Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tiết 29: Văn bản Qua đèo ngang

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Trường THCS Chiềng Sinh Ngµy so¹n: 23/10/ 2007. TiÕt 29: V¨n b¶n. Gi¸o ¸n ng÷ v¨n 7. Ngµy d¹y: Líp 7 tiÕt 7 7. Qua đèo ngang. ( Bµ HuyÖn Thanh Quan ). A. PhÇn chuÈn bÞ: I. Mục tiêu cần đạt. - Giúp học sinh hình dung được cảnh tượng Đèo Ngang, tâm trạng cô đơn của Bà Huyện Thanh Quan lúc qua đèo ngang - Bước đầu hiểu được thể thơ thất ngôn bát cú đường luật. Giáo dục học sinh tình cảm yêu mến thiên nhiên, yêu quê hương, đất nước. II. ChuÈn bÞ - GV: Nghiªn cøu sgk, sgv, so¹n gi¸o ¸n - HS: Học bài cũ+ đọc và trả lời các câu hỏi cuối bài B. PhÇn thÓ hiÖn trªn líp. *. ổn định tổ chức: 7C 7D 7E I. KiÓm tra bµi cò: (5’) 1.Câu hỏi : Đọc thuộc lòng bài thơ “bánh trôi nước” và nêu những nét NT đặc sắc vµ néi dung cña bµi th¬. 2.Đáp án, biểu điểm -( 4đ’). đọc thuộc lòng và diễn cảm. -(6đ)Bằng ngôn ngữ bình dị và đa nghĩa. Bài thơ cho thấy Hồ Xuân Hương vừa chân trọng vẻ đẹp phẩm chất, trắng trong son sắt của người phụ nữ Việt Nam vừa cảm thương sâu sắc thân phận chìm nổi của họ. II. Bµi míi: - Giới thiệu bài: (1phút) Đèo Ngang là một địa danh nổi tiếng trên đất nước ta. §· cã nhiÒu thi nh©n lµm th¬ vÞnh §Ìo Ngang nh­ Cao B¸ Qu¸t “§¨ng hµnh sơn”, Nguyễn khuyến….Nguyễn Thương Hiền có bài “ Hoàng Sơn Xuân Vọng”. nhưng được nhiều người biết đến và yêu thích nhất vẫn là bài “ Qua §Ìo Ngang” cña bµ HuyÖn Thanh Quan. V× sao vËy? c« trß ta….. ?TB. Tr×nh bµy nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ bµ HuyÖn Thanh Quan?. Bµ HuyÖn Thanh Quan xuÊt th©n trong mét gia đình quan lại, có nhan sắc, học giỏi, giỏi nữ c«ng gia ch¸nh l¹i cã tµi lµm th¬ n«m nªn thường được cha cho bàn luận thơ ca khi có bạn thơ đến nhà. Lớn lên bà kết hôn với ông Lưu Nghi, «ng L­u lµ tri huyÖn Thanh Quan tØnh Th¸i B×nh, nªn dï cßn trÎ nh­ng bµ vÉn ®­îc. I. §äc vµ t×m hiÓu chung 1.Giíi thiÖu t¸c gi¶, t¸c phÈm *. T¸c gi¶: Bµ HuyÖn Thanh Quan tªn thËt lµ NguyÔn ThÞ Hinh, sèng ë TK XIX ë HN. - Bµ lµ mét n÷ sÜ lÞch l·m 161. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Trường THCS Chiềng Sinh. Gi¸o ¸n ng÷ v¨n 7. người đời trân trọng và được gọi là Bà Huyện Thanh Quan. bà là người học rộng được vua vời vµo HuÕ phong lµm chøc “ Cung Trung Gi¸o GV TËp” d¹y häc cho c¸c cung n÷ N÷ sÜ Thanh Quan s¸ng t¸c kh«ng nhiÒu, nh­ng lµ mét tµi danh hiÕm cã cïng v¬Ý HXH, §oµn Thị Điểm…và đã góp phần làm vinh dự cho nền ?KH v¨n häc Trung §¹i ViÖt Nam chóng ta: §Æc ®iÓm næi bËt vÒ h×nh thøc NT& ND trong bµi th¬ cña Bµ HuyÖn Thanh Quan? Thơ của Bà có đặc điểm chung là trang “trọng” nh·, lu«n mÉu mùc vµ man m¸t buån, giäng điệu du dương được coi là mẫu mực của thơ ®­êng luËt. ND: Thường viết về cảnh thiên nhiên, bày tỏ lßng yªu thiªn nhiªn, c¶nh vËt c¶nh trong bµi th¬ ?TB nh­ trong bøc tranh thuû mÆc Bµi th¬ “ Qua §Ìo Ngang” ®­îc s¸ng t¸c trong hoµn c¶nh nh­ thÕ nµo? Là một trong những bài thơ của bà được người đời truyền tụng trên đường đi Phú Xuân, bước tíi §Ìo Ngang lóc chiÒu tµ, c¶m xóc d©ng trµo trong lòng. Bà đã sáng tác bài thơ này. ?KH Bài thơ đựơc làm theo thể thơ nào? Em hiểu g× vÒ thÓ th¬ thÊt ng«n b¸t có? ( em h·y chØ ra số câu, số chữ, cách gieo vần, phép đối của bµi th¬) + Mçi bµi cã 8 c©u, mçi c©u cã 7 ch÷. + VÇn gieo ë tiÕng cuèi c©u 1,2,4,6,8 ?TB + Phép đối ở câu 3-4; 5-6 Bµi th¬ cã bè côc nh­ thÕ nµo? - Bố cục: Gồm 4 phần: đề, thực, luận, kết. Có GV luËt b»ng tr¾c: §Ò c©u 1,2; thùc 3,4; luËn 5,6; kÕt 7,8 Đường luật là luật thơ có từ đời đường ở Trung Quốc.Không theo đúng những điều trên bị coi là thất luật( không đúng luật nhịp: 4/3 hoặc 2/2/3 VÇn: b»ng tr¾c; ch©n ( c¸c tiÕng cuèi c©u vÇn víi nhau.liÒn : 1-2, c¸ch: 2-4-6-8 - LuËt b»ng tr¾c: TiÕng thø 2 c©u 1 lµ thanh b»ng th× gäi lµ bt thÓ b»ng lµ thanh tr¾c th× gäi lµ thÓ b»ng tr¾c. Trong tÊt c¶ c¸c c©u: C¸c tiiÕng thø 1,3,5… b»ng tr¾c tuú ý nhÊt, tam ngò bÊt luËn c¸c tiÕng 2,4,6… b»ng tr¾c ph¶i cã tr×nh tù chÆt chÏ (nhÞ tø lôc ph©n minh). th«ng minh. - Th¬ cña bµ trang träng nh­ng lu«n lu«n mang t©m tr¹ng buån, hoµi cæ.. - T¸c phÈm: Bµi th¬ ®­îc viÕt khi bµ ®ang trªn ®­êng vµo kinh thµnh nhËn chøc.. - ThÓ th¬ thÊt ng«n b¸t có. 162 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Trường THCS Chiềng Sinh. Gi¸o ¸n ng÷ v¨n 7. VD: 1- 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 1 Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà ( vần) t b t 2 Cỏ cây chen đá lá chen hoa (vần) b t b 3 Lom khom dưới núi tiều vài chú b b t t b b t Lác đác bên sông chợ mấy nhà (vần)… t t b b t t b GV Giáo viên nêu y/c đọc: Đọc với giọng chầm chËm, buån buån, ng¾t nhÞp 4/3. Cµng vÒ cuèi giọng khắc khoải, chậm nhỏ hơn đến 3 tiếng: Trời, non, nước, đọc tách ra từng tiếng. 