Phương pháp và kinh nghiệm tuyên truyền giới thiệu sách trong thư viện trường học

LÊ THI CHINH

B Í ■■V -y ù

(CHỦ BIỀN)

TT TT-TV * ĐHQGHN

02030
ÍẢT BAN GIÀO DỤC


LÊ THỊ CHINH (Chủ biên)
LÊ THỊ THANH HỔNG - NGUYỄN THỊ KIM PHƯƠNG - TRẨN THỊ NGỌC THANH
1

9

1

9

PHƯƠNG PHÁP VÀ KINH NGHIỆM
■
TUYẾN TRUYỀN, GIỚI THIỆU SÁCH
TRONG THƯ VIỆN
TRƯÒNG HỌC
■
■
*

m

(Tái bản lần thứ hai)

NHÀ XUẤT BẢN GIÁO DỤC VIỆT NAM


Công ty cổ phần Sách dân tộc - Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam giữ quyén cõng bố tác phẩm
39-2010/CXB/365-11/GD

Mã số : 8I698tO-CDT


Lời nói dầu
Tuyên truyền, giới thiệu sách là hoạt động nghiệp vụ quan trọng trong các
thư viện, đặc biệt là thư viện trường học. Đây là yếu tố cơ bản đánh giá hiệu quả
hoạt động của thư viện trường phổ thơng. Hoạt động này nhằm mục tiêu khai thác
tồn diện vốn tài liệu đồng thời là phương thức lôi cuốn bạn đọc đến với thư viện
một cách hĩru hiệu nhất. Đây cũng là hoạt động nghiệp vụ đặc thù của các thư viện
trường học. Tuyên truyền, giới thiệu sách đòi hỏi sự kết hợp chặt chẽ, hài hoà giữa
nghiệp vụ thư viện, kĩ năng sư phạm, khả năng viết, khả năng tổ chức, trình bày
của cán bộ, giáo viên thư viện về sách.
Những năm gần đáy, công tác tuyên truyền giới thiệu sách trong thư viện đã
được chú trọng nhằm khai thác hiệu quả vốn tài liệu thư viện phục vụ nhu cầu
giảng dạy, học tập của giáo viên và học sinh. Giới thiệu sách đã trở thành hoạt
động thường xuyên của các thư viện trường học và trở thành nội dung chính trong
các Hội thi cán bộ, giáo viên thư viện giỏi các cấp từ cơ sở đến toàn quốc trong
nhiều năm nay.
Tuy nhiên, đến nay chưa có tài liệu nào hướng dẫn nghiệp vụ và cung cấp
kinh nghiệm về công tác tuyên truyền, giới thiệu sách. Nhằm đáp ứng nhu cầu của

cán bộ, giáo viên làm công tác thư viện trường học, Nhà xuất bản Giáo dục xuất
bản cuốn sách “Phương pháp và kinh nghiệm tuyên truyền, giới thiệu sách trong
thư viện trường học” . Sách gồm ba chương và một phụ lục:
Chươiig I: Các hình thức tuyên truyền, giới thiệu sách trong thư viện trường học
Chương II: Phương pháp, kinh nghiệm tuyên truyền, giới thiệu sách
Chương HI: Một s ố bài tuyên truyền, giới thiệu, điểm sách tiêu biểu
Phụ lục: Một s ố hình ảnh về hoạt động tuyên truyền, giới thiệu sách
Chương I nêu cách thức tổ chức đa dạng các hình thức tuyên truyền tài liệu
trong thư viện trường học như: điểm sách, giới thiệu sách, kể chuyện theo sách,
đọc to nghe chung, vẽ tranh theo sách, diễn kịch theo sách, tổ chức các cuộc thi
tìm hiểu về sách, nói chuyện về sách,... Chương II tuyển chọn những bài viết đặc
sắc về cách lựa chọn sách, viết và trình bày bài tuyên truvền, giới thiệu cho các thể
loại sách khác nhau như sách Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí, khoa học tự nhiên, sách
3


Đạo đức,... cùng với việc sử dụng kĩ năng nghiệp vụ sư phạm, công nghệ thông tin
một cách hiệu quả nhất. Chương III tập hợp những bài giới thiệu, điểm sách đặc
trưng, tiêu biểu của các cán bộ, giáo viên thư viện đã được giải cao trong các hội
thi cán bộ, giáo viên thư viện giỏi toàn quốc và của các nhà văn, nhà báo. Cán bộ,
giáo viên thư viện có thể tham khảo những bài viết này trong quá trình tác nghiệp
và tham dự các Hội thi cán bộ, giáo viên thư viện giỏi các cấp.
Trong quá trình biên soạn cuốn sách này, chúng tôi đã rất cố găng khi xử lí
tư liệu, tuy nhiên khơng tránh khỏi những thiếu sót, chúng tơi mong muốn nhận
được ý kiến đóng góp của các đồng nghiệp và bạn đọc để bổ sung, hoàn chỉnh cho
những lần xuất bản sau.

Các tác gia

4

Chương I

CÁC HÌNH THỨC TUN TRUYỀN SÁCH
TRONG THƯVÍỆN TRƯỜNG HỌC
A. ĐẶC ĐIỂM Củ a h o ạ t đ ộ n g t u y ê n t r u y ề n
TRONG CÔNG TÁC THƯ VIỆN TRƯỜNG HỌC
1. Khái niệm
Tuyên truyền là hoạt động phổ biến trong đời sống xã hội hiện nay. Hoạt
động tuyên truvển dược áp dụng rộng rãi trong các lĩnh vực chính trị, kinh tế, vãn
hoá và xã hội. Hoạt động tuyên truyền là phương thức tác động tới tâm lí của con
người nhằm điều khiển ý thức, quan điểm và hành động của con người theo mục
tiêu dược đặt ra từ trước.
Trong công tác thư viện, hoạt động tuyên truyền được sử dụng chủ yếu trong
công tác đưa sách tới bạn đọc. Đây là tổ hợp các hoạt động tác động tới tâm lí của
người đọc, tạo nên sự hấp dẫn của sách với bạn đọc.

2. Đặc điểm của hoạt động tuyên truyền
Là một dạng hoạt động xã hội, tuyên truyền có đối tượng nhất định. Đối
tượng ở đây là người tiếp nhận hoạt động này. Trong hoạt động tuyên truyền,
người truyền dạt thông tin ln có ý thức tác động vào khách thể nhàm thay đổi
hành vi, thái độ và cách ứng xử của họ.
-

Hoạt động tuyên truyền là một hệ thống bao gồm ba yếu tố chính: người

tuyên truyền, phương tiện tuyên truyền và người tiếp nhận tuyên truyền. Hiệu quả
của hoạt động tuyên truyền phụ thuộc rất nhiều vào nội dung, phương pháp, tính
chất, đặc điểm của tuyên truyền, sự phối hợp, tác động và ảnh hưởng qua lại giữa

các yếu tố này. Bên cạnh đó, các yếu tố như mơi trường văn hoá, xã hội, lịch sử
cộng đồng cũng tác động tới hiệu quả của hoạt động tuyên truyền.
5


- Hoạt động tuyên truyền như một hiện tượng văn hoá, kinh tế, xã hội. Các
nhà khoa học đã nghiên cứu hoạt đông này trên nhiều phương diện khác nhau dựa
theo tính chất chuyên ngành của họ. Hoạt động tuyên truyền đóng vai trị quan
trọng trong sự phát triển của nền văn minh xã hội loài người.
- v ể phương diện thông tin học, tuyên truyền là một trong các hình thức
thơng tin đại chúng. Trong lĩnh vực thương mại, tuyên truyền quảng cáo nhằm
cung cấp các thông tin về sản phẩm như hình dáng, giá cả, mẫu mã, chất liệu, đặc
tính kĩ thuật,... của sản phẩm. Trong lĩnh vực chính trị, tuyên truyền thường sử
dụng các quy luật tâm lí của con người để truyền đạt, quảng bá, giáo dục và thuyết
phục xã hội (hoặc một cộng đồng, một nhóm người,...) thuận theo các quan điểm,
chủ trương, chính sách của Nhà nước hoặc một tổ chức chính trị nào đó.

