp xử lí hành
chính khác
Điều 1 Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành
chính 2002 quy định "Các biện pháp xử lý hành
chính khác được áp dụng đối với cá nhân có
hành vi vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự,
an toàn xã hội nhưng chưa đến mức truy cứu
trách nhiệm hình sự được quy định tại các
điều 23, 24, 25, 26 của Pháp lệnh này".

13

Để hiểu rõ hơn về bản chất của nhóm
biện pháp này, cần làm rõ các đặc trưng của
các biện pháp xử lí hành chính khác, làm cơ
sở lí luận đối chiếu pháp luật thực định và

thực tiễn áp dụng tìm ra những điểm hạn chế
và phát huy những ưu điểm tiến tới hoàn thiện
hệ thống các biện pháp này.
Các đặc điểm của biện pháp xử lí hành
chính khác
- Các biện pháp xử lí hành chính khác có
các đặc điểm chung của biện pháp cưỡng chế
hành chính Nhà nước:
+ Tính pháp lí: Các biện pháp xử lí hành
chính khác cũng như các biện pháp cưỡng chế
hành chính được pháp luật hành chính quy định
cụ thể về loại biện pháp, thẩm quyền, trường
hợp, đối tượng, thủ tục và phạm vi áp dụng.
+ Các biện pháp xử lí hành chính do các
cơ quan quản lí nhà nước có thẩm quyền theo
quy định của pháp luật áp dụng. Nghĩa là,
khơng phải bất kì cơ quan quản lí nhà nước
nào cũng có thẩm quyền áp dụng mà chỉ
những chủ thể nhất định được Nhà nước trao
quyền.
+ Các biện pháp xử lí hành chính áp
dụng trong cả trường hợp có vi phạm hành
chính hoặc chưa đủ dấu hiệu cấu thành vi
phạm hành chính nhưng vì mục đích ngăn
chặn, phịng ngừa, giáo dục.
+ Các biện pháp xử lí hành chính khác được
áp dụng theo thủ tục hành chính chặt chẽ, cơng
khai, minh bạch do các quy phạm thủ tục hành
chính quy định.
- Các biện pháp xử lí hành chính khác có

các đặc điểm riêng:
Thứ nhất: Đối tượng bị áp dụng các biện
pháp xử lí hành chính khác là cá nhân - cơng
dân Việt Nam có hành vi vi phạm pháp luật về
an ninh trật tự, an toàn xã hội trên lãnh thổ
Việt Nam nhưng chưa đến mức phải xử lí
hình sự.
Thứ hai: Các biện pháp xử lí hành chính
khác do chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp có
thẩm quyền quyết định.
Thứ ba: Các biện pháp xử lí hành chính
khác được áp dụng theo thủ tục hành chính.
Khác với các biện pháp xử phạt vi phạm hành
chính được pháp luật quy định đơn giản,


nhanh chóng, biện pháp xử lí hành chính khác
tiến hành một cách chặt chẽ, qua nhiều khâu
xét duyệt với sự tham gia của nhiều cơ quan,
tổ chức, cá nhân có thẩm quyền khác nhau.
Thứ tư: Kết quả áp dụng các biện pháp
xử lí hành chính khác được thể hiện bằng
quyết định áp dụng các biện pháp xử lí và đối
tượng bị áp dụng chịu sự quản lí và hạn chế
trực tiếp một số quyền tự do nhất định.
Xuất phát từ lập luận trên, có thể định
nghĩa về các biện pháp xử lí hành chính khác
như sau: Biện pháp xử lí hành chính khác là
một loại biện pháp cưỡng chế hành chính đặc
biệt được áp dụng đối với cơng dân Việt Nam có

hành vi vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự,
an toàn xã hội nhưng chưa đến mức phải xử lí
hình sự, theo thẩm quyền, thủ tục được pháp
luật hành chính quy định.
1.1.3. Cơ sở áp dụng các biện pháp xử lí
hành chính khác
Nếu như các biện pháp xử phạt vi phạm
hành chính chỉ được áp dụng khi có vi phạm
hành chính trên các lĩnh vực khác nhau của quản
lí hành chính, do đó chỉ cần xác định được chính
xác cấu thành các hành vi vi phạm cụ thể, đánh
giá đúng tính chất, mức độ xâm hại của nó để
lựa chọn các biện pháp xử phạt một cách đúng
đắn, phù hợp, đúng pháp luật. Cơ sở áp dụng
các biện pháp xử lí hành chính khác là hành vi
vi phạm pháp luật nói chung về an ninh trật
tự, an tồn xă hội nhưng chưa đến mức truy
cứu trách nhiệm hình sự.
1.1.4. Yếu tố cơ bản tác động đến pháp
luật về các biện pháp xử lí hành chính khác
* Yếu tố chính trị
Các yếu tố thuộc kiến trúc thượng tầng
ln có sự tác động, ảnh hưởng qua lại lẫn
nhau. Pháp luật về các biện pháp cưỡng chế
hành chính cũng bị chi phối và phụ thuộc
nhiều vào yếu tố chính trị.
* Yếu tố kinh tế- văn hóa- xã hội
Pháp luật là một yếu tố thuộc kiến trúc
thượng tầng phải luôn thay đổi để phù hợp với
cơ sở hạ tầng, các quan hệ kinh tế trong mỗi

thời kì. Ăngghen cũng chỉ ra vấn đề có tính
quy luật rằng: Q trình của sự phát triển
pháp luật chủ yếu chỉ là chỗ, ban đầu cần loại
bỏ những mâu thuẫn do việc trực tiếp chuyển
các quan hệ kinh tế thành các nguyên tắc pháp

