Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn học sinh khá giỏi Lớp 5 giải các bài toán "Chuyển động đều" - Dương Quốc Hạnh

<span class='text_page_counter'>(1)</span>SKKN. _Dương Quốc Hạnh_. kinh nghiÖm hướng dẫn học sinh khá giỏi lớp 5 giải các bài toán ''chuyển động đều'' A.đặt vấn đề: I.C¬ së lÝ luËn: Môn toán trong nhà trường tiểu học ngoài việc cunng cấp kiến thức,kĩ năng học toán cần thiết thì nó còn góp phần bồi dưỡng rèn luyện các phẩm chất nhân cách cho học sinh.Đó là bồi dưỡng các phẩm chất,đức tính của người lao động độc lập,sáng tạo,cẩn thận ,chính x¸c,tÝnh kØ luËt ,tÝnh phª ph¸n ,ãc thÈm mÜ... Tất cả các chủ đề(số học đại lượng đo lường,hình học ,đại số,giải toán có lời văn)đều góp phần hình thành nhân cách cho hs Tiểu học (độc lập,sáng tạo, cẩn thận ,chính xác)Tuy vậy tôi nhận thấy chủ đề giải toán"chuyển động đều" hơn ai hết nó góp phần phát triển tư duy mang tÝnh chÊt to¸n häc nh­ :so s¸nh,tæng hîp,kh¸i qu¸t,ph©n tÝch tæng hîp,l«gÝc… Dạng toán "chuyển động đều"được đưa vào cuối chương trình tiểu học học kì II lớp 5.sau khi học sinh đã được học tất cả các dạng toán của mảng kiến thức giải toán có lời văn:Dạng toán này còn được đưa vào chưong trình THCS.chính vì vậy việc giải toán"chuyển động đều"còn tạo được một nền móng vững chắc cho hs học lên các lớp trên. Mặt khác:lứa tuổi của hs bậc tiểu học là lứa tuổi mà nhân cách đang phát triển,nếu người giáo viên biết chọn lựa nội dung,phương pháp dạy học phù hợp thì không chỉ cung cấp cho hs kiÕn thøc vÒ to¸n häc mµ cßn gãp phÇn ph¸t triÓn nh©n c¸ch toµn diÖn cho häc sih TiÓu häc.§Æc biÖt trong xu thÕ míi khi khoa häc c«ng nghÖ ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ th× m«n toán nói chung và dạng toán"chuyển động đều"nói riêng có tác dụng rất lớn trong việc phát triển nhân cách con người mới xã họi chủ nghĩa. II.c¬ së thùc tiÔn: Là một người giáo viên nhiều năm liền dạy học sinh lớp 5.Tôi thấy các em học sinh lớp5 rất lúng túng khi tìm ra phương pháp giải các bài toán"chuyển động đều" .Cụ thể là:Các em chưa biết phân tích suy luận,tóm tắt bài toán bằng sơ đồ hình vẽ,chưa tìm ra được mối quan hệ giữa đại lượng đã cho và đại lượng cần tìm trong bài toán để từ đó tìm ra cách giải.Vì vậy tỉ lệ hs khá,giỏi lớp 5 giải các bài toán khó về dạng "chuyển động đều"rất thấp.. 1 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> SKKN TT. Líp. 1 2 3. 5A 5B 5C. _Dương Quốc Hạnh_ Sè HS 29 30 32. Sè hs kh¸ Sè hs gi¶i ®­îc to¸n giái "chuyển động đều" 17 3 7 1 5 0. Tû lÖ. Ghi chó. Kết quả khảo sát chất lượng hs: Qua nhiều năm trực tiếp giảng dạy lớp 5.Tôi hết sức băn khoăn lo lắng từ đó tôi tìm tòi nghiên cứu để tìm ra phương pháp hướng dẫn hs.