3. Các hình thức tun truyền
Trên cơ sở các tiêu chí khác nhau, người ta chia hoạt động tuyên truyền thành
nhiều loại:
- Theo cách thức sử dụng ngôn Rgữ và các phương tiện trực quan trong hoạt
động tuyên truyền, người ta chia hoạt động này thành hai loại: tuyên truyền bằng
lời nói và tun truyền bằng hình ảnh, phương tiện trực quan.
- Dựa theo mục đích của hoạt động tuyên truyền, người ta chia ra hai loại:
tuyên truyền quảng cáo thương mại và tuyên truyền chính trị.
- Dựa vào các lĩnh vực hoạt động của tuyên truyền, người ta phân định ra các
loại: tuyên truyền quảng cáo kinh tế; tuyên truyền giáo dục; tuyên truyền y tế;
tuyên truyền chính sách;...
Dựa trên cách thức sử dụng ngôn ngữ và các phương tiện trực quan trong
tuyên truyền, hoạt động tuyên truyền trong các thư viện dược phàn chiathành các

loại hình chủ yếu: tun truyền bằng lời nói (hay cịn gọi là tun truyền miộng)
và tuyên truyền trực quan. Trong điều kiện thực tế, các thư viện có thể phối hợp cả
hai hình thức tuyên truyền này.
Công tác tuyên truyền sách của thư viện là tổ hợp tất cả các hình thức và
phương pháp tuyên truyền miệng và trực quan về các tài liệu, sách cho bạn đọc.
Bên cạnh đó, hình thức và phương pháp tuyên truyền (miệng và trực quan) lại có


những đặc điếm, biểu hiện khác nhau phụ thuộc vào đối tượng tuyên truyền cụ thể,
dành cho tất cả bạn đọc hoặc chỉ dành cho một số bạn đọc nhất định.
Ví dụ: Khi tổ chức một buổi tuyên truyền, giới thiệu sách trong trường học,
đối tượng giới thiệu sách có thể là tồn thể giáo viên, cán bộ, cơng nhân viên và
học sinh của nhà trường. Nhưng cũng có những buổi tuyên truyền, đối tượr.g tuyên
truyền chỉ bao gồm học sinh (hoặc giáo viên và học sinh, hoặc giáo viên) của một
khối lớp, một lớp. Thậm chí, có những buổi tuyên truyền đối tượng chỉ gồm một
nhóm giáo viên hoặc nhóm học sinh theo một tiêu chí nào đó, chẳng hạn như:
những học sinh giỏi vãn, những học sinh giỏi tốn, những học sinh u thích mơn
Lịch sử,...
Chính vì đặc thù này mà công tác tuyên truyền, giới thiệu sách trong thư viện
trườniì học vơ cùng phong phú, đa dạng, hấp dẫn.

B. TUYÊN TRUYỀN MIỆNG
t

I. NHỬNG VẤN ĐỀ CHUNG CỬA TUYÊN TRUYỀN MIỆNG

1. Khái niêm
Tuyên truyền miệng là hình thức phổ biến nhất trong hoạt động tuyên truyền.
Đây là một hình thức tun truyền được tiến hành thơng qua ngơn ngữ sống động
để thuyết phục người nghe.

Tuyên truyền miệng được loài người sử dụng từ xa xưa. Ngay trong xã hội
phong kiến, ơng cha chúng ta đã sử dụng hình thức tuyên truyền này để động viên
người dân tham gia chống giặc ngoại xâm, bảo vệ đất nước. Từ xa xưa, người sản
xuất dã biết quảng bá cho các sản phẩm của mình. Khi khoa học kĩ thuật phát
triển, các hình thức tuyên truyền, quảng cáo cũng phát triển theo với nhiều hình
thức đa dạng thơng qua báo, tạp chí, đài phát thanh, truyền hình, mạng internet,...
Tuỵ nhiên, hình thức tuyên truyền miệng vẫn được sử dụng một cách rất phổ biến bởi
tính hiệu quả và sự tiện ích của nó.
7


2. Đặc điểm, vai trò của tuyên truyền miệng
- Tuyên truyền miệng sử dụng ngơn ngữ sống động nên địi hỏi mức độ linh
hoạt tư duy ngôn ngữ cao. Hiệu quả tuyên truyền miệng phụ thuộc vào khả năng tư
duy ngôn ngữ không chỉ của người tuyên truyền mà cả người tiếp nhận. Vì vậy,
người tuyên truyền phải xây dựng được các thông điệp inột cách dễ hiểu và phù
hợp với đối tượng lĩnh hội. Nội dung tuyên truyền phải kịp thời, ngắn gọn, súc tích
và chính xác giúp cho bạn đọc lĩnh hội nhanh nhất.
- Giao tiếp ngôn ngữ là cơ sở chính trong hoạt động tuyên truyền miệng. Tuy
nhiên, đây cũng là hoạt động tương tác giữa người tuyên truyền và ngưởi tiếp
nhận. Vì vậy, các hành vi phi ngơn ngữ có vai trị hết sức quan trọng. Người tuyên
truyền có thể quan sát trực tiếp tâm trạng và phản ứng của người nghe, từ đó có thể
thay đổi tốc độ, cách thức tuyên truyền nhằm nàng cao hiệu quả của hoạt động nàv
- Tuyên truyền miệng rất dễ áp dụng trong các thư viện trường học. Chúng ta
có thể áp dụng hình thức này theo nhiều cách khác nhau, phù hợp với đối tượng
lĩnh hội (giáo viên, học sinh tiểu học, học sinh trung học, học sinh từng khối
lớp,...).
- Hiệu quả và chất lượng của hoạt động tuvên truyền miệng phụ thuiộc rất
nhiều vào các yếu tố chủ quan và khách quan. Trước hết, đối với người tuyên
truyền sách, đây là nghệ thuật chiếm lĩnh đối tượng. Người tuyên truyền sách cần

có kiến thức, sự hiểu biết vể tâm lí của người nghe. Muốn hoạt động tuyên truyền
sách trong thư viện trường học hiệu quả, cán bộ, giáo viên thư viện cần nẵm bắt
được tâm lí lứa tuổi của các đối tượng tuyên truyền, của học sinh từng cấp h(Ọc. Từ
việc nắm bắt này, cán bộ, giáo viên thư viện có thể đề ra cho mình biện pháp tuyên
truyền phù hợp. Tuy nhiên, cho dù là cùng tuyên truyền cho một đối tượn;g nhất
định thì việc sử dụng các biện pháp tuyên truyền cũng cần mểm dẻo, linh hoạt đôi
với từng loại sách, từng cuốn sách cụ thể. Người lĩnh hội cũng cần có hứng tihú với
nội dung tuyên truyền, đồng thời môi trường tuyên truyền cũng cần phảii được
chuẩn bị tốt.