15

luật và xác lập một hệ thống pháp luật hài
hịa; rồi sau đó, dưới ảnh hưởng và sức tác
động của sự phát triển kinh tế tiếp theo lại
thường xuyên phá vỡ hệ thống đó và kéo nó
vào những mâu thuẫn mới.
* Các yếu tố khác từ bên ngoài:
+ Pháp luật quốc tế
Việt Nam ta đã và đang hịa cùng q
trình hội nhập quốc tế, là thành viên của các
Công ước quốc tế về quyền con người,
nghiêm chỉnh tuân thủ các Điều ước quốc tế
đã kí kết. Chính vì vậy, pháp luật quốc tế mà
đặc biệt là các quy định của các Điều ước
quốc tế có liên quan như Tun ngơn thế giới
về nhân quyền, các Công ước quốc tế về
quyền con người, Công ước quốc tế về các
quyền dân sự, chính trị, cơng ước về quyền trẻ
em…
1.2. Mục đích, vai trị của các biện
pháp xử lý hành chính khác
Các biện pháp xử lí hành chính khác áp
dụng nhằm hướng đến những mục đích sau:

Thứ nhất: Các biện pháp xử lí hành chính
khác có mục đích giáo dục, chú ý cải tạo tư
tưởng, coi trọng các mối quan hệ của người bị
áp dụng với cộng đồng, gia đình và xã hội.
Thứ hai: Các biện pháp xử lí hành chính
khác được áp dụng nhằm mục đích trừng phạt
đối với người vi phạm.
Thứ ba: Các biện pháp xử lí hành chính
khác được áp dụng nhằm mục đích phịng
ngừa, ngăn ngừa khả năng tái phạm ở họ.
Thứ tư: Việc áp dụng các biện pháp xử lí
hành chính khác có vai trị to lớn trong việc
bảo đảm an ninh trật tự, an tồn xã hội, bảo vệ
lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp
pháp của cá nhân, tổ chức; tăng cường pháp
chế xã hội chủ nghĩa, khơi phục trật tự quản lí
nhà nước, trật tự pháp luật.
1.3. Yêu cầu đối với việc xây dựng
pháp luật và áp dụng pháp luật về các biện
pháp xử lý hành chính khác
Để đáp ứng yêu cầu ngăn ngừa, đấu tranh vi
phạm pháp luật, giáo dục người vi phạm và bảo
đảm pháp chế, bảo đảm dân chủ, bảo đảm
quyền con người và các Điều ước quốc tế có
liên quan, việc quy định và áp dụng các biện
pháp xử lí hành chính khác phải được thực


hiện trên cơ sở một số yêu cầu sau đây.
1.3.1. Yêu cầu đối với việc xây dựng

pháp luật các biện pháp xử lý hành chính
khác
Thứ nhất: Các biện pháp xử lí hành chính
khác phải được quy định bởi các cơ quan nhà
nước có thẩm quyền.
Thứ hai: Việc quy định các biện pháp
phải xuất phát từ thực tiễn quản lí hành chính
nhà nước và u cầu đấu tranh, phịng chống
vi phạm pháp luật trong từng giai đoạn.
Thứ ba: Pháp luật cần quy định cụ thể,
chặt chẽ về thẩm quyền, thủ tục, các trường
hợp và giới hạn áp dụng các biện pháp xử lí
hành chính khác. Đây là một yêu cầu hết sức
quan trọng.
Thứ tư: Việc quy định các biện pháp xử
lí hành chính khác phải đảm bảo dân chủ,
quyền cơng dân, quyền con người, phù hợp
với các điều ước quốc tế có liên quan.
Thứ năm: Hệ thống các biện pháp xử lí
hành chính phải được quy định thống nhất,
đồng bộ, mang tính ổn định. Ngồi ra, hệ
thống các biện pháp xử lí hành chính mang
tính ổn định. Việc bổ sung, sửa đổi, thay thế,
hủy bỏ một biện pháp xử phạt nào đó hoặc
mối liên hệ giữa các chế tài khơng phải phụ
thuộc vào ý chí chủ quan của nhà làm luật mà
phải xuất phát từ thực tiễn tình hình biến đổi
khách quan của đời sống kinh tế - xã hội, từ
thực tiễn đấu tranh phòng chống vi phạm
pháp luật, từ nhu cầu phát triển và hội nhập

quốc tế.
1.3.2. Yêu cầu đối với việc áp dụng pháp
luật về các biện pháp xử lý hành chính khác
* Yêu cầu hợp pháp
- Các biện pháp xử lí hành chính phải
được áp dụng đúng, có cơ chế áp dụng phù
hợp với từng đối tượng nhằm đạt mục đích
răn đe, giáo dục, cảm hóa đối tượng.
- Các biện pháp xử lí hành chính khác
phải áp dụng đúng thẩm quyền.
- Việc áp dụng các biện pháp xử lí hành
chính phải được thực hiện đúng trình tự, thủ
tục được pháp luật quy định.
- Áp dụng các biện pháp xử lí hành chính
khác phải trong thời hạn, thời hiệu do pháp
luật quy định.
- Một yêu cầu khác quan trọng khác là kết
17

quả của việc áp dụng các biện pháp xử lí hành
chính khác phải được thực hiện cơng khai,
chính thức cho các đối tượng có liên quan, gia
đình, địa phương và được bảo đảm trên thực tế.
* Yêu cầu hợp lí
Thứ nhất: Cần lựa chọn biện pháp xử lí
hành chính phù hợp và có hiệu quả nhất trong
số các biện pháp được áp dụng.
Thứ hai: Yêu cầu bảo đảm tính dân chủ,
minh bạch trong q trình áp dụng các biện
pháp xử lý hành chính khác.

