Bài 11. Luyện tập: Bảng tuần hoàn, sự biến đổi tuần hoàn cấu hình electron nguyên tử và tính chất của các nguyên tố hoá học

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>Chương 1 + 2: NGUYÊN TỬ - BẢNG TUẦN HOÀN HÓA HỌC</b>
<b>A/ KIẾN THỨC CẦN NHỚ</b>

<b>I/ THÀNH PHẦN NGUYÊN TỬ</b>

<b>1/ Cấu tạo nguyên tử - đặc tính các hạt: Nguyên tử có cấu tạo gồm:</b>

- Hạt nhân ở giữa nguyên tử, gồm các hạt proton (p) (mang điện tích dương) và các hạt nơtron (n) (không
mang điện).

- Vỏ nguyên tử gồm các hạt electron (e) (mang điện tích âm) chuyển động xung quanh hạt nhân.
Hạt Khối lượng (m)_Thật _{Tương đối} Điện tích (q)_Thật _{Tương đối}

Proton 1,6726.10-27 _kg _1u _+1,602.10-19_C ₁₊

Nơtron 1,6748.10-27 _kg _1u ₀ ₀

Electron 9,1094.10-31_kg ₁

1836_u

-1,602.10-19_C 

<i><b>1-* Kết luận.</b></i>

+ Khối lượng nguyên tử bằng khối lượng hạt nhân ngun tử đó (vì khối lượng của e rất bé so với khối
lượng các hạt nơtron và proton, cụ thể

27
31

1,6726.10

1836
9,1094.10

<i>p</i>
<i>e</i>

<i>m</i>
<i>m</i>




 

).
+ Nguyên tử trung hòa về điện, nên số p = số e.

<b>2/ Kích thước và khối lượng nguyên tử</b>

<b>a/ Kích thước nguyên tử: rất nhỏ, được tính bằng đơn vị nanomet (nm). 1 nm = 10</b>-9_{m = 10 Ǻ}

Đường kính So sánh

Nguyên tử 10-1_nm <i>_D</i>

nguyentu

<i>D</i>hatnhan

=10

<i>−1</i>
10<i>−5</i>=10

4
lan

hạt nhân 10-5_nm <i>_D</i>

nguyentu

<i>D</i>electron

=10

<i>−1</i>
10<i>−8</i>=10

7
lan

Electron (hay proton) 10-8_nm <i>_D</i>

hatnhan

<i>D</i>electron
=10

<i>−5</i>

10<i>−8</i>=10

3_lan
Vì vậy electron chuyển động xung quanh hạt nhân trong không gian rỗng của nguyên tử.
<b>b/ Khối lượng nguyên tử: rất nhỏ, được tính bằng u (hoặc đvC).</b>

Với 1u = 12
1

.
12 <i>m</i> <i>C</i>

=
1

12_{. 19,9265.10}-27_{kg → 1u = 1,6605.10}-27_kg.

<b>II/ HẠT NHÂN NGUYÊN TỬ. NGUYÊN TỐ HĨA HỌC</b>

<b>1/ Điện tích hạt nhân (Z+). Điện tích hạt nhân chính là tổng điện tích của proton.</b>
Z = số proton = số electron = E (Nguyên tử trung hòa về điện)

<b>2/ Số khối hạt nhân (A). Số khối của hạt nhân bằng tổng số proton (Z) với tổng số nơtron (N).</b>
A = Z + N

<b>3/ Số hiệunguyên tử (Z). Số hiệu nguyên tử là số đơn vị điện tích hạt nhân nguyên tử của một nguyên tố.</b>
<b>4/ Kí hiệu nguyên tử của nguyên tố X. </b>

<i>Z</i>
<i>A</i>

<i>X</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

<b>1/ Đồng vị: Đồng vị là những nguyên tử của cùng một nguyên tố có cùng số proton, khác số nơtron.</b>
Ví dụ. Ngun tố H có 3 đồng vị 11<i>H</i> , 12<i>H</i> , 13<i>H</i>

Chú ý. Các đồng vị bền có Z ≤ 82.
<b>2/ Nguyên tử khối. Nguyên tử khối trung bình</b>

<b>a/ Nguyên tử khối (M). Nguyên tử khối là khối lượng tương đối của nguyên tử, bằng số khối hạt nhân </b>
M = A

<b>b/ Nguyên tử khối trung bình (</b> <i>M</i> <b>). Ngun tử khối trung bình của ngun tố có nhiều đồng vị được</b>
tính bằng hệ thức

<i>M</i>=aA+bB+cC

<i>a</i>+<i>b</i>+<i>c</i>

Với a, b, c: là số nguyên tử (hoặc % số nguyên tử) của mối đồng vị.
A, B, C: là nguyên tử khối (hay số khối) của mỗi đồng vị.