3 tiếng “ta với ta” đọc như tiếng thì thầm mình với mình . GV đọc một lần, hs đọc, gv nhận xét. HS dựa vào sách giáo khoa để trả lời. GV §Ó gióp c¸c em hiÓu ®­îc nt& nd bµi th¬ chóng ta cïng t×m hiÓu …. Bµi th¬ lµm theo thÓ “ thÊt ng«n b¸t có” nh­ng bµi th¬ cã néi dung rÊt râ rµng chóng ta sÏ t×m hiÓu bµi th¬ theo néi dung tõng phÇn ?TB Bèn c©u th¬ ®Çu t¶ c¶nh g×? - C¶nh §Ìo Ngang ?TB C¶nh §Ìo Ngang ®­îc miªu t¶ ë thêi ®iÓm nµo? - Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà. GV Mở đầu bài thơ tác giả đã khắc hoạ cảnh Đèo Ngang ë mét thêi ®iÓm rÊt cô thÓ: Bãng xÕ tµ, lµ khung cảnh quên thuộc thường gặp trong ca dao cổ, là thời điểm lúc ánh mặt trời đã nhạt,bóng chiều đã ngả, trời xắp tối. ?TB Thời điểm đó thường gợi cho con người cảm gi¸c nh­ thÕ nµo? - Thời điểm lý tưởng gợi nỗi nhớ nhà, nhớ quê. Chiều chiều ra đứng ngõ sau Tr«ng vÒ quª mÑ ruét ®au chÝn chiÒu. ?TB Trong thời điểm gợi nhớ đó, cảnh vật Đèo Ngang ®­îc t¸c gi¶ miªu t¶ nh­ thÕ nµo ë dßng th¬ thø 2? - Cỏ cây chen đá lá chen hoa ?KH Có gì đặc sắc trong cách diễn đạt của tác giả? - Sö dông ®iÖp tõ “ chen” ( 2lÇn) NT tiếu đối: cỏ cây chen đá/ lá chen hoa. Cách hiệp vần: Với câu trên: Tà, đá, lá, hoa §iÖp tõ “chen” trong c©u th¬ cã søc gîi t¶ 1. 2. §äc. II. Ph©n tÝch (21’) 1. C¶nh §Ìo Ngang. §Ìo Ngang lµ thiªn nhiªn um tïm, rËp r¹p 163. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Trường THCS Chiềng Sinh. Gi¸o ¸n ng÷ v¨n 7. cảnh tượng như thế nào? - Chen: lÉn vµo nhau, x©m lÊn nhau kh«ng ra hàng lối gợi ấn tượng đầy chật của cỏ ở một nơi chËt hÑp, c»n cçi. Từ đó em cảm nhận ( được) cảnh Đèo Ngang ?TB qua c¸ch miªu t¶ cña t¸c gi¶ nh­ thÕ nµo? Thiªn nhiªn um tïm,rËp r¹p, hoang d· Chủ thể- Một người phụ nữ miền bắc đã đứng tuổi, từng trải được nhà vua mời vào cung để dạy cung nữ. Nhưng lần đầu tiên trong đời phải xa nhµ, xa quª, gÆp c¶nh b¸t ng¸t nói rõng võa lóc buæi chiÒu tµ n¾ng vµng ®ang nh¹t dÇn. §¸& cá c©y,l¸ & ho¶ rËm r¹p chen chóc. C¶nh vËt ph« bµy vÎ hoang s¬, v¾ng vÎ trong lÆng lÏ cµng khiến cho lòng người thêm ngỡ ngàng. Cỏ gì? hoa gì? lá gì? nhà thơ không chỉ rõ. Có lẽ đó míi lµ c¶m nhËn ®Çu tiªn chung nhÊt. C¶m giác…ôm chùm cảnh vật là lòng người hoang d¹i v¾ng lÆng & gîi buån. Tiếp tục tả cảnh Đèo Ngang nhà thơ đã chú ý đến đối tượng nào? ?TB - Trªn kia lµ §Ìo Ngang nh×n c¶nh vËt. Phãng tÇm m¾t xa xa nhµ th¬ ®­a thªm vµo c¶nh vËt 2 chi tiÕt: MÊy chó tiÒu phu, mÊy ng«i nhµ chî H×nh ¶nh mÊy chó tiÒu vµ mÊy ng«i nhµ chî ®­îc miªu t¶ nh­ thÕ nµo? Lom khom dưới núi tiều vài chú ?TB Lác đác bên sông chợ mấy nhà Có ý kiến cho rằng tác giả đã phối hợp tài t×nh c¸c biÖn ph¸p NT ë 2 c©u th¬ nµy? VËy ?KH theo em đó là biện pháp NT nào? - Phép đối lập: - đối ý nội dung câu trên/ câu dưới. Đối thanh bb tt bbt ?TB. tt. bb. ttb. - Phép đảo ngữ: Cấu trúc của câu không bình thường. Diễn văn xuôi thì 2 câu ấy là: Vài chú tiều/ lom khom ở dưới núi c v tr Mấy nhà chợ/ lác đác/ ở bên sông c v tr ở đây tác giả đã đảo VN lên trước CN. -Sö dông h×nh ¶nh ­íc lÖ: vµi chó tiÒu, mÊy nhµ chợ( nơi người sinh sống) Các từ láy “lác đác” “lom khom” có sức gợi t¶ nh­ thÕ nµo? 164 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Trường THCS Chiềng Sinh. Gi¸o ¸n ng÷ v¨n 7. ?TB. - Lom khom: gîi t¶ h×nh d¸ng vÊt v¶, nhá nhoi của người tiều phu giữa rừng núi rậm rạp - Lác đác: gợi sự ít ỏi thưa thớt của những quán chî nghÌo. ở hai câu thực, bức tranh cảnh Đèo Ngang đã có hình ảnh con người & dấu hiệu c/s của con ?TB người. Nhưng đó là một sự sống như thế nào? - Trªn kia lµ c¶nh §Ìo Ngang nh×n cËn c¶nh chØ có cỏ, cây, đá, lá hoa chen lấn sự rậm rạp. Đến đây các ấn tượng người trong cảnh , cảnh trong thiªn nhiªn næi bËt nh­ng vÉn mê xa nhá hun hút. Không nhìn thấy người kiếm củi rõ nét, chỉ thÊy thÊp tho¸ng d¸ng l­ng cói lom khom, v¾t vẻo dưới núi xa vài ngôi nhà chợ thưa thớt. cho nên thêm cảnh thêm người nhưng hình như cái ấn tượng vắng vẻ và mênh mông, lặng lẽ & hoang tÞch cø thªm ®Ëm, thªm thÊm s©u vµo lòng người xa sứ. Nhưng hình như có dấu hiệu của con người và c/s th× c¶nh vËt l¹i t¨ng thªm c¸i vÎ heo hót quạnh vắng. Hình bóng con người đã nhỏ lại GV cµng nhá, cµng mê víi bãng d¸ng lom khom dưới núi xa. cuộc sống đã thưa thớt lại càng thưa thớt hơn với sự lác đác của lều chợ. Những số từ chØ sè nhiÒu nh­ng thùc tÕ l¹i lµ sè Ýt, ch¼ng đáng là bao: vài, mấy. Câu thơ có đủ yếu tố của bøc tranh s¬n thuû h÷u t×nh. ThÕ nh­ng qua c¶m nhËn cña nhµ th¬, l¹i gîi lªn quang c¶nh miÒn sơn cước heo hút nơi biên ải. Bèn c©u th¬ ®Çu cña BT t¶ c¶nh §Ìo Ngang nhưng đã hé mở tâm trạng gì của nhà thơ? - Nỗi buồn man mác của người lữ hành trước cảnh tượng hoang sơ xa lạ. & vì sao nhà thơ lại ?TB cã t©m tr¹ng nh­ vËy? ë bèn c©u th¬ ®Çu BT, hai c©u th¬ tiÕp theo c¶nh §Ìo Ngang ®­îc t¸c gi¶ c¶m nhËn cã g× khác trước? ( Về đối tượng, âm thanh & cách ?TB tiÕp cËn cña t¸c gi¶? - NÕu 4 c©u ®Çu c¶nh vËt §Ìo Ngang ®­îc c¶m nhËn b»ng thÝnh gi¸c qua ©m thanh cô thÓ Nhớ nước đau lòng con cuốc cuốc Thương nhà mỏi miệng cái gia gia BiÖn ph¸p nghÖ thuËt ®­îc t¸c gi¶ sö dông trong 2 c©u th¬ nµy? - Sử dụng phép đối thanh, đối nghĩa giữa 2 câu, ?KH đảo trật tự cú pháp trong từng câu ( con quốc. - Quang c¶nh §Ìo Ngang hoang v¾ng thÊp tho¸ng sự sống của con người. nh­ng sù sèng cßn bao sù th­a thít.. 2. T©m tr¹ng cña nhµ th¬. 