Các biện pháp xử lý hành chính khác theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện nay

MỤC LỤC



Trang

Trang phụ bìa


Lời cam đoan


Mục lục


MỞ ĐẦU
1

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÁC BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH
CHÍNH KHÁC TRONG PHÁP LUẬT VIỆT NAM
8
1.1.
Quan niệm về các biện pháp xử lý hành chính
8
1.1.1.
Khái niệm biện pháp xử lí hành chính
8
1.1.2.
Khái niệm biện pháp xử lí hành chính khác

10
1.1.3.
Cơ sở áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác
15
1.1.4.
Yếu tố cơ bản tác động đến pháp luật về các biện pháp xử lí
hành chính khác
17
1.2.
Mục đích, vai trò của các biện pháp xử lý hành chính khác
21
1.3.
Yêu cầu đối với việc xây dựng pháp luật và áp dụng pháp
luật về các biện pháp xử lý hành chính khác
23
1.3.1.
Yêu cầu đối với việc xây dựng pháp luật các biện pháp xử lý
hành chính khác
23
1.3.2.
Yêu cầu đối với việc áp dụng pháp luật về các biện pháp xử
lý hành chính khác
25

Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG
CÁC BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH KHÁC
30
2.1.
Thực trạng pháp luật về các biện pháp xử lý hành chính khác
30

2.1.1.
Hệ thống các biện pháp xử lí hành chính khác
31
2.1.2.
Đối tượng áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác
33
2.1.3.
Thẩm quyền xem xét áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác
38


2.1.4.
Thủ tục áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác
41
2.2.
Thực tiễn áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác ở
Việt Nam
45
2.2.1.
Thực tiễn về việc áp dụng pháp luật các biện pháp xử lí hành
chính khác
45
2.2.2.
Thực tiễn tổ chức và thực hiện quyết định áp dụng các biện
pháp xử lí hành chính khác
48
2.2.3.
Những tồn tại, bất cập và nguyên nhân
50

Chương 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN
THIỆN PHÁP LUẬT VỀ CÁC BIỆN PHÁP XỬ LÝ
HÀNH CHÍNH KHÁC
52
3.1.
Sự cần thiết phải hoàn thiện pháp luật về các biện pháp xử lý
hành chính khác và phương hướng hoàn thiện
52
3.1.1.
Sự cần thiết phải hoàn thiện các biện pháp xử lí hành chính khác
52
3.1.2.
Phương hướng hoàn thiện
53
3.2.
Giải pháp hoàn thiện pháp luật về các biện pháp xử lý hành
chính khác
55
3.2.1.
Xây dựng luật riêng về các biện pháp xử lý vi phạm hành
chính khác
55
3.2.2.
Về hệ thống các biện pháp xử lý hành chính khác
56
3.2.3.
Về đối tượng áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác
61
3.2.4.
Về thẩm quyền áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác

63
3.2.5.
Về trình tự, thủ tục áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác
64
3.3.
Các kiến nghị đối với việc áp dụng các biện pháp xử lý hành
chính khác ở Việt Nam
66

KẾT LUẬN
71

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
72



1
MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Công cuộc đổi mới đất nước với ưu tiên cốt lõi là xây dựng nền kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã từng bước đưa đất nước ta thoát
khỏi sự khủng hoảng kinh tế và từng bước cải thiện được đời sống vật chất
cho nhân dân. Những thành tựu của quá trình đổi mới không chỉ dừng lại ở
tốc độ phát triển kinh tế, sự ổn định của đời sống xã hội và đảm bảo an ninh
quốc gia, độc lập chủ quyền của dân tộc mà còn được thể hiện trong các thành
tựu về văn hóa, xã hội, công tác giáo dục, đào tạo, khoa học, công nghệ và
bảo đảm an sinh xã hội v.v
Tuy nhiên, song song với những thành tựu đạt được thì những biểu

hiện của mặt trái của nên kinh tế thị trường ngày càng bộc lộ rõ rệt và thường
xuyên trên hầu hết các lĩnh vực của đời sống xã hội. Tình trạng phân hóa giàu
nghèo, tình trạng vi phạm pháp luật, đặc biệt trong các lĩnh vực quản lý nhà
nước có chiều hướng gia tăng, tình trạng vi phạm hành chính và xử phạt vi
phạm hành chính ở Việt Nam hiện nay đang diễn biến phức tạp trong khi đó
năng lực kiểm soát lĩnh vực này của Nhà nước tỏ ra kém hiệu quả.
Theo kết quả nghiên cứu của nhiều công trình khoa học, một trong
những nguyên nhân cơ bản dẫn đến năng lực kiểm soát tình trạng vi phạm
hành chính và xử lý vi phạm hành chính của Nhà nước chưa đáp ứng yêu cầu,
đòi hỏi của xã hội là do pháp luật trong lĩnh vực này vẫn chưa được điều
chỉnh bằng đạo luật có hiệu lực pháp lý cao do cơ quan Quốc hội đại diện
quyền lợi của người dân ban hành, mà vẫn còn nằm rải rác ở các văn bản dưới
luật, chủ yếu do cơ quan hành pháp ban hành. Sự chồng chéo, sự mâu thuẫn,
cộng với sự cục bộ của các ban ngành trong cơ quan nhà nước ngày càng một
gia tăng đã làm tầm trọng thêm vấn đề xử lý các hành vi vi phạm hành chính.
Xuất phát từ đòi hỏi của thực tiễn và yêu cầu của Đảng về mục tiêu cải
cách bộ máy nhà nước nhằm nâng cao năng lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy


2
nhà nước nói chung, năng lực, hiệu quả của hoạt động quản lý nhà nước và xử lý
hành vi vi phạm quản lý hành chính nhà nước nói riêng, các tổ chức, cơ quan và
cá nhân đã tăng cường việc nghiên cứu cơ sở lý luận, thực trạng pháp luật về xử
lý vi phạm hành chính và hiệu quả áp dụng các biện pháp xử lý vi phạm hành
chính nhằm xác định những nguyên nhân tác động tiêu cực đến lĩnh vực này
cũng như cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn phục vụ cho nhiệm vụ hoàn thiện
pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về xử lý vi phạm hành chính
đáp ứng yêu cầu của đời sống xã hội. Trong bức tranh khoa học nghiên cứu lĩnh
vực này có thể kể đến một số công trình tiêu biểu, như: Luận án Phó tiến sĩ luật
học của tác giả Vũ Thư: "Chế tài hành chính- Lí luận và thực tiễn"; luận văn

thạc sĩ của tác giả Nguyễn Trọng Bình (2002): "Hoàn thiện quy định pháp luật
về các hình thức xử phạt vi phạm hành chính"; luận văn thạc sĩ luật học của
Nguyễn Ngọc Bích (2003): "Hoàn thiện pháp luật về xử lí hành chính với người
chưa thành niên"; luận văn thạc sĩ luật học của Nguyễn Đình Thảo: "Trách
nhiệm hành chính trong lĩnh vực an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội"; luận
văn thạc sĩ luật học của Nguyễn Thị Thủy: "Thẩm quyền xử lí vi phạm hành chính".
Các công trình khoa học trên hoặc đã cũ hoặc chỉ đặt các biện pháp xử
lý hành chính khác trong tổng thể của các biện pháp xử lý hành chính hoặc
nghiên cứu chúng trong mối quan hệ nhất định với một số loại chủ thể đặc
biệt bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính.
Chính vì thế, việc nghiên cứu một cách tổng thể các phương diện của các
biện pháp xử lý hành chính khác nhằm cung cấp hệ thống cơ sở lý luận cũng như
xác định các nguyên nhân trực tiếp tác động tiêu cực đến hiệu quả áp dụng các biện
pháp hành chính khác phục vụ cho nhiệm vụ hoàn thiện pháp luật xử lý vi phạm
hành chính là hoạt động khoa học có tính cấp bách và có ý nghĩa thiết thực đối
với hoạt động xây dựng pháp luật cũng như yêu cầu của thực tiễn đời sống xã hội.
Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, tác giả mạnh dạn chọn đề tài
"Các biện pháp xử lý hành chính khác theo quy định của pháp luật Việt
Nam hiện nay" làm luận văn thạc sĩ của mình.