Đặc biệt là hs khá giỏi lớp 5 giải các bài toán dạng:"chuyển động đều".Qua quá trình điều tra thử nghiệm tại khối 5 trường Tiểu học Nghi KiÒu 2,T«i thÊy hs cã sù tiÕn bé râ rÖt,v× vËy t«i m¹nh d¹n nªu lªn mét sè kinh nghiÖm này để các bạn cùng tham khảo. B.Néi dung: I.C¸c kiÕn thøc cÇn nhí: Trước khi hưướng dẫn học sinh giải từng dạng toán,giáo viên đưa ra một số ví dụ,hình vẽ minh hoạ,các thao tác trực quan,yêu cầu học sinh thực hành để giúp học sinh hiểu được các kiÕn thøc sau: 1-Công thức thường dùng khi tính toán: S = v x t (trong đó s là quảng đường,v vận tốc, t thời gian) V = s : t ; t =s : v 2.Víi cïng qu¶ng ®­êng th× vËn tèc tØ lÖ víi thêi gian 3-Trong cïng mét thêi gian th× qu¶ng ®­êng tØ lÖ víi vËn tèc. 4-Trên cùng một quảng đường thì vận tốc và thời gian là hai đại lượng tỉ lệ nghịch. 5-Hai vật chuyển động cùng chiều,cách nhau quảng đường S.Cùng xuất phát một lúc thì thời gian ®uæi kÞp nhau lµ: t= (V1lµ vËn tèc cña vËt thø nhÊt,V2 lµ vËn tèc cña vËt thø hai, V1>V2) 6-Hai vật chuyển động ngược chiều với vận tốc V1 và V2 cùng thời điểm xuất phát và cách nhau quảng đường S thì thời gian để chúng gặp nhau là: t=S : (V1 + V2 ) 7-Vật chuyển động trên dòng nước: V x D = V + Vdn(V x D vận tốc khi xuôi dòng,V vận tốc của vật,Vdn vận tốc của dòng nước) Vnd = V-Vdn Vdn =(Vxd -Vnd) : 2 V=( Vxd + Vnd ) 13 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> SKKN. _Dương Quốc Hạnh_. 8- Vật chuyển động có chiều dài đáng kể : -Gọi 1 là chiều dài chuyển động của vật ta có: a)Quảng đường vật chuyển động qua cột điện (vật đứng yên có chiều dài không đáng kể là 1) b)Quảng đường vật chuyển độngqua cây cầu có chiều dài d là: 1 + Quảng đường người đi xe đạp trong thời gian đó. d)Quảng đường vật chuyển độngqua người đi xe đạp ngược chiều là: 1- Quảng đường người đi xe đạp trong thời gian đó. II.BiÖn ph¸p thùc hiÖn : Để giúp học sinh khá giỏi lớp 5 tìm ra cách giải quyết đúng hay,chặt chẽ các bài toán"chuyển động đêu",Về kiến thức tôi có thể chia các bài toán chuyển động thành các d¹ng c¬ b¶n sau: Dạng 1:2 vật chuyển động cùng chiều đuổi nhau Dạng 2:2vật chuyển động ngược chiều gặp nhau Dạng 3:Vật chuyển động trên dòng nước Dạng 4:Vật chuyển động có chiều dài đáng kể A. C¸ch tiÕn hµnh: Mỗi dạng toán tôi đưa ra một dạng toán cơ bản,đơn giản nhất,hướng dẫn hs theo các bước sau: 1/Hướng dẫn hs tìm hiểu bài toán: -Đọc hiểu đề:Học sinh tìm hiểu bài toán từ 3 đến 4 lần để nhận biết bài toán thuộc dạng nµo? _Tóm tắt bài toán:Học sinh tự tóm tắt bài toán bằng sơ đồ hoặc bằng lời. -Suy luận để tìm ra cách giải:Hướng dẫn hs suy luận bài toán theo quy trình:"Bắt đầu từ đại lượng cần tìm và kết thúc ở đại lượng dã biết" 2/Hướng dẫn hs giải bài toán 3/Đối với những bài toán mở rộng,naang cao tôi chỉ dùng hệ thống câu hỏi để dẫn dắt hs suy luận bài toán theo quy trình:''Bắt