Mở rộng:





1

1

.

<i>k</i>

<i>i</i> <i>i</i>

<i>i</i>
<i>k</i>

<i>i</i>
<i>i</i>

<i>n M</i>
<i>M</i>

<i>n</i>











Với:

ni : % hay số mol hay thể tích của chất thứ i ( khi ni là thể tích thì chỉ sử dụng cho chất khí)

Mi : Khối lượng mol của chất thứ i

Nếu trong hỗn hợp chỉ có hai chất , ta có thể gọi x là số mol (% hay thể tích) của chất thứ nhất trong
1 mol hỗn hợp, khi đó suy ra số mol của chất thứ hai là (1 – x) mol.

1 2

. (1 ).

<i>M</i> <i>x M</i>   <i>x M</i>

 Lưu ý:

 Mmin < <i>M</i> < Mmax



1 2

2

<i>M</i> <i>M</i>

<i>M</i>  

↔

1 2
1 2

1 2 50%

<i>n</i> <i>n</i>

<i>V</i> <i>V</i>
<i>x</i> <i>x</i>








 _ _

 _{( thể tích của khí khơng áp dụng cho thể tích dung dịch)}

 M1 = M2 → <i>M</i> <i>M</i>1 <i>M</i>2 , <i>n V x</i>, ,

 <i>M</i> đơn chất ↔ <i>M</i> hợp chất

 Sơ đồ đường chéo:

V1 (hay n1) M1 |M2 – <i>M</i> |

<i>M</i> →

2
1

2 1

<i>M</i> <i>M</i>

<i>V</i>

<i>V</i> <i>M M</i>





V2 (hay n2) M2 |<i>M</i> – M1|

<b>* Chú ý:</b>

- Phân biệt nguyên tử và nguyên tố:

+ Nguyên tử là loại hạt vi mô gồm hạt nhân và các hạt electron quanh hạt nhân.
+ Nguyên tố là tập hợp các ngun tử có cùng điện tích hạt nhân.

- Tính chất hóa học ngun tố là tính chất hóa học các nguyên tử của nguyên tố đó.
- Mối quan hệ giữa các hạt cơ bản cấu tạo nên nguyên tử:

+ Số hạt cơ bản = 2.Z + N (mang điện: 2.Z, không mang điện: N).
+ Số hạt mang điện = số electron + số proton = 2.Z .

+ Số hạt ở hạt nhân = số proton + số nơtron = Z + N.
+ Điều kiện bền của hạt nhân nguyên tử là

N

1 1,33

<i>Z</i>

 

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

1 <i>N</i> 1,5

<i>Z</i>

 

với Z ≤ 82
Tổng hạt = Z + E + N = 2.Z + N mà : Z ≤ N ≤ 1,5.Z

Nên: 2.Z + Z ≤ 2.Z + N ≤ 2.Z + 1,5.Z  _{3.Z ≤ Tổng hạt ≤ 3,5.Z}  3,5 3

<i>hat</i> <i>hat</i>

<i>Z</i>

 





- Từ kí hiệu nguyên tử <i>ZAX</i> => số p và số n trong hạt nhân cũng như số electron ở vỏ nguyên tử và ngược
lại.

- Tất cả các nguyên tử có cùng số điện tích hạt nhân Z đều thuộc cùng một ngun tố hóa học.

- Cơng thức tính thể tích của một nguyên tử:

<i>V</i>=4

3<i>πR</i>
3

(R là bán kính nguyên tử)

<b>III/ Sự chuyển động của e trong nguyên tử. Obitan nguyên tử.</b>

<b>1/ Sự chuyển động của electron trong nguyên tử</b>

Trong nguyên tử, các electron chuyển động rất nhanh xung quanh hạt nhân không theo quỹ đạo xác
định nào và tạo thành đám mây electron.