3
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Pháp luật Việt Nam về các biện pháp xử lí hành chính khác là một nội
dung của pháp luật về xử lí vi phạm hành chính, khi nghiên cứu cần đặt nó
trong tổng thể các quy định pháp luật về xử lí vi phạm hành chính. Liên quan
đến lĩnh vực này có thể kể đến một số tác giả cùng với các công trình khoa
học của họ như sau: Luận án phó tiến sĩ Luật học của tác giả Vũ Thư: "Chế
tài hành chính- Lí luận và thực tiễn", bàn về những vấn đề lí luận và thực tiễn
của chế tài hành chính nói chung; Luận văn thạc sĩ của tác giả Nguyễn Trọng

Bình (2002): "Hoàn thiện quy định pháp luật về các hình thức xử phạt vi
phạm hành chính", đi vào nghiên cứu những quy định pháp luật về riêng
nhóm các biện pháp xử phạt vi phạm hành chính; Luận văn thạc sĩ luật học
của Nguyễn Ngọc Bích (2003): "Hoàn thiện pháp luật về xử lí hành chính với
người chưa thành niên", cũng đã đề cập phần nào đến một số nội dung về các
biện pháp xử lí hành chính khác như biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị
trấn; đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở chữa bệnh nhưng chủ yếu đề
tài bàn về khía cạnh xử lí đối với người chưa thành niên và bảo vệ quyền và
lợi ích của người chưa thành niên.
Luận văn thạc sĩ luật học của Nguyễn Đình Thảo: "Trách nhiệm hành
chính trong lĩnh vực an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội", chủ yếu nói về
xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực cụ thể; Luận văn thạc sĩ luật học
của Nguyễn Thị Thủy: "Thẩm quyền xử lí vi phạm hành chính", nhấn mạnh
đến vấn đề thẩm quyền xử lí vi phạm hành chính những đề tài trên nghiên
cứu ở nhiều khía cạnh khác nhau, nhưng chỉ mới dừng lại ở đề cập khái quát
hoặc gợi mở vấn đề về các biện pháp xử lí hành chính khác, chưa nghiên cứu
chuyên sâu, cụ thể, toàn diện về nhóm các biện pháp này.
Trực tiếp đề cập nội dung các biện pháp xử lí hành chính khác, có thể
kể đến một số bài viết, chuyên đề và công trình nghiên cứu của một số tác giả.
Đầu tiên phải kể đến đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ của Bộ Tư pháp
(2009) "Các biện pháp xử lý hành chính khác và việc bảo đảm quyền con


4
người" do ThS. Đặng Thanh Sơn làm chủ nhiệm đề tài cùng nhóm nghiên
cứu. Đây là công trình có tính quy mô và khá chi tiết về các biện pháp pháp
xử lí hành chính khác, nhưng chủ yếu nhìn nhận, phân tích quy định pháp luật
và thực tiễn áp dụng dưới góc độ đối chiếu pháp luật quốc tế và bảo đảm
quyền con người. Ngoài ra có một số bài viết trên các tạp chí chuyên ngành
như: "Về các biện pháp xử lí hành chính khác: Thực tiễn và giải pháp", của

Hoàng Thị Kim Quế, đăng trên Tạp chí Khoa học, Đại học Quốc gia Hà Nội;
"Hoàn thiện các biện pháp xử lý hành chính khác theo Pháp luật Việt Nam",
của Lê Ngọc Thạch, đăng trên Tạp chí Dân chủ và pháp luật, số 1/2006;
"Những vấn đề đổi mới pháp luật về vi phạm hành chính ở nước ta", của
Nguyễn Cửu Việt, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 1/2009); "Quyền công
dân, quyền con người và chỗ đứng của các biện pháp xử lí hành chính khác
trong pháp luật về vi phạm hành chính", của Trần Thanh Hương, Tạp chí Dân
chủ và pháp luật, số 11/2005… Các công trình này phần nào đã đi vào đề cập
đến một số điểm hạn chế, bất cập của pháp luật về các biện pháp xử lí hành
chính khác song bàn đến với dung lượng không đáng kể và chưa toàn diện,
triệt để về cả vấn đề lí luận và thực tiễn áp dụng của nhóm biện pháp này.
Đề tài "Các biện pháp xử lí hành chính khác theo quy định của
pháp luật Việt Nam hiện nay" ở cấp độ luận văn thạc sĩ sẽ được nghiên cứu
chuyên sâu, đầy đủ và có tính hệ thống. Bên cạnh đó, tác giả có ý thức kế thừa
kết quả khoa học của những công trình đã công bố và kinh nghiệm thực tiễn
có liên quan.
3. Mục đích, nhiệm vụ của luận văn
3.1. Mục đích của luận văn
Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng của pháp luật hiện hành về
các biện pháp xử lý hành chính khác trong mối quan hệ với hệ thống lý luận
định hướng hoàn thiện pháp luật trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội,
công trình nghiên cứu đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện
pháp luật về các biện pháp xử lí hành chính khác trong điều kiện xây dựng


5
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì
nhân dân.
3.2. Nhiệm vụ của luận văn
Để đạt được mục đích trên, luận văn phải hoàn thành các nhiệm vụ:

- Nghiên cứu những vấn đề lí luận về các biện pháp xử lí hành chính
khác nhằm xây dựng khái niệm mang tính khoa học về các biện pháp xử lí
hành chính khác, tìm ra các đặc trưng riêng và vai trò các biện pháp xử lí
hành chính khác trong việc đấu tranh xử lí hành chính và bảo vệ trật tự xã hội,
an ninh đất nước.
- Xác định các yêu cầu cơ bản trong việc xây dựng và áp dụng các
biện pháp xử lí hành chính khác nhằm đạt hiệu quả cao nhất, đồng thời bảo
đảm quyền tự do, quyền con người, phù hợp các điều ước quốc tế mà Việt
Nam là thành viên.
- Phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật và thực tiễn tổ chức thực
hiện qua việc phân tích các số liệu thống kê về thực tiễn áp dụng các biện
pháp xử lý vi phạm hành chính khác trong những năm qua.
- Đề xuất được những kiến nghị, những giải pháp xác đáng, khoa học
có tính khả thi cho việc hoàn thiện quy định pháp luật và nâng cao hiệu quả
việc tổ chức thực hiện pháp luật về các biện pháp xử lí hành chính.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu đường lối, chủ trương và chính sách của Đảng và Nhà
nước về định hướng xây dựng hệ thống pháp luật Việt Nam trong thời kỳ quá
độ lên chủ nghĩa xã hội.
Nghiên cứu hệ thống các quy định của pháp luật về các biện pháp xử
lý hành chính khác.
Nghiên cứu thực trạng áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác.