đầu từ đại lượng cần tìm,kết thúc ở đại lượng đã biết ".Sau đó yêu cầu hs tìm ra cách giải.Sau đây là một số ví dụ tôi đã tiến hành thực nghiệm có hiệu quả tại trường tôi công tác. B.C¸c vÝ dô cô thÓ: 1/Dạng 1:Hai vật chuyển động cùng chiều: *VÝ dô 1: Bµi to¸n gèc:Lóc 6 giê s¸ng,mét «t« xuÊt ph¸t tõ A víi vËn tèc 60km/giêvµ dù kiến đến B lúc 9 giờ 30 phút.cùng lúc đó từ địa điểm Ctrên đường từ A đến B và cách A 40 14 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> SKKN. _Dương Quốc Hạnh_. km.Một người đi xe máyvới vận tốc 45 km/h về B.Hỏi lúc mấy giờ hai xe gặp nhau và cách A bao nhiªu km? Hướng dẫn hs tìm hiểu bài toán: -Muèn tÝnh ®­îc thêi diÓm hai xe ®uæi kÞp nhau ta ph¶i tÝh g×?(thêi gian) -Chuyển động cùng chiều muốn tính được thời gian đuổi kịp nhau ta làm thế nào?(Lấy hiệu qu¶ng ®­êng chia cho vËn tèc ) -HiÖu qu¶ng ®­êng trong bµi to¸n nµy lµ bao nhiªu?(lµ kho¶ng c¸ch hai xe) -Muèn t×m hiÖu vËn tèc ta lµm thÕ nµo?(LÊy vËn tèc «t« 60km/h - cho vËn tèc «t« 45 km/h) A. 40km. C. B. Gi¶i: HiÖu vËn tèc cña hai xe lµ: 60 - 45 =15 (km/h) Thêi gian «t« ®uæi kÞp xe m¸y lµ: 40 : 15 =2 2/3(giê) Thời diểm đó là: 6 + 2 2/3 =8 2/3giê =8 giê 40 phót Kho¶ng c¸ch tõ chç gÆp tíi AchÝnh lµ qu¶ng ®­êng «t« ®i.VËy chç gÆp c¸ch A lµ: 60 x 2 2/3 =160 (km) §¸p sè:8 giê 40 phót;160km Ví dụ 2:Lúc 6 giờ sáng một người đi xe đạp từ A đến B với vận tốc18km/h.Lúc 9 giờ một xe máy đi từ A đến B với vận tốc 45 km/h.Hỏi xe máy đuổi kịp xe đạp lúc mấy giờ?đĩa điểm hai xe gÆp nhau c¸ch B bao xa .BiÕt r»ng A c¸ch B115 km. Hướng dẫn hs giải: -Muốn tính xe máy đuổi kịp xe đạp lúc mấy giờ ta phải tính gì?(tính thời gian xe máy đuổi kịp xe đạp) -Muốn tính thời gian xe máy đuổi kịp xe đạp ta phải tính gì?(tính hiệu quảng đường ,hiệu vËn tèc cña hai xe ) Hiệu quảng đường được tính như thế nào?(hiệu quảng đường chính làquảng đươnngf xe đạp đi trong khoảng thời gian từ 6 giờ đến 9 giờ) Gi¶i: Khi xe máy xuất phát xe đạp đã đi được số giờ là: 9 -6 =3(giê) 1 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> SKKN. _Dương Quốc Hạnh_. Quảng đường xe đạp đi trong 3 giờ hay khoảng cách của hai xe lúc 9 giờ là: 18 x3 = 54 (km) HiÖu vËn tèc hai xe lµ: 54 -18 =27(km/h) Thời gian xe máy đuổi kịp xe đạp là: 54 : 27 =2 (giê) Quảng đường xe máy đi trong 2 giờ hay khoảng cách từ A đến chỗ gặp là: 2 x 45 =90 (km) Qu¶ng ®­êng cßn l¹i hay chç gÆp c¸ch b sè km lµ: 115 - 90 = 25 (km) §¸p sè:2 giê :25 km. Ví dụ 3: Một ôtô phải đi từ A đến B trong một thời gian dự định.Người lái xe nhận thấy rằng nếu đi với vận tốc 50 km/hthì sẽ đến b chậm mất 15 phút.Còn đi với vận tốc 60 km/hthì sẽ tới b sớm hơn giờ quy địnhlà 27 phhút 30 giây.tính quảng đường A Bvà thời gian quy định ôtô phải đi từ A đến B. Hướng dẫn hs giải: -Đi với vận tốc 50 km/h thì sau thời gian dự địhh xe đã tới B chưa?