165 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Trường THCS Chiềng Sinh. Gi¸o ¸n ng÷ v¨n 7. quốc đau lòng nhớ nước- cái gia gia mỏi miệng thương nhà) Ngoài ra tác giả còn sử dụng NT chơi chữ đặc s¾c. Quèc & Gia lµ hai tõ h¸n viÖt. Quèc cã nghĩa là nước. tiếng chim cuốc cuốc khắc khoải GV gợi nỗi nhớ nước như vua Thục Đế xưa kia than khóc nước cũ. Tiếng chim đa đa đọc chệch thµnh gia( Gia: nhµ) gîi nçi nhí nhµ. Sử dụng lối chơi chữ đặc sắc nhằm mục đích g×? - Để tạo ra hiện tượng ẩn dụ về nỗi nhớ nước, thương nhà. Tác giả mượn tiếng chim để bày tỏ ?G lòng người, mượn chuyện vua Thục Đế mất nước hoá thành chim cuốc kêu hoài nhớ nước& âm thanh của tiếng chim đa đa để biểu lộ tâm trạng mình. Tác giả lấy cái động để tả cái tĩnh trong thi ph¸p cæ Gi¶i thÝch v× sao t©m tr¹ng cña t¸c gi¶ trong bối cảnh đó lại là “ nhớ nước, thương nhà”? T¸c gi¶ ®ang tõ Th¨ng Long vµo Phó Xu©n theo chỉ dụ của Triều Đình nên “ nhớ nhà, thương ?KH nhà” là tình cảm tha thiết của đứa con tha hương nơi đất khách xa lạ, đó cũng là tình cảm phổ biến mà chúng ta thường gặp. Nhưng còn “ nhớ nước”. Tại sao cx’ về đất nước của bà lại khắc khoải đau thương như thế? phải chăng đau lòng vì những biến đổi của xã hội kín đáo gửi vào nỗi nhớ tiếc nuối 1 thời vàng son rực rỡ đã qua đi. Nước và nhà; giang sơn & gia đình g¾n liÒn víi nhau th©n thiÕt kh«ng rêi trong c¶m quan của người lữ khách. Đó cũng chính là tam trạng hoài cổ ta thường gặp trong một số bài thơ cña bµ ( Th¨ng Long thµnh hoµi cæ, Ch¬i Chïa TrÊn B¾c…) Em cã nhËn xÐt g× vÒ sù chuyÓn biÕn t©m tr¹ng cña t¸c gi¶ qua 6 c©u th¬ trªn? Cã thÓ nãi nçi buån nhÑ nhµng, hiu h¾t ë ®Çu bµi thơ đã trở nên mênh mang, nặng trĩu bởi cái ?TB hoang vu, qu¹nh v¾ng cña thiªn nhiªn, c¸i mê nh¹t yÕu ít cña c/s. c¸i kh¾c kho¶i v« väng trong tiÕng chim tõ mét thêi Thôc §Õ xa x«i. VËy víi nçi buån chÊt chøa ngµy mét thªm s©u, thªm nặng ấy, liệu người thi sĩ có đứng vững, hay chìm xuống, hay tan vào bóng chiều thê lương. Hai c©u cuèi sÏ tr¶ lêi cho chóng ta. Dừng chân đứng lại trời non nước. - Nỗi nhớ nước thương nhµ da diÕt, kh¾c kho¶i khôn nguôi của người nữ sÜ.. 166 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Trường THCS Chiềng Sinh. Gi¸o ¸n ng÷ v¨n 7. Mét m¶nh t×nh riªng ta víi ta. Em thấy tâm thế của người thi sĩ ở cuối bài th¬ nh­ thÕ nµo? - Hình ảnh thi sĩ “ dừng chân đứng lại/ đỉnh Đèo ?TB Ngang” giữa trời đất bao la đường hoàng, khoan thai thu vµo tÇm m¾t c¶nh trêi réng, nói cao, biển cả mênh mông đã gieo vào lòng người 1 tâm thái đẹp cứng cỏi, kiêu hãnh. - Mảnh tình riêng đó có thể là nỗi buồn biệt li của người lữ hành đi xa nhà, nhớ nhà, nhớ quê hương da diết khắc khoải tuy không thể gọi tên thật rõ nhưng ấn tượng chung là buồn. Em hiÓu ý nghÜa cña côm tõ “ ta víi ta” nh­ thÕ nµo? ?KH - “Ta với ta”: là một mình đối diện với chính - Nỗi buồn cô đơn thầm kín của tác giả trước thực m×nh. C©u th¬ cuèi cïng béc lé ch©n thµnh t©m sù t¹i. sâu sắc của tác giả đó là tâm sự gì? ?TB - “Mét m¶nh t×nh riªng ta víi ta”.C©u th¬ gîi nhí t©m tr¹ng “ mét m×nh m×nh biÕt, mét m×nh mình hay”. khó chia sẻ của người phụ nữ. C©u th¬ cuèi mang t/c biÓu c¶m trùc tiÕp cµng cho thấy …hướng nội của tác giả giữa cảnh Đèo Ngang trời cao thăm thẳm, non nước bao la. Em có nhận xét gì về sự tương quan giữa cảnh trời non nước với “một mảnh tình riªng” ë 2 c©u th¬ cuèi? - Tương quan giữa cảnh trời non nước với “ 1 ?G mảnh tình riêng” là tg đối lập, ngược chiều. “trời non nước” bát ngát rộng mở bao nhiêu thì “ m¶nh t×nh riªng” cµng nÆng nÒ, khÐp kÝn bÊy nhiªu. Côm tõ “ta víi ta” lµ côm tõ béc lé nçi c« đơn gần như tuyệt đối của tg’. Nhưng đây không phải là nỗi cô đơn tiêu cực, bi luỵ mà là tấm lòng đau đớn thiết tha của nữ sĩ Thanh Quan với đất nước, với gia đình đáng cảm thông , trân träng. Nêu những nét đặc sắc về NT của bài thơ?. ?TB. C¶m nhËn cña em vÒ néi dung bµi th¬?. ?TB. III. Tæng kÕt- Ghi nhí (5’) - ThÓ th¬ ®­êng luËt mÉu mùc, sd c¸c bót ph¸p NT ®iªu luyÖn, ®iÓn tÝch NT với phép đảo ngữ,chơi ch÷, ng«n ng÷ b×nh dÞ, giµu nh¹c ®iÖu 167. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Trường THCS Chiềng Sinh. Gi¸o ¸n ng÷ v¨n 7. - Bµi th¬ t¶ c¶nh ngô t×nh: Qua bøc tranh vÞnh c¶nh §Ìo Ngang tho¸ng đãng mà heo hút thấp tho¸ng cã sù sèng con người nhưng còn hoang s¬ t¸c gi¶ bµy tá nçi nhí nước thương nhớ nỗi buồn thầm lặng cô đơn.. ?. Qua tìm hiểu bài “qua đèo ngang”em hiểu gì vÒ bµ HuyÖn Thanh Quan? IV LuyÖn tËp(2 phót) Là người phụ nữ nặng lòng với gia đình và đạt nước, là người có tài làm thơ thất ngôn bát cú ®­êng luËt. III.Hướng dẫn học bài và làm bài ở nhà.(1 phót) - Häc thuéc lßng bµi th¬ - N¾m ®­îc néi dông ý nghÜa c¶u bµi th¬. - Lµm bµi tËp 1. - Soạn bài: Bạn đến chơi nhà. Ngµy so¹n: 24/ 10/ 2007. Ngµy d¹y: Líp 7 tiÕt 7 7 168 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Trường THCS Chiềng Sinh. TiÕt 30. V¨n B¶n:. Gi¸o ¸n ng÷ v¨n 7. Bạn đến chơi nhà (NguyÔn KhuyÕn). A. - PhÇn chuÈn bÞ I. Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh - Nắm được tình bạn đậm đà, hồn nhiên, dân dã của nguyễn Khuyến - tiÕp tôc hiÓu thªm vÒ thÓ th¬ thÊt ng«n b¸t có ®­êng luËt. - Gi¸o dôc t×nh c¶m b¹n bÌ trong s¸ng cho c¸c em th¬. - Rèn kĩ năng đọc, phân tích thơ đường luật II. ChuÈn bÞ GV: nghiªn cøu SGK+ SGV,b×nh gi¶ng ng÷ v¨n 7. So¹n gi¸o ¸n HS: Häc bµi cò + tr¶ lêi c©u hái SGK T 105. B.- PhÇn thÓ hiÖn trªn líp * ổn định tổ chức: 7C 7D 7E I. KiÓm tra bµi cò (5’) 1.C©u hái: §äc thuéc lßng diÔn c¶m bµi th¬ “ Qua §Ìo Ngang” & tr×nh bµy c¶m nhËn s©u s¾c nhÊt cña em vÒ bµi th¬. 2. §¸p ¸n, biÓu ®iÓm. 4đ - HS đọc thuộc lòng diễn cảm bài thơ: đúng, chính xác 6® - Víi nghÖ thuËt dïng tõ vµ diÔn t¶ tµi t×nh, lêi th¬ giµu nh¹c ®iÖu phong c¸ch trang nhã. Bài thơ cho thấy cảnh tượng Đèo Ngang thoáng đãng mà heo hút, thấp thoáng có sự sống con người nhưng còn hoang sơ, đồng thời thể hiện nỗi nhớ nước, thương nhà, nỗi buồn thầm lặng, cô đơn của tác giả. II.Bµi míi : * Giíi thiÖu bµi:( 1phót) NguyÔn KhuyÔn lµ mét trong nh÷ng nhµ th¬ cã nhiÒu bµi thơ thật hay về lãng cảnh quê hương, về nỗi buồn và niềm vui trong cuộc sống ẩn dật nơi thôn dã. về tình bạn, ông để lại cho đời 2 bài thơ đắc sắc: Bạn đến chơi nhà Dương Khuê. mỗi bài một vẻ. Nếu khóc Dương Khuê đau đớn, xót xa, thống thiết nghẹn ngào khi nghe tin bạn đột ngột qua đời thì. “Bạn đến chơi nhà” là niềm vui mừng khôn xiết, là nự cười hiền và hóm khi đã bấy lâu nay bạn mới về thăm. Để giúp các em cảm nhận được nd đó bài học hôm nay cô trò ta cùng tìm hiểu. ?TB Tr×nh bµy tãm t¾t nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ I. §äc vµ t×m hiÓu nhµ th¬ NguyÔn KhuyÕn? chung (10’) NguyÔn KhuyÕn lóc nhá tªn lµ Th¾ng, quª ë 1. Giíi thiÖu t¸c gi¶ t¸c th«n VÞ H¹ x· Yªn §æ, nay thuéc x· Trung phÈm. Lương huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam. Thủa nhỏ -Nguyễn Khuyến ( 1835nhà nghèo nhưng ông vẫn thông minh học giỏi. 1909) quê ở thôn Vị Hạ, Ba lần thi đều đỗ đầu cả ba kỳ thi: Hương Hội, Xã Yên Đổ Huyện Bình đình. Nên ta thường gọi ông là “ Tam Nguyên Lục, Tỉnh Hà Nam Ông Yªn §æ”. là người học rộng, Đỗ Lµ mét nhµ th¬ lín ®­îc xÕp vµo lµng th¬ ViÖt cao . 169 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Trường THCS Chiềng Sinh. GV. ?TB. ?TB. GV. ?TB. GV ?TB. Gi¸o ¸n ng÷ v¨n 7. Nam kiÖt xuÊt. ¤ng sèng thanh b¹ch gi÷a xãm làng, gần giữ những người lao động xuất thân trong một gia đình nhà nho nghèo sống gắn bó với làng quê. Cuộc đời ông trừ mấy năm học ở HuÕ vµ 12 n¨m lµm quan ( khi thùc d©n ph¸p đánh chiếm xong Bắc kỳ ông cáo quan về ở ẩn) Cßn l¹i hÇu nh­ «ng chØ quanh quÈn víi c¸i th«n VÞ H¹ nhá bÐ cña m×nh. Trong c¶nh sèng thanh b¹ch vµ trong t×nh c¶m ®Çm Êm víi bµ con lµng xãm. víi ®iÒu kiÖn sèng Êy, l¹i s½n cã tr¸i tim đôn hậu không bị lễ nghi quan gia làm cho khô c»n 1 t©m hån nghÖ sÜ tµi hoa. NguyÔn KhuyÕn trở thành nhà thơ nổi danh nhất thời trung đại với mảng đề tài nông thôn. Vì vậy cố thi sĩ Xuân Diệu sau này đã gọi Nguyễn Khuyến là “ nhà thơ của quê hương, làng cảnh Việt Nam”. Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh nào? - NguyÔn KhuyÕn viÕt nhiÒu th¬ vÒ t×nh b¹n nh­ng ®©y lµ mét trong nh÷ng bµi th¬ hay nhÊt và được truyền tụng nhiều nhất về chủ đề này. Bài “ Bạn đến chơi nhà” thuộc thể thơ gì? vì sao? - Bµi th¬ thuéc thÓ th¬ thÊt ng«n b¸t có( ®­êng luËt). Gåm 8 c©u, mçi c©u 7 ch÷, cã gieo vÇn ë chữ thứ 7 của câu 1,2,4,6,8 ( nhà- xa- gà- hoata). Có phép đối giữa câu 3 -4; câu 5 với câu 6. Ngắt nhịp 4/3; 2/2/3. đặc biệt là câu 6: 4/1/2: §Çu trß tiÕp kh¸ch trÇu/ kh«ng cã Bµi th¬ viÕt theo thÓ th¬ thÊt ng«n b¸t có ®­êng luËt nh­ng sù ph¸t triÓn ý th¬ bÊt ngê kh«ng theo cÊu tróc 4 phÇn cña th¬ ®­êng. GV nêu yêu cầu đọc: Chú ý cách ngắt nhịp 4/3. Giäng chËm r·i, tù nhiªn, hå hëi, hãm hØnh. GV đọc 1 lần. Gọi 2 HS đọc, GV nhận xét Gọi học sinh đọc chú thích 1,2,3,4,5 Em hãy xác định phương thức biểu đạt của bµi th¬? - Bài thơ được viết theo phương thức tự sự kết hợ víi biÓu c¶m, t¶. §Ó gióp c¸c em n¾m ®­îc néi dung & NT cña bµi th¬ chóng ta cïng sang. Nh¾c l¹i cÊu tróc cña mét bµi th¬ thÊt ng«n b¸t có ®­êng luËt? Bµi th¬ cña NguyÔn Khuyến có gì độc đáo vè cấu trúc? - Gåm 4 PhÇn: §Ò, thùc, luËn, kÕt Trong bài thơ bình thường phần đề gồm 2 câu:. - Lµ mét nhµ th¬ lín (kiÖt xuÊt) cña d©n téc. - Bµi th¬ s¸ng t¸c trong thêi kú NguyÔn KhuyÕn tõ bá c«ng danh vÒ sèng thanh b¹ch ë quª nhµ.. 2. §äc bµi th¬. II. Ph©n tÝch (21’). 