Thứ ba: Q trình áp dụng và tổ chức
thực hiện các biện pháp xử lí hành chính khác
phải đảm bảo tính nhân đạo, thực hiện đầy đủ
quyền công dân, quyền con người, nghiêm
cấm mọi hành vi xâm phạm đến tính mạng,
sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của đối tượng
bị áp dụng.
Thứ tư: Quyết định áp dụng các biện
pháp xử lí vi phạm hành chính khác phải có
tính khả thi và được tổ chức thực hiện nghiêm
túc, có hiệu quả trên thực tế.
Kết luận chƣơng 1
Các biện pháp xử lí hành chính khác có vai
trị quan trọng trong việc bảo đảm an ninh trật
tự, an toàn xã hội. Việc hiểu rõ các các vấn đề
khái quát chung về các biện pháp xử lí hành
chính, làm sáng tỏ khái niệm, đặc trưng các biện
pháp, đồng thời làm rõ cơ sở áp dụng, các yếu tố
tác động tới việc quy định pháp luật cũng như
mục đích, vai trị của loại biện pháp này, từ đó
đặt ra những yêu cầu trong việc quy định và áp
dụng các biện pháp xử lí hành chính khác có ý
nghĩa lớn. Nó sẽ là tiền đề, cơ sở lí luận cho việc
nghiên cứu, tìm hiểu các quy định pháp luật cụ
thể, hướng tới hoàn thiện hệ thống pháp luật về
các biện pháp xử lí hành chính khác tạo cơng cụ
pháp lí hữu hiệu trong cơng cuộc đấu tranh,
phịng chống vi phạm pháp luật, giữ vững ổn
định trật tự an ninh xã hội và lộ trình hội nhập
quốc tế, bảo đảm dân chủ, quyền công dân,

quyền con người.
Chương 2
THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ THỰC
TIỄN
ÁP DỤNG CÁC BIỆN PHÁP XỬ LÝ
HÀNH CHÍNH KHÁC


2.1. Thực trạng pháp luật về các biện
pháp xử lý hành chính khác
2.1.1. Hệ thống các biện pháp xử lí
hành chính khác
Hiện nay, hệ thống các biện pháp xử lí
hành chính khác được quy định trong chương
III Pháp lệnh xử lí vi phạm hành chính 2002
(Sửa đổi, bổ sung 2008) (sau đây gọi là Pháp
lệnh Xử lý vi phạm hành chính 2002) gồm có
bốn biện pháp bao gồm: Giáo dục tại xã,
phường thị trấn; Đưa vào trường giáo dưỡng;
đưa vào cơ sở giáo dục; đưa vào cơ sở chữa
bệnh. Các biện pháp xử lí hành chính khác
trong hệ thống pháp luật Việt Nam được áp
dụng đối với cá nhân có hành vi vi phạm pháp
luật về an ninh, trật tự, an toàn xã hội nhưng
chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự
và do hệ thống cơ quan hành chính nhà nước
thực hiện.
Hiện nay hệ thống các biện pháp xử lí
hành chính qua một thời gian thực hiện đã bộc
lộ một số bất cập, hạn chế, nhiều quy định

chồng chéo, mâu thuẫn. Các biện pháp xử lí
hành chính được quy định trong hệ thống văn
bản khá đồ sộ từ Pháp lệnh của Ủy ban
Thường vụ Quốc hội đến các Nghị định của
Chính phủ, các thơng tư hướng dẫn nhưng
nhiều vấn đề vẫn chưa rõ ràng, minh bạch,
phức tạp và khó khăn cho việc hiểu và vận
dụng các quy định trong thực tiễn. Một trong
những hạn chế, bất cập chủ yếu trong các quy
định hiện hành về các biện pháp xử lí hành
chính khác là sự chưa phù hợp giữa một số
quy định của văn bản hướng dẫn Pháp lệnh
với các quy định của bản thân Pháp lệnh. Đây
là một trong những nguyên nhân của sự chậm
trễ trong việc ban hành các văn bản pháp luật
về các biện pháp xử lí hành chính khác. Và
cũng là nguyên nhân của hiệu quả thấp trong
việc áp dụng, tổ chức thực hiện các biện pháp
xử lí hành chính khác trên thực tế.
2.1.2. Đối tượng áp dụng các biện pháp
xử lí hành chính khác
Quy định về đối tượng bị áp dụng các
biện pháp xử lí hành chính khác cũng cịn
nhiều vấn đề bất cập, vướng mắc cần phải
nghiên cứu sửa đổi hoàn thiện hơn, phù hợp
với pháp luật quốc tế và đảm bảo nguyên tắc

19

công bằng, minh bạch, đảm bảo pháp chế,

tính nghiêm minh của pháp luật và thuận tiện
trong quá trình áp dụng.
Thứ nhất, về độ tuổi chịu trách nhiệm hành
chính, pháp luật xử lí vi phạm hành chính quy
định độ tuổi tối thiểu bị áp dụng các biện pháp xử
lí vi phạm hành chính là "người từ đủ 12
tuổi…". Việc xác định độ tuổi chịu trách nhiệm
hành chính từ đủ 12 tuổi trở lên là chưa hợp lí và
khơng phù hợp với pháp luật quốc tế.
Thứ hai, quy định đối tượng áp dụng giữa
các biện pháp cịn có sự chồng lấn, khơng đồng
bộ, vướng mắc trong việc áp dụng.
Thứ ba, đối tượng có thể bị áp dụng các
biện pháp khác nhau, dựa trên tiêu chí "nơi cư
trú", khơng căn cứ vào tính chất, mức độ của
hành vi vi phạm là khơng hợp lí và bất bình
đẳng.
Thứ tư, một số khái niệm liên quan đến đối
tượng áp dụng "trộm cắp vặt, lừa đảo nhỏ, đánh
bạc nhỏ, tính chất thường xun, khơng có nơi
cư trú nhất định.." khơng mang tính pháp lí, phi
định lượng, chưa rõ ràng, mang tính định tính,
khó xác định trong thực tế cuộc sống và dễ gây
nên việc áp dụng tùy tiện.
Thứ năm, quy định Pháp lệnh Xử lý vi
phạm hành chính về đối tượng bị áp dụng các
biện pháp cịn quá khái quát, chưa rõ ràng, cụ
thể nên có hướng mở rộng đối tượng ở nghị
định chưa đúng tinh thần pháp lệnh.
Cuối cùng, quy định về đối tượng là