(chưa) -Cßn ph¶i ®i bao l©u n­a míi tíi B(15 phót) -Giả sử sau thời gian dự định xe đi tới Cthì khoảng cách từ C đến B được tính như thế nào?(đó chính là quảng đường xe đi trong 15 phút) -Đi với vận tốc 60 km/hthì sau thời gian dự định xe đã tới B chưa?(Xe vượt quá B) -Vượt quá B quảng đường bao nhiêu?( Quảng đường bằng với quảng đường xe đi trong 27 phót 30 gi©y) -Như vậy sau thời gian dự định khoảng cách giữa 2 xe được tính như thế nào?(QĐ xe đi với vËn tèc 50 km/h trong 15 phót +qu¶ng ®­êng xe ®i víi vËn tèc60 km/h trong 27 phót 30 gi©y) Hướng dẫn hs vẽ sơ đồ:. Sau khi hướng dẫn hs dễ dàng giải được bài toán như sau: Gi¶i: §æi 15 phót = 0,25 giê; 27 phót 30 gi©y =27,5 phót Đi với vận tốc 50 km/h thì sau thời gian dự định xe cách B số km là: 0,25 x 50 = 12,5 (km) Đi với vận tốc 60 km/hthì sau thời gian dự định xe vượt quá B là: ( 27,5 :60 )x 60 =27,5 (km) Sau thời gian dự định khoảng cách giữa hai chuyển động là: 1 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> SKKN. _Dương Quốc Hạnh_. 12,5 +27,5 =40 (km) HiÖu vËn tèc lµ: 60 -50 = 10 (km/h) Thời gian dự định đi từ A đến B là: 40 : 10 = 4 (giê) Qu¶ng ®­êng AB dµi sè km lµ: 50 x 4 +12,5 =212,5 km HoÆc: 60 xx4 - 27,5 =212,5 km §¸p sè: 4 giê;212,5 km Dạng 2: Hai vật chuyển động ngược chiều. Ví dụ 1:bài toán cơ bản:lúc 6 giờ sáng,một người đi xe đạp từ A đến Bvới vận tốc 15 km/h.Đến 8 giờ một người đi xe đạp từ B vè A với vận tốc 18 km/h.Hỏi hai người gặp nhau lóc mÊy giê?BiÕt qu¶ng ®­êng AB lµ 129 km. Hướng dẫn hs giải: -Hai người đi xe đạp chuyển động cùng chiều hay ngược chiều nhau?(ngược chiều nhau) -Muèn tÝnh thêi ®iÓm hai xe gÆp nhau ta ph¶i tÝnh gi? (tÝnh thêi gian 2 xe gÆp nhau) -Muèn tÝnh thêi gian 2 xe gÆp nhau ta ph¶i tÝnh g×?(TÝnh qu¶ng ®­êng:tæng vËn tèc:råi lÊy tæng qu¶ng ®­êng chia cho tæng v¹n tèc) -Tæng qu¶ng ®­êng ®­îc tÝnh nh­ thÕ nµo?(Kho¶ng c¸ch tõ 2 xe lóc xe ®i tõ B xuÊt ph¸t) Hướng dẫn hs giải như sau: Gi¶i: Khi xe đi từ B xuất phát thì xxe đi từ A đã đi được quảng đường là: 15 x (8 - 6 ) =30 (km) Lóc 8 giê kho¶ng c¸ch gi÷a hai xe hay kho¶ng c¸ch hai xe ph¶i ®i lµ: 129 - 30 = 99 (km) Tæng vËn tèc cña hai xe lµ:(1 giê c¶ 2 xe ®i ®­îc quanngr ®­êng) 15 +18 =33 (km/h) Thời gian để hai xe gặp nhau là: 99 :33 =3 (giê ) Thêi ®iÓm hai xe gÆp nhau lµ: 8 +3 = 11 (giê ) §¸p sè :11 giê. Ví dụ 2: một người đi trên đoạn đường AB hết 5 giờ.Một người khác đi đoạn đường AB thì hết 7 giờ.Hỏi nếu hai người cùng xuất phát một lúc một người từ A và một người từ B thì sau bao l©u hä gÆp nhau? Hướng dẫn hs giải: 1 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> SKKN. _Dương Quốc Hạnh_. -Xem quảng đường AB là đơn vị.Xe đi từ A đến b hết 5 giờ thì mỗi giờ đi được mấy phần qu¶ng ®­êngAB? (1/5 qu¶ng ®­êng AB) -Xe đi từ B đến A hết 7 giờ thì mỗi gìơ đi được một phần mấy quảng đường AB?