<b>2/ Obitan nguyên tử (AO)</b>

a/ Định nghĩa: Obitan nguyên tử là khu vực đám mây electron xung quanh hạt nhân mà xác suất có mặt
electron khoảng 90%.

<b>b/ Hình dạng obitan ngun tử: Dựa trên sự khác nhau về trạng thái electron trong ngun tử ta có:</b>
- Obitan s: dạng hình cầu.

- Obitan p: gồm 3 obitan px, py, pz có hình dạng số 8 nổi, định hướng theo 3 trục Ox, Oy, Oz của hệ tọa độ.

<b>IV/ Lớp và phân lớp e:</b>

<b>1/ Lớp electron: Lớp electron gồm các electron có mức năng lượng gần bằng nhau. Các lớp electron xếp</b>
theo thứ tự mức năng lượng từ thấp đến cao (từ gần nhân ra ngoài):

Lớp thứ n 1 2 3 4 5 6 7

Tên lớp K L M N O P Q

Có số obitan là n2 ₁ ₄ ₉ ₁₆

Có số electron tối đa là 2n2 ₂ ₈ ₁₈ ₃₂

<b>2/ Phân lớp electron</b>

- Mỗi lớp electron chia thành các phân lớp s, p, d, f gồm các electron có mức năng lượng bằng nhau:

Phân lớp s p d f

Có số obitan 1 3 5 7

Có số electron tối đa 2 6 10 14

- Trong 1 lớp electron thì số phân lớp = số thứ tự lớp:

Lớp thứ 1 2 3 4

Có phân lớp 1s 2s2p 3s3p3d 4s4p4d4f

- Phân lớp electron chứa electron tối đa gọi là phân lớp electron bão hòa.

<b>V/ Năng lượng – Cấu hình e trong nguyên tử : </b>

<b>1/ Các nguyên lý và quy tắc phân bố electron trong nguyên tử</b>

<b>a/ Nguyên lý Pauli: Trên 1 obitan có tối đa 2e và 2e này chuyển động tự quay khác chiều nhau:</b>
1 obitan có 2e: 2e ghép đơi

1 obitan có 1e: 1e độc thân

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

<b>b/ Nguyên lý vững bền: Ở trạng thái cơ bản, trong nguyên tử các electron chiếm lần lượt các obitan có mức</b>
năng lượng từ thấp đến cao.

<b>c/ Quy tắc Hund: Trong 1 phân lớp, các electron sẽ phân bố trên các obitan sao cho số electron độc thân là</b>
tối đa và có chiều tự quay giống nhau.

Ví dụ: 7N ↑↓ ↑↓ ↑ ↑ ↑

1s2_2s2_2p3

<b>d/ Trật tự các mức năng lượng nguyên tử: Trong nguyên tử, các electron trên các obitan khác nhau, nhưng</b>
cùng 1 phân lớp có mức năng lượng như nhau. Các mức năng lượng nguyên tử tăng dần theo trình tự:

<b>1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s 4f 5d 6p 7s 5f 6d 7p </b>
<i><b>* Để nhớ ta dùng quy tắc Klechkowsky</b></i>

1s 2s 3s 4s 5s 6s 7s

2p 3p 4p 5p 6p 7p

3d 4d 5d 6d 7d

4f 5f 6f 7f

<b>2/ Cấu hình electron nguyên tử: Cấu hình electron nguyên tử biểu diễn sự phân bố electron trên các</b>
phân lớp của các lớp electron khác nhau.

<b>a/ Cách viết cấu hình electron nguyên tử</b>
- Xác định số electron trong nguyên tử.

- Phân bố các electron theo trật tự mức năng lượng AO tăng dần.
- Viết cấu hình electron theo thứ tự các phân lớp electron trong một lớp.