người bán dâm có tính chất thường xun từ
đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi đối với biện pháp
giáo dục tại xã, phường, thị trấn và đủ 16 tuổi
đến dưới 18 tuổi đối với biện pháp đưa vào cơ
sở chữa bệnh; đối tượng chỉ đơn thuần là
người nghiện ma túy từ đủ 18 tuổi trở lên
cũng cần phải xem xét.
2.1.3. Thẩm quyền xem xét áp dụng các
biện pháp xử lí hành chính khác
Việc quy định về chủ thể có thẩm quyền
áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác
khá rộng, việc quy định từng loại chủ thể có
thẩm quyền áp dụng các biện pháp khác nhau
là phù hợp với các loại đối tượng. Tuy vậy,
cũng cần xem xét một số vấn đề còn hạn chế,
chưa phù hợp về thẩm quyền áp dụng các biện
pháp này.


Trước hết, việc giao cho chủ tịch Ủy ban
nhân dân các cấp- cá nhân đứng đầu cơ quan
hành chính nhà nước ở địa phương có quyền
ra phán quyết quyết định áp dụng biện pháp
tước, hạn chế quyền tự do của cơng dân thiếu
một cơ chế cơng khai, dân chủ, bình đẳng
Hai là, việc Pháp lệnh Xử lý vi phạm
hành chính quy định chủ tịch Ủy ban nhân
dân các cấp xem xét ra quyết định cịn mang
tính hình thức. Chủ tịch Ủy ban nhân dân
không tiến hành xem xét áp dụng biện pháp

với từng đối tượng một cách trực tiếp mà trên
cơ sở hồ sơ và biên bản cuộc họp và ý kiến
của Hội đồng tư vấn.
Ba là, để đảm bảo cho việc thực hiện thẩm
quyền, Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính quy
định về sự tham gia của Hội đồng tư vấn giúp
chủ tịch Ủy ban nhân dân trong việc ra quyết
định, tuy nhiên quy định về vai trò, nhiệm vụ
của hội đồng tư vấn chưa rõ ràng, cụ thể. Thẩm
quyền quy định có sự tham gia của nhiều cơ
quan, tổ chức, tuy nhiên chưa có sự phối hợp
giữa các cơ quan, tổ chức; chưa quy định cơ
quan đầu mối, chịu trách nhiệm chính trong
việc áp dụng các biện pháp, lẫn lộn trách nhiệm
cơ quan nhà nước và tổ chức xã hội.
2.1.4 Thủ tục áp dụng các biện pháp xử
lí hành chính khác
Thủ tục xem xét áp dụng các biện pháp
xử lí hành chính khác hiện nay vẫn cịn những
bất cập nhất định, chưa thật sự đảm bảo tính
cơng khai, minh bạch, chưa đảm bảo dân chủ
và thiếu vắng một số cơ chế đảm bảo quyền
con người trong việc áp dụng những biện
pháp giáo dục, chữa bệnh tập trung nghiêm
khắc, hạn chế quyền tự do của đối tượng bị áp
dụng, thiếu cơ chế giám sát, kiểm tra của các
cơ quan có thẩm quyền.
Quy định về thủ tục vẫn chưa đảm bảo
tính dân chủ, quyền cơng dân và pháp luật
quốc tế. Đối tượng bị áp dụng các biện pháp

xử lí hành chính khơng có quyền tham gia,
phát biểu ý kiến; cũng khơng có sự tham gia
của người đại diện theo pháp luật với đối
tượng là người chưa thành niên, người giám
hộ, luật sư. Đây chính là một trong các điểm
hạn chế lớn của thủ tục áp dụng các biện pháp
xử lí hành chính.
Thủ tục áp dụng các biện pháp xử lí hành

21

chính khác đã quy định một cách khá chi tiết,
cụ thể nhưng ta thấy quy định hiện hành còn
khá rườm rà, phức tạp mà lại không hiệu quả,
không dân chủ, chưa đảm bảo tính kịp thời,
linh hoạt, tiết kiệm.
Về vấn đề thời hiệu, thời hạn chấp hành
quyết định áp dụng biện pháp xử lí hành chính
khác cũng chưa phù hợp.
2.2. Thực tiễn áp dụng các biện pháp xử
lý hành chính khác ở Việt Nam
2.2.1. Thực tiễn về việc áp dụng pháp
luật các biện pháp xử lí hành chính khác
Trên cơ sở phân tích số liệu báo cáo của
một số địa phương và các ngành, nhận thấy tình
hình vi phạm pháp luật và việc áp dụng các biện
pháp xử lí hành chính với các đối tượng vi phạm
ngày một gia tăng: Từ năm 2002 đến năm 2009,
công an các cấp địa phương đã lập hồ sơ, tham
mưu cho Hội đồng tư vấn, chính quyền địa