( 1/7 quảng ®­êng AB) -Mçi giê c¶ hai xe ®i ®­îc mét phÇn mÊy qu¶ng ®­êng AB?(1/5 + 1/7 =12/33 qu¶ng ®­êng AB) Muèn tÝnh thêi gian hai xe gÆp nhau ta lµm thÕ nµo?(1 : 12/33 ) gi¶i: Một giờ xe đi từ A đến B đi được số phần quảng đường AB là: 1 :5 =1/5(qu¶ng ®­êng) Xe ®i tõ B tíi A ®i ®­îc sè phÇn qu¶ng ®­êng lµ: 1 : 7 =1/7 (qu¶ng ®­êng ) Mét giê c¶ hai xe ®i ®­îc sè phÇn qu¶ng ®­êng lµ: 1/5 + 1/7 =12/33(qu¶ng ®­êng) Thời gian để hai xe gặp nhau là: 1 : 12/33 =2 11/12 (giê) §¸p sè : 2 11/22 giê. Ví dụ 3: Hai xe ôtô buyt khởi hành cùng một lúc từ hai bến A và B đi ngược chiều nhau.Hai xe gặp nhau lần thứ nhất cách bến A 8km,sau đó lại tiếp tục đi.Xe đi từ A đến B rồi quay về A,xe đi từ B đến A rồi quay về B,lần thứ hai,2 xe gặp nhau cách B 9 km.Tính quãng đường từ bến A đến bến B? Ta có thể vẽ sơ đồ biểu thị quảng đường đi ngược của mỗi xe như sau:. Hướng dẫn hs giải: -Từ khi xuất phát đến khi gặp nhau lần thứ nhất cả hai xe đi được mấy lần quảng đường AB?(mét lÇn qu¶ng ®­êng AB) -Từ khi xuất phát đến khi gặp nhau lần thứ hai,cả hai xe đi được mấy lần quảng đường AB?(3 lÇn qu¶ng ®­êng ) -Hai xe gÆp nhau lÇn mét c¸ch A 8km nh­ vËy xe ®i tõ A tÝnh ®­îc bao nhiªu km?(8 km) -Khi c¶ hai xe ®i ®­îc mét lÇn qu¶ng ®­ßng AB th× xe ®i tõ A ®i ®­îc 8 km vËy khi hai xe. 1 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> SKKN. _Dương Quốc Hạnh_. ®i ®­îc 3 lÇn qu¶ng ®­êng ABth× xe ®i tõ A ®i ®­îc qu¶ng ®­êng gÊp mÊy lÇn 8 km?(3 lÇn ) Gi¶i: Từ khi xuất phát đến khi gặp nhau lần thứ hất cả hai xe đi được1 lần quảng đường AB thì xe đi từ A đi được 8 km.Vậy từ khi xuất phát đến khi gặp nhaulần thứ hai cả hai xe đi ®­îc 3 lÇn qu¶ng ®­êng AB. Xe ®i tõ A ®i ®­îc qu¶ng ®­êng lµ: 8 x 3 =24 (km ) Nhìn vào sơ đồ ta thấy xe đi từ Ađúng bằng một lần quảng đường AB và 9 km.Vậy quảng ®­êng AB lµ: 24 - 9 = 15 (km) §¸p sè :15 km. Dạng 3:Vật chuyển động trên dòng nước. vÝ dô 1:Bµi to¸n c¬ b¶n:mét nhãm b¹n b¬i thuyÒn däc dßng s«ng.hä ®­îc phÐp ®i chõng 4 giờ.vận tốc ngược dòng của họ là 4km/h và xuôi dòng với vận tốc 8 km/h.hỏi họ rời bến bao lâu thì phải quay lại để đúng giờ quy định? Hướng dẫn giải: -Cùng một quảng đường thì vận tốc và thời gian đi là hai đại lượng như tế nào?(Hai đại lượng tỉ lệ nghịch) -Biết tổng thời gian,muốn tính thời gian xuôi dòng, thời gian ngược dòng ta cần tìm tỉ số thêi gian.Tû sè thêi gian ®­îc tÝnh dùa vµo d÷ kiÖn nµo?(Dùa vµo vËn tèc) -Tỷ số vận tốc xuôi dòng so với vận tốc ngược dòng bằng bao nhiêu? 8 : 4 =2 (lÇn) -Tỷ số thời gian xuôi dòng so với thời gian ngược dòng bằng bao nhiêu?