6
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Xử lý vi phạm hành chính bao gồm xử phạt vi phạm hành chính và các
biện pháp xử lý hành chính khác. Đây là chủ đề rất rộng và phức tạp, trong
khuôn khổ luận văn thạc sĩ tác giả chỉ tập trung nghiên cứu các biện pháp xử lý

hành chính khác - những biện pháp ngoài biện pháp xử phạt hành chính được
quy định tại Điều 22 Pháp lệnh Xử lí vi phạm hành chính năm 2002; phân tích,
đánh giá một cách toàn diện về quy định pháp luật hiện hành và thực tiễn áp
dụng pháp luật Việt Nam về các biện pháp xử lý hành chính khác để từ đó tìm
ra những điểm tích cực, hạn chế, đề xuất phương hướng và giải pháp cho việc
hoàn thiện pháp luật và tổ chức thực hiện pháp luật về nhóm các biện pháp này.
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn
5.1. Cơ sở lý luận
Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa
Mác - Lê nin, vận dụng tổng hợp các phương pháp duy vật biện chứng, duy
vật lịch sử để thấy sự hình thành, phát triển của pháp luật về các biện pháp xử
lí hành chính ở Việt Nam.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Các phương pháp nghiên cứu cụ thể như phân tích, tổng hợp, so sánh
đối chiếu, suy luận lôgic được sử dụng nhằm lí giải các vấn đề lí luận, giúp
cho mỗi vấn đề được nhìn nhận từ nhiều góc độ, thấy được những điểm hợp lí
và chưa hợp lí của các quan điểm, quan niệm đưa ra trong luận văn, từ đó đưa
ra được kết luận có tính khoa học và nổi bật về vấn đề.
Phương pháp thống kê, phương pháp tổng kết thực tiễn cũng được sử
dụng có hiệu quả để từ những số liệu, tình hình thực tế cụ thể thống kê được
có thể phân tích, tổng kết thấy được bức tranh toàn diện về thực trạng pháp
luật và thực tiễn áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác, đó là cơ sở
chính xác nhất cho việc đề xuất các giải pháp hợp lí, khả thi.


7
6. Những đóng góp mới của luận văn
Luận văn là một đề tài nghiên cứu trực tiếp và tương đối toàn diện về
các biện pháp xử lý hành chính khác trong hệ thống pháp luật Việt Nam.
Luận văn xác định được những yếu tố cơ bản tác động đến quy định

pháp luật về các biện pháp xử lí hành chính khác, đồng thời cũng đưa ra được
những yêu cầu cụ thể trong việc xây dựng pháp luật và áp dụng pháp luật
nhóm biện pháp xử lí hành chính khác.
Luận văn đã đưa ra bức tranh toàn cảnh dưới nhiều góc nhìn khác
nhau về thực trạng quy định pháp luật và thực tiễn áp dụng các biện pháp xử
lí hành chính khác, chỉ ra những điểm chưa hợp lí trong quy định pháp luật,
những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn áp dụng các biện pháp. Từ đó, tác
giả đã xác định được một số giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện hệ thống pháp
luật quy định về các biện pháp xử lý hành chính nhằm đáp ứng yêu cầu của
quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung của luận văn gồm ba chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về các biện pháp xử lý hành chính khác trong
pháp luật Việt Nam.
Chương 2: Thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng các biện pháp xử
lý hành chính khác.
Chương 3: Phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về
các biện pháp xử lý hành chính.


8
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÁC BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH KHÁC
TRONG PHÁP LUẬT VIỆT NAM

1.1. QUAN NIỆM VỀ CÁC BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH
1.1.1. Khái niệm biện pháp xử lí hành chính
Xã hội chỉ có thể tồn tại và phát triển vững mạnh khi có sự ổn định về
trật tự an toàn xã hội. Trật tự đó được quy định bởi hệ thống chế tài, các biện

pháp cưỡng chế của Nhà nước để điều chỉnh các quan hệ xã hội, các hành vi
vi phạm hết sức đa dạng, phức tạp. Bên cạnh các biện pháp cưỡng chế hình
sự, dân sự và kỉ luật, các biện pháp cưỡng chế hành chính có vai trò quan
trọng trong việc đấu tranh, phòng ngừa vi phạm pháp luật, duy trì ổn định xã
hội, đảm bảo an ninh trật tự, tăng cường hiệu quả quản lí nhà nước. Cưỡng
chế hành chính gồm nhiều nhóm biện pháp cưỡng chế khác nhau. Dựa vào cơ
sở áp dụng, cưỡng chế hành chính có thể chia thành hai nhóm lớn, gồm: nhóm
biện pháp cưỡng chế hành chính được áp dụng khi có vi phạm hành chính xảy
ra và nhóm biện pháp cưỡng chế hành chính được áp dụng trong trường hợp
không có vi phạm hành chính nhằm mục đích ngăn chặn, phòng ngừa vi phạm
hành chính hoặc vì mục đích an ninh quốc gia; bảo vệ cộng đồng, phòng tránh
thiên tai Các hình thức xử lý hành chính thuộc nhóm biện pháp cưỡng chế
hành chính áp dụng trên cơ sở có vi phạm hành chính.
Theo quy định của pháp luật hiện hành, khái niệm "xử phạt vi phạm
hành chính" cùng với các biện pháp xử lý hành chính khác được gọi chung là
"xử lý vi phạm hành chính". Điều 1 Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính năm
2002 quy định: "Xử lý vi phạm hành chính bao gồm xử phạt vi phạm hành
chính và các biện pháp xử lý hành chính khác" [39]. Pháp lệnh Xử lý vi phạm
hành chính năm 1995 và năm 2002 đều không đưa ra định nghĩa mang tính