phương các cấp ra quyết định áp dụng các biện
pháp xử lí hành chính: Giáo dục tại xã, phường,
thị trấn 158.450 đối tượng; đưa vào trường giáo
dưỡng 17.781 đối tượng; đưa vào cơ sở giáo dục
33.109 đối tượng. Số đối tượng chưa thi hành là
6.259 đối tượng do bỏ trốn, được miễn, hoãn.
Cũng theo báo cáo của Ủy ban pháp luật của
Quốc hội ngày 18/9/2007 cả nước có 4 trường
Giáo dưỡng, từ năm 2002 đến nay tổ chức
được 256 lớp với 12.353 lượt học sinh; các cơ
sở giáo dục hiện nay bộ cơng an quản lí 7 cơ
sở giáo dục với 4.556 cho trại viên, 84 cơ sở
chữa bệnh tiếp nhận cai nghiện phục hồi cho
82.621 lượt người nghiện ma túy, chữa trị cho
khoảng 17.133 lượt gái mại dâm.
2.2.2. Thực tiễn tổ chức và thực hiện
quyết định áp dụng các biện pháp xử lí hành
chính khác
Một trong những điểm bất cập trong việc
áp dụng các biện pháp xử lí hành chính là chế
độ sinh hoạt, học tập, khám chữa bệnh nhìn
chung cịn thấp, chưa đảm bảo ý nghĩa nhân
văn của biện pháp này, chưa thể hiện đầy đủ
tinh thần các quy định các công ước quốc tế,
đảm bảo đầy đủ nhu cầu thỏa đáng để từ đó có
thể giáo dục, cảm hóa họ trở thành cơng dân
có ích cho xã hội.
Ngồi ra, về cơ sở vật chất cũng cịn
nhiều thiếu thốn, khơng đảm bảo nhu cầu cho
việc quản lí, giáo dục đối tượng.

Không chỉ vậy, quy định về đội ngũ nhân
sự, đội ngũ cán bộ giáo dục trong các cơ sở
chưa thể hiện rõ đảm bảo yêu cầu tối thiểu
của cơ sở giáo dục tập trung là phải có nhà
giáo dục, giảng viên dạy nghề, nhân viên tư
vấn, nhân viên công tác xã hội, chuyên gia
tâm thần và trị liệu tâm lí, thiếu cán bộ
chun mơn được đào tạo; trình độ nghiệp vụ
của đội ngũ cán bộ ở các cơ sở hạn chế, chủ
yếu đào tạo ở trình độ sơ cấp, trung học.
Bên cạnh những bất cập của tình hình tổ
chức thực tiễn việc áp dụng các biện pháp giáo
dục tập trung, việc áp dụng biện pháp giáo dục
tại xã, phường, thị trấn cũng còn những tồn tại,
hạn chế. Cách thức tổ chức, quản lí giáo dục đối
tượng tại xã, phường, thị trấn cịn mang tính
hình thức, nghèo nàn, chưa có hình thức giáo
dục thích hợp với trẻ em có hành vi vi phạm
pháp luật. Chính quyền một số xã chưa thực sự
quan tâm, cịn coi đây là trách nhiệm của ngành
cơng an, dẫn đến buông lỏng, thực tế chỉ giáo dục
lần đầu sau đó khơng thường xun liên lạc,
giám sát; sự phối hợp giữa các cơ quan, đoàn
thể ở địa phương chưa cao.
2.2.3. Những tồn tại, bất cập và nguyên
nhân
Thứ nhất, việc vận dụng các quy định về
đối tượng áp dụng các biện pháp của người có

thẩm quyền trên thực tế chưa đảm bảo.
Thứ hai, về thực tiễn xem xét áp dụng
các biện pháp của các chủ thể có thẩm quyền.
Việc xem xét áp dụng các biện pháp của
người đứng đầu cơ quan hành chính cịn mang
tính hình thức, hội đồng tư vấn chưa đảm bảo
quá trình xem xét dân chủ, công khai và cụ
thể từng đối tượng.
Thứ ba, về chế độ sinh hoạt, ăn uống, học
tập, khám chữa bệnh của trại viên, học sinh
trong các cơ sở giáo dục còn thấp chưa đảm
bảo tiêu chuẩn mức sống đầy đủ và điều kiện
cần thiết cho việc lao động, học nghề…
Thứ tư, đối tượng bị áp dụng biện pháp
xử lí hành chính khác không tiến bộ nhiều, tỷ
lệ tái phạm cao xuất phát từ nguyên nhân là
pháp luật quy định thời gian áp dụng các biện
pháp này ngắn nên chưa thể hiện được tính
răn đe, giáo dục cao, đồng thời cũng chưa quy
định các biện pháp tiếp theo hoặc các giải
pháp có tính khả thi áp dụng sau khi những

23

đối tượng này đã chấp hành xong quyết định
trở về địa phương.
Kết luận chƣơng 2
Pháp lệnh xử lí vi phạm hành chính 2002
và các văn bản hướng dẫn thi hành quy định
về các biện pháp xử lí hành chính khác đã tạo