(Bằng 1/2) Gi¶i: Vì trên cùng một quảng đườngthì thời gian và vận tốc là hai đại lượng tỷ lệ nghịch ,mà tỷ số vận tốc xuôi dòng so với vận tốc ngược dòng là: 8 : 4 = 2 (lÇn ) Tỷ số thời gian xuôi dòng so với thời gian ngược dòng là: 1 : 2 = 1/2. §­a bµi to¸n vÒ timg hai sè khi biÕt tæng vµ tØ sè ta tÝnh ®­îc thêi gian xu«i dßng lµ: 4 : (1 +2 ) =1 1/3 (giê) §¸p sè :1 1/3 giê. Ví dụ 2:một chiếc thuyền đi xuôi dòng từ A đến Bmất 32 phút,cũng trên dòng sông đó một cụm bèo trôi đi từ A đến B mất 3 giờ 12 phút.Hỏi chiếc thyền đó đi ngược dòng từ B về A hÕt bao l©u? Hướng dẫn giải: 1 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> SKKN. _Dương Quốc Hạnh_. -Lấy quảng đường AB làm đơn vị.Vận tốc thuyền khi đi xuôi dòng theo tỉ số quảng đường AB lµ mÊy phÇn qu¶ng ®­êng AB?(1 :32 =1/32 qu¶ng ®­êng AB) -Vận tốc của cụm bèo hay vận tốc của dòng nước là mấy phần quảng đường AB? 1 : (3 giê 12 phót =192 phót)=1/192 qu¶ng ®­êng AB Biết vận tốc xuôi dòng,vận tốc dòng nước.Tính vận tốc ngược dòng dựa vào công thức nµo?(Vnd =Vxd-2Vdn) Gi¶i: §æi 3 giê 12 phót= 192 phót. Lấy quảng đường AB làm đơn vị ta có: vËn tèc cña thuyÒn khi ®i xu«i dßng lµ: 1 : 32 = 1/32(qu¶ng ®­êng) Vận tốc của cụm bèo hay vận tốc của dòng nước là: 1: 192 = 1/192(qu¶ng ®­êng) Vận tốc của thuyền khi đi ngược dòng là: 1/32 - (2 x 1/192) = 1/48(qu¶ng ®­êng) Vậy thời gian thuyền đi ngược dòng hết số thời gian là: 1 : 1/48 = 48 (phót) §¸p sè:48 phót. Ví dụ 3:một chiếc ca nô chạy xuôi dòng từ A đến B mất 3 giờ rồi lại ngược dòng trở từ b về A mất 4 giờ.Vận tốc ca nô khi xuôi dòng lớn hơn vận tốc ca nô khi ngược dòng là:8km/h.Tính quảng đường A đến B ? Hướng dẫn hs giải: -Lấy quảng đường AB làm đơn vị:xuôi dòng ca nô chạy hết3 giờ,vậy một giờ đi được mấy phÇn qu¶ng ®­êngAB (1:3 =1/3 qu¶ng ®­êng) -Ngược dòng ca nô đi hết 4 giờ,vậy một giờ đi được mấy phần quảng đường AB?(1:4= 1/4 qu¶ng ®­êng) -Mỗi giờ xuôi dòng hơn ngược dòng mấy phần quãng đường AB?(1/3 -1/4 =1/12 quảng ®­êng) 1/12 qu¶ng ®­êng AB øng víi bao nhiªu km?(8 km) Gi¶i: Lấy quảng đường AB làm đơn vị ta có: Khi xu«i dßng,mçi giê ca n« ®i®­îc sè phÇn qu¶ng ®­êng Ab lµ: 1:3 =1/3(qu¶ng ®­êng AB) Khi đi ngược dòng,mỗi giờ ca nô đi được số quảng đường AB là: 1:4 =1/4(qu¶ng ®­êng AB) Mỗi giờ xuôi dòng đi hơn ngược dòng số phần quảng đường AB là: 1/3 - 1/4 =1/12(qu¶ng ®­êng AB). 1 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> SKKN. _Dương Quốc Hạnh_. 1/2 qu¶ng ®­êng AB øng víi 8 km.VËy qu¶ng ®­êng Ab dµi sè km lµ: 8: 1/12 =96(km) §¸p sè:96 km. Dạng 4 :Vật chuyển động có chiều dài đáng kể. @)chuyển động qua vật đứng yên. VÝ dô1:Mét tµu ho¶ ch¹t qua cét ®iÖn hÕt 12 gi©y.Cïng vËn tèc Êy tµu ch¹y qua cÇu dµi 500m hÕt 62 gi©y.TÝnh: a.VËn tèc cña tµu. b.chiÒu dµi cña tµu? Hướng dẫn hs giải. -Quảng đường tàu chạy qua cột điện bằng bao nhiêu?