Những bảo đảm về phương diện pháp lý và tổ chức đối với việc bảo tồn các nền văn hoá dán tộc thiếu số ở trung quốc

Những bao đảm vé phương diện pháp lý và tổ chức đơi với việc bảo tồn
các nền vãn hố dán tóc thiếu sỏ ở Trung Quốc
JIN G F A N G S H E N

Đa sỏ các quốc gia trên trái đát là những quốc gia có

trong Tun bơ của Hội nghị chính trị hiệp thương nhân

trên một dân tộc. Vì vậy. họ có nhu cầu phai giải quyết

dân Trung Quốc. Theo nhừnii nguyên tác này được ghi

những vẩn đổ dân tộc. Tuy nhiên, mỗi quốc gia sử dụng

trong Hiến pháp 1954, việc cụ thể hoá luật tự trị và các

các phương tiện khác nhau, chú yếu là vì mồi quốc gia có

luật khác được cho phép trong những vùng cư trú của các

một lịch sư, một kiểu phát triến và một bối cánh văn hoá

dân tộc thiểu sỏ. Sau đó, các cơ quan lự trị ờ nhiéu cáp

khác nhau. Nhưng nói chung, tất cá đều phải thực hiện sự

khác nhau đã được thành lập trên nền tảng những luật lệ và

hình đáng giữa các tộc người và sự tự trị dàn tộc trong

quy định này.

phạm vi luật pháp và định chế để bảo đảm có sự tơn trọng
lẫn nhau và sự hoà hợp giữa tất cả dân tộc trên khàp lành
thổ quốc gia.

_)

Trước năm 1980, những định ch ế tự trị ban đầu

chưa được hồn chính. Chẳng hạn, chi một phần của chính
sách quốc gia vc dán tộc thiểu sơ được thực hiện thơng qua

Theo nguycn tắc bình đắng, tất cả các dân tộc, dù

những cơ quan tự trị và quy ch ế pháp lý về tự trị còn cần

đa sỏ hay thiếu số, đều có quyền duy trì những giá trị văn

được cải thiện. Những định chế này đã đem lại cho các

hố và nếp sơng riêng, thực hành niềm lin lôn eiáo riêng,

dàn tộc thiểu số quyển tự quyết trong việc tố chức cuộc

được sử dụns nẹôn ngừ và chữ viết riêng, được chọn một

sông xã hội. kinh tế và văn hóa của họ ỡ những khu vực

ngơn ngừ đc giao tiếp với bên ngồi, cũng như được thế

trong đó họ sống tập trung. Những định ch ế này là những

hiện di san vãn hoá và truycn thống riêng của m ình. Theo

báo đảm quan trọng cho việc thực thi các quyền của họ,

nguyên tắc tự trị các dân tộc thiêu số nên có quyền được tổ

cho việc sử dụng neôn ngữ và chữ viết, thực hành niềm tin

chức cuộc sống xã hội và nhữnc hoạt động kinh tế, văn

tôn giáo và bảo tồn những phong tục và truyền thống vãn

_)

hố của mình trên lãnh thổ cư trú của mình và tronư phạm

hố của họ. N hư thế, mặc dù khái niệm di sản vãn hoá phi

vi pháp lý của quy ch ế tự trị.

vật chất lúc đó khơng được biết đến ớ Trung Q uốc, troniỉ

—I

Đẽ minh hoạ, chúng tơi trình bày về tinh hình ở

Trung Q uốc, một quốc gia đa dân tộc mà ờ đó chính phú
đã cơ 2ắng giải quvết nhữni! vấn đề dân tộc b àn s các

phương tiện pháp lý và tổ chức. Chính vào năm 1949, năm

thực tế nhữnơ biếu hiện vãn hoá đà được báo vệ dưới quy
ch ế tự trị như thế chúng là những di sản văn hoá phi vật
chất.
□

Hiến pháp năm 1982 và Đ ạo luật năm 1984 về các

thành lập nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa, hai

khu tự trị dân tộc đã cải thiện đáng kè những định ch ế này.