8


3. Các yếu tố ảnh hưởng tới tuyên truyền miệng
a) Ngôn ngữ tuyên truyền
Ngôn ngữ là yếu tố chủ đạo quyết định tính hiệu quả của tuyên truyền miệng.
Muốn đạt được hiệu quả cao của ngôn ngữ, trong tuyên truyền, người cán bộ, giáo
viên thư viện cần đám bảo: tính đúng đắn của ngữ pháp; tính dễ hiểu, dễ nắm bắt
của ngỏn ngữ; khả năng truyền đạt và các cảm xúc, tình cảm gắn liền với sách của
ngơn ngữ. Ví dụ: Hiệu quả của việc tuyên truyền cuốn sách M ẹ oi hãy yêu con
lần nữa, của nhiều tác giả do NXB Giáo dục xuất bản nãm 2005 sẽ đạt hiệu quá
cao nếu giáo viên thư viện có khả năng diễn đạí ngón ngữ mộl cách có cảm xúc về
tình mẹ con, về tình cảm gia đình, điều đó sẽ tác động tích cực tới học sinh và
chắc chắc sẽ nhiều học sinh tìm tới cuốn sách này.
- Tính đúng đắn cúa ngơn ngữ nói: Tiếng nói phải chuẩn hố, đúng về ngữ
pháp và vãn phong sử dựng. Người tuyên truyền sách cần chú ý tới các kĩ nâng
ngôn ngữ và đặc điểm mơi trường xã hội của nhóm bạn đọc mà chúng ta hướng
tới. Tiếng nói là phương tiện giao tiếp hằng ngày và như vậy cũng cần thích ứng
vói mơi trường xung quanh. Ngơn ngữ được sử dụng đúng là nói với bạn đọc bằng
tiếng mẹ đẻ, tuân theo đúng ngữ pháp và tránh các từ ngoại lai. Hiếu được ngôn

ngữ trước hết thể hiện ớ sự sử dụng nó một cách trơi chảy. Người tun truyền cần
cố gắng sử dụng ngơn ngữ nói khi tun truyền sách với khả nãng sấp xếp các câu
đúng, thuần thục. Ngôn ngữ sử dụng không đúng của người tuyên truyền sẽ ảnh
hướng không tốt tới việc lĩnh hội của người nghe. Sự không phù hợp giữa điệu bộ
và ý nghĩa của từ ngữ sẽ gây nẽn sự khơng hiểu, khó hiểu thậm chí khó chịu ở
người nghe. Sử dụng khơng dúng ngón ngữ nói khi tun truyền sách nhiều khi
cịn làm cho người nghe chỉ chú ý tới hình thức diễn đạt mà không chú ý tới nội
dung tuyên truyền. Tất nhiên trường hợp này sẽ làm giám hiệu quả của hoạt động
tun truyền sách.
- Tính dễ hiểu của ngơn ngữ và nội dung tuyên truyền: Một trong những yêu cầu
của tuyên truyền là tính dễ hiểu. Tính dễ hiểu phụ thuộc vào nhiều yếu tô như: ý nghĩa
của từ, độ dài, tính phức tạp, ý nghĩa trừu tượng của câu. Điều này đặc biệt quan trọng
khi tổ chức các hình thức tuyên truyền sách cho đối tượng là học sinh nhỏ tuổi. Đối
9


với lứa tuổi này cần dùng những cáu ngắn, cụ thể, dễ hiểu, gần gũi đế giúp các em
lĩnh hội nội dung tuyên truyền một cách dề dàng và hứno thú với sách.
-

Tính chất xúc cảm trong q trình tun truvền miệng: Tun truyền miệng

khơng chí truyền đạt về sách (nội dung sách, hình thức sách,...) mà phải tạo ra
được cảm xúc và tình cảm phù hợp ớ bạn đọc. Muốn tạo ra dược xúc cảm tốt ở bạn
đọc, người tun truyền phải sử dụng ngơn ngữ ngữ giàu hình tượng. Vai trị đặc
biệt của xúc cảm ngơn ngữ trong luyên truyển sách sẽ tãng lén gấp bội khi bạn đọc
có phản ứng tích cực về sách, lơi kéo được bạn đọc đến với sách. Lời nói trở nên
vơ cùng quan trọng và là phương tiện duy nhất để hướng tới xúc cảm, tình cảm và
ý thức của bạn đọc.

b) Thiết kế bài tuyên truyền
Hiệu quả của hoạt động tuyên truyền miệng không chỉ phụ thuộc vào việc lựa
chọn các yếu tố, phương ỉhức thể hiện mà còn phụ thuộc vào cách thức thiết kế bài
tuyên truyền. Trong quá trình thiết kế bài nói cần đặc biệt chú ý tới dung lượng về
nội dung, nghệ thuật của sách sao cho vừa phải. Thiết kế bài tuyên truyển trước
hết cần căn cứ vào mục đích, thành phần của đổi tượng bạn đọc.

c) Diễn đạt trong bài tuyên truyền
Có nhiều cách diễn đạt khác nhau để tuyên truyền, nhưng vấn để đặt ra là làm
thế nào để việc tuyên truyền sách có hiệu quả nhất. Hoạt động tuyên truy ền sách
không chỉ phụ thuộc vào nội dung, ngôn ngữ tuyên truyền mà cịn phụ thiưộc vào
các yếu tố như giọng nói, ngữ điệu và các hành vi phi ngôn ngữ của người cán bộ,
giáo viên thư viện.
Các yếu tô trên tác động tới bạn đọc nhiều khi khỏng phụ thuộc vào n<ội dung
tun truyền mà hồn tồn mang tính chất tâm lí, bởi chúng tạo ra sự phù h'Ợp giữa
các trạng thái xúc cảm và thái độ của bạn đọc đối với sách và người tuyên tiruyền.
Diễn đạt khi tuyên truyền sách cần đặc biệt chú ý tới nhịp độ ngôn n:gữ, ngữ
điệu, các phương tiện biếu cảm và cách thức kết luận.
Đế tạo ra sự chú ý của bạn đọc thì người cán bộ, giáo viên thư viện inên nói
với nhịp độ phù hợp. Nếu nói q nhanh thì người đọc sẽ khó lĩnh hội và ghi nhớ.

10


Hơn nữa khi tiếp nhận thông tin truyền đạt nhanh thì người nghe ln ở trạng thái
cáng thẳng, do đó chóng mệt mỏi.
Nếu người tuyên truyền sách chỉ dùng một nhịp điệu truyền đạt thì sẽ ảnh
hưởng xấu tới tính bền vững của sự chú ý ớ người nghe. Người tuyên truyền
sách có thể dùng cách tăng hoặc giảm nhịp điệu truyền đạt hoặc nhấn mạnh
một đoạn nào đó trcng bài nói (một cách phù hợp với nội dung) thì sẽ lôi cuốn

được bạn đọc hơn.
Ngữ điệu là sự biểu hiện về cao độ, trường độ của giọng nói. Giọng nói phù
hợp mà thực ch?t là kĩ năng sử dụng ngữ điệu và thay đổi cường độ ngôn ngữ của
người tuyên tru /ển là một công cụ quan trọng trong tuyên truyền miệng. Nếu
chúng ta nói dài. đơn điệu sẽ làm mất đi sự chú ý của người nghe, nhất là đối với
các em học sinl nhỏ tuổi cấp Tiểu học. Vì thế, cần cân nhắc để chia bài tuyên
truyền thành tùi g đoạn hợp lí, sử dụng ngữ điệu khác nhau nhằm đạt hiệu quả
truyền đạt cao ri. lất.
Làm chủ gi )ng nói, truyền đạt với một tình cảm và xúc cảm phù hợp với nội
dung của sách 1 yếu tố rất quan trọng trong tuyên truyền miệng. Ngữ điệu nhất
thiết phải phù hợ ’với nội dung của sách và kết hợp vói việc nhấn mạnh các ý chính.