Ví dụ: 26Fe. Viết theo trật tự mức năng lượng AO tăng dần: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d6

- Sau đó viết lại theo thứ tự các phân lớp electron trong 1 lớp: 1s2_2s2_2p6_3s2_3p6_3d6_4s2

- Viết gọn: [Ar] 3d6 _4s2

<b>* Chú ý: Khi viết cấu hình electron để dễ nhớ trật tự các mức năng lượng, ta viết theo thứ tự lớp với 2 phân</b>
lớp s, p như sau:

<b>1s 2s2p 3s3p 4s ... 4p 5s ... 5p 6s ... 6p 7s ... 7p</b>
- Sau đó thêm 3d vào giữa lớp 4s ... 4p

- Thêm 4d vào giữa lớp 5s ... 5p
- Thêm 4f 5d vào giữa lớp 6s ... 6p
- Thêm 5f 6d vào giữa lớp 7s ... 7p

- Ta sẽ được 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s 4f 5d 6p 7s 5f 6d 7p
<b>b/ Đặc điểm của lớp electron ngoài cùng</b>

- Các electron lớp ngoài cùng quyết định tính chất hóa học của một ngun tố.
- Số electron lớp ngoài cùng tối đa là 8e

+ Các nguyên tử kim loại có: 1e, 2e, 3e <i>lớp ngồi cùng</i>.
+ Các ngun tử phi kim có: 5e, 6e, 7e <i>lớp ngồi cùng</i>.

+ Các ngun tử khí hiếm có: 8e (He có 2e) <i>lớp ngồi cùng</i>.

+ Các ngun tử có 4e lớp ngồi cùng có thể là kim loại (Ge, Sn, Pb) có thể là phi kim (C, Si).

<b>VI. Một số vấn đề bổ sung:</b>

Xác định vị trí của nguyên tố X trong bảng tuần hồn hóa học: (phân biệt e cuối cùng và e lớp ngồi cùng)
1. Phân nhóm chính ( nhóm A ) : khi các e cuối cùng được điền vào phân lớp s hay p, cụ thể: ns<i><b>a </b><b>_np</b><b>b</b></i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

Số thứ tự nhóm = a + b trong đó:

3 .

4 . / .

5 .

8 .

<i>a b</i> <i>K L</i>

<i>a b</i> <i>K L P K</i>

<i>a b</i> <i>P K</i>

<i>a b</i> <i>Kh h</i>

  


 _{  }





  


   


2. Phân nhóm phụ ( nhóm B ) : khi các e cuối cùng được điền vào phân lớp d hay f, cụ thể: (n-1)d<i><b>a</b><b>_ns</b><b>b</b></i>

(với điều kiện a,b є số nguyên và b = 2 , 1 ≤ a ≤ 10)

 Nếu a + b < 8  Số thứ tự nhóm = a + b

 Nếu a + b = 8 hay 9 hay 10  Số thứ tự nhóm = 8
 Nếu a + b > 10  Số thứ tự nhóm = (a + b) – 10

 _{Các nguyên tố nhóm B đều thuộc}<i>_{kim loại chuyển tiếp.}</i>
Ngoại trừ:

 b = 2 , a = 4  b = 1 , a = 5 (bán bão hòa gấp)
 b = 2 , a = 9  b = 1 , a = 10 (bão hòa gấp)

<b>VII. Sự biến đổi tuần hồn tính chất của các ngun tố hóa học:</b>

<b>1. Bán kính nguyên tử:</b>

 Trong cùng một chu kỳ: đi từ trái sang phải theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, bán

kính nguyên tử của các nguyên tố giảm dần. <i>Nguyên nhân là do số lớp e ngồi cùng như</i>
<i>nhau, khi đi từ ơ này sang ơ sau liền kề với nó thì e lớp này tăng lên và điện tích hạt nhân</i>
<i>cũng tăng làm lực hút giữa hạt nhân và e tăng → bán kính nguyên tử giảm.</i>

 Trong cùng một phân nhóm chính (nhóm A): đi từ trên xuống dưới theo chiều tăng dần của

điện tích hạt nhân, bán kính nguyên tử của các nguyên tố tăng dần. <i>Nguyên nhân là do số lớp</i>
<i>e tăng dần khi đi từ trên xuống và e lớp ngoài cùng giống nhau làm lực hút giữa hạt nhân với</i>
<i>e lớp ngồi cùng giảm dần, mặc dù điện tích hạt nhân có tăng.</i>

 <i><b>Chú ý:</b></i> <i>Mn</i> <i>n e</i>. <i>M</i>   <i>m e</i>.<i>Mm</i>

<i> cation</i> <i> anion</i>

 Khi một ngtử mất e để tạo thành ion dương (cation) thì kích thước giảm đi rất nhiều

→ bán kính của cation bao giờ cũng nhỏ hơn bán kính của nguyên tử tương ứng. Cùng
một ngun tử, nếu điện tích ion càng lớn thì bán kính càng nhỏ.