nsuyên tác bình đẳng và tự trị dân tộc được kháng định

Hai vãn ban pháp lý này tái xác định nguyên tắc bình đẳng


112
ve quyen lgi cua cac dan toe thieu so va de ra mot so quy

nhung dinh che mdu he ciia ho. V6 van de ke hoach hoa

tdc va dieu le cho nhung khu vuc hanh chfnh, co quan tu

gia dinh, ddi vdi cac dan toe thie!u so co dan so ft, mot gia

tri, quy che tu tri va moi quan he giua cac dan toe da so va

dinh dugc phep co hai hoac ba con, thay vi chi co mot con.

thieu so. Theo nhung van ban phap ly neu tren, cac khu tu

Ngoai ra, sir ton trong quyen tu do ton giao da cho phep

tri co the dugc td chuc a ba cap : khu, huyen va hat. Theo

nhung dan toe nhu ngudi Dai (Thai) dugc hudng nhung

so lieu thong ke nam 1990, co 5 vung (Tay Tang, Tan

di£u kien ve mat tinh than, van hoa va xa hoi de thuc hanh

C uang, Ninh Ha, Noi M ong Co va QuangTay), 30 huyen

tin ngudng Phat giao ciia ho.

va 124 hat tu tri theo cung mot he thong trong ca nuoc.
Cac co quan tu tri gom co Hoi dong nhan dan va Chinh
quyen nhan dan dia phuong trong do cac chuc vu lanh dao
dugc giao cho thanh vien cua cac dan toe thieu so Ion nhat
ndm giu. Cac co quan tu tri co quy£n lap phap, quy6n ban
hanh nhung quy dinh, sdc lenh va dieu le, tuy theo hoan
canh dac biet cua dia phuong va trong khuon kho phap ly
cua quyen tu tri. N goai ra, nhung co quan tu tri co quyen
tu quyet trong viec to chuc ddi song xa hoi, kinh te va van
hoa dia phuong dudi sir quan ly cua Nha nuoc.
□

Ve viec bao ton va phat huy di san van hoa, nhung

ban va ben vung di san van hoa cac dan toe thieu so, dieu
tot nhat la trao cho ho quyen dugc luu truy6n di san do tir
the he nay sang the he khac; noi cach khac, de cho ho
dugc bao ton ban sdc dan toe ciia ho. Day la mot viec lam
kho khan va lau dai. Nhung dinh che tu tri dugc quy dinh
trong luat phap va bao dam cho sir binh ddng dan toe la
nhung dinh che can phai co, bdi vi chung co the tao ra m ot
boi canh xa hoi cdn thiet cho viec the hien nhung nen van

chfnh cho cong tac bao ve di san van hoa va huy dong
nhung yeu to tich cuc de tao sir phon vinh cho cac nen van

Sir dung ngon ngu rieng cua minh trong cac sach

giao khoa va trong viec day hoc, khi da s6 hoc sinh thuoc

hoa khac nhau. D e minh hoa cho nhung lap luan nay,
tdi muon ke ra day nhung dieu da lam dugc tai Van Nam
nhd chfnh sach tu tri dan toe.

thanh phdn dan toe thieu so va khi dieu kien cho phep;
*

Hien nhien la de bao ton va phat huy m ot each nhan

hoa khac nhau, cung cap sir bao dam ve phap ly va hanh

dac quy£n sau day dugc trao cho cac dan toe thieu so :
*

□

Truy6n ba va phat huy van hoa va nghe thuat

bdng cac phuong tien truyen thong nhu truyen thanh, phim

J

Viec sir dung va truyen ba tat ca cac ngon ngu dan

toe thie!u so dugc khuyen khfeh. Vdi sir giup do cua cac
vien chuc dia phuong va cac nha nghien cuu, 12 loai chu

anh, truydn hinh, bao chf va cac xuat ban phdm khac;

viet da dugc lap nen cho cac dan toe chua co chu viet nhu
*

Siru tam, dich va xuat ban cac tac pham van hoc;

ngudi Va, Hani (H a Nhi), v.v... Sau loai chu viet da dugc

*

Bao ve cac danh lam thdng canh, di tich ljch

cai tien cho cac dan toe Dai, Lahu (La Hii), v.v. Sach, tai

sir,

cac cong trinh kien true va cac di san van hoa khac;

lieu, tap chf va bao hdng ngay da dugc xuat ban bdng
khoang 10 thu* tieng. N hu vay, trong thdi gian tir 1979 den

*

Phat huy n&n y hoc c6 truyen;

*

Phat trien cac loai hinh the! thao truyen thong.