170 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Trường THCS Chiềng Sinh. Gi¸o ¸n ng÷ v¨n 7. Phá đề và thừa đề. Nguyễn Khuyễn chỉ dùng mét c©u ®Çu tiªn. Ranh giíi gi÷a phÇn thùc víi phÇn luËn trong bµi còng kh«ng râ nÕt. Bµi th¬ chØ mét c©u kÕt lµ câu thứ 8. Cấu trúc bài thơ là 1-6-1 (đề, thực, kÕt) 1. C©u th¬ ®Çu §äc c©u th¬ ®Çu vµ cho biÕt c©u th¬ më ®Çu giíi thiÖu ®iÒu g×? C©u th¬ giíi thiÖu sù viÖc: B¸c ®Ðn ch¬i nhµ §· bÊy l©u nay b¸c tíi ch¬i nhµ ?KH C¸ch më ®Çu bµi th¬ cña NguyÔn khuyÔn cã g× thó vÞ qua giäng ®iÖu vµ nhÞp th¬? C©u th¬ nh­ mét tiÕng chµo , mét tiÕng reo rÊt tù nhiªn, nh­ mét lêi nãi méc m¹c cña lêi ¨n tiÕng nãi hµng ngµy. C©u th¬ ®­îc t¸ch thµnh 2 vÕ ( §· bÊy l©u nay/ B¸c tíi ch¬i nhµ) ViÖc c©u th¬ t¸ch thµnh 2 vÕ nh­ vËy cã t¸c ?KH dông g×? - T« ®Ëm sù xa c¸ch l©u ngµy nay míi cã dÞp gÆp mÆt Cụm từ “đã bấy lâu nay”được đặt ở đầu câu ?TB th¬ nh»m diÔn t¶ ®iÒu g×? Cụm từ đã bấy lâu nay là bao năm tháng? Thời gian không được xác định cụ thể nhưng chắc chắn là đã khá lâu. Thời gian này Nguyễn khuyễn đã cáo quan về ở ẩn. Ông tự cho mình là đã già “muốn đi lạ, tuổi già thêm nhác”. Già, nghèo, sống ẩn dật chốn hương thôn nên ít giao du, b¹n bÌ t©m giao cµng Ýt. ChÝnh v× thÕ nªn ông rất mong nhớ. Bộ phận TR chỉ (t) được đặt lªn ®Çu c©u th¬ diÔn t¶ sù xa c¸ch nhí mong, làm nổi bật ý thơ: Niềm xúc động, niềm vui sướng vô hạn khi gặp lại bạn Cách xưng hô của tác giả với bạn có gì đáng ?TB chó ý? - Gäi b¹n lµ “B¸c”. Phong tôc ë lµng quª anh ruét cña bè ®­îc gäi lµ b¸c. Nhµ th¬ gäi b¹n lµ “b¸c” nghe võa th©n mËt võa kÝnh träng. §ã lµ c¸ch x­ng h« quen thuéc trong th¬ cña NguyÔn khuyÕn: B¸c giµ t«i còng giµ råi BiÕt th«i th«i th«i thÕ th× th«i míi lµ (Khóc Dương Khuê) Ai lªn nh¾n hái b¸c Ch©u CÇu Lôt léi n¨m nay b¸c ë ®©u? ?Y. 171 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Trường THCS Chiềng Sinh. ?TB. Gi¸o ¸n ng÷ v¨n 7. (Nước lụt thăm bạn) Chữ “ Bác” được nói đến trong bài là bạn chí th©n Qua giäng ®iÖu cïng c¸ch x­ng h« gióp em cảm nhận được điều gì về thái độ của tác giả khi đón bạn? - Giäng ®iÖu tù nhiªn nh­ mét lêi chµo. C©u th¬ ®­îc t¸ch ra lµm 2 vÕ, lÊy sù xa c¸ch l©u ngµy để tôn thêm niềm vui gặp gỡ cùng với cách xưng hô thân mật gần gũi khiến ta cảm nhận được đó là thái độ hồ hởi, thân mật, không lễ => ……..Vậy thì lấy gì để đãi bại cho xứng với tám lòng của người không quản đướng xa tìm đến với bạn nghèo.. Thái độ hồ hởi thân mật thể hiện niềm xúc động vui sướng vô hạn khi có bạn đến chơi đến thăm. 2. S¸u c©u th¬ tiÕp theo. S¸u c©u th¬ tiÕp theo nhµ th¬ tr×nh bµy chuyÖn g× víi b¹n cña m×nh? ?TB - TrÎ thêi ®i v¾ng, chî thêi xa. Ao sâu nước cả, khôn chài cá Vườn rộng/ rào thưa, khó đuổi gà C¶i chöa ra c©y, cµ míi nô Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa §Çu trß tiÕp kh¸ch, trÇu kh«ng cã - Nhà thơ trình bày mong muốn tiếp đãi bạn & kh¶ n¨ng cña m×nh. H·y chØ ra biÖn ph¸p NT ®­îc sö dông trong ?KH 6 c©u th¬ trªn? ( t¸c gi¶ SD nh÷ng biÖn phÊp nghệ thuật gì khi tạo ra hoàn cảnh tiếp đãi b¹n ë 6 c©u th¬ trªn? - Sö dông c¸c tÝnh tõ: s©u, c¶, réng, th­a - C¸c tr¹ng tõ chØ t×nh th¸i: kh«n. khã - Các phụ ngữ chỉ sự tiếp diễn của h.động: Chửa, míi, võa, ®u¬ng h« øng, bæ trî cho nhau ®­îc sö dông th©n t×nh, khÐo lÐo dung dÞ vµ tù nhiªn. Những từ ngữ ấy được đặt bên cạnh những chi tiết miêu tả chấm phá đã làm hiện lên khung cảnh vườn tược, cây cối đang đơm hoa kết trái Èn chøa mét søc sèng tiÒm tµng, gÇn giò, yªu mÕn. - Tác giả sử dụng NT đối trong từng cặp câu3/4 GV vµ 5/6. sö dông h­ tõ (thêi)= (th×) lµ mét h­ tõ rÊt Ýt khi xuÊt hiÖn trong th¬ v× dÔ r¬i vµo sù tÇm thường nhạt nhẽo. Nhưng dưới ngòi bút Tam Nguyªn Yªn §æ nã trë thµnh thanh tho¸t tù nhiªn v« cïng chøng tá «ng cã mét b¶n lÜnh giµ 172 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Trường THCS Chiềng Sinh. Gi¸o ¸n ng÷ v¨n 7. dÆn, ®iªu luyÖn. Cùng với giọng thơ nhẹ nhàng, vui tươi, laòi nãi c©n xøng hoµ hîp. T¹i sao ngay sau c©u chµo hái t¸c gi¶ tr×nh ?G bày mong muốn tiếp đãi bạn ngay? Điều đó gióp em hiÓu g× vÒ t×nh c¶m cña NguyÔn KhuyÕn víi b¹n ? - Người Việt Nam có truyền thống hiếu khách vốn nồng hậu & chu đáo trong việc tiếp đón kh¸ch. B¹n s¬ ( míi quen kh«ng th©n) th× tiÕp trầu, nứơc. Bạn thân, nhất là từ nơi xa đến nhất thiết phải mời cơm, rượu, người ở nơi thành thị thì ra chợ mua thức ăn ngon, người ở thôn quê thÝ s½n cña nhµ cã con gµ, con c¸, ngän rau. người ta cố đối sử cho hết tình cho phải đạo dù có khi “phải nhịn miệng đãi khách”. Ngay sau khi chµo b¹n tg’ tr×nh bµy