Vd: <i>r_Fe</i> <i>r_Fe</i>2 <i>r_Fe</i>3

 Khi một ngtử nhận thêm e để tạo thành ion âm (anion) thì kích thước ion tăng lên vì e

nhận thêm vào làm tăng tương tác đẩy e – e.

→ Bán kính của anion bao giờ cũng lớn hơn bán kính của nguyên tử tương ứng.
Vd: <i>r_Cl</i> <i>rCl</i> <i>r_Cl</i>

2. <b> Năng lượng ion hóa: I</b>

 Nói một cách tóm tắt: năng lượng ion hóa là năng lượng tối thiểu cần tiêu thụ để tách một e ra khỏi
nguyên tử ở thể khí và biến thành ion dương.

 Cụ thể, năng lượng ion hóa của một nguyên tử hay một phân tử là năng lượng cần thiết để tách một
điện tử từ nguyên tử hay phân tử đó ở trạng thái cơ bản. Một cách tổng quát hơn, năng lượng ion hóa
thứ n là năng lượng cần thiết để tách điện tử thứ n sau khi đã tách (n-1) điện tử đầu tiên. <b>Trạng thái</b>
<b>cơ bản</b> chính là trạng thái mà tại đó, ngun tử khơng chịu ảnh hưởng của bất kỳ một từ trường ngoài
nào cả. Tức là một nguyên tử kim loại ở trạng thái cơ bản sẽ có dạng khí, và cấu hình electron của nó
cũng là cấu hình cơ bản: tuân theo nguyên lí Pauli, Nguyên lí vững bền và qui tắc Hund.

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

hoặc ion là năng lượng cần thiết để tách êlectron liên kết yếu nhất ra khỏi một hạt ở trạng thái cơ bản
sao cho ion dương được tạo thành cũng ở trạng thái cơ bản. Đó là năng lượng ion hố thứ nhất. Các
giai đoạn ion hoá tiếp theo sẽ ứng với các năng lượng ion hoá thứ hai, thứ ba,..

 Nguyên tử càng dễ nhường e (tính kim loại càng mạnh) thì giá trị I càng nhỏ.
 Phân biệt năng lượng ion hóa thứ nhất I1 , thứ hai I2 , …

M → M+_{+ 1e , I}
1 > 0

M+_{→ M}2+_{+ 1e , I}
2 > I1

 Quy tắc Koopmans: Năng lượng ion hóa thứ nhất I1 của nguyên tử là bằng đối của năng lượng của

obitan mà e bị tách đó đã chiếm.

 Trong một chu kỳ, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, lực liên kết giữa hạt nhân và e lớp

ngoài cùng tăng, làm cho năng lượng ion hóa nói chung cũng tăng theo.

 Trong cùng một phân nhóm chính, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, bán kính nguyên tử

tăng,lực liên kết giữa e lớp ngoài cùng và hạt nhân giảm, do đó năng lượng ion hóa nói chung giảm.

 Đôi nét về ion :

 Ion là một nguyên tử hay nhóm nguyên tử bị mất hay thu nhận thêm được một hay nhiều

điện tử. Một ion mang điện tích âm,khi nó thu được một hay nhiều điện tử, được gọi là
anion, và một ion mang điện tích dương khi nó mất một hay nhiều điện tử, được gọi là
cation. Quá trình tạo ra các ion gọi là ion hóa.

 Các nguyên tử hay nhóm nguyên tử bị ion hóa được biểu diễn dưới dạng các số viết nhỏ

lên trên, bên phải ký hiệu của nguyên tử hay nhóm nguyên tử, thể hiện số lượng điện tử
mà nó thu được hay mất đi (nếu lớn hơn 1) và dấu + hay − tùy theo nó mất hay thu được
(các) điện tử. Trong trường hợp mất hay thu được chỉ một điện tử thì khơng cần ghi giá trị
số. Ví dụ H+_{hay O}2-_.