9
khoa học về xử phạt hành chính và các biện pháp xử lý hành chính khác mà
chỉ quy định trực tiếp những hình thức, biện pháp thuộc nội hàm của các chế
định này.
Lâu nay chúng ta vẫn hay quan niệm "Xử lí vi phạm hành chính bao
gồm xử phạt vi phạm hành chính và các biện pháp xử lí hành chính khác".
Quan niệm này được hình thành xuất phát từ quy định của pháp luật hiện
hành. Có lẽ nên hiểu, xử lí hành chính là một quá trình trong đó bao gồm
nhiều hoạt động cụ thể của các cơ quan, cá nhân có thẩm quyền nhằm xem xét

và giải quyết một vụ việc trái pháp luật theo quy định của pháp luật hành chính.
Hoạt động xử lí vi phạm hành chính không đơn thuần chỉ là việc áp dụng hai
nhóm biện pháp trên mà có thể áp dụng nhiều biện pháp cưỡng chế khác nhau
như các biện pháp khắc phục hậu quả; các biện pháp ngăn chặn và bảo đảm
việc xử lí vi phạm hành chính; các biện pháp cưỡng chế quyết định xử phạt vi
phạm hành chính để quá trình giải quyết công việc đạt hiệu quả [15, tr. 22].
Như vậy, biện pháp xử lí hành chính chính là nhóm các biện pháp được các
cơ quan, cá nhân có thẩm quyền áp dụng trong quá trình xử lí hành chính đối
với cá nhân, tổ chức có hành vi trái pháp luật trong quản lí nhà nước theo
trình tự, thủ tục pháp luật quy định. Trong đó, biện pháp xử phạt vi phạm
hành chính và các biện pháp xử lí hành chính khác được xem là những biện
pháp cưỡng chế chính, trung tâm.
Nhóm các biện pháp xử lí hành chính khác quy định trong Pháp lệnh
Xử lí vi phạm hành chính 2002 được xem là biện pháp xử lí hành chính vì nó
mang đầy đủ các đặc điểm của một biện pháp xử lí hành chính, thứ nhất nó là
biện pháp cưỡng chế được áp dụng đối với các cá nhân thực hiện hành vi trái
pháp luật trong quản lí nhà nước, thứ hai các biện pháp đó do các chủ thể có
thẩm quyền trong quản lí nhà nước tiến hành và thứ ba nó được tiến hành theo
thủ tục hành chính nhằm mục đích xử lí nghiêm khắc những đối tượng vi
phạm giữ vững trật tự quản lí nhà nước.


10
Xét về phương diện lí luận:
Cưỡng chế hành chính là tổng hợp các biện pháp do luật hành
chính quy định mà Nhà nước áp dụng để tác động một cách trực tiếp
hoặc gián tiếp lên tâm lí, tư tưởng và hành vi của cá nhân hoặc tổ
chức, buộc các chủ thể đó phải thực hiện các nghĩa vụ pháp lí nhằm
mục đích phòng ngừa, ngăn chặn hoặc xử lí những hành vi trái pháp
luật, đảm bảo trật tự và kỉ luật trong quản lí nhà nước [26, tr. 474].

Tính cưỡng chế của các biện pháp xử lí hành chính được thể hiện ở
chỗ cơ quan, người có thẩm quyền sẽ áp dụng những biện pháp có tính chất
nghiêm khắc, buộc người vi phạm phải gánh chịu những hậu quả bất lợi hạn
chế quyền tự do cá nhân trong một thời gian nhất định hoặc lên án, giáo dục
về mặt tinh thần, nhân cách. Khi bị áp dụng các biện pháp xử lí hành chính
khác, cá nhân đó sẽ buộc phải học tập, lao động, chữa bệnh… dưới sự giám
sát của cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong một thời hạn nhất định hoặc bị
tước bỏ một phần nhất định quyền sở hữu tài sản của người vi phạm hành
chính (trong trường hợp bị phạt hành chính). Việc áp dụng các biện pháp xử lí
hành chính do các chủ thể có thẩm quyền áp dụng. Các chủ thể có thẩm quyền
ở đây phải được trao quyền lực nhà nước, nhân danh Nhà nước để thực hiện
việc tổ chức và áp dụng các biện pháp xử lí hành chính đối với người vi phạm
hành chính. Quyết định áp dụng các biện pháp xử lí hành chính được ban
hành đơn phương, nhưng có tính bắt buộc thi hành đối với người bị áp dụng
và được Nhà nước bảo đảm thi hành. Với tư cách là một biện pháp cưỡng chế
hành chính, biện pháp xử lí hành chính được phân biệt với các biện pháp
cưỡng chế pháp lý khác chủ yếu ở các phương diện nội dung cưỡng chế, mục
đích cưỡng chế, chủ thể bị cưỡng chế, thủ tục và thẩm quyền áp dụng.
1.1.2. Khái niệm biện pháp xử lí hành chính khác
Các biện pháp xử lý hành chính khác của Pháp lệnh hiện hành có
nguồn gốc ban đầu là biện pháp cưỡng chế hành chính đặc biệt, xuất phát từ


11
Nghị quyết 49 năm 1961 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Nghị quyết này
quy định việc đưa vào các trung tâm giáo dục cải tạo đối với người có hành
động nguy hại cho xã hội, được giáo dục nhiều lần, nhưng không hối cải, Chủ
tịch tỉnh ra quyết định và Bộ trưởng Công an duyệt với thời hạn 3 năm mà
không cần thông qua việc xét xử của cơ quan tư pháp - Tòa án. Những biện
pháp này giành cho những người chống đối chế độ biểu hiện qua những hành

vi như: gián điệp, mật thám, ngụy quân, ngụy quyền, cốt cán đảng phái phản
động… Biện pháp tập trung giáo dục cải tạo, ngoài những đối tượng nói trên,
cũng được áp dụng cho những người có những hành tội phạm như lưu manh,
trộm cắp, lừa đảo. Điều 1 Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính năm 2002 quy
định: "Các biện pháp xử lý hành chính khác được áp dụng đối với cá nhân có
hành vi vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự, an toàn xã hội nhưng chưa đến
mức truy cứu trách nhiệm hình sự được quy định tại các điều 23, 24, 25, 26
của Pháp lệnh này" [39].
Các biện pháp xử lí hành chính khác được xem là biện pháp cưỡng
chế hành chính đặc biệt, sở dĩ được xem là đặc biệt vì nó khác các biện pháp
cưỡng chế hành chính thông thường khác như đã phân tích trên và nó mang
những đặc trưng về mức độ nghiêm khắc cao hơn so với các biện pháp
cưỡng chế hành chính thông thường. Về thực chất biện pháp xử lí hành
chính khác hạn chế quyền tự do cá nhân trong một giai đoạn nhất định với
hình thức như đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở giáo dục, đưa vào
cơ sở chữa bệnh, không thua kém các biện pháp tư pháp hình sự về tính chất
khắc nghiệt, trừng phạt; hoặc biện pháp có tính chất tác động xã hội cao như
giáo dục tại xã, phường, thị trấn. Nhóm biện pháp này có đặc trưng là thời
gian cưỡng chế dài từ ba tháng đến hai năm, người bị áp dụng phải chịu sự
giám sát và quản lí chặt chẽ của các cơ quan hành chính nhà nước, tổ chức
xã hội, các đoàn thể…Đối tượng bị áp dụng các biện pháp này cũng đa dạng
và đặc biệt hơn.


