Giáo án Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 17: từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Ngµy so¹n: Ngµy gi¶ng:. Ng÷ v¨n Bµi 4 TiÕt 17 : Tõ nhiÒu nghÜa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ. I. Môc tiªu bµi häc 1. KiÕn thøc: Biết được từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của tiếng Việt; Phân biệt từ nhiều nghĩa với từ đồng âm. 2. KÜ n¨ng: NhËn diÖn ®­îc tõ nhiÒu nghÜa Biết giải nghĩa từ, dùng từ đặt câu chính xác có hiệu quả . 3. Thái độ: Cã ý thøc gi÷ g×n sù trong s¸ng cña tiÕng viÖt . II. ChuÈn bÞ 1. GV: B¶ng phô, t­ liÖu tham kh¶o. 2. HS: Đọc trước bài tìm hiểu đề văn III. Phương pháp: Thảo luận nhóm, vấn đáp, thuyết trình IV. TiÕn tr×nh tæ chøc d¹y häc 1 ổn định tổ chức 2 KiÓm tra: H: ThÕ nµo lµ nghÜa cña tõ? H·y gi¶i nghÜa mét tõ theo mét trong các cách giải thích nghĩa của từ đã học? 3 TiÕn tr×nh lªn líp. Khởi động: Bài học trước chúng ta đã nắm được sự phân loại về hình thức: từ gồm có từ đơn, từ phức.Về nghĩa của từ :nội dung mà cái từ biểu thị chính lµ nghÜa cña tõ. Bµi häc h«m nay sÏ ®i t×m hiÓu vÒ tõ nhiÒu nghÜa vµ h×nh thøc chuyÓn nghÜa cña tõ. Hoạt động của thầy và trò TG Hoạt động1: Tìm hiểu thế nào là từ 12p nhiÒu nghÜa Môc tiªu : BiÕt ®­îc tõ nhiÒu nghÜa và hiện tượng chuyển nghĩa của tiếng ViÖt; Ph©n biÖt tõ nhiÒu nghÜa víi tõ đồng âm.. Lop6.net. Néi dung I.Tõ nhiÒu nghÜa:. 1.Bµi tËp.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> HS : §äc bµi th¬ ‘Nh÷ng c¸i ch©n’ của Vũ Quần Phương H : Cã mÊy sù vËt cã ch©n ®­îc nh¾c tíi trong v¨n b¶n ? - Sù vËt cã ch©n : gËy, compa, kiÒng, c¸i bµn. H : Nh÷ng c¸i ch©n Êy cã thÓ sê thÊy, nh×n thÊy ®­îc kh«ng.  Cã H : Cã mÊy sù vËt kh«ng cã ch©n ®­îc nh¾c tíi trong v¨n b¶n ? C¸i vâng H : T¹i sao sù vËt Êy vÉn ®­îc ®a vµo v¨n b¶n ? -> Ca ngợi anh bộ đội hành quân H : Trong 4 sù vËt cã ch©n, nghÜa cña tõ ‘ch©n’ trong v¨n b¶n cã g× gièng vµ kh¸c nhau. HS : Th¶o luËn bµn ( tg : 2’) HS : Cử đại diện trả lời và nhận xét cho nhau. H : Các em đã tra từ điển về từ ‘ch©n’. Em nµo h·y nªu c¸c nghÜa cña tõ ch©n ? NghÜa cña tõ ‘ch©n’ theo tõ ®iÓn - Bộ phận dưới cùng của người, hay động vật, dùng để đi lại.. Lop6.net. a. Bµi tËp1 : V¨n b¶n " Nh÷ng c¸i ch©n". NghÜa cña tõ ch©n - Gièng nhau : ch©n lµ n¬i tiÕp xóc với đất. - Kh¸c nhau + Chân của cái gậy  đỡ bà + Ch©n – compa  quay + Chân – kiềng đỡ thân kiềng, xoong, nåi. + Chân – bàn  đỡ thân bàn, mÆt bµn..