ra cơ sở pháp lí vững chắc góp phần vào việc
ngăn chặn, phòng ngừa vi phạm pháp luật,
bảo vệ và củng cố trật tự an toàn xã hội, việc
tổ chức thực hiện trên thực tế cũng đạt được
những kết quả đáng kể. Tuy nhiên bên cạnh
những mặt ưu điểm, hệ thống pháp luật về xử
lí hành chính cịn bộc lộ nhiều hạn chế, bất
cập ảnh hưởng đến việc áp dụng các quy định
trên thực tế đạt hiệu quả chưa cao, chưa đảm
bảo tính minh bạch, dân chủ, đảm bảo quyền
con người và phù hợp các chuẩn mực quốc tế
cần phải nhanh chóng tiếp tục hồn thiện để
đảm bảo việc xử lí đạt hiệu quả, triệt để, công
minh.
Chương 3
PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP
NHẰM HỒN THIỆN
PHÁP LUẬT VỀ CÁC BIỆN PHÁP XỬ
LÝ HÀNH CHÍNH KHÁC
3.1. Sự cần thiết phải hoàn thiện pháp
luật về các biện pháp xử lý hành chính
khác và phƣơng hƣớng hồn thiện
3.1.1. Sự cần thiết phải hoàn thiện các
biện pháp xử lí hành chính khác
Thứ nhất, pháp luật về các biện pháp xử lí
hành chính khác có vai trị to lớn, là cơ sở pháp lí
quan trọng trong cơng tác phịng ngừa, đấu tranh
có hiệu quả đối với các vi phạm pháp luật, góp
phần vào việc bảo đảm trật tự an toàn xã hội.
Thứ hai, chúng ta thấy các quy định về các

biện pháp xử lí hành chính khác trực tiếp ảnh
hưởng đến quyền tự do cơ bản của công dân,
quyền con người. Nhưng trên thực tế, pháp luật
hiện hành về xử lí hành chính, một số quy định
khơng phù hợp các Công ước quốc tế mà Việt
Nam là thành viên, một số quy định chưa đảm
bảo quyền con người, quyền cơng dân, đảm
bảo tính dân chủ.
Thứ ba, Việt Nam đang tiến những bước
tiến trong công cuộc xây dựng Nhà nước pháp
quyền, hội nhập quốc tế trên tất cả mọi lĩnh vực.


Pháp luật, trong đó có pháp luật về các biện
pháp xử lí hành chính cũng cần đảm bảo tính
tương thích với các chuẩn mực quốc tế, phù hợp
với các Công ước quốc tế về bảo vệ quyền con
người như Công ước quốc tế về quyền dân sự,
chính trị, Cơng ước quốc tế về quyền trẻ
em…Yêu cầu này cùng là đòi hỏi cần thiết
phải nhanh chóng hồn thiện, sửa đổi các quy
định chưa phù hợp của pháp luật về các biện
pháp xử lí hành chính để đáp ứng yêu cầu chủ
động hội nhập quốc tế.
3.1.2. Phương hướng hoàn thiện
Việc hoàn thiện pháp luật về các biện
pháp xử lí hành chính khác cần quán triệt các
phương hướng và quan điểm chỉ đạo cụ thể
sau:
Một là, hoàn thiện pháp luật về các biện

pháp xử lí hành chính trước hết phải bảo đảm
sự phù hợp với Hiến pháp, quan điểm của
Đảng về chiến lược xây dựng và hoàn thiện
hệ thống pháp luật.
Hai là, việc hồn thiện pháp luật về các
biện pháp xử lí hành chính nhằm góp phần nâng
cao hơn nữa cơng tác quản lí, giáo dục cảm hóa
các đối tượng vi phạm thành cơng dân có ích,
đấu tranh phịng chống có hiệu quả vi phạm
pháp luật và xử lí nghiêm minh, triệt để, kịp
thời, đúng pháp luật các đối tượng vi phạm giữ
vững an ninh, trật tự an tồn xã hội, tạo mơi
trường lành mạnh để phát triển kinh tế, xã hội,
bảo đảm hiệu lực, hiệu quả quản lí hành chính
nhà nước.
Ba là, hồn thiện pháp luật về các biện
pháp xử lí hành chính nhằm định hướng tăng
cường bảo đảm quyền cơ bản của cơng dân,
quyền con người, đề cao tính dân chủ, bảo vệ
các quyền và lợi ích chính đáng của các cá
nhân có liên quan trong q trình áp dụng các
biện pháp xử lí hành chính. Đồng thời đảm
bảo hiệu lực, hiệu quả của quản lý nhà nước,
xử lý nghiêm minh, triệt để nhanh chóng,
đúng pháp luật, giữ vững an ninh, trật tự an
tồn xã hội, tạo mơi trường lành mạnh để phát
triển kinh tế, xã hội.
Bốn là, hoàn thiện pháp luật về các biện
pháp xử lí hành chính theo hướng áp dụng các
nội dung cải cách tư pháp, nghiên cứu thủ

chuyển sang tòa án xem xét, quyết định việc áp
dụng các biện pháp xử lí hành chính theo lộ

25

trình từng bước thực hiện trình tự, thủ tục tư
pháp trong xử lí hành chính bảo đảm tính minh
bạch, cơng khai, cơng bằng và bảo đảm quyền
cơ bản của công dân.
3.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về
các biện pháp xử lý hành chính khác
3.2.1. Xây dựng luật riêng về các biện pháp
xử lý vi phạm hành chính khác
Việc quy định cả nội dung xử phạt hành
chính và các biện pháp xử lí hành chính khác
trong cùng một văn bản luật là bộc lộ những
bất cập nhất định về việc xác định phạm vi
điều chỉnh của một văn bản pháp lý vì xử phạt
vi phạm hành chính và xử lý vi phạm hành
chính khác có sự khác biệt về đặc điểm chủ
thể bị áp dụng, nội dung và cả mục đích áp
dụng.
3.2.2. Về hệ thống các biện pháp xử lý
hành chính khác
Hệ thống chế tài xử lý vi phạm hành
chính nước ta được quy định trong Pháp lệnh
xử lý vi phạm hành chính năm 2002 với
những lần sửa đổi bổ sung năm 2007, 2008
bao gồm các hình thức xử phạt và các biện
pháp xử lý hành chính khác. Các biện pháp xử