12
Để hiểu rõ hơn về bản chất của nhóm biện pháp này, cần làm rõ các
đặc trưng của các biện pháp xử lí hành chính khác, làm cơ sở lí luận đối chiếu
pháp luật thực định và thực tiễn áp dụng tìm ra những điểm hạn chế và phát
huy những ưu điểm tiến tới hoàn thiện hệ thống các biện pháp này.
Các đặc điểm của biện pháp xử lí hành chính khác

- Các biện pháp xử lí hành chính khác có các đặc điểm chung của
biện pháp cưỡng chế hành chính Nhà nước:
+ Tính pháp lí: Các biện pháp xử lí hành chính khác cũng như các
biện pháp cưỡng chế hành chính được pháp luật hành chính quy định cụ thể
về loại biện pháp, thẩm quyền, trường hợp, đối tượng, thủ tục và phạm vi áp
dụng. Hiện nay, thẩm quyền quy định về các biện pháp này thuộc về Quốc
hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Chính phủ. Trong đó, Quốc hội, Ủy ban
Thường vụ Quốc hội quy định những căn cứ chung để áp dụng các biện pháp
xử lí hành chính khác làm khung pháp luật; Chính phủ không thể đặt ra các
biện pháp mới mà chỉ quy định một cách cụ thể cách thức áp dụng đối với
mỗi loại biện pháp. Đặc điểm này chủ yếu được phân biệt với các biện pháp
cưỡng chế hình sự (được pháp luật hình sự và tố tụng hình sự quy định) và
cưỡng chế dân sự (được pháp luật dân sự và tố tụng dân sự quy định).
+ Các biện pháp xử lí hành chính do các cơ quan quản lí nhà nước có
thẩm quyền theo quy định của pháp luật áp dụng. Nghĩa là, không phải bất kì
cơ quan quản lí nhà nước nào cũng có thẩm quyền áp dụng mà chỉ những chủ
thể nhất định được Nhà nước trao quyền.
+ Các biện pháp xử lí hành chính áp dụng trong cả trường hợp có vi
phạm hành chính hoặc chưa đủ dấu hiệu cấu thành vi phạm hành chính nhưng
vì mục đích ngăn chặn, phòng ngừa, giáo dục. Nhóm biện pháp cưỡng chế
hành chính bao gồm nhiều loại biện pháp khác nhau như nhóm biện pháp
phòng ngừa hành chính, nhóm các biện pháp ngăn chặn hành chính và các
biện pháp trách nhiệm hành chính…áp dụng khi có vi phạm pháp luật hoặc vì


13
lí do ngăn chặn, phòng ngừa, vì lí do an ninh quốc phòng, vì lợi ích quốc gia,
nhằm bảo đảm pháp chế và kỉ luật trong lĩnh vực quản lí nhà nước.
+ Các biện pháp xử lí hành chính khác được áp dụng theo thủ tục hành
chính chặt chẽ, công khai, minh bạch do các quy phạm thủ tục hành chính quy

định. Thủ tục này được pháp luật hành chính quy định một cách chặt chẽ qua
nhiều khâu, quy trình khác nhau tuy nhiên ngắn gọn và đơn giản hơn so với
thủ tục áp dụng biện pháp cưỡng chế hình sự, cưỡng chế dân sự được áp dụng
theo thủ tục tư pháp.
- Các biện pháp xử lí hành chính khác có các đặc điểm riêng:
Thứ nhất: Đối tượng bị áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác
là cá nhân - công dân Việt Nam có hành vi vi phạm pháp luật về an ninh trật
tự, an toàn xã hội trên lãnh thổ Việt Nam nhưng chưa đến mức phải xử lí hình
sự, nhằm giáo dục ý thức chấp hành pháp luật, ngăn ngừa nguy cơ tái phạm
và tạo điều kiện cho họ trở thành công dân có ích. Các biện pháp xử lí hành
chính khác hạn chế quyền nhân thân của cá nhân, vì vậy không thể áp dụng
với tổ chức vi phạm pháp luật.
Các biện pháp xử lí hành chính khác chỉ có thể áp dụng với cá nhân là
công dân Việt Nam, trong khi đó các biện pháp xử phạt vi phạm hành chính
được áp dụng đối với cả cá nhân hoặc tổ chức Việt Nam, cá nhân tổ chức
nước ngoài vi phạm hành chính trên các lĩnh vực khác nhau của quản lí hành
chính Nhà nước.
Thứ hai: Các biện pháp xử lí hành chính khác do chủ tịch Ủy ban
nhân dân các cấp có thẩm quyền quyết định. Phù hợp với quan điểm cho rằng
xử lí hành chính là một loại công việc trong lĩnh vực quản lí hành chính nhà
nước, do đó thẩm quyền xử lí hành chính chỉ giao cho những chủ thể quản lí
hành chính nhà nước. Mặt khác thẩm quyền áp dụng các biện pháp biện pháp
cưỡng chế hình sự và cưỡng chế dân sự lại chỉ thuộc về cơ quan, người tiến
hành tố tụng. Thẩm quyền áp dụng các biện pháp xử phạt vi phạm hành chính


14
cũng thuộc về các chủ thể quản lí hành chính nhà nước. Nhưng do tính chất,
đặc điểm và yêu cầu của hai loại biện pháp cưỡng chế hành chính này là khác
nhau nên thẩm quyền áp dụng các biện pháp xử lí hành chính cũng có điểm

khác biệt so với thẩm quyền áp dụng các biện pháp cưỡng chế hành chính
khác. Ví dụ: Thẩm quyền áp dụng các biện pháp xử phạt vi phạm hành chính
được pháp luật quy định cho rất nhiều nhóm chủ thể khác nhau trong quản lí
hành chính nhà nước. Trong khi đó, thẩm quyền áp dụng các biện pháp xử lí
hành chính khác được pháp luật quy định chỉ cho chủ tịch Ủy ban nhân dân
cấp tỉnh, huyện hoặc cấp xã. Quy định như vậy là nhằm đảm bảo việc áp dụng
thống nhất và yêu cầu quản lí, tổ chức, giáo dục các đối tượng bị áp dụng các
biện pháp xử lí hành chính khác.
Thứ ba: Các biện pháp xử lí hành chính khác được áp dụng theo thủ
tục hành chính. Khác với các biện pháp xử phạt vi phạm hành chính được
pháp luật quy định đơn giản, nhanh chóng, biện pháp xử lí hành chính khác
tiến hành một cách chặt chẽ, qua nhiều khâu xét duyệt với sự tham gia của
nhiều cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền khác nhau. Bởi việc áp dụng
các biện pháp xử lí hành chính khác đối với các đối tượng vi phạm pháp luật
ảnh hưởng trực tiếp đến quyền, tự do của mỗi cá nhân. Vì vậy, pháp luật cần
phải quy định chính xác, minh bạch trong quá trình xử lí để vừa đảm bảo xử lí
nghiêm những hành vi phạm pháp luật, đồng thời đảm bảo được quyền tự do
dân chủ của công dân.
Thứ tư: Kết quả áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác được thể
hiện bằng quyết định áp dụng các biện pháp xử lí và đối tượng bị áp dụng
chịu sự quản lí và hạn chế trực tiếp một số quyền tự do nhất định. Thực chất
việc áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác là quá trình xem xét, truy
cứu trách nhiệm hành chính nhằm xác định những hậu quả pháp lí bất lợi mà
các cá nhân vi phạm phải gánh chịu trước Nhà nước. Những hậu quả pháp lí
này cần ghi nhận một cách chính thức, rõ ràng trong một quyết định xử lí, và