mong muốn được tiếp đãi bạn ngay. Điều đó thể hiện sù ch©n t×nh. ChØ cã víi b¹n th©n míi cã thÓ nãi chuyện ăn uống, 1 chuyện rất đời thường tự nhiªn nh­ vËy. Theo em vì sao trước khi nhắc đến các thứ ?KH có thể đãi bạn nhà thơ lại nhắc đến chợ xa? - Nhà thơ nói đến chợ xa đầu tiên vì ông muốn tiếp đãi bạn thất đàng hoàng. Bởi thời ấy, chỉ có chợ mới có đủ thứ ngon và sang. ?KH Qua 6 câu thơ em có nhận xét gì về ( mức độ khi) hoàn cảnh tiếp đãi bạn của Nguyễn KhuyÕn nh­ thÕ nµo? Em cã nhËn xÐt g× vÒ mức độ thiếu thốn được tác giả giãi bày? - 6 câu thơ tiếp theo nói đến một hoàn cảnh đặc biệt: Không có gì để tiếp đãi bạn. Tất cả đều kh«ng cã hoÆc kh«ng cã ®iÒu kiÖn. Mức độ thiếu thốn tăng dần. §Ó chøng tá viÖc h«m nay B¸c tíi nhµ thËt lµ quý rất mừng, rất vui, rất đáng mở tiệc để đãi bạn để thoả lòng mong nhớ. Nhưng cái thời điểm bạn đến chơi nhà lúc này mới khó làm sao: TrÎ thêi ®i v¾ng, chî thêi xa. C©u th¬ biÓu hiÖn một tình huống khó xử: bạn lâu mới đến thăm thăm thì việc đầu tiên thiết đãi bạn thật ngon, thËt sang nh­ng kh«ng thÓ v× chî xa kh«ng cã người đi chợ. Sau đến những thứ gần gũi “ cây nhà lá vườn” tưởng chừng có sẵn: cũng không thÓ ®em dïng -> Tác giả muốn tiếp đãi bạn mà không có cả 173 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> Trường THCS Chiềng Sinh. GV. ?TB. ?TB. ?TB. Gi¸o ¸n ng÷ v¨n 7. như gà, cá, cải, cà, bầu mướp…. có thể nói nhà còng phong l­u,kh¸ gi¶.Nh­ng cã mµ ch¼ng cã gì, bởi vì không đúng lúc, không đúng thời vụ. §Õn c¶ “ miÕng trÇu lµ ®Çu c©u chuyÖn” nhµ th¬ cũng không có. Bức tranh vườn thân thuộc hiện lên sống động, vui tươi. Một nếp sống thô dã, b×nh dÞ. Chóng ta nh­ c¶m thÊy NguyÔn khuyÔn ®ang d¾t tay bạn ra thăm vườn cây ao cá. tận hưởng thú vui d©n d· cña m×nh.Xong d©n gian còng cã c©u “ Khách đến chơi nhà không gà cũng vịt”. Qua các câu thơ dường như nhà thơ đang phân bua với bạn về sự tiếp đãi của mình. Qua lời phân bua đó em thấy Nguyễn Khuyến có ý định than nghèo với bạn không? v× sao? - Tác giả không có ý định than nghèo với bạn bởi các thứ đều có sẵn chứng cỏ chủ nhân đâu có nghèo.Nhưng cái văn thay …. đều còn đang ở d¹ng tiÒm Èn, d¹ng kh¼ n¨ng. cã rÊt s½n nh­ng nghặt một nỗi “ao sâu nước cả” gà đầy vườn nhưng hiếm vì “ vườn rộng rào thưa” làm sao bắt nổi, đến ngọn rau, quả cà, quả mướp cũng không thiÕu cã ®iÒu cßn “ch­a ra c©y& míi nô” “võa rông rèn” “®­¬ng hoa” c¶, ch­a thÓ ¨n ®­îc. thËm chÝ miÕng trÇu lµ ®Çu c©u chuyÖn còng kh«ng cã. Cách nói của tác giả về sự thiếu thốn & đạm bạc của tác giả có gì đáng chú ý? - Mức độ thiếu thốn tăng dần. Đặt giả thiết gia c¶nh nhµ t¸c gi¶ cã thÓ thanh bÇn hoÆc cã thÓ ngẫu nhiên đúng lúc không sẵn điều kiện v/c đầy đủ nhưng không thể có một sự trùng hợp ngẫu nhiên đến mức tuyệt đối như vậy. Nguyễn Khuyễn đã cường điệu hoá, thi vị hoá cái nghèo đến mức điển hình. Tác giả phóng đại sự thiếu thốn đến mức tuyệt đối như vậy nhằm mục đích gì? - Tác giả phóng đại sự thiếu thốn về vật chất. Có thể xem đây là một cái đòn bẩy nghệ thuật vừa tài tình, vừa hóm hỉnh để đùa vui, để bày tỏ một cuéc sèng thanh b¹ch, mét t©m hån thanh cao của một nhà nho khước từ lương bổng của TDP lui về sống bình dị giữa xóm làng quê hương. Từ đó bày tỏ t/c’ thân mật với bạn bè.. - Tác giả phóng đại sự thiếu thốn về vật chất để thªm t×nh c¶m th©n mËt víi b¹n bÌ.. 3. C©u th¬ cuèi bµi. 174 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> Trường THCS Chiềng Sinh. ?TB ?TB. ?TB. ?TB. Gi¸o ¸n ng÷ v¨n 7. §äc c©u th¬ cuèi, h×nh ¶nh nµo lµm em chó ý đến nhất? Bạn đến chơi đây ta với ta Em hiÓu côm tõ “ta víi ta” cã ý nghÜa ntn? ta1 chØ ai, ta2 chØ ai? ta1: ChØ t¸c gi¶ NguyÔn khuyÕn ta2: chỉ người bạn Chữ “ta” là đại từ nhân xưng trong bài thơ này là “t«i”, lµ “b¸c” lµ “hai chóng ta”. Em c¶m nhËn ®­îc ®iÒu g× qua côm tõ “ta víi ta”? - Côm tõ “ ta víi ta” biÓu lé mét niÒm vui trän vẹn, tràn đầy và lắng đọng trong tâm hồn, toả réng trong kh«ng gian thêi gian. Gi÷a “ta víi ta” chỉ còn 2 tâm hồn, tuy 2 mà một.Và đến đây bao nhiªu nghÌo thiÕu, lóng tóng, ng¹i ngïng bçng tan biến đi hết, để cho tình bạn, tình người thăng hoa. Mäi cña c¶i vËt chÊt kh«ng cßn ý nghÜa g× n÷a. “Bác đến chơi đây ta với ta” là đủ, là điều mà tôi => Là tình bạn đẹp đẽ tri cÇn nhÊt, khao kh¸t, tr«ng chê nhÊt. Đến câu thơ này người đọc mới vỡ lẽ, thấm kỉ, tri âm vượt lên mọi lễ nghi thông thường. thía tình bạn của nhà thơ. Theo em đó là tình b¹n nh­ thÕ nµo? T¹i sao t¸c gi¶ kh«ng viÕt: “t«i víi b¸c”; “ b¸c víi t«i” mµ l¹i viÕt “ta víi ta” cã nghÜa lµ chØ 2 ta mµ th«i, nh­ng tuy hai mµ mét, mét t×nh b¹n đậm đà, hồn nhiên dân dã. Đối với ta thế là đủ. Ta đến với nhau là đến cả tấm lòng tri âm, tri kỉ. ý nghÜa côm tõ “ta víi ta” trong bµi th¬ nµy cã g× kh¸c côm tõ “ta víi ta”trong bµi “Qua §Ìo Ngang” cña bµ HuyÖn Thanh Quan. - Trong