 Các kim loại có xu hướng tạo ra các cation (mất đi điện tử) trong khi các phi kim lại có xu

hướng tạo ra anion, ví dụ natri tạo ra cation Na+_{trong khi clo tạo ra các anion Cl}-_.

3. <b>Ái lực e: E</b>

 Ái lực e càng là năng lượng giải phóng khi một ngun tử ở thể khí kết hợp một e vào để biến

thành ion âm.

M + 1e → M-_{, E < 0}

 Trong cùng một chu kỳ, nói chung ái lực e càng âm theo chiều tăng dần của điện tích hạt

nhân. Ngoại trừ các khí hiếm lại có ái lực e dương.

 Trong cùng một phân nhóm chính, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, phần lớn ái lực

e kém âm dần (giá trị tuyệt đối của E giảm dần). Ái lực e của các nguyên tố nhóm II.A,II.B có
giá trị dương.

4. <b>Độ âm điện: </b> (đọc là khi)

 Độ âm điện của một nguyên tử đặc trưng cho khả năng hút e của nguyên tử đó khi tạo thành

liên kết hóa học.

 Độ âm điện của một nguyên tử càng lớn thì tính phi kim của ngun tố đó càng mạnh. Ngược

lại, độ âm điện càng nhỏ, tính kim loại của nguyên tố đó càng mạnh.

 Trong cùng một chu kỳ, đi từ trái sang phải theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, độ âm

điện của các nguyên tố nói chung tăng dần.

 Trong cùng một phân nhóm chính, đi từ trên xuống dưới theo chiều tăng dần của điện tích hạt

nhân, độ âm điện của các nguyên tố nói chung giảm dần.

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

<b>5. Tính kim loại, tính phi kim:</b>

 Tính kim loại là tính chất của một nguyên tố mà nguyên tử của nó dễ nhường e để trở thành

ion dương.

M – n.e → Mn+

→ Nguyên tử của nguyên tố càng dễ nhường e, tính kim loại càng mạnh.

 Tính phi kim là tính chất của một nguyên tố mà nguyên tử của nó để nhận thêm e để trở thành

ion âm.

M + n.e → M

n-→ Nguyên tử của nguyên tố càng dễ nhận e, tính phi kim càng mạnh.

 Trong cùng một chu kỳ, đi từ trái sang phải theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, tính

kim loại giảm dần, tính phi kim tăng dần (của các nguyên tố).

 Trong cùng một phân nhóm chính, đi từ trên xuống dưới theo chiều tăng dần của điện tích hạt

nhân, tính kim loại tăng dần, tính phi kim giảm dần (của các nguyên tố).

 Trong Bảng THHH, kim loại chiếm phần dưới bến trái và phi kim chiếm phần trên bên phải,

giới hạn này khơng rõ rệt là đường chéo kể từ góc trên bên phải.
<b>6. Sự biến đổi về hóa trị của các nguyên tố:</b>

 Hóa trị cao nhất của một nguyên tố với oxi, với hidro của các phi kim biến đổi tuần hồn theo

chiều tăng dần của điện tích hạt nhân.

 Trong một chu kỳ, đi từ trái sang phải theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, hóa trị cao

nhất của các nguyên tố với Oxi tăng lần lượt từ 1 → 7, cịn hóa trị với hidro của các phi kim
giảm từ 4 → 1.

 Bảng biến đổi tuần hồn hóa trị của các ngun tố nhóm A.

Nhóm I.A II.A III.A IV.A V.A VI.A VII.A

Hợp chất với Oxi Na2O

K2O

MgO
CaO

Al2O3

Ga2O3

SiO2

GeO2

P2O5

As2O5

SO3

SeO3

Cl2O7

Br2O7

Hóa trị cao nhất với

Oxi _I _II _III _IV _V _VI _VII
Tổng quát hóa trị cao

nhất với Oxi

R2O RO R2O3 RO2 R2O5 RO3 R2O7

Hợp chất khí với hidro SiH4

GeH4

PH3

AsH3

H2S

H2Se

HCl
HBr

Hóa trị với hidro IV III II I

Tquát hóa trị với hidro RH4 RH3 RH2 RH

<i><b>Chó ý :</b></i> Hoá trị cao nhất với oxi + hoá trị với hiđro = 8 ( chỉ áp dụng cho nguyªn tè nhãm A )