15
không dừng tại đó, quyết định này phải được tổ chức thực hiện một cách
nghiêm túc trên thực tế. Kết quả, các đối tượng vi phạm phải chịu sự quản lí,

giáo dục, giám sát, chữa bệnh…của các cơ quan có thẩm quyền trong một thời
gian nhất định. Đó là nét đặc thù của các biện pháp xử lí hành chính khác.
Xuất phát từ lập luận trên, có thể định nghĩa về các biện pháp xử lí
hành chính khác như sau: Biện pháp xử lí hành chính khác là một loại biện
pháp cưỡng chế hành chính đặc biệt được áp dụng đối với công dân Việt Nam
có hành vi vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự, an toàn xã hội nhưng chưa
đến mức phải xử lí hình sự, theo thẩm quyền, thủ tục được pháp luật hành
chính quy định.
1.1.3. Cơ sở áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác
Cơ sở của việc áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác là một
vấn đề có ý nghĩa lí luận và thực tiễn quan trọng. Chỉ khi nào xác định được
rõ ràng cơ sở áp dụng mới có thể áp dụng đúng các biện pháp tác động, mới
phát huy được hiệu quả giáo dục, răn đe đối tượng vi phạm, xử lí công bằng,
nghiêm minh, triệt để và tránh được sự tùy tiện trong việc xem xét, áp dụng
các biện pháp xử lí hành chính khác của các cơ quan có thẩm quyền. Vì vậy,
cần nghiên cứu rõ về mặt lí luận cơ sở áp dụng, các trường hợp cụ thể áp dụng
các biện pháp xử lí hành chính khác nhằm đảm bảo nguyên tắc pháp chế, tính
dân chủ, nghiêm minh, công bằng, đảm bảo quyền con người, quyền công
dân, nâng cao hiệu quả áp dụng nhóm biện pháp này.
Nếu như các biện pháp xử phạt vi phạm hành chính chỉ được áp dụng
khi có vi phạm hành chính trên các lĩnh vực khác nhau của quản lí hành
chính, do đó chỉ cần xác định được chính xác cấu thành các hành vi vi phạm
cụ thể, đánh giá đúng tính chất, mức độ xâm hại của nó để lựa chọn các biện
pháp xử phạt một cách đúng đắn, phù hợp, đúng pháp luật. Cơ sở áp dụng các
biện pháp xử lí hành chính khác là hành vi vi phạm pháp luật nói chung về an
ninh trật tự, an toàn xă hội nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.


16
Quy định này thực ra cũng còn rất chung chung và trừu tượng, bởi vậy đòi hỏi

chúng ta phải xác định một cách rõ ràng, thống nhất đó là những hành vi vi
phạm gì.
Hành vi vi phạm pháp luật là cơ sở để truy cứu trách nhiệm hành
chính. Chính vì thế, nhằm đảm bảo việc áp dụng các biện pháp cưỡng chế
hành chính nói chung, các biện pháp xử lý hành chính khác nói riêng, cần
phải được dựa trên cơ sở khoa học về cấu thành của hành vi vi phạm pháp
luật. Vi phạm pháp luật được hiểu là hành vi trái pháp luật do cá nhân hoặc tổ
chức có năng lực chủ thể thực hiện với lỗi cố ý hoặc vô ý xâm hại đến các
quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ. Một vi phạm pháp luật khi bị truy cứu
các dạng trách nhiệm pháp lí đòi hỏi phải hội tụ đầy đủ các yếu tố cấu thành
hành vi vi phạm pháp luật tương ứng về mặt khách quan, mặt chủ quan, khách
thể, chủ thể. Có bốn loại vi phạm pháp luật cơ bản: vi phạm hình sự (tội
phạm), vi phạm hành chính, vi phạm dân sự và vi phạm kỉ luật. Ở đây, hành
vi vi phạm pháp luật bị áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác không
phải là vi phạm dân sự và vi phạm kỉ luật, đồng thời ta thấy hành vi bị áp
dụng các biện pháp xử lí hành chính không phải là vi phạm hình sự, bởi các
hành vi đó chưa đủ yếu tố cấu thành vi phạm hình sự về mặt chủ thể họ thực
hiện hành vi có dấu hiệu của một tội phạm nhưng chưa đến tuổi truy cứu trách
nhiệm hình sự - chưa đủ năng lực trách nhiệm hình sự hoặc hành vi đó chưa
đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.
Vậy, hành vi bị áp dụng biện pháp xử lí hành chính khác có phải là vi
phạm hành chính hay không. Có hai trường hợp xảy ra: Thứ nhất, những hành
vi đó là hành vi vi phạm hành chính, nhưng do vi phạm quá nhiều lần, các
biện pháp xử phạt không phát huy tác dụng, cần phải áp dụng các biện pháp
xử lí hành chính khác nhằm răn đe và giáo dục ý thức tuân thủ pháp luật ở họ.
thứ hai, hành vi vi phạm pháp luật của những đối tượng này chưa đủ dấu hiệu
để cấu thành vi phạm hành chính (về chủ thể thực hiện hành vi vi phạm dưới


17

14 tuổi) song vì tính chất nguy hiểm của hành vi, vì mục đích ngăn chặn,
phòng ngừa chung và phòng ngừa riêng họ vẫn bị áp dụng các biện pháp xử lí
hành chính khác theo quy định của pháp luật.
Từ sự phân tích trên, thấy rằng cơ sở áp dụng các biện pháp xử lí hành
chính khác là phải có hành vi vi phạm pháp luật. Đó là hành vi khách quan
của đối tượng được thể hiện thông qua hành động của người vi phạm các quy
định của pháp luật về trật tự quản lí hành chính nhà nước; hành vi đó thể hiện
ý chí của chủ thể đều thực hiện một cách cố ý và nó xâm hại đến an ninh, trật
tự, an toàn xã hội và bị áp dụng chế tài pháp lí mang tính cưỡng chế nhà
nước. Hành vi vi phạm pháp luật đó chưa đến mức xử lí hình sự. Như vậy, ta
thấy các biện pháp xử lí hành chính khác được áp dụng trong những trường
hợp đặc biệt, khi các loại chế tài khác (các biện phạt xử phạt vi phạm hành
chính hay hình phạt) trên thực tế không thể áp dụng bởi không đủ dấu hiệu
cấu thành loại hành vi tương ứng hoặc không đạt hiệu quả răn đe, giáo dục
với đối tượng vi phạm.
1.1.4. Yếu tố cơ bản tác động đến pháp luật về các biện pháp xử lí
hành chính khác
* Yếu tố chính trị
Các yếu tố thuộc kiến trúc thượng tầng luôn có sự tác động, ảnh
hưởng qua lại lẫn nhau. Pháp luật về các biện pháp cưỡng chế hành chính
cũng bị chi phối và phụ thuộc nhiều vào yếu tố chính trị. Đó là việc xây dựng
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, phát huy dân chủ của dân, do dân và
vì dân. Hiện nay với mục tiêu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa tác động đến pháp luật về các biện pháp xử lí hành chính. Các biện
pháp xử lí hành chính khác cần phải được xây dựng một cách đúng đắn và
phù hợp nhất, đáp ứng hiệu lực, hiệu quả tình hình xử lí vi phạm pháp luật,
phản ánh được các yêu cầu khách quan của sự vận động, phát triển kinh tế- xã