bµi “Qua §Ìo Ngang” hai tõ ta chØ mét ngườimột tâm trạng đó là bà Huyện Thanh Quan, với nỗi cô đơn không biết chia sẻ cùng ai. Giữa cảnh trời, mây, non nước bao la, hùng vĩ, chốn sơn cùng thuỷ tận của xứ đàng ngoài, nỗi buồn nhớ nước, thương nhà của nữ sĩ càng thêm kh¾c kho¶i xãt xa. Trong bài “Bạn đến chơi nhà” 2 từ ta chỉ 2 người: NguyÔn KhuyÕn Vµ «ng b¹ giµ, chung mét t©m tr¹ng mõng vui v× l©u ngµy mêi gÆp nhau. T©m sù u Èn cña nh÷ng «ng quan, nh÷ng nhµ nho vÒ ở ẩn trước cảnh nước xắp mất về tay kẻ khác mà mình thì bất lực yếu đuối, không đủ mạnh, 175 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> Trường THCS Chiềng Sinh. Gi¸o ¸n ng÷ v¨n 7. không đủ dũng để bước theo ngọn cờ Cần Vương đang sục sôi khắp trong Nam ngoài Bắc. Cho nên vui đấy mà vẫn buồn, vẫn cô đơn chỉ có niÒm vui hiÕm hoi cña b¹n bÌ l©u ngµy gÆp gì.. III.Tæng kÕt- ghi nhí (4’) ? TB Hãy nêu những nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ? - Bµi th¬ viÕt theo thÓ th©t ng«n b¸t có ®­êng luËt. CÊu tróc bµi th¬ s¸ng t¹o( 1-61), ng«n ng÷ thuÇn n«m, gi¶n dÞ ,méc m¹c. C¸ch lËp ý khÐo lÐo, giäng th¬ hãm hØnh GV: Cả bài không có một từ hán việt nào, đọc lên nghe thanh thoát nhẹ nhàng, tự nhiªn cã c¶m gi¸c nh­ NguyÔn KhuyÕn xuÊt khÈu thµnh th¬. Cïng thÓ hiÖn mét ý là trái cây đang sinh sôi nảy nở, chưa đến độ ăn được mà tác giả có cách nói khác nhau: Chửa ra cây, cà mới nụ, vừa rụng rốn, mướp đương hoa. Điều đó chứng tảo kh¼ n¨ng bËc thÇy cña NguyÔn KhuyÕn trong viÖc sö dông ng«n ng÷ d©n téc. Em c¶m nhËn ®­îc néi dung g× s©u s¾c? -> Bài thơ ca ngợi tình bạn đậm đà thắm thiết IV. LuyÖn TËp (3’) ? V× sao nãi ®©y lµ mét trong nh÷ng bµi th¬ hay nhÊt vÒ t×nh b¹n? - GV cho HS th¶o luËn nhãm. - V× nã ca ngîi t×nh b¹n ch©n thµnh, trung thùc, bÊt chÊp mäi hoµn c¶nh ®Ëm đà, mộc mạc nhưng vẫn tràn ngập niềm vui dân dã. - Vì nó tạo ra một tình huống bất ngờ mà thú vị làm người đọc ngạc nhiên hồi kết thúc bằng nụ cười xoà hóm hỉnh mà xâu sắc. - V× nã ®­îc thÓ hiÖn trong h×nh thøc th¬ thÊt ng«n b¸t có ®­êng luËt rÊt nghiªm chØnh, chÆt chÏ niªm luËt, giäng th¬ thËt gi¶n dÞ, hån nhiªn, c©u nµo còng như đùa, cũng lấp lánh niềm vui hồn nhiên. ? Em h·y t×m 1 sè c©u ca dao, tôc ng÷, thµnh ng÷ nãi vÒ t×nh b¹n? Ra ®i võa gÆp b¹n hiÒn Cũng bằng ăn quả đào tiên trên trời III. Hướng dẫn học bài và làm bài (1’) - Häc thuéc lßng bµi th¬ - N¾m néi dung bµi - So¹n bµi: Xa ng¾m th¸c Nói L­ cña LÝ B¹ch. Ngµy so¹n: 26/ 10/ 2007. Ngµy gi¶ng: Líp 7 7 7. tiÕt tiÕt tiÕt 176. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> Trường THCS Chiềng Sinh. TiÕt 31, 32:. Gi¸o ¸n ng÷ v¨n 7. ViÕt bµi tËp lµm v¨n sè 2. A.PhÇn chuÈn bÞ . I .Môc tiªu bµi häc - Học sinh viết được bài văn biểu cảm về thiên nhiên, thực vật để thực hiện t×nh c¶m yªu quý c©y cèi theo truyÒn thèng cña ND ta. - RÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt v¨n biÓu c¶m cho häc sinh. - Giáo dục học sinh tình cảm yêu quý cây cối từ đó có ý thức bảo vệ ,chăm sóc c©y. II. ChuÈn bÞ Thầy : ra đề ,đáp án ,biểu điểm Trß : «n lÝ thuyÕt biÓu c¶m. B. PhÇn thÓ hiÖn trªn líp * ổn định tổ chức I .§Ò bµi : Loµi c©y em yªu. II .§¸p ¸n ,biÓu ®iÓm 1 .Dµn bµi a,Më bµi : Nªu tªn loµi c©y vµ lÝ do yªu thÝch b, Thân bài :- Cây có những đặc điểm gì gây cho em cảm mến: thân cây ,lá cây, hoa, qu¶… - C©y cã Ých g× trong cuéc sèng cña vïng quª em. - Cây gắn bó với cuộc sống của gia đình em. - Cây trong cuộc sống của riêng em( những kỉ niệm của em với loài cây đó Kỉ niệm của cây với bạn bè,với mỗi thành viên trong gia đình) c, kết bài: Tình cảm của người viết, hi vọng ,ước mong cho cây. 2. BiÓu ®iÓm a. h×nh thøc (2®) - Bố cục đầy đủ ,rõ ràng ,mạch lạc - v¨n phong l­u lo¸t - chữ viết sạch đẹp đúng chính tả ,sử dụng câu đúng. b. Néi dung (8®) - Mở bài (2đ) đúng yêu cầu của văn biểu cảm - th©n bµi (4®)Mçi ý 1® + §¶m b¶o c¸c ý nh­ dµn bµi - KÕt bµi ( 2®) t×nh c¶m s©u s¾c tù nhiªn, ch©n thµnh. III. Hướng dẫn học ở nhà -xem l¹i c¸ch lµm bµi v¨n biÓu c¶m - ChuÈn bÞ bµi: ch÷a lçi vÒ quan hÖ tõ. Ngµy so¹n: 28/10/ 2007. Ngµy d¹y: 7 7. tiÕt………………….. tiÕt…………………. 177. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> Trường THCS Chiềng Sinh. Gi¸o ¸n ng÷ v¨n 7. 7. TiÕt 33: TiÕng ViÖt :. tiÕt. ch÷a lçi vÒ quan hÖ tõ. A. PhÇn chuÈn bÞ I. Môc tiªu bµi d¹y - Giúp học sinh: thấy rõ các lỗi thường gặp về quan hệ từ. - Th«ng qua luyÖn tËp n©ng cao sö dông vÒ quan hÖ tõ. - Gióp häc sinh ý thøc dïng quan hÖ tõ víi vai trß liªn kÕt vµ biÓu thÞ ý nghÜa quan hÖ:së h÷u,so s¸nh, nh©n qu¶… II. ChuÈn bÞ GV: Nghiªn cøu SGK, SGV, so¹n gi¸o ¸n HS: Học bài cũ + làm bài tập, chuẩn bị trước bài mới. B. PhÇn thÓ hiÖn trªn líp * ổn định tổ chức:7C 7D 7E I. KiÓm tra bµi cò(15’) 1.Câu hỏi: Người ta sử dụng quan hệ từ như thế nào? Đặt câu có sử dụng quan hệ tõ, 2. §¸p ¸n, biÓu ®iÓm. ’ 4đ- Khi nói hoặc viết có những trường hợp bắt buộc phải dùng quan hệ từ. Đó là những trường hợp nếu không có quan hệ từ thì câu văn sẽ đổi nghĩa hoặc rõ nghĩa. 