(đúng bằng chiều dài của tàu) -Qu¶ng ®­êng tµu ch¹y qua cÇu dµi 500m b»ng bao nhiªu?(ChiÒu dµi tµu c«nngj 500m ) -ch¹y qua cét ®iÖn hÕt 12 gi©y,ch¹y qua cÇu hÕt 62 gi©y.VËy thêi gian tµu ch¹y 500m hÕt bao nhiªu?(62 -12 =50 gi©y) -Muèn tÝnh vËn tèc cña tµu ta lµm thÕ nµo?(Q§ 500m chia cho thêi gian 50 gi©y) Gi¶i: thêi gian tµu ch¹y qu¶ng ®­êng 500m lµ: 62 - 12 =50 (gi©y) VËn tèc cña tµu lµ : 500 :50 =10 m/s =36 km/h ChiÒu dµi cña tµu lµ: 10 x 12 =120 (m) §¸p sè :36 km/h;120m. @) Tàu chuyển động qua vật chuyển động. ví dụ3:Một đoàn tàu hoả dài 150 m lướt qua một người đi xe đạp ngược chiều với vận tốc 9km/h trong 15 gi©y.TÝnh vËn tèc cña tµu. Hướng dẫn hs giải: -Quảng đường tàu chạy qua người đi xe đạp được tính từ khi đàu tàu vượt qua người đi xe đạp cho đến khi đuôi tàu rời khổi người đi xe đạp. -Qu¶ng ®­êng tµu ch¹y trong 15 gi©y b»ng bao nhiªu?(chiÒu dµi cña tµu + qu¶ng ®­êng xe đạp di trong 15 giây) -Häc sinh dÔ dµng gi¶i bµi to¸n nh­ sau: Gi¶i: §æi 9 km/h =2,5m/s Quảng đường xe đạp đi trong 15 giây : 1 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> SKKN. _Dương Quốc Hạnh_. 2,5 x 15 = 37,5 (m) Qu¶ng ®­êng tµu ch¹y trong 15 gi©y lµ: 150- 37,5 =112,5 (m) VËn tèc cña tµu lµ: 112,5 : 15 =7,5 m/s=27km/h §¸p sè :27 km/h VÝ dô 4:Mét ®oµn tµu ho¶ ch¹y qua mét c¸i cÇu dµi 600m hÕt 36 gi©y.Còng víi vËn tèc đó,tàu lướt qua một người đi xe đạp cùng chiều với vận tốc18km/h hết 8 giây.Tính: a.ChiÒu dµi cña tµu? b.VËn tèc cña tµu? Hướng dẫn hs giải: -Qu¶ng ®­êng tµu ch¹y qua cÇu dµi 600m lµ bao nhiªu?(chiÒu dµi tµu + =600m) -Quảng đường tàu chạy qua người đi xe đạp cùng chiều bằng bao nhiêu?(Chiều dài của tàu + quảng đường xe đạp đi trong 8 giây) (giáo viên có thể yêu cầu hs vẽ sơ đồ trước khi giải ) Gi¶i: §æi 18 km/h =5 m/s Quảng đường xe đạp đi trong 8 giây là: 5 x 8 = 40(m) Thời gian tàu chạy qua cầu hơn thời gian tàu chạy qua người đi xe đạp là: 36 - 8 =28 (gi©y) Qu¶ng ®­êng tµu ch¹y trong 28 gi©y lµ; 600 -40 =560 (m) VËn tèc cña tµu lµ: 560 : 28 =20 (m/s) Qu¶ng ®­êng tµu ch¹y trong 8 gi©y lµ: 8 x 20 =160(m) ChiÒu dµi cña tµu lµ: 160 -40 =120(m) §¸p sè :20 m/s; 120m.. C./kÕt luËn: I.Kết quả đạt được: Qua khảo sát chất lượng học sinh khá giỏi trong năm học này và những năm học trước tôi. 1 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> SKKN. _Dương Quốc Hạnh_. đã tìm tòi,nghiên cứu tìm ra giải pháp chia ccác bài toán chuyển động thành bốn phần cơ bản như trên.Khi dạy cho đối tượng hs khá giỏi thông qua các buổi học tăng buổi tôi dạy theo từng dạng một.Trước khi dạy các dạng bài tập tôi hệ thống hoá các dạng kiến thức rôi đưa ra các dạng bài tóan cho hs sáng tỏ và dễ dàng nắm được kiến thức từ đó hướng dẫn hs ph©n tÝch bµi to¸n vµ t×m ra c¸ch gi¶i.T«i thÊy hs hiÓu bµi nhanh t×m ra c¸ch gi¶i mét c¸ch dễ dàng.Khi gặp bài toán tương tự(Thay đổi dữ kiện ,thật ngữ ,số liệu…)Học sinh không còn lúng túng tìm ra cách giải như trước. Kết quả đạt được sau khi thực nghiệm: TT. Líp. TS häc sinh. TS HS kh¸ giái TSHS kh¸, giái TØ lÖ gi¶i ®­îc. 1. 