18

hội đồng thời thể hiện được nội dung dân chủ, công bằng và nhân đạo của
pháp luật xã hội chủ nghĩa.
Bên cạnh đó, về mặt bản chất, các biện pháp xử lý hành chính khác
luôn mang trong mình ý chí của giai cấp thống trị xã hội. Khi xã hội có sự
thay đổi về giai cấp thống trị xã hội thì tất yếu dẫn đến quan niệm, nội dung,
mục đích áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác sẽ được thay đổi theo.
Quan niệm của các giai cấp trong xã hội đối với các đối tượng bị áp dụng các
biện pháp, về các tệ nạn, hiện tượng trong xã hội sẽ quy định nội dung các
biện pháp khác nhau, trình tự, thủ tục và thẩm quyền áp dụng cũng khác nhau.
Lấy ví dụ, sự nhìn nhận của xã hội về các đối tượng nghiện ma túy là người vi
phạm pháp luật bị áp dụng các biện pháp xử lí hành chính hay họ là nạn nhân
của xã hội cần phải được hỗ trợ biện pháp chữa bệnh. Từ đó sẽ hình thành
quy định pháp luật về biện pháp đưa vào cơ sở chữa bệnh có phải là biện pháp
xử lí hành chính hay là biện pháp hỗ trợ chữa bệnh. Như vậy, ta có thể khẳng
định rằng mối quan hệ giữa các giai cấp và quan niệm các giai cấp trong xã
hội quy định đến bản chất các biện pháp cũng như trình tự, thủ tục, thẩm
quyền áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác.
Cách thức tổ chức quyền lực nhà nước cũng có ảnh hưởng đến pháp
luật về các biện pháp xử lí hành chính khác. Điều 2 Hiến pháp 1992 quy định:
"Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công và phối hợp giữa các cơ
quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp" [29].
Khác với các nước tổ chức quyền lực nhà nước theo nguyên tắc phân quyền,
quyền lực nhà nước ta tập trung thống nhất vào Quốc Hội. Tuy nhiên, giữa
các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp có sự phân công, phối hợp hài hòa
với nhau. Các biện pháp hạn chế quyền tự do công dân quy định tại Điều 22
Pháp lệnh Xử lí vi phạm hành chính 2002 đều là những biện pháp hành chính,
thuộc thẩm quyền xử lí của các cơ quan hành chính nhà nước. Nhưng việc
quy định cơ sở pháp lí về các biện pháp xử lí hành chính khác thuộc về Quốc

19
hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Xu hướng xây dựng pháp luật xử lí vi
phạm hành chính theo hướng tư pháp hóa sẽ quy định trách nhiệm của Tòa án
trong việc phán xét về tính chất của các hành vi vi phạm pháp luật và việc áp
dụng các biện pháp xử lí hành chính để đảm bảo dân chủ, công bằng, và bảo
đảm quyền công dân.
Ngoài ra, cách thức tổ chức quyền lực nhà nước có sự thay đổi cũng sẽ
dẫn đến sự thay đổi pháp luật về các biện pháp xử lí hành chính khác về trình
tự, thủ tục áp dụng theo thủ tục hành chính hay thủ tục tư pháp, cơ quan nào
có thẩm quyền áp dụng hay bản chất của các nhóm biện pháp này là biện pháp
xử lí hành chính hay biện pháp tư pháp.
* Yếu tố kinh tế- văn hóa- xã hội
Pháp luật là một yếu tố thuộc kiến trúc thượng tầng phải luôn thay đổi
để phù hợp với cơ sở hạ tầng, các quan hệ kinh tế trong mỗi thời kì. Ăngghen
cũng chỉ ra vấn đề có tính quy luật rằng:
Quá trình của sự phát triển pháp luật chủ yếu chỉ là chỗ,
ban đầu cần loại bỏ những mâu thuẫn do việc trực tiếp chuyển các
quan hệ kinh tế thành các nguyên tắc pháp luật và xác lập một hệ
thống pháp luật hài hòa; rồi sau đó, dưới ảnh hưởng và sức tác
động của sự phát triển kinh tế tiếp theo lại thường xuyên phá vỡ hệ
thống đó và kéo nó vào những mâu thuẫn mới [Dẫn theo 36, tr. 86].
Luận điểm này cho chúng ta thấy kinh tế có sự ảnh hưởng trực tiếp
đến sự quy định của pháp luật. Hệ thống các chế tài, biện pháp cưỡng chế cần
phải không ngừng hoàn thiện phù hợp sự thay đổi các quan hệ kinh tế.
Những biến đổi về mặt kinh tế - xã hội ảnh hưởng sự quy định về các
biện pháp xử lí hành chính khác. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế thị
trường, cùng các hệ quả của nó đã kéo theo nhiều sự thay đổi cả về mặt đời
sống và tư tưởng của con người, đặc biệt là giới trẻ. Rõ ràng, cơ chế thị

20
trường tạo ra những biến động nhất định đối với vi phạm pháp luật cả về
phạm vi, số lượng, tính chất đa dạng, phức tạp và mức độ cũng nghiêm trọng
hơn. Ngoài ra nhiều hiện tượng tiêu cực nảy sinh từ nền kinh tế hàng hóa
nhiều thành phần, vận động theo cơ chế thị trường như ma túy, mại dâm, cờ
bạc tăng lên một cách đáng kể, tình hình gây rối trật tự, an ninh trật tự an toàn
xã hội Đáng nói là đối tượng vi phạm những hiện tượng này chủ yếu là
người chưa thành niên nhưng sớm bị ảnh hưởng và làm quen với những tệ
nạn trên. Trước tình hình đó, pháp luật cần phải có những quy định phù hợp
và kịp thời, đúng đắn để nhanh chóng xử lí có hiệu quả và ngăn ngừa vi phạm
ngày càng đa dạng, phức tạp. Việc quy định các biện pháp xử lí hành chính
khác có ý nghĩa quan trọng và cần thiết trong giai đoạn hiện nay để đấu tranh
có hiệu quả hơn nữa các vi phạm pháp luật, giáo dục ý thức chấp hành
nghiêm minh pháp luật, ngăn ngừa tội phạm, đảm bảo ổn định nền kinh tế - xã
hội, thúc đẩy nền kinh tế phát triển mạnh, đúng hướng.
Nền kinh tế mở cửa theo xu hướng toàn cầu hóa, hội nhập cũng tác động
sâu sắc đến quy định của pháp luật nói chung, pháp luật về các biện pháp xử lí
hành chính khác nói riêng. Yêu cầu hội nhập toàn cầu hóa đòi hỏi pháp luật phải
không ngừng hoàn thiện để phù hợp với lộ trình hội nhập quốc tế, sẵn sàng các
điều kiện chủ động hội nhập. Nền kinh tế mở cửa đòi hỏi pháp luật nước ta không
chỉ quy định về các biện pháp xử lí hành chính khác phù hợp với nền kinh tế-
xã hội của đất nước mà còn quan tâm những điều kiện, ảnh hưởng bên ngoài.
* Các yếu tố khác từ bên ngoài
 Pháp luật quốc tế
Việt Nam ta đã và đang hòa cùng quá trình hội nhập Quốc tế, là thành
viên của các Công ước quốc tế về quyền con người, nghiêm chỉnh tuân thủ
các Điều ước quốc tế đã kí kết. Chính vì vậy, pháp luật quốc tế mà đặc biệt là
các quy định của các Điều ước quốc tế có liên quan như Tuyên ngôn thế giới
về nhân quyền, các Công ước quốc tế về quyền con người, Công ước quốc tế