3đ- Xong cũng có trường hợp không bắt buộc dùng quan hệ từ ( dùng cũng được, kh«ng dïng còng ®­îc) 3đ’- HS đặt câu có sử dụng quan hệ từ VÝ dô:T«i thÝch häc v¨n cßn nã thÝch häc to¸n II. Bµi míi: Giới thiệu bài ( 1phút)Để thấy rõ các lỗi thông thường gặp về quan hệ từ & nâng cao kÜ n¨ng sö dông quan hÖ tõ . H«m nay chóng ta t×m hiÓu bµi …. GV. ?TB. Đưa ví dụ trên bảng. Gọi học sinh đọc I. Các lỗi thường gặp về a.Đừng nên nhìn đánh giá kẻ khác quan hÖ tõ ( 18phót) b. Câu tục ngữ này chỉ đúng xã hội xưa, còn 1. ThiÕu quan hÖ tõ. ngày nay thì không đúng. Hai câu trên đã rõ nghĩa chưa? vì sao? - ở câu (a) cụm từ “Nhìn hình thức đánh giá kẻ khác” chưa rõ nghĩa. Quan hệ “giữa đánh giá kẻ khác” và “ nhìn hình thức” là quan hệ hướng tới mục đích. Muốn biểu thị ý nghĩa quan hệ từ này ph¶i thªm quan hÖ tõ “§Ó hoÆc mµ ” vµo gi÷a cụm từ đó - ë c©u (b). Côm tõ “§óng x· héi x­a” trong c©u tục ngữ này chỉ đúng XH xưa chưa rõ nghĩa. Muốn dùng cụm từ “ XH xưa”. Để xác định phạm vi phương diện cho từ “đúng” thì phải thêm vào trước đó quan hệ từ “với” 178 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> Trường THCS Chiềng Sinh. Gi¸o ¸n ng÷ v¨n 7. chØ ra quan hÖ gi÷a “ §óng ” vµ “ XH x­a” th× phải thêm vào trước đó quan hệ từ “với” ?TB ChØ ra quan hÖ gi÷a “ §óng” vµ “ XH x­a” - Quan hệ hướng tới đối tượng. ?KH V× sao hai c©u trªn kh«ng râ nghÜa? c¸ch ch÷a nh­ thÕ nµo? - ThiÕu quan hÖ tõ. - Thêm quan hệ từ cần thiết vào đúng vị trí để c©u v¨n ®­îc râ nghÜa.. 2. Dïng quan hÖ tõ kh«ng thÝch hîp vÒ nghÜa.. GV. Gọi hs đọc vd trên bảng phụ a. Nhà em ở xa trường và em bao giờ cũng đến trường đúng giờ b. Chim sâu rất có ích cho nông dân để nó diệt s©u ph¸ ho¹i mïa mµng. ?TB Câu a có mấy ý? Mỗi ý của câu diễn đạt một sù viÖc g×? - Câu a có 1 ý diễn đạt hai sự việc có hàm ý tương phản + Nhà ở xa trường thì dẽ đến trường muộn; Trái lại bao giờ em cũng đến đúng giờ. ?TB Quan hệ từ “và” có diễn đạt đúng quan hệ ý nghÜa gi÷a c¸c bé phËn trong c©u hay kh«ng? - §©y lµ c©u ghÐp cã 2 vÕ, 2 vÕ nµy cã ý nghÜa trái ngược nhau chứ không có quan hệ bình đẳng. Vì thế dùng quan hệ từ “và”: nối 2 vế câu nµy lµ kh«ng thÝch hîp vÒ nghÜa. Nªn thay quan hÖ tõ “vµ” b»ng quan hÖ tõ nào cho đúng? ?G - Để diễn đạt ý tương phản nên thay quan hệ từ “ vµ” b»ng quan hÖ “ nh­ng”. ?TB H·y chØ ra quan hÖ ý nghÜa c¸c bé phËn trong c©u 2? - VÕ sau cã t¸c dông gi¶i thÝch cho nd ý nghÜa của vế trước. Dïng quan hÖ tõ “§Ó” cã phï hîp kh«ng ? ?KH v× sao? ta nªn ch÷a nh­ thÕ nµo? - 2 vÕ cña c©u nghÐp nµy cã quan hÖ lÝ do gi¶i thÝch. chø kh«ng cã quan hÖ h­ãng tíi môc đích. Vì vậy nên dùng quan hệ từ “ vì” để thay thÕ VËy 2 vÝ dô trªn m¾c lçi g×? - Dïng quan hÖ tõ kh«ng thÝch hîp vÒ nghÜa. Gọi HS đọc vd. GV VD: a) Qua c©u ca dao “ C«ng cha nh­ nói Th¸i Sơn, Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra” 3.Thõa quan hÖ tõ. 179 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(20)</span> Trường THCS Chiềng Sinh. Gi¸o ¸n ng÷ v¨n 7. cho ta thấy công lao của cha mẹ đối với con cái. b) VÒ h×nh thøc cã thÓ lµm t¨ng gi¸ trÞ néi dung, đồng thời hình thức có thể làm thấp giá trị nội dung. C¸c c©u trªn thiÕu chñ ng÷. V× sao c¸c c©u trªn thiÕu chñ ng÷? - Vì các quan hệ từ “ qua” và “ về” đã biến chủ ?KH ng÷ cña c©u thµnh thµnh phÇn tr¹ng ng÷. H·y ch÷a l¹i cho c¸c c©u v¨n ®­îc hoµn chØnh? ?TB - Bỏ quan hệ từ đứng ở đầu câu: qua & về.. ?TB. ?TB ?TB. ?TB. Gọi HS đọc ví dụ SGK. T107. a- Nam lµ mét häc sinh giái toµn diÖn, kh«ng nh÷ng giái vÒ to¸n, kh«ng nh÷ng giái vÒ v¨n. 4.Dïng quan hÖ tõ ThÇy gi¸o rÊt khen nam. kh«ng cã t¸c dông liªn b- Nã thÝch t©m sù víi mÑ, kh«ng thÝch víi chÞ Em cã nhËn xÐt g× vÒ viÖc sö dông quan hÖ tõ kÕt ë nh÷ng c©u g¹ch ch©n trong vd trªn? - C©u (a) dïng “ kh«ng nh÷ng” lÇn thø 2 kh«ng đúng vì nó không có tác dụng liên kết Nªn söa l¹i nh­ thÕ nµo? - Söa l¹i: kh«ng nh÷ng giái vÒ m«n to¸n mµ cßn giái vÒ m«n v¨n. C©u thø 2 nªn söa l¹i nh­ thÕ nµo? Nã thÝch t©m sù víi mÑ nh­ng kh«ng thÝch t©m sù víi chÞ. - quan hÖ tõ “ Nh­ng” míi biÓu thÞ ®­îc ý nghÜa quan hệ đối lập giữa 2 vế. Dïng quan hÖ tõ kh«ng cã t¸c dông liªn kÕt: Bé phận kèm theo quan hệ từ đó không liên kết với bé phËn nµo kh¸c? VËy trong quan hÖ tõ chóng ta cÇn tr¸nh nh÷ng lçi nµo? - ThiÕu quan hÖ tõ, dïng quan hÖ tõ kh«ng thich hîp vÒ nghÜa, thõa nghÜa, thõa quan hÖ tõ dïng quan hÖ tõ kh«ng cã t¸c dông liªn kÕt. * ghi nhí SGK T HS đọc yêu cầu bài tập. II. LuyÖn tËp( 10 phót) 1. Bµi tËp 1 (107) - Nã ch¨m chó nghe chuyện từ đầu đến cuối - Con xin b¸o mét…. Thªm quan hÖ tõ cho thÝch hîp?. ?TB. - §Ó cho cha mÑ mõng 180 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(21)</span>