d) Ảnh hưởng của người tuyên íruyển, giới thiệu sách
Đặc điểm cd bản của tuyên truyền miệng là có sự tiếp xúc trực tiếp của người
tuyên truyền và bạn đọc. Vì thế, kết quả của hoạt động này không chỉ phụ thuộc
vào nội dung bà; nói mà cịn phụ thuộc vào năng lực của người tuyên truyền (cán
bộ, giáo viên thu viện,...).
Muốn tuyên truyền một cách thuyết phục thì người ĩuyên truyền phải nắm
được nghệ thuật truyền đạt. Một trong những đặc điểm tâm lí quan trọng của
người tuyên truyên sách là phải có tư duy mềm dẻo, biết cách làm cho việc tuyên
truyền sách của mình phù hợp với tình huống, hoàn cảnh và đối tượng bạn đọc.
Cán bộ, giáo viên thư viện phải am hiểu về sách và sử dụng một cách hiệu quả hệ
thống hành vi phi ngôn ngữ sao cho phù hợp với nội dung cùa sách và nội dung bài
tuyên truyền.
Người tuyên :ruyển sách phải chú ý tới giọng nói. Giọng nói phải có cường độ
phù hợp. Tuyên >ruyền sách trong môi trường sư phạm nên sử dụng giọng nói
11


mềm mại, dịu dàng, truyền cảm, không mạnh quá hay đồu quá, nhẹ quá gây sự

khó chịu của người nghe, cần phải biết sử dụng ngữ điệu lên, xuống phù hợp.
Sự chú ý cúa người nghe như là một yếu tố tâm lí quan trọng trong tuyên
truyền miệng. Khi tuyên truvền sách cần tạo ra được sự chú ý của bạn đọc ngay từ
đầu và duy trì sự chú ý đó trong suốt q trình truyền đạt. Tun truvền miệng nên
bắt đẩu bằng sự độc đáo, mới mẻ với sự trình bày một cách lí thú về vấn đề có liên
quan tới cả nội dung, hình thức và một số nét đặc thù cùa sách.
Duy trì sự chú ý của người nghe trong quá trình tuyên truyền miệng là việc
làm rất cần thiết. Đâv là việc làm rất khó bới chính sự hưng phân hay ức chế của
q trình nhận thức sẽ quyết định trạng thái của người nghe. Nếu tuyên truyền về
sách quá đơn điệu, tác động liên tục, kéo dài tới người nghe thì quá trình ức chế
tất yếu sẽ xảy ra. từ đó khơng duy trì được chú ý của họ, nhất là đối với học sinh
nhỏ tuổi.
Cán bộ, giáo viên thư viện có thể sử dụng một số cách thức sau để duy trì sự
chú ý cúa người nghe như:
- Gọi tên một học sinh dự buổi giới thiệu sách và hỏi vềmột vấn đề nào đó
đang trình bày để hiểu thêm về sự nhận thức của học sinh.
- Sử dụng các ngữ đoạn, các câu hỏi ngỏ, tạo ra tình huống có vấn để để thúc
đấy tư duy của người nghe.
- Làm chủ tốc độ và nhịp điệu truyền đạt phù hợp với quy luật tri giác, lĩnh
hội của bạn đọc từng lứa tuổi.
- Bao quát lớp học, hội trường, phòng đọc bằng mắt.
- Dần chứng bằng những sự kiện, chi tiết tiêu biểu, độc đáo về sách.
- Sử dụng một vài câu hỏi, câu nói hài hước nhằm tạo thư giãn cho người
nghe...

12


II. CÁC PHƯƠNG PHÁP TUYÊN TRUYÊN MĨỆNG TRONG THƯ VIỆN
TRƯỜNG HỌC

1. Kể chuyện theo sách
Con người thường cảm thụ ngôn ngữ băng hai cách: đọc và nghe. Khi đọc,
người ta có thê cảm thu trực tiếp tác phẩm, khi nghe con người sẽ cảm thụ tác
phẩm gián tiếp qua trung gian là người kể, neười đọc. Mỗi hình thức cảm thu đều
có tác dung và thế mạnh riêng. Kể chuyện theo sách là phương pháp tuyên truyên
tác động tới neười nghe bằng âm thanh ngơn ngữ. Chính nhờ đặc thù này mà kể
chuyện theo sách có sức truyền cảm, lơi cuốn, hấp dẫn đặc biệt.
Kể chuyện theo sách là một trong những hình thức tuyên truyền sách phổ
biến nhất trong các thư viện. Đây là hình thức tuyên truyền miệng mang lại hiệu
quả cao, dễ thực hiện, đặc biệt phù hợp với trường học, nhất là cấp Tiểu học. Tổ
chức tốt hoạt động kể chuyện theo sách sẽ đạt được mục tiêu kép: xây dựng văn
hoá đọc và rèn luyện ngôn ngữ cho trẻ.
Đối với (hư viện trường học. kể chuyện theo sách là hoạt động giúp cho việc
vận hành kho sách của thư viện, phát huy tác dụng của sách đối với bạn đọc.
Chính hoạt động này góp phẩn giúp cho bạn đọc thoả mãn được nhu cầu về sách,
khơi dậy phong trào đọc sách và rèn luyện kĩ năng kể chuyện cho học sinh.
Hoạt động kê chuyện theo sách cịn giúp cho việc xây dựng thói quen đọc
sách và làm theo sách của học sinh, góp phần xây dụng văn hoá đọc trong điều
kiện các phương tiện nghe nhìn phát triển rầm rộ như hiện nay.
Đối với học sinh, hoạt động kể chuyện theo sách sẽ giúp trẻ làm quen với
sách, mớ rộng nhận thức cho các em về thế giới xung quanh, bồi dưỡng cho các
em những tinh cảm lành mạnh, những ước mơ đẹp. giúp các em cảm nhận được vẻ
đẹp tự nhiên, vẻ đẹp trong các mối quan hê xã hội và vẻ đẹp của ngơn ngữ.
Hoạt động kể chuyện theo sách góp phần phát triển ngôn ngữ cho học sinh,
đặc biệt là học sinh tiểu học. Chính hoạt động này giúp cho trẻ phát âm chính xác
tiếng mẹ đẻ, làm giàu vốn từ, phát triển khả năng diễn đạt mạch lạc, rõ ràng cho
các em, hình thành khả năng sử dụng ngơn ngữ, giọng điệu phù hợp với đối tựợng
và hoàn cảnh giao tiếp.

Kể chuyện theo sách rèn luyện kĩ năng đọc, kể diễn cảm, thể hiện tác phẩm
dưới các hình thức khác nhau.
Có hai hình thức kể chuyện theo sách: tổ chức kể chuyện thường xuyên và tổ
chức các cuộc thi kể chuyện.