21
về các quyền dân sự, chính trị, công ước về quyền trẻ em… ảnh hưởng một
phần lớn tới các quy định pháp luật chúng ta về các biện pháp làm hạn chế
quyền tự do của con người. Pháp luật của Việt Nam nói chung và pháp luật về
xử lí vi phạm hành chính nói riêng không ngừng bổ sung, sửa đổi và hoàn
thiện phù hợp các chuẩn mực quốc tế về quyền con người. Tuy nhiên, do đặc
thù của mỗi nước, nên trong quá trình nội luật hóa các quy định của pháp luật
quốc tế chúng ta cần căn cứ vào điều kiện kinh tế xã hội của đất nước.
Cân đối để làm sao vừa bảo đảm lợi ích của Nhà nước lại
vừa bảo đảm quyền con người của công dân, đảm bảo tuân thủ
nguyên tắc một mặt tôn trọng các chuẩn mực quốc tế, thực hiện
nghiêm chỉnh các cam kết quốc tế, mặt khác phải tôn trọng thực
tiễn khách quan để xây dựng các quy phạm pháp luật phù hợp điều
kiện kinh tế, xã hội, truyền thống văn hóa Việt Nam bảo đảm các
quy định có tính khả thi cao phát huy hiệu lực, hiệu quả hữu hiệu
trong đời sống [21, tr. 7].
1.2. MỤC ĐÍCH, VAI TRÒ CỦA CÁC BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH KHÁC
Xác định mục đích của một loại biện pháp cưỡng chế cần xuất phát từ
chính vai trò của nó đối với xã hội, đồng thời căn cứ vào đối tượng áp dụng
của các biện pháp đó. Các biện pháp xử lí hành chính có vai trò to lớn trong
việc giáo dục, cảm hóa, chữa bệnh và tạo điều kiện cho người vi phạm pháp
luật trở thành công dân lương thiện, có ích cho xã hội, góp phần ổn định an
ninh trật tự, an toàn xã hội, giữ vững trật tự quản lí hành chính nhà nước.
Các biện pháp xử lí hành chính khác áp dụng nhằm hướng đến những
mục đích sau:
Thứ nhất: Các biện pháp xử lí hành chính khác có mục đích giáo dục,
chú ý cải tạo tư tưởng, coi trọng các mối quan hệ của người bị áp dụng với
cộng đồng, gia đình và xã hội. Giáo dục là mục đích quan trọng đầu tiên của

22
biện pháp xử lí hành chính khác, bắt nguồn từ bản chất nhân đạo sâu sắc của
xã hội ta luôn tạo điều kiện hoàn thiện nhân cách con người, biết tôn trọng và
tuân thủ pháp luật. Mục đích giáo dục ở đây không chỉ giáo dục ý thức chấp
hành pháp luật của đối tượng vi phạm mà còn cảm hóa, giáo dục cả về đạo
đức, lối sống, cũng như phục hồi sức khỏe tạo điều kiện cho người vi phạm
pháp luật trở thành công dân lương thiện, có ích cho xã hội, sớm hòa nhập
cộng đồng. Đó là mục đích quan trọng và có ý nghĩa to lớn nhất của các biện
pháp xử lí hành chính khác.
Thứ hai: Các biện pháp xử lí hành chính khác được áp dụng nhằm
mục đích trừng phạt đối với người vi phạm. Tính trừng phạt được xem là một
thuộc tính vốn có của các biện pháp cưỡng chế. Mục đích trừng phạt của các
biện pháp xử lí hành chính khác được hiểu theo nghĩa là tác động sâu sắc về
mặt xã hội hoặc sự hạn chế một phần quyền tự do cá nhân của đối tượng bị áp
dụng. Đối tượng bị áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác thường là
những đối tượng thực hiện những hành vi nguy hiểm cho xã hội, thường
xuyên vi phạm, gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội. Vì vậy,
tính trừng phạt của các biện pháp xử lí hành chính khác thể hiện rất nghiêm
khắc, buộc họ phải gánh chịu hậu quả bất lợi là hạn chế một phần quyền tự do
và chịu sự quản lí, giám sát của các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền.
Thứ ba: Các biện pháp xử lí hành chính khác được áp dụng nhằm mục
đích phòng ngừa, ngăn ngừa khả năng tái phạm ở họ. Mục đích phòng ngừa ở
đây bao gồm cả phòng ngừa chung và phòng ngừa riêng, chú ý loại trừ
nguyên nhân thực hiện hành vi trái pháp luật và tạo điều kiện cho người bị áp
dụng tái hòa nhập cộng đồng. Như đã nói ở trên, các đối tượng bị áp dụng các
biện pháp xử lí hành chính thường là những đối tượng nguy hiểm, mức độ tái
phạm thường xuyên, cần phải hạn chế quyền tự do đối với họ, cần sự giám sát
và quản lí chặt chẽ để ngăn ngừa khả năng vi phạm trở lại của họ. Mục đích
phòng ngừa được thực hiện thông qua sự kết hợp giữa giáo dục và trừng trị,

23
lôi cuốn các lực lượng trong xã hội tham gia đấu tranh chống và phòng ngừa
vi phạm, thúc đẩy dư luận xã hội. Hơn nữa, nó cũng là biện pháp răn đe, giáo
dục mọi người tinh thần tôn trọng, tuân thủ pháp luật.
Thứ tư: Việc áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác có vai trò to
lớn trong việc bảo đảm an ninh trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ lợi ích của Nhà
nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức; tăng cường pháp chế
xã hội chủ nghĩa, khôi phục trật tự quản lí nhà nước, trật tự pháp luật.
1.3. YÊU CẦU ĐỐI VỚI VIỆC XÂY DỰNG PHÁP LUẬT VÀ ÁP DỤNG
PHÁP LUẬT VỀ CÁC BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH KHÁC
Hệ thống các biện pháp xử lí hành chính có vai trò quan trọng trong
việc đấu tranh, phòng chống vi phạm pháp luật, đảm bảo trật tự các quan hệ
xã hội, quyền và lợi ích chính đáng của công dân. Để đáp ứng yêu cầu ngăn
ngừa, đấu tranh vi phạm pháp luật, giáo dục người vi phạm và bảo đảm pháp
chế, bảo đảm dân chủ, bảo đảm quyền con người và các điều ước Quốc tế có
liên quan, việc quy định và áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác phải
được thực hiện trên cơ sở một số yêu cầu sau đây.
1.3.1. Yêu cầu đối với việc xây dựng pháp luật các biện pháp xử lý
hành chính khác
Thứ nhất: Các biện pháp xử lí hành chính khác phải được quy định
bởi các cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Như đã phân tích ở trên thì ngoài
Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định về căn cứ chung áp dụng
các biện pháp xử lí hành chính, Chính phủ quy định chế độ áp dụng, cách
thức tổ chức cụ thể các biện pháp, các cơ quan khác của Nhà nước không
được quy định mới về các biện pháp xử lí hành chính khác. Pháp luật phải
quy định rõ những cơ quan có thẩm quyền để đảm bảo sự thống nhất về cơ sở
pháp lí trong việc áp dụng các biện pháp xử lí hành chính, tránh sự chồng
chéo, lạm dụng thẩm quyền.