□

A p dung D ao luat v6 cac khu tir tri dan toe, tinh

Van N am da lap 8 huyen va 29 hat tu tri vdi 276.674 km 2,
chiem khoang 70% tdng dien tich ciia tinh (394.139 km 2)
va vdi 10,4 trieu ngudi (1993) thuoc 16 dan toe (khoang
82% dan so cac dan toe thidu so) dugc hudng quyen tu tri.

1988, 604 tap sach va tai lieu da dugc xuat ban vdi 4 trieu
ban. Ngoai ra, tir cuoi thap ky 80 den nay, mot so chuong
trinh phat thanh da dugc phat di bdng 11 ngon ngu :
Dai (Thai), Lisu, Jingpo (Canh Pha) , Lahu (La Hu), Hani
(Ha Nhi), Yi (Di), Zhuang (Choang), M iao (Hm ong), Yao
(Dao), Bai (Bach) va Zaiwa.
J

G iao due song ngu (bdng tieng dia phuong va tieng

Ngoai ra, trong ddi song xa hoi, ho dugc phep co nhung

Han) dugc ap dung tai khoang 1000 trudng tieu hoc va

chfnh sach va bien phap linh dong va d t thfch ung theo

trung hgc. Theo mot cuoc di£u tra, tat ca nhung tre em

hoan canh dac biet cua dia phuong. Vf du, ngudi M osua

ngudi thieu s6 theo chuong trinh giao due nay deu hoc gidi

dugc phep duy tri tap tuc hon nhan ri^ng phii hgp vdi

hon cac tre em khac. Mot so trudng d cap cao hon da day


cac mon van hoc. lich sir. nghc thuat, am nhac va mua. Tai
Vien Dan toe thieu so va Dai hoc Van N am , hai khoa Dan
toe hoc da duoc thanh lap vao nam 1987, cung cap chuong
trinh dao tao trong nhieu nam voi van b in g cao nhat la cao
hoc hay tien sT.
_J Trong doi song hang ngay cua cac dan toe thieu so,
nhieu hinh thirc tiec tung, 11 hoi, nghi thuc va tap quan
khac nhau diVao giua thap kv 80, cac to chuc va cac nha nghien ciru
van hoa da thu thap nhirng tai lieu c6 rai rac day do trong

mot so lang cua cac dan toe thieu so duoi danh nghla cuu
nguy di san van hoa cua cac dan toe nay. Vao nam 1988,
bo suu tap da len den 1300 quyen ve nguoi Yi (Di), 4000
quyen ve ngiroi Dai (Thai), 5000 m oc ban cua nguoi Hoi,
bang tieng Trung Quoc, A Rap va Ba Tu, 6000 quyen ve
chir viet c6 tuong hinh "D ongbajing” cua nguoi Naxi cung
nhu rat nhi6u bai tho truyen kh&u va truyen huyen thoai.
Tai Vien Bao tang Van Nam, bo suu tap ve cac dan toe
thieu so uoc tinh co khoang 10.000 hien vat gom cong cu,
quan ao, tac pham nghe thuat hay do dung trong nghi thuc
ton giao, dung cu sinh hoat hang ngay, nhac cu va cac
dung cu the thao.
J

Hien nay, a Trung Quoc. nguoi ta rat quan tarn den

viec bao ton cac van ban xua viet bang mfui tir tuong hinh
cua nguoi Naxi. Day la mot vice lam quan trong vi nhung
thdy mo “dongba” cua nguoi Naxi dang lin luot qua doi.
Thuc te la chi co nhung thdy mo gia mdi co the hieu duoc
y nghla cua nhung m iu tu tuong hinh va neu khong co
nguoi ke thua, mot so nhung van ban nay co the se khong
bao gid hieu duoc nCra. De bao ton m ot each co hieu qua di
san van hoa nay, c in co su hop tac cua tat ca nhung phia
co lien quan. Cuoi cung, de bao t6n va phat huy di san van
hoa phi vat chat cua cac dan toe thieu so dang cu tru 6
vung bien gioi chung giua Viet Nam va Van Nam. can co
sir hop tac giua cac co quan nghien cuu cua V an Nam va
Viet Nam.