a) Kể chuyện theo sách thường xuyên
Kể chuyện theo sách thường xuyên được tiến hành bình thường trong hoạt
động cửa thư viện trường học. Hằng ngày, thư viện tổ chức cho các em học sinh
đọc và kể chuyện theo sách, hoặc tiến hành lồng ghếp trong các buổi sinh hoạt
lớp, giải lao giữa các giờ học, trong các buổi sinh hoạt Đội Thiếu niên Tiền ph-ong
Hồ Chí Minh, Sao nhi đồng, sinh hoạt lớp, chào cờ đầu tuần,...
Khi tiến hành kể chuyện theo sách như một hoạt động độc lập, các thư viện
có thể lựa chọn những câu chuyện theo hoặc không theo một đề tài cụ thể. N ếu kể
chuyện theo sách được tổ chức nhân dịp kỉ niệm các ngày lễ lớn, các đợt tuyên
truyền cho một phong trào thì phải chọn những câu chuyện có nội dung phù hợp
với ý nghĩa của các ngày lễ, đợt kỉ niệm đó. Với mỗi đề tài, ngày lễ người tổ c hức
cần lựa chọn những câu chuyện phù hợp, tiêu biểu, có ý nghĩa giáo dục sâu sắc.
Ví dụ: Kể chuyện về gương các anh hùng, thương binh, liệt sĩ nhân Ngày
Thương binh, liệt sĩ 27 - 7; Kể chuyện về các mẹ, các chị nhân Ngày Quốc tế Phụ
nữ 8 - 3; Kể chuyện về các gương thiếu nhi dũng cảm, vươn lên trong học tập
nhân ngày thành lập Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh; Kể chuyệm về
những gương người tốt, việc tốt, gương học sinh nghèo vượt khó nhân Ngàỵ vì
người nghèo 17 - 10;...
Kể chuyện có đặc thù là dùng ngơn ngữ của mình để kể lại nội dung của tác
phẩm, nghĩa là trong khi tiến hành, người kể có thể thêm bớt những chi tiết khiông
làm ảnh hưởng đến việc hiểu nội dung câu chuyện. Người kể phải dùng nghệ thuật
của mình để truyền đạt một cách sinh động nội dung của tác phẩm đến với ng^ười
nghe. Tuy nhiên, việc này khơng có nghĩa là tuv tiện thêm bớt hoặc cắt xén Hàm
tác phẩm khơng cịn trọn vẹn, khơng đảm bảo tính khoa học. Nếu người kể khiơne

có vốn ngơn ngữ cần thiết và thiếu linh hoạt thì khi kể cần bám sát, nắm chắc n;gôn
ngữ của tác phẩm, đặc biệt ở những đoạn đối thoại sinh động và ở những đioạn
ngơn từ có tính nghệ thuật cao.

14


Khi tiến hành buổi kể chuyện theo sách có nhiều người tham gia, người tổ
chức (thường là cán bộ thư viện hoặc giáo viên, cán bộ Đoàn, Đội,...) phải nêu
được ý nghĩa đề tài của ngày kể chuyện theo sách. Sau đó, có thể điểm các sách vể
đề tài kể chuyện. Nếu có nhiéu học sinh tham gia kể chuyện theo sách thì có thể
bố trí theo thứ tự của nội dung các càu chuyện hoặc theo thời gian,...

b) Tổ chức cuộc thi kể chuyện theo sách
* Chủ đê thỉ kẻ chuyện theo sách
Cuộc thi kể chuvện theo sách thường có đề tài, chủ đề, chủ điểm ấn định trước.
Ví dụ: Em yêu quê hương em; Công cha, nghĩa mẹ, ơn thầy; Uống nước nhớ
nguồn; Kể chuyện đạo đức; Kể chuyện lịch sử;...
Một cuộc thi kể chuyện theo sách muốn đạt hiệu quả cao phải có sự hội tụ
của nhiều yếu tố. Trong đó, yếu tố có vai trị đặc biệt quan trọng quyết định chất
lượng của các cuộc thi kể chuyện theo sách là chọn người kể chuyện. Thư viện cần
chọn những học sinh có khả năng kể và diễn đạt nội dung câu chuyện một cách
mạch lạc, lôi cuốn và hấp dẫn. Người kể chuyện muốn đạt được hiệu quả cao, cần
chú ý các điểm sau:
- Chọn câu chuyện tiêu biểu, sát hợp nhất với đề tài cuộc thi. Có thể chọn
những câu chuyện vừa phù hợp đề tài vừa mang dấu ấn, đặc điểm của địa phương,
có dung lượng vừa phải.
- Có sáng tạo khi kể chuyện, biết cách sắp xếp câu chuyện một cách hợp lí,
khóng nhất thiết phải tuân thủ đúng thứ tự của câu chuyện được kể trong sách,
miễn sao lôgic, chặt chẽ.

- Biết liên hệ với bản thân, với tình hình đất nước, địa phương, nhà trường, lớp
học khi kể chuyện. Điều này mang lại cho câu chuyện ý nghĩa giáo dục sâu sắc.
- Hiểu rõ nội dung, tính tư tưởng của câu chuyện, phát hiện được ẩn ý trong
câu chuyện.
- Về nghệ thuật kể chuyện: phải biết khai thác những tình tiết lí thú, hay của
câu chuyện; có cách kể thích hợp với nội dung câu chuyện; có sự phối hợp nhuần
nhuyễn giữa giọng nói, động tác, nét mặt, cử chỉ, điệu bộ.
- Nắm được tâm lí người nghe và ước lượng thời gian kể chính xác.

15


Trong các thư viện ớ nước ta hiện nay. ngoài hình thức kê chuyện truyền
thơng, đã xuất hiện hình thức mới - tập thể hoá, sân khấu hoá việc kể chuyện theo
sách. Tuv nhiên, việc chọn những càu chuyện, trích đoạn đế thể hiện, minh hoạ
cho các nhân vật đòi hỏi phải chính xác, tinh tế. Đó có thê là những điểm nút của
câu chuyện, những đoạn có kịch tính cao,... Hình thức sân khấu hố kê chuyện
theo sách lơi cuốn, hấp dẫn được nhiều người xem nhưng cũng tốn nhiều cơn,g sức
tập luyện và kinh phí cho đầu tư trang phục, minh hoạ,...
* Phương pháp tổ chức thi k ể chuyện theo sách
- Chuẩn bị tác phẩm :
+ Muốn hoạt động kể chuyện theo sách đạt hiệu quả, cán bộ, giáo viêm thư
viên phải chuẩn bị kĩ lưỡng về tác phẩm. Trong quá trình chuẩn bị, ngươi kể
chuvện phải nghiên cứu kĩ tác phẩm, hiểu thấu chủ ý của tác giả, hồn cảnh sáng
tác, tìm hiểu sâu về các nhân vật và hành động của các nhân vật trong câu chiuyện
đó. Chuẩn bị kĩ về nội dung sẽ giúp người kể truyền đạt tác phẩm một cách imạch
lạc, say mê tựa hồ như đang chứng kiến về những sự kiện đang diễn ra trong s.ách.
+ Để chiếm được sự chứ ý và lòng tin của người nghe, giọng kể phải Ció sức
thuyết phục. Điều đó chỉ có được khi đã chuẩn bị kĩ lưỡng về tác phẩm. Trong quá
trình chuẩn bị, người kể chuyện cần có sự nhập tám vào tác phẩm tới mức đ ộ có

thể truyền đạt cả thái độ, tình cảm của mình đối với tác phẩm, nhân vật và mhững
tình huống diễn biến của câu chuyện. Như vậy, mới tạo được sự hứng thú của
người nghe và ngày càng thu hút họ đến với sách, say mê sách.
- Luyện cách k ể chuyện theo sách cho học sinh :
+ Muốn kể lại được tác phẩm, người đọc phải nắm chắc nội dung của sách.
Có thể tổ chức trong thư viện hai cách như sau nhằm giúp học sinh kê’ chuyện theo
sách đạt hiệu quả:
* Cách thứ nhất là giáo viên thư viện đọc cho các em nghe tác phẩm, sau đó
yêu cầu học sinh kê lại.
* Cách thứ hai là cho các em đọc sách sau đó yêu cầu các em kể lại câu chuyên.
- Đôi với học sinh các lớp 4, 5, 6, giáo viên thư viện có thể áp dụng hình thức
thứ hai. Đối với những học sinh nhỏ cấp Tiểu học. từ lớp 1 tới lớp 3, chúng ta có
thể áp dụng hình thức thứ nhất. Các bước tiến hành kể chuyện như sau:

16


Bước 1: Cán bộ, máo viên thư viện kể lại câu chuyện học sinh đã đọc trước
trong sách cho các em nghe. Giáo viên có thể kê từ hai đến ba lần. Tốc độ kè
chậm, sau đó nhanh dần. Bước kê nàv sẽ giúp các em tri giác trọn vẹn câu chuyên
và giúp các em nhớ kĩ các (ình tiết.
Bước 2: Đàm thoại với học sinh đ ể giúp các em hiểu tác phẩm
Giáo viên nên kết hợp giữa diễn giải cùng với việc đàin thoại với học sinh để
các em hiểu được nội dung chính của câu chuyện, nắm được giọng điệu của các
nhân vật trong truyện.
Chúng ta có thể đàm thoại với các em về tên các nhân vật trong truyện, địa
điểm, thời gian, hoàn cảnh xảy ra câu chuyện. Đàm thoại với học sinh về hành
động, tâm trạng, tính cách của nhân vật, giúp các em hiểu và có khả năng biểu
hiện được hành động, cử chỉ, lời nói, sắc mật, giọng điệu phù hợp với từng
nhân vật.

Phương pháp đàm thoại với các em về tác phẩm cần mang tính sư phạm cao
và phải phù hợp với lư duy, nhận thức của trẻ. Có nhiều cách đặt câu hỏi để giúp
các em nắm vững và tái hiện tác phẩm, giáo viên có thể đặt cho các em những câu
hịi tù dễ tới khó, lừ câu hỏi có thể trả lời ngấn, đơn giản tới câu hỏi có u cầu trả
lời có dẫn chứng, lí giải.
Muốn tái hiện tác phẩm, khi đàm thoại với học sinh, giáo viên cần chuẩn bị
hệ thống câu hòi dựa theo diễn biến câu chuyện để tạo thành dàn bài kê chuyện.
Câu hỏi dặt ra cần có yêu cầu học sinh nhắc lại nội dung một đoạn nào đó của câu
chuyện hoặc sử dụng những câu văn, câu nói của nhân vật trong tác phẩm, nhằm
tái hiện lại tác phẩm, nhớ lại ngữ điệu, giọng nói của nhân vật.
Ví dụ: Tổ chức cho các em kể câu chuyện Một cuộc đi xa (in trong sách Thỏ
Trắng và Thỏ N áu Cao Văn Tư. NXB Giáo dục. 2005), sau khi cho các em đọc kĩ
câu chuyện, giáo viên thư viện cùng đàm thoại với hoc sinh từ một số câu hỏi như:
- Trong câu chuvộn M ột cuộc di xa có những nhân vật nào? (Có bốn nhân vật
là Mèo Mun, Cún Con, Gà Cồ và Bồ Câu.)
- Công việc hằng ngày của Mèo Mun là gì? (Chăm lo việc bắt chuột.)
- Cơng việc hằng ngày của Cún Con là gì? (Đảm nhân việc giữ nhà ban đêm.)
ĐAI HỌC QUỐC GiA HA NÓI
TRUNG TẦM THÔNG TIN THƯ VIỆN


- Cơng việc hằng ngày của Gà Cồ là gì? (Đánh thức mọi người vào buổi sáng
và buổi trưa.)
- Mèo Mun, Cún Con và Gà Cồ sống ớ đâu? (Đều sống ở trên cạn.)
- Vì sao Mèo Mun, Cún Con. Gà Cồ lại quvết đinh thực hiện một chuyến đi
xa? (Vì nhàm chán với cơng việc hằng ngày ở trên mặt đất và mn có một cuộc
du ngoạn trên mặt nước xem có diều gì hấp dẫn khơng.)
- Ba nhân vật của chúng ta đã đi đâu và bằng cách nào? (Chu du trên dòng
suối bằng một chiếc mảng nhỏ.)
- Khi chu du trên dòng suối Mèo Mun, Cún Con, Gà Cổ đã gặp sự cơ' gì? (Bị

mắc cạn và quên đường về.)
- Ai đã đưa Mèo Mun. Cún Con, Gà Cồ trờ về nhà? (Chú Bồ Câu.)

Bước 3: Học sinh k ể lại lác phẩm
Các em có thể kê lại ngun vẹn tác phẩm bằng cách dùng chính ngơn ngữ
của mình. Giáo viên nên yêu cầu các em kể lại bằng ngôn ngữ ngắn gọn, mạchi lạc.
Trong khi các em kể, giáo viên theo dõi, lắng nghe và giúp đỡ các em khi cần
thiết. Giáo viên có thể nhắc nếu các em quên và sửa những đoạn các em k ể sai,
nhầm lẫn. Trone lúc một em kể chuyện, giáo viên yêu cầu các học sinh khác cùng
nghe và có thể yêu cầu kể tiếp hoặc kể lại câu chuyện. Sau khi học sinh kể xong
câu chuyện, giáo viên cần có lời nhận xét. Tuy nhiên, lời nhận xét của giáo
viên phái nhẹ nhàng, có tính dộng viên đê các em phấn khởi và thích thúi với
hoạt động kê chuyện.
Hình thức kể lại cáu chuyện khá phong phú. Giáo viên có thể u cầu một
học sinh kế lại tồn bộ câu chuyện, hoặc giáo viên kể chuyện cùng các em. iGiáo
viên có thê là người dẫn chuyện và mỗi học sinh thể hiện một nhân vật, kê chiuyện
theo cách phân vai,...

2. Điểm sách theo chủ để
Điểm sách là một hình thức tuvên truyền đậc biệt của thư viện bởi sự plhong
phú và đa dạng của nó. Điểm sách là một cuộc nói chun ngán gọn, trình bà^y nội
dung một số cuốn sách theo dàn bài được chuẩn bị kĩ càng, có phân tích và (đánh
18


giá tác phẩm vổ mặt tư tưởng, khoa học, nghệ thuật,... Điểm sách không phải là
việc kể lại đầy đủ nội dung cuốn sách mà chỉ gợi ra những vấn đề quan trọng và
chủ vếu nhằm gợi hứng thú để bạn đọc tìm đọc sách.
Điểm sách có những điểm giống với giới thiệu sách nhưng khác nhau về mức
độ 'à sự bao quát các tác phẩm. Nếu giới thiệu sách được áp dụng đối với một

CUỐI sách thì điểm sách được đề cập tới nhiều ấn phẩm. Khi điểm sách ngoài việc
đề cập tới nội dung, nghệ thuật của tác phẩm, cịn phải nêu được khái qt nội
dung của nhóm tác phẩm và điều quan trọng là nêu được sự khác nhau, nét đặc
trưng của mỗi tác phẩm để bạn đọc có thể lựa chọn theo đúng nhu cầu của mình.
Trong các thư viện trường học thường tổ chức ba hình thức điểm sách:
- Điểm sách như một hoạt động độc lập, khi nó khơng kèm theo các hoạt
độrụ khác. Đâv là hình thức điểm sách được tiến hành định kì của thư viện.
- Điểm sách kết hợp với các hoạt động tuyên truyền khác như: nói chuyện,
trưng bày sách, thảo luận sách,... Hình thức này thường được áp dụng khi thư viện
tổ cìức kỉ niệm các ngày lễ lớn của dân tộc với nhiều hoạt động khác nhau.
- Thi điểm sách: hoạt động trong các cuộc thi về tuyên truyền sách, tài liệu
của hư viện.
Khi tiến hành hoạt động điểm sách, cán bộ, giáo viên thư viện thực hiện qua
các >ước:
- Chọn chủ đề điểm sách;
- Chọn sách theo chủ đề;
- Chuẩn bị bài điểm sách;
- Lập kế hoạch, trình Ban Giám hiệu duyệt;
- Chuẩn bị phần minh hoạ cho buổi điểm sách (máy tính, trang thiết bị nghe
nhìn các hình ảnh minh hoạ,...).