2. 3.. 5A 5B 5C. 29 30 32. 17 7 5. Ghi chó. 12 1 1. ( Bản thân tôi đã dạy và thực nghiệm ở lớp 5A ) II. Bµi häc kinh nghiÖm: 1/Trước khi hướng dẫn học sinh giải giáo viên cần hướng dẫn học sinh đọc thầm bài toán ít nhất 3 lần để nắm chắc nội dung bài toán,nhận dạng bài toán thuộc dạng nào đã học.nắm được các đại lượng đã cho,đại lượng cầcn tìm có trong bài toán,thiết lập được mối quan hệ có trong bài toán đó. -Cách suy luận để tìm ra cách giải,yêu cầu hs đi theo quy trình"Bắt đầu từ đại lượng cần tìm và kết thúc ở đại lượng đã biết" -Còn trình bày bài giải thì tiến hành theo qiu trình ngược lại -Bài toán chuyển động đều có liên quan mật thiết tới bài toán tỉ lệ(Bài toán về đại lượng tỉ lệ thuận và bài toán về đại luợng tỉ lệ nghịch).Do đó trước khi hướng dẫn hs giải các bài toán khó về chuyển động đều giáo viên cần giúp hs nắm chắc phương pháp giải bài toán liên quan đến tỉ lệ. 2/Việc phân chia các dạng toán"chuyển động đều" thành 4 dạng như trên chỉ mang tính tương đối.Trong thực tế có những bài toán tổng hợp các dạng trên .vì vậy khi hướng dẫn hs gi¸o viªn cÇn linh ho¹t, s¸ng t¹o kh«ng nªn cøng nh¾c,rËp khu«n. 3/Để phát huy tinh sáng tạo cho hs khi ra bài tập cho hs luyện tập thực hành cần thay đổi thuật ngữ,dữ kiện,không nên đưa ra bài toán hoàn toàn tương tự như bài toán mẫu. 1 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> SKKN. _Dương Quốc Hạnh_. 4/Để tránh sự nhàm chán đối với hs giỏi đồng thời không quá sức đối với hs khá.Khi ra bài tập cho hs cần phân theo đối tượng .Chẳng hạnk như ở các bài tập như ở ví dụ 1,2 còn đối víi bµi tËp ë vÝ dô 3 chØ nªn cho hs giái (v× cã khã h¬n). 5/Muốn hướng dẫn hs giải được các bài toán chuyển động đều thì trước hết giáo viên phaỉo nắm vững những kiến thức về "chuyển động đều" và giải thành thạo các bài toán dạng này.Như vậy đòi hỏi gv phải không ngừng nghiên cứu tài liệu,trau dồi chuyên môn nghiệp vụ nhằm đáp ứng được những yêu cầu đòi hỏi ngày càng cao trong quá trình dạy học. Trên đây là một số biện pháp nhỏ mà tôi đã thực hiện khi hướng dẫn học sinh khá giỏi lớp 5 giải các bài toán"chuyển động đều".Tôi tin chắc rằng còn nhiều thiếu sót.Tôi mong độc giả,đồng nghiệp góp ý để sáng kiến kinh nghiệm này được hoàn thiện hơn. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Nghi kiÒu,ngµy 19 th¸ng 5 n¨m 2009 Gv: Dương Quốc Hạnh. 1 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> SKKN. _Dương Quốc Hạnh_. 1 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(15)</span>