<span class='text_page_counter'>(3)</span> VD : Chân bước đi, đau chân. - Phần dưới cùng của một sô vât, dùng để đỡ hoặc bám chắc trên mặt bµn VD : Ch©n bµn, ch©n kiÒng, ch©n nói. - Chân con người, biểu trưng cho cương vị, tư thế trong tập thể, tổ chøc. VD : Có chân trong đội bóng H : Có nhận xét gì về số lượng nghĩa cña tõ ch©n ? H : H·y lÊy vÝ dô vÒ tõ nhiÒu nghÜa ? Mòi - Chỉ bộ phận cơ thể người, động vật, có đỉnh nhọn : mũi người, mũi tẹt, mòi tr©u - Chỉ bộ phận phía trước của phương tiÖn giao th«ng ®­êng thuû : Mòi thuyÒn - Bé phËn nhän s¾c cña vò khÝ : mòi gươm. H : H·y t×m nghÜa mét sè tõ sau ?. H : Cã nhËn xÐt g× vÒ nghÜa cña c¸c tõ nµy ? (Nã cã mét nghÜa hay nhiÒu nghÜa) H : T×m mét sè tõ chØ cã mét nghÜa. - xe đạp, hoa hồng, bút,... H : Sau khi t×m hiÓu nghÜa cña c¸c tõ : ch©n, compa, hoa nhµi cã nhËn xÐt g× vÒ nghÜa cña tõ ?. Lop6.net.  Tõ ch©n : Cã nhiÒu nghÜa.. b. Bµi tËp 2. * Compa : Chỉ một loại đồ dùng học tËp * Hoa nhµi : chØ mét lo¹i hoa cô thÓ  Cã mét nghÜa.. 2. NhËn xÐt - Tø cã thÓ cã 1 hoÆc nhiÒu nghÜa. 3.Ghi nhí: (SGK T56).

<span class='text_page_counter'>(4)</span> 13p GV kÕt luËn rót ra ghi nhí Hoạt động 2 : Hiện tượng chuyển nghÜa cña tõ Môc tiªu : HS n¾m ®­îc c¸c hiÖn tượng chuyển nghĩa của từ HS : Th¶o luËn theo nhãm tr¶ lêi c©u hái muc 2 SGK ( tg : 3’) H : H·y xem l¹i c¸c nghÜa cña tõ ch©n vµ cho biÕt : 1. NghÜa ®Çu tiªn cña tõ ‘ch©n’ lµ nghÜa nµo ? 2. NhËn xÐt mèi quan hÖ gi÷a c¸c nghÜa cña tõ ‘ch©n’ víi nhau. HS : §¹i diÖn c¸c nhãm lªn ph¸t biÓu vµ nhËn xÐt cho nhau. GV : KL ý kiến đúng - C¸c tõ ch©n cã chung 1 nÐt nghÜa: là bộ phận cuối cùng của đồ vật. H. Trong 1c©u cô thÓ tõ ®­îc dïng víi mÊy nÐt nghÜa? - 1nÐt nghÜa. H. Trong bµi th¬ Nh÷ng c¸i ch©n tõ ch©n ®­îc dïng víi nÐt nghÜa nµo? - NÐt nghÜa thø 2=> nghÜa chuyÓn. . - Do hiện tượng có nhiều nghĩa trong tõ, t¹o ra tõ nhiÒu nghÜa. NghÜa chuyÓn ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së nµo? - NghÜa gèc H : VËy trong tõ nhiÒu nghÜa cã nh÷ng líp nghÜa nµo ?. Lop6.net. II. Hiện tượng chuyển nghĩa của từ. 1. Bµi tËp:. - NghÜa ®Çu tiªn cña tõ ‘ch©n’ lµ : ‘Bộ phận dưới cùng... đi lại’ - NghÜa chuyÓn cña tõ ch©n lµ: dïng để đỡ rhân kiềng, thân bàn.. 2. NhËn xÐt: - Tõ cã hai líp nghÜa + NghÜa gèc.