a) Chọn chủ để điểm sách
Chủ đề của các buổi điểm sách rất đa dạng, phong phú. Tuỳ theo dối tượng
bạn lọc, chương trình giảng dạy cũng như các chương trình ngoại khố của nhà
trườig mà giáo viên thư viện chọn chủ đề điểm sách cho thiết thực, hiệu quả. Một
số d ủ đề điểm sách thường được tổ chức trong nhà trường là:
19


- Chủ đề phuc vụ cho một mơĩỉ học, ví dụ: Sách tham khảo mơn Địa lí;

- Chủ đề phục vụ một khối ỉớp, ví du: Sách tham khảo món Địa lí 8;
- Chủ đề có thể là một phần trong chương trình học, ví dụ: Văn học lãng mạn
Việt Nam;
- Chủ đề có thể về mộĩ tác giả văn học, ví du: Điểm sách về Nguyễn Du;
Điểm sách về Hồ chí Minh;
- Chủ để nói về một nhân vật, ví dụ: Điểm sách về Nguyễn Trãi;
- Chủ để có thể phục vụ việc học tập ngoại khố, ví dụ: Điểm sách về an tồn
giao thơng; Điểm sách về phịng chống tệ nan xã hội;
- Chủ đề về ngày lễ, ngày kỉ niệm, ví dụ: Điểm sách về ngày thành lập Đội
Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh ỉ 5 - 5, về ngày Nhà giáo Việt Nam 20 - 11;
Chủ đề về một giai đoạn lịch sử hoặc một trường phái, trào lưu vãn học, v í dụ:
Lịch sử chống Pháp, Vãn học hiện thực phê phán,...

b)Chọn sách theo chủ đề
Việc chọn sách theo chủ để có thể tiến hành trực tiếp trên giá sách (nếu kho
sách được xếp theo phân ỉoại - chữ cái) hoặc có thể tiến hành tìm kiếm lựa chọn
tên sách trên hệ thống mục lục phân loại. Ví dụ: Khi chuẩn bị giới thiệu sách về
các tác giả vãn học lăng mạn, cán bộ thư viện cần tìm sách trong kho tại mục
8(V)Ỉ hoặc tìm trong mục 8(V) trong hệ thống mục lục và lựa chọn, ghi lạ i tên
sách, kí hiệu kho và chọn sách theo danh mục đã lập.
Tuy nhiên, đối với mỗi chủ đề có thể có nhiều sách, việc lựa chọn những 1CUÔY1
sách tiêu biểu nhất cho chủ đề là việc làm cần thiết và quan trọng. Chúng ta C(ó thể
Ịựa chọn những cuốn sách có nhiều thơng tin nhất về chú đề và những cuốn c ó nội
dung tiêu biểu cho từng mảng của đề tài, những cuốn có nội dung đặc trưng,, tiêu
biểu của một khía cạnh của đề tài hoặc những cuốn có phương pháp viết độc dáo.
Ví dụ: Với chủ đề Văn học Việt Nam giai đoạn 1900 - 1945, chúng ta C(ó thể
chọn những cuốn sách tiêu biểu cho chủ đề này như sau:
- Chọn 1 - 2 cuốn sách có nội dung bao quát cả giai đoạn văn học, như cuốn
Văn học Việt Nam 1900 - 1945 (Nhiểu tác giả, NXB Giáo dục, 1997).

20


- Chọn một số sách tiêu biểu cho nhóm sách tham khảo vé tác phẩm có giảng
dạy trong chương trình Giáo dục Phổ thơng như: N hật k í trong tù của Hổ Chí
Minh; Tắt đèn của Ngơ Tất Tố; N am Cao - truyện ngắn tuyển chọn của NXB
Ván học in năin 2002...
- Chọn một số sách tiêu biểu cho nhóm sách về tác gia và tác phẩm như:
♦ H ồ C hí M inh - Tác gia tác phẩm , nghệ thuật ngôn từ (tc>). Nguyễn
Như Ý (Chủ biên), Nguvên An, Chu Huy. In lần thứ tư, NXB Giáo dục, 2005.
* Tản Đả - Vê tác gia và tác phẩm . Trịnh Bá Đĩnh, Nguyễn Đức Mậu. NXB
Giáo dục, 2002.
• Ngó Tất T ố - Vê tác gia và tác phẩm (tc>). Vũ Bằng, Bành Bảo, Ngơ
VTnh Bình, Mai Hương, Tôn Phương Lan. In lần thứ hai, NXB Giáo dục, 2003.
♦ Nam Cao - v ề tác gia và tác phẩm (tc>). Tơn Nữ Bích Thu. In lần thứ tư,
NXB Giáo duc, 2005.

c) Chuẩn bị bài điểm sách
Đây là còng việc rất quan trọng của hoạt động điểm sách. Sau khi chọn được
những cuốn sách phù hợp với chủ đề điểm sách, cán bộ, giáo viên thư viện bắt tay
vào việc viết bài điểm sách.
Một bài điểm sách thường được cấu tạo bởi ba phần chính: phần mở đầu,
phần điểm nội dung và nghệ thuật của các tác phẩm và phần kết luận.
•

Phẩn ,nở đẩu:

Phần mỏ đầu một bài điểm sách có thể thực hiện theo các cách sau:
- Nêư tầm quan trọng của chủ đề điểm sách.
- Nêu rrối liên quan của chủ đề điểm sách với chương trình giảng dạy trong

nhà trường.
- Nêu m íi quan hệ giữa thực tiễn, những vấn để mà bạn đọc quan tâm với chủ
đế (cách này !hường áp dụng khi điểm sách về khoa học kĩ thuật, về môi trường và
bảo vệ mơi tr ’ờng, về tài ngun,...).
Phần mí' đầu phải íhât ngắn gọn và súc tích, tránh rườm rà gây ấn tượng
không tốt chc người nghe.

21


• Phần điểm nội dung và nghệ thuật của sách
Trọng tâm của phần này là điểm lại những ý chính trong nội dung của sách.
Điếm phái lôgic, khoa học và sinh động, hấp dẫn thì mới tạo nên ở bạn đọc h ứng
thú tìm đọc sách sau khi nghe điếm sách. Khi điểm sách cũng cần chú ý phân tích
cách giải quyết vấn đề được nghiên cứu, phân tích nét đặc sắc của sáng tác, cốt
truyện, văn phong, nghệ thuật trang trí, trình bày tác phẩm,...
Mỗi loại sách có cách điểm khác nhau:
- Điểm sách vãn học: giới thiệu về tác giả, nói rõ đề tài, nội dung tư tưởng
của tác phẩm, phân tích một số đoạn, tình tiết hay nhất, đưa ra cách đánh giá
cúa mình và của người khác, nếu có thể nên mời các nhà phê bình đưa ra đ ánh
giá của họ.
- Điểm sách khoa học: nêu những vấn đề chính được giải quyết trorm sách,
có gì mới so với các cuốn sách khác cùng chuyên dề. những ứng dụng có thể có.
- Điểm sách kĩ thuật: nêu nội dung chính về đặc điểm, đặc tính của hiện
tượng, phương pháp sản xuất, chãm sóc, phịng trừ và liên hộ đến việc áp d ụng
chúng vào hoàn cảnh địa phương, trường học (nếu cần, giới thiệu các báng biểui, sơ
đồ thuộc nội dung sách để tăng sức thuyết phạc).
- Điểm sách mới: khi mới được bổ sung sách, thư viện cần chọn ra nh ững
sách hay nhất, có ý nghĩa đối với việc giảng dạy và học tập của giáo viên và học
sinh để tổ chức giới thiệu. Nếu sô' lượng sách nhiều, cán bộ thư viện có thế giới