 <b>TÝnh chÊt nguyªn tè nhóm IA và IIA:</b>
<b>a) Nhóm IA ( nhóm kim loại kiềm )</b>

- Tác dụng với nớc ở đk thờng cho kiềm tơng ứng và giải phóng hiđro.
2M + 2H2O → 2MOH + H2

- T¸c dơng mạnh với oxi cho ra oxit bazơ kiềm, các oxit này tác dụng mạnh với nớc cho kiềm
4M + O2 → 2M2O ( chó ý tạo ra peoxit và supeoxit )

M2O + H2O → 2MOH
- T¸c dơng víi phi kim cho muèi.
<b> </b> <b>b) Nhãm IIA ( kim loại kiềm thổ )</b>

- ở đk thờng t¸c dơng víi níc ( trõ Mg t¸c dơng chËm với nớc lạnh, Be không pứ )
R + 2H2O → R(OH)2 + H2

- Tác dụng mạnh với oxi cho oxit, oxit tác dụng mạnh với nớc cho dung dịch kiềm
2R + O2 → 2RO

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

7. <b>Sự biến đổi tính axit – bazo của oxit và hidroxit:</b>

 Oxit và hidroxit của kim loại thể hiện tính bazo.
 Oxit và hidroxit của phi kim thể hiện tính axit.

 Tính axit – bazo của chúng mạnh yếu phụ thuộc vào độ mạnh yếu của kim loại và phi kim

tương ứng.

 Hidroxit kim loại M(OH)n có tính bazo vì: M là ngun tố kim loại, có xu hướng nhường e,

tương đương với tác dụng đẩy e mạnh → sự phân cực liên kết M – O tăng và sự phân cực
liên kết O – H giảm → liên kết M – O phân cực mạnh hơn, kém bền, dễ đứt để cho ion OH

-→ Thể hiện tính bazơ.

 Hidroxit phi kim R(OH)n có tính axit vì: R là ngun tố phi kim, có xu hướng nhận e, tương

đương với tác dụng hút e mạnh → sự phân cực liên kết R – O giảm và sự phân cực liên kết
O – H tăng → liên kết O – H phân cực mạnh hơn, kém bền, dễ đứt để cho ion H+

→ Thể hiện tính axit mạnh.

 Trong cùng một chu kỳ , đi từ trái sang phải theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, tính

bazo của oxit và hidroxit tương ứng giảm dần, đồng thời tính axit của chúng tăng dần.
<b>8. Quy tắc bão hịa sớm và nửa bão hịa sớm:</b>

 Cấu hình bền của phân lớp d ứng với trạng thái bão hịa (10e) hay nửa bão hịa (5e). Vì vậy,

khi vỏ ngồi của ngun tử, ở phân lớp d có 9 hoặc 4 e thì có sự nhảy e từ phân lớp s của lớp

liền bên ngoài để phân lớp d đạt trạng thái bão hòa hay nửa bão hòa bền vững. Hiện tượng
này gọi là bão hòa sớm và nửa bão hòa sớm.

 Hiện tượng này thường xãy ra đối với một số nguyên tố thuộc nhóm I.B và VI.B trong bảng

tuần hồn.

Thí dụ: Cu ( Z = 29 ): 1s2_2s2_2p6_3s2_3p6_3d9_4s2

→ thực tế là: 1s2_2s2_2p6_3s2_3p6_3d10_4s1_{→ Bảo hịa sớm}

Thí dụ: Cr ( Z = 24 ): 1s2_2s2_2p6_3s2_3p6_3d4_4s2

→ thực tế là: 1s2_2s2_2p6_3s2_3p6_3d5_4s1_{→ Nửa bảo hòa sớm}

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

<b>IA </b>

<b>IIA </b>

<b>IIIA </b>

<b>IVA </b>

<b>VA </b>

<b>VIA </b>

<b>VIIA </b>

<b>VIIIA </b>

H

1

Hỏi

He 2

Hễ

Li

3

Li

Be 4

Bẻ

B 5

Bố

C 6

Chú

N 7

Nếu

O 8

Ông

F 9

Fải

Ne 10

Nếu

Na

11

Nào

Mg 12

Măng

Al 13

Ăn

Si 14

Sỉn

P 15

Phải

S 16

Sợ

Cl 17

Cho

(luôn)