lý hành chính khác lúc đầu được quy định là
năm biện pháp bao gồm: giáo dục tại xã,
phường, thị trấn; đưa vào trường giáo dưỡng;
đưa vào cơ sở giáo dục; đưa vào cơ sở chữa
bệnh và quản chế hành chính. Tại lần sửa đổi
bổ sung năm 2007 đã bỏ biện pháp quản chế
hành chính. Trong tương lai hướng hồn thiện
của hệ thống các biện pháp xử lí hành chính
khác, chúng tơi đề nghị bỏ biện pháp đưa vào
cơ sở chữa bệnh và chỉ còn lưu giữ ba biện
pháp là: giáo dục tại xã, phường, thị trấn; đưa
vào trường giáo dưỡng; đưa vào cơ sở giáo
dục.
3.2.3. Về đối tượng áp dụng các biện
pháp xử lý hành chính khác
Việc hồn thiện pháp luật về đối tượng
áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác
xin được kiến nghị một số nội dung sau:
Thứ nhất, về độ tuổi áp dụng các biện pháp
xử lí hành chính khác, cần nâng độ tuổi tối thiểu
bị áp dụng các biện pháp xử lí hành chính là 14
tuổi. Vì cho dù thực hiện hành vi nguy hiểm cho
xã hội nhưng độ tuổi 12 là quá nhỏ để nhận sự


trừng phạt, kiểm điểm của người lớn, cần quy
định độ tuổi phù hợp đã phát triển khá đầy đủ về
tâm, sinh lí để có thể nhận thức và tiếp nhận sự
giáo dục.
Thứ hai, về cơ sở áp dụng các biện pháp

xử lí hành chính khác nhau pháp luật cần quy
định áp dụng trên cơ sở mức độ, tích chất của
hành vi vi phạm mà không thể dựa trên yếu tố
"nơi cư trú" nhằm đảm bảo công bằng, quyền
tự do, quyền lợi hợp pháp của công dân.
Thứ ba, các quy định pháp luật cần xây
dựng khái niệm rõ ràng, có quy định giải thích
thế nào là "nơi cư trú nhất định","trộm cắp
vặt, lừa đảo nhỏ, đánh bạc nhỏ"; để việc xử lí
chính xác cần định lượng rõ, thế nào được gọi
là "vặt", "nhỏ", thường xuyên là mấy lần trở
lên.
Thứ tư, pháp luật về đối tượng áp dụng
các biện pháp xử lí hành chính khác cần xác
định cụ thể, rõ ràng, minh bạch về đối tượng
áp dụng, tránh quy định một cách chung
chung dẫn tới sự mở rộng các văn bản cấp
dưới, gây tùy tiện, khó khăn cho việc áp dụng.
Bên cạnh đó, cần nghiên cứu quy định cụ
thể đối tượng, hành vi vi phạm và phải đảm bảo
tính đồng bộ giữa đối tượng bị áp dụng các biện
pháp xử lí hành chính khác nhau, tránh sự mâu
thuẫn, chồng chéo, khó khăn trong việc áp dụng.
3.2.4. Về thẩm quyền áp dụng các biện
pháp xử lý hành chính khác
Theo chúng tơi, cần xem xét sửa đổi hoàn
thiện theo phương án sau: Nên chuyển thẩm
quyền xem xét áp dụng từ chủ tịch Ủy ban
nhân dân các cấp sang Tịa án nhân dân, theo
đó việc điều tra, xác minh, lập hồ sơ đối với

đối tượng đề nghị áp dụng các biện pháp xử lí
hành chính sẽ vẫn do các cơ quan hành chính
(cơ quan cơng an, chủ tịch Ủy ban nhân dân
các cấp) thực hiện, sau đó việc xem xét, quyết
định do tịa án thực hiện theo trình tự tố tụng
chặt chẽ, minh bạch. Việc chuyển sang cho
Tòa án nhân dân quyết định áp dụng biện
pháp này (thực chất là xét xử) thay cho Chủ
tịch Ủy ban nhân dân các cấp có nhiều ưu
điểm, đó là: Việc quyết định về áp dụng các
biện pháp hành chính khác này đảm bảo tính
cơng khai, minh bạch, đảm bảo dân chủ, cơng
bằng, theo một trình tự thủ tục được quy định

27

chặt chẽ, có sự kiểm sát của Việt kiểm sát,
đảm bảo được quyền bào chữa của người bị
áp dụng.
3.2.5. Về trình tự, thủ tục áp dụng các
biện pháp xử lý hành chính khác
Kiến nghị cần quy định về cuộc họp của
hội đồng tư vấn theo một trình tự, thủ tục chặt
chẽ, người bị xem xét áp dụng, cha mẹ người đó
hoặc người giám hộ hợp pháp, người bảo vệ
quyền lợi của đối tượng tham gia có quyền phát
biểu trình bày ý kiến cá nhân, họ cũng có quyền
mời luật sư hoặc trợ giúp viên pháp lí tham dự
cuộc họp của Hội đồng tư vấn bảo vệ quyền và
lợi ích hợp pháp của mình. Ý kiến của họ phải