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> + NghÜa chuyÓn. H : Hiểu thế nào là hiện tượng chuyÓn nghÜa cña tõ, thÕ nµo lµ nghÜa gèc ? thÕ nµo lµ nghÜa chuyÓn ? HS : §äc ghi nhí SGK GV : Kh¾c s©u * Lu ý : - Trong tõ ®iÓn bao giê nghÜa gèc còng ®­îc xÕp ë vÞ trÝ sè 1, nghÜa chuyÓn tiÕp xÕp sau nghÜa gèc. H : Tõ ‘Xu©n’ trong c©u th¬ sau ®©y cã mÊy nghÜa ? §ã lµ nh÷ng nghÜa nµo ? ‘Mïa xu©n(1) lµ tÕt trång c©y Làm cho đất nước càng ngày càng xu©n(2)’ Xu©n 1 : ChØ mïa xu©n  1 nghÜa Xuân 2 : Chỉ mùa xuân, chỉ sự tươi đẹp trẻ trung  nhiều nghĩa. Trong c©u tõ cã thÓ ®­îc dïng víi mét nghÜa hoÆc nhiÒu nghÜa. - CÇn ph©n biÖt tõ nhiÒu nghÜa víi tõ đồng nghĩa. + Gi÷a c¸c nghÜa ë tõ nhiÒu nghÜa bao giê còng cã c¬ së ng÷ nghÜa chung. + Còn ở từ đồng âm (phát âm giống nhau, nh­ng nghÜa l¹i kh¸c xa nhau nghÜa lµ gi÷a c¸c nghÜa kh«ng t×m ra c¬ së chung nµo c¶). Lop6.net. 3. Ghi nhí: (SGK T56 ).

<span class='text_page_counter'>(6)</span> 15ph III. LuyÖn tËp: Hoạt động 3 luyện tập Môc tiªu: HS lµm bµi tËp cñng cè lý thuyÕt 1. Bµi tËp 1: HS đọc bài tập 1 -> nêu yêu cầu BT C¸c tõ nhiÒu nghÜa chØ bé phËn c¬ thÓ H: T×m c¸c tõ nhiÒu nghÜa chØ bé người. phân cơ thể người? HS: Lµm viÖc c¸ nh©n. a. Đầu : Đau đầu, đầu bảng, đầu đàn, đầu đảng, đầu têu b. Tay : N¾m tay, tay ghÕ, tay sóng, tay cµy. c. Cæ : cæ cß, cæ trai, cæ lä, so vai rôt cæ.. HS: §äc bµi tËp vµ nªu yªu bµi tËp H: T×m tõ chØ bé phËn cña c©y chuyÓn thµnh tõ chØ bé phËn c¬ thÓ . HS: Lªn b¶ng lµm GV: §äc HS: Viết đúng chính tả ( văn bản Sọ Dõa tõ “ mét h«m c« ót… cho chµng” GV: thu 1 sè vë – KT bµi viÕt cña HS - §¸nh gi¸ ,rót kinh. 2. Bµi tËp 2: Tõ chØ bé phËn cña c©y chuyÓn thµnh tõ chØ bé phËn c¬ thÓ . - L¸ c©y -> l¸ phæi l¸ l¸ch. - Qu¶ -> qu¶ tim. 4. Bµi tËp 5: Nghe viÕt:. 4 Củng cố và hướng dẫn học bài H: Nªu hiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ? LÊy vÝ dô chøng minh? GV: Kh¸i qu¸t néi dung bµi häc. Bài cũ: Hiểu đợc nghĩa của từ, làm bài tập 3,4 SGK Bµi míi: ChuÈn bÞ bµi: Lêi v¨n ®o¹n v¨n t sù. Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span>