Ar 18

Ai

K

19

Không

Ca 20

Cần

Ga 31

Gà

Ge 32

Gé

As 33

Ăn

Se 34

Sệt

Br 35

Bom

(rơi)

Kr 36

Khùng

Rb

37

Rót

(bia)

Sr 38

Sỏ (rỗ)

In 49

Ít

(nhiều)

Sn 50

Sang

Sb 51

Sườn

Te 52

Té

I 53

Ì

Xe 54

Xê

Cs

55

Cà

(sa)

Ba 56

Ba

Tl



81

Tiền (lẻ)

Pb 82

Phố

(buồn)

Bi 83

Bì

Po 84

Phở

At 85

Ặt

Rn 86

Ra

Fr

87

Fê

(rồi)

Ra 88

Ra

Ở nhóm V.A, các chu kỳ 4,5,6 : chữ cuối của nguyên tố này là chữ đầu của ngun tố kia.

<i><b>CÁC CƠNG THỨC TÍNH TỐN</b></i>

<b>1. </b>

<i>m</i>
<i>n</i>

<i>M</i>



→ m = n.M

Đánh số

thứ tự

tăng dần

từ trái

Chu kỳ 4 và 5:

Từ II.A→III.A

thì Z

III

= Z

II

+11

</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

<b>2. </b> Vkhí = n . 22,4 =>

í

22, 4

<i>kh</i>

<i>V</i>
<i>n</i>

<b>3. </b>

.

<i>M</i> <i>M</i>

<i>M</i>

<i>n</i> <i>n</i>

<i>C</i> <i>n C V</i> <i>V</i>

<i>V</i> <i>C</i>

    

<b>4. </b> <b> </b>

.100% %.

%

100%

<i>ct</i> <i>dd</i>

<i>ct</i>
<i>dd</i>

<i>m</i> <i>C</i> <i>m</i>

<i>C</i> <i>m</i>

<i>m</i>

  

<b>5. </b>

% <i>A</i> .100%

<i>A</i>
<i>hh</i>

<i>m</i>
<i>m</i>

<i>m</i>



<b>6. Tính theo sản phẩm:</b>

l thuyêt

H.mli thuyet

m_{thuc te}_*100% _m ₌ _m ₌m_{thuc te}_*100%
thuc te li thuyet

m<i>_ý</i> 100% H

<i>H</i>   

Tính theo chất tham gia:

m_{li thuyet} _H.m m_{li thuyet}
thuc te

*100% m_{li thuyet}= m_{thuc te}= *100%

m_{thuc te} 100% H

<i>H</i>   

<b>7. Số mol A đo ở t</b>0_{C, P atm.}

.
.

<i>A</i>

<i>pV</i>
<i>n</i>

<i>R T</i>



P: áp suất khí A đo ở t0_{C (tính bằng atm) V: thể tích khí A đo ở t}0_{C (tính bằng lít) n: số mol chất khí A}

T: nhiệt độ tuyệt đối (tính bằng 0_{K) T = t + 273 (T tính bằng}0_K) _{R = 22,4/273 = 0,082}

<b>8. Tỉ khối hơi của chất khí A. </b>

<i>dA B</i>=

<i>M_A</i>

<i>MB</i>

<i>d_A</i>_kk=<i>MA</i>

29 Mkk = 29

<b>9. Khối lượng riêng: </b>

( )
( )

<i>dd g</i>
<i>dd ml</i>

<i>m</i>
<i>D</i>

<i>V</i>



→ mdd = Vdd . D

<b>10. Mối liên quan giữa nồng độ phần trăm và nồng độ mol/l</b>

10 %<i>C</i> <i>D</i>

<i>CM</i>  <i>M</i> 

D: khối lượng riêng; M: khối lượngmol chất tan
<b>11. Tính nhiệt phản ứng ∆H:</b>

∆H=

</div>

<!--links-->
Bài 11: Luyện tập: Bảng tuần hoàn...

• 22
• 1
• 4