được ghi vào biên bản cuộc họp kèm theo báo
cáo trình lên cấp có thẩm quyền xem xét, quyết
định. Có như thế mới đảm bảo khách quan và
dân chủ. Quy định này sẽ đảm bảo quyền và lợi
ích hợp pháp của cơng dân và tương thích pháp
luật quốc tế. Tuy nhiên, khi chuyển các biện
pháp xử lý hành chính khác sang cho Tịa án áp
dụng cần phải tính đến một số yếu tố đó là:
khơng thể áp dụng các thể tục xét xử hình sự,
dân sự, hành chính để giải quyết mà cần phải
ban hành các thủ tục mới. Điều này đặt ra là
phải ban hành văn bản pháp luật (văn bản pháp
luật về thủ tục giải quyết tại Tòa án).
Một giải pháp quan trọng góp phần đảm
bảo tính khách quan, chính xác và đề cao
trách nhiệm của người có thẩm quyền là phải
có sự giám sát của cơ quan quyền lực nhà
nước, xây dựng cơ chế giám sát chặt chẽ của
Hội đồng nhân dân trong việc quyết định áp
dụng biện pháp và trong cả quá trình chấp
hành các biện pháp xử lí hành chính khác.
3.3. Các kiến nghị đối với việc áp dụng
các biện pháp xử lý hành chính khác ở Việt
Nam
Thứ nhất, đẩy mạnh công tác thông tin,
tuyên truyền, phổ biến giải thích pháp luật,
tuyên truyền giáo dục ý thức chấp hành pháp
luật.
Thứ hai, đào tạo, bồi dưỡng trình độ
chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ,

công chức, đội ngũ nhân sự có trách nhiệm
trong việc áp dụng và tổ chức thực hiện các
biện pháp xử lí hành chính khác.
Thứ ba, nâng cao chế độ trách nhiệm và
cơ chế phối hợp các cơ quan, đoàn thể, các


cấp các ngành và gia đình, cộng đồng trong
việc thực hiện các biện pháp xử lí hành chính
khác.
Thứ tư, bảo đảm các nguồn lực: kinh phí,
điều kiện về cơ sở vật chất và các trang thiết bị
cần thiết cho việc áp dụng các biện pháp xử lí
hành chính khác.
Thứ năm, hoàn thiện các quy định về chế
độ khen thưởng và xử lí vi phạm đối với
người thực thi cơng vụ.
Thứ sáu, cần đề ra phương án tổ chức tốt
công tác tái hòa nhập cộng đồng cho các trại
viên, học sinh sau khi chấp hành xong quyết
định trở về với cộng đồng nhằm xóa đi mặc cảm
tội lỗi, lạc quan, giúp đỡ họ nhanh chóng hịa
nhập.
Thứ bảy, tăng cường cơng tác thanh tra,
kiểm tra, giám sát đối với việc áp dụng các
biện pháp xử lí hành chính khác.
Kết luận chƣơng 3
Việc hồn thiện pháp luật về các biện pháp
xử lí hành chính khác trong giai đoạn hiện nay
được xem là một yêu cầu mang tính tất yếu

khách quan, bắt nguồn từ đòi hỏi cấp thiết của
việc xây dựng Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ
nghĩa, đảm bảo dân chủ và quyền con người,
chủ động hội nhập quốc tế. Hoàn thiện pháp luật
về các biện pháp xử lí hành chính khác phải
được tiến hành đồng bộ các giải pháp hoàn thiện
pháp luật và giải pháp về tổ chức thực hiện.
Việc tiến hành một cách có hiệu quả, đồng bộ và
khoa học các giải pháp này có ý nghĩa to lớn
góp phần giải quyết kịp thời những tệ nạn, nhức
nhối trong đời sống xã hội, giữ gìn an ninh, trật
tự và cịn góp phần tích cực vào cơng tác đấu
tranh, phịng ngừa tội phạm, bảo đảm quyền và
lợi ích của cơng dân và toàn xã hội.

KẾT LUẬN
Qua nghiên cứu thực trạng quy định và
thực tiễn tổ chức thực hiện của các biện pháp
xử lí hành chính khác, có thể nhận thấy các
biện pháp xử lí hành chính khác có tầm quan
trọng đặc biệt trong việc đấu tranh phòng,
chống các hành vi vi phạm pháp luật, vi phạm
đạo đức, văn hóa, đồng thời đã góp phần quan
trọng trong việc giáo dục, cảm hóa nhiều đối
tượng trở thành cơng dân có ích cho xã hội,

29

biết tôn trọng pháp luật, bảo đảm an ninh trật
tự, an toàn xã hội. Sự tồn tại của các biện

pháp xử lí hành chính là cần thiết và có tác
dụng thiết thực to lớn. Tiếp thu những ý kiến,
phương hướng, giải pháp hồn thiện đưa
khung pháp lí về xử lí hành chính lên tầm cao
mới, đảm bảo phù hợp hơn nữa với những
cam kết quốc tế.
Trên cơ sở nhận thức tầm quan trọng, vai
trò to lớn của các biện pháp xử lí hành chính
khác, luận văn đã làm sáng tỏ những vấn đề lí
luận cơ bản về nhóm biện pháp cưỡng chế hành
chính này, tìm ra những đặc điểm chung và đặc
trưng riêng, vai trị của các biện pháp xử lí hành
chính khác, từ đó xây dựng khá hồn chỉnh khái
niệm về các biện pháp xử lí hành chính khác.
Đồng thời luận văn xác định các yêu cầu cụ thể
cho việc quy định và áp dụng các biện pháp này
trên thực tế đạt hiệu quả cao nhất. Trên cơ sở đó,
luận văn đi vào đánh giá, phân tích thực trạng
quy định pháp luật, tìm ra những điểm hạn chế,
bất cập trong pháp luật hiện hành về đối tượng
áp dụng, thẩm quyền cũng như thủ tục áp dụng
các biện pháp xử lí hành chính khác và đề xuất
những giải pháp xác đáng, kiến nghị hoàn thiện
pháp luật về các biện pháp xử lí hành chính khác
nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng trên thực tế,
phòng chống vi phạm pháp luật, đảm bảo an
ninh chính trị, trật tự an tồn xã hội, bảo vệ
quyền và lợi ích cơng dân, quyền con người,
đảm bảo dân chủ và yêu cầu chủ động hội nhập
quốc tế.