thiệu thành nhiều kì, mỗi kì từ 1 5 - 2 0 phút.
Cán bộ thư viện trường học có thể tự thiết kế nội dung bài điểm sách hoặc dựa
vào danh mục giới thiệu sách theo chủ đề của NXB Giáo dục hoặc của các NIXB
khác, các thư viện lớn để giới thiệu với bạn đọc. Cán bộ, giáo viên thư viện ctũng
có thể điểm một số cuốn sách mới cùng chuyên đề hay một số cuốn sách bạn đọc
đang quan tâm. Có thể mời các cộng tác viên của thư viện tiến hành điểm sách.
Với các sách chuvên ngành, thư viện có thể nhờ các nhà chuyên mởn. các thầy
giáo, cơ giáo bộ mơn đó tiến hành cơng việc điểm sách.
• Phần kết luận
Nội dung của kết luận phải nhấn mạnh tẩm quan trọng và ứng dụng của
nhũng cuốn sách được điểm vào công tác giảng dạy và học tập của giáo viêm và
học sinh, hoặc ý nghĩa của chúng trong đời sống, đặc biệt là trong hoàn cảnh của
địa phương.
22


3, Giới thiệu sách
a) Cấu trúc một bài giới thiệu sách
Mỗi bài giới thiệu sách có đặc điểm riêng, phù hợp với từng cuốn sách, từng
bộ sách cụ thế. Tuy nhiên, Ihỏng thường một bài giới thiệu sách thường gồm ba
phần chính: phần mờ đầu, phán giới thiệu nội dung và nghệ thuật của sách, phần
kết luận.
« Phần mở đấu
Phần mở đầu của một bài giới Ihiệu sách rất quan trọng vì nó giữ vai trị tạo
ấn tượng ban đáu và sự thu hút đối với người nghe. Có nhiều cách để mớ đầu một
bài giới thiệu sách, thông thường có thể trình bàv theo một số cách như sau:
- Nêu vị trí, tầm quan trọng của vấn để chính dược trình bày trong tác phẩm.
Ví dụ: Phần mở đầu của bài giới thiệu cuốn Giải đáp 88 cáu hỏi vé giảng dạy
Tiêng Việt ở tiểu học (Trần Mạnh Hướng, Lê Hữu Tỉnh. NXB Giáo dục, 2000)
như sau: Tiếng Việt là một bộ món quan trọng khơng thê’ thiếu được trong trường

phố thông, đặc biệt là cấp Tiểu học. Để giúp anh chị em giáo viên nắm bắt được
những vấn đề trọng tâm trong q trình giảng dạy mơn Tiếng Việt, để giải đáp
những băn khoãn, thắc mắc của nhiều anh chị em giáo viên hiện nay về nội dung
và phương pháp dạy học môn Tiếng Việt ớ cấp Tiểu học, chúng tôi xin trân trọng
giới thiệu với các bạn cuốn Giải đáp 88 câu hỏi về giảng dạy Tiếng Việt ở tiểu
học cua hai tác giả Lê Hữu Tỉnh và Trần Mạnh Hướng do NXB Giáo dục xuất bản
năm 2000.
- Nêu một số thông tin về việc xuất bản sách, đặc điếm hình thức của tác
phấm như: tên sách, phụ chú tên sách, các tác giả, NXB, năm xuất bản, lần xuất
bản. số trang, khổ sách, tranh ảnh. bản đồ, sơ đồ, hình thức trình bày, cơ quan, tổ
chức liên quan tới việc xuất bản (nếu có).
Ví dụ: Các em học sinh yêu quý! Trong buổi giới thiệu sách hôm nay, cô sẽ
giới thiệu với các em cuốn sách Tuổi th ơ im lặng của nhà văn Duy Khán. Sách
dày 192 trang, nhỏ nhắn, gọn ghẽ, in trên khổ giấy 10,2 X 15,2 cm do NXB Kim
Đổne ấn hành lần Ihứ hai năm 2000. Bìa sách được hoạ sĩ Tô Ngọc Thành thể hiện
chủ yếu bằng màng màu hồng gợi nhớ khoảng trời hồng của tuổi thơ tràn đầy kỉ
niệm mà mỗi chúng ta ai cũng có. Nổi bật trên mảng hồng đó là dịng chữ Tuổi thơ
23
/

/ .


im lặng và hình khung ảnh viền vàng như một khung kí ức tuổi thư. Ở đó có hình
ảnh một người con quê hương đang đặt tay lên ngực, thốn thức nghi về tuổi thơ
của minh ử một làng quê yêu dấu.
- Nêu vài nét về tiếu sử, sự nghiệp của tác giả và tác phẩm.
Ví dụ: Cơ chào tất cả các em! Trong buổi giới thiệu sách hôm nay, cơ cảm
thấy rất vui vì sự có mặt dóng dù cua các em! Món q mà cơ mang đến cho các
em hỏm nay ỉà tập thơ Góc sàn và khoảng trời của nhà thơ Trần Đăng Khoa người ván dược các vãn nghệ sĩ ngưỡng mộ gọi tên một cách trìu mến là "Cậu bé

Khoa", "Thần đồng Khoa”. Trần Đãng Khoa sinh năm 1958 tại một làng quê của
đồng bằng Bắc Bộ - nơi có con sơng Kinh Thầy đã đi vào lịch sử với những chiến
công của anh hùng, liệt sĩ Mạc Thị Bưởi; nơi có góc sân và khoảng trời riêng đầy
ắp kỉ niệm đã tạo nguồn cảm hứng cho Khoa làm nên những bài thơ tuyệt tác. Tập
thơ Góc sàn và khoảng trời đã được nhiểu NXB liên tục in và phát hành nhiều
nãm trước. Mới nhất là bản in năm 2008 của NXB Hội Nhà vãn.
- Đối với tác phẩm thơ, có thể đưa ra một câu, đoạn thơ tiêu biểu, đặc sắc
trong tác phẩm hoặc câu, đoạn thơ của tác giả khác khi đánh giá về tác giả, tác
phẩm đó.
Ví dụ:
“Rặng liễu đìu hiu díùìg chịu tang
Tóc buồn bng xuống lệ ngàn hàng
Đây mùa thu tới, mùa thu tới
Với áo mơ phai dệt lá vàng."
Ai đã từng qu.a thời học sinh đéu biết tới nhà thơ Xuân Diệu. Trong nhà
trường hiện nay, Xuân Diệu được giáng dạy với tư cách là một tác gia, ngoài Siách
giáo khoa, sách giáo viên, chúng ta cịn có thêm một cuốn sách tham khảo quý giá
về Xuân Diệu mà tác giả Lê Bảo bỏ nhiều công sức để tuyển chọn và biên soạn.
Đó là cuốn Nhà văn và tác phẩm trong nhà trường: X uân Diệu, NXB Giáo dục
in và phát hành nãm 2002.
• Phần 2: Giới thiệu nội dung và nghệ thuật của tác phẩm
Đây ỉà phần chính của bài giới thiệu. Yêu cầu chung của phần này là khái
quát, tóm tắt nội dung, chủ đề của tác phẩm; nêu được giá trị nội dung của tác
phẩm đối với xã hội và người nghe.
24