Bài 15. Sự phát triển kinh tế và văn hoá thời Trần

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (166.17 KB, 7 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

Tieát: 29
Tu
ần:15

ND: 24/12/2014

1/ MỤC TIÊU
1.1/ Kiến thức

HĐ1:Biết được đời sống văn hoá tinh thần của nhân dân ta dưới thời Trần rất phong
phú và đa dạng.

HĐ 2- Một nền văn học phong phú mang đậm bản sắc dân tộc làm rạng rỡ cho nền văn
hoá Đại Việt.

HĐ 3:- Giáo dục, khoa học kĩ thuật thời Trần đạt tới trình độ cao, nhiều cơng trình nghệ
thuật tiêu biểu.

HĐ 4: Hiểu được nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc thời Trần đạt trình đợ cao
1.2/ Kó năng

HĐ1:+HĐ2: Giúp học sinh nhìn nhận văn hố qua phương pháp so sánh với thời kì trước.
HĐ3:+HĐ4 - Phân tích đánh giá nhận xét những thành tựu văn hoá đặc sắc.

1.3/ Thái độ

HĐ1:+HĐ2: Giáo dục hs ý thức dân tộc và niềm tự hào về một thời lịch sử có nền văn hố
riêng mang đậm bản sắc dân tộc.

HĐ3:+HĐ4: Bồi dưỡng ý thức giữ gìn và phát huy nền văn hố dân tộc.
2/

NƠ ̣I DUNG HỌC TẬP
- Đời sống văn hố

- Văn học

- Giáo dục và khoa học kó thuật:
- Nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc
3/ CHUẨN BỊ

3.1/ Giáo viên: tranh ảnh (SGK) phóng to
3.2/ Học sinh: trả lời câu hỏi sgk

4/ TỞ CHỨC CÁC HOẠT ĐỢNG HỌC TẬP 
4.1/ Ổn định tổ chứcvà kiểm diện hs

7A3………
7A4………
4.2/ Kieåm tra m iệng : (6p)

Câu hỏi Đáp án

? Tình hình kinh tế sau chiến tranh như thế
nào?( 9đ )

* Nông nghiệp

- Nơng nghiệp được phục hồi và phát triển.
( 1đ )

- Công cuộc khai khẩn đất hoang, lập làng
xã, đắp đê được củng cố. ( 1đ )

- Ruộng đất công làng xã chiếm phần lớn

SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ, VĂN HỐ

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

? Tín ngưỡng dưới thời Trần như thế nào?

(1đ )

diẹân tích ruộng đất trong nước, là nguồn thu
nhập chính của nhà nước. ( 2đ )

- Ruộng đất tư hữu của địa chủ ngày càng
nhiều. ( 2đ )

* Thủ công nghiệp

- Thủ công nghiệp rất phát triển (do nhà nước
trực tiếp quản lí gồm nhiều ngành nghề khác
nhau. ( 1đ )

- Các sản phẩm làm ra ngày càng nhiều, trình
độ kĩ thuật càng cao. ( 1đ )

* Thương nghiệp

- Việc bn bán trao đổi trong nước và thương
nhân nước ngoài được đẩy mạnh.( 1đ )

- Nhiều trung tâm kinh tế được mở ra trong cả
nước, tiêu biểu là Thăng Long, Vân Đồn.
- Tín ngưỡng cổ truyền phổ biến trong nhân
dân……….

* Gv nhận xét và cho điểm.
4.3/ Tiê ́n trình bài học
* Giới thiệu bài: (2p )

Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung bài học
* Hoạt động 1 : cá nhân, nhóm. (9p)

( Nêu và giải quyết vấn đề, Giảng giải kết hợp
phương pháp trực quan hình ảnh )

&Gv : cho hs đọc mục 1/71

? Tình hình tín ngưỡng dưới thời Trần? Kể tên một
vài tín ngưỡng trong nhân dân?



Hs : - Thời Trần các tín ngưỡng vẫn phổ biến trong
nhân dân.

- Thờ tổ tiên, thờ những vị anh hùng dân tộc có
cơng với đất nước.

? Đạo phật thời Trần phát triển như thế nào?



Hs :- Có phát triển nhưng khơng mạnh bằng thời
Lý.

- Nhiều người đi tu kể cả những người thuộc
giai cấp thống trị, chùa chiền mọc lên ở khắp nơi.
- Giáo viên: Đạo phật không mạnh bằng thời Lý là do
thời kì này, Nho giáo phát triển mạnh.

Tại sao Nho giáo phát triển mạnh?



Hs : Nho giáo ngày càng được nâng cao và dược

II. SỰ PHÁT TRIỂN VĂN HOÁ.

1/ Đời sống văn hố

- Tín ngưỡng cổ truyền phát triển
hơn trước.

- Đạo Phật phát triển nhưng khơng
bằng thời Lý.

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

chú ý hơn do nhu cầu xây dựng bộ máy nhà nước của
giai cấp thống trị.

Giáo viên: Với Tam Cương (vua – tơi, cha con, vợ
-chồng) và ngũ thường (nhân, nghĩa, lễ, trí, tín), Nho
giáo chủ trương bảo vệ chế đợ đẳng cấp, trật tự xã hợi
bĩc lợt, trung thành tuyệt đối với vua  nho giáo rất cần
cho việc xây dựng bợ máy nhà nước. Các nhà nho giữ
vị trí cao trong bộ máy nhà nước, nhiều nhà nho được

triều đình trọng dụng như Trương Hán Siêu; Đồn
Nhữ Hài; Chu Văn An… Chúng ta biét rằng, dưới thời
Lý cũng như thời Trần, đạo Phật là quốc giáo, nhiều vị
vua đi sâu vào Phật học và cĩ những lý thuyết riêng
cho Phật giáo Việt Nam, dân chúng cũng rất ngưỡng
mợ Phật. Để làm cho Nho học cĩ 1 vị trí lớn trong giáo
dục, ko phải là điều đơn giản, nhưng Chu Văn An đã
làm được điều này, khiến cho mọi tầng lớp vua quan
sùng Nho.

Từ vua đến người dân lao động đều yêu thích các
hoạt động văn nghệ, thể thao.

? Nêu những dẫn chứng về tập quán sống giản dị
của nhân dân?



Hs : Đi chân đất, quần áo đơn giản, áo đen hoặc áo
tứ thân, cạo đầu trọc.

- Giáo viên: Bên ngoài rất giản dị nhưng ẩn chứa
bên trong con người họ là tinh thần thượng võ, lòng
yêu quê hương đất nước.

? Em có nhận xét gì về đời sống văn hóa nước ta thời
Trần?

=> Các hoạt động văn hoá phong phú, đa dạng,
nhiều vẻ mang đậm tính dân tộc.

* Hoạt động 2: cá nhân (7p)

( Nêu và giải quyết vấn đề, Giảng giải kết hợp
phương pháp trực quan hình ảnh )

&Gv : cho hs đọc mục 2/71

? tình hình văn học nước ta dưới thời Trần?



Hs: Phong phú mang bản sắc dân tộc, chứa đựng
lòng yêu nước, tự hào của dân tộc.

? Kể tên một số tác phẩm mà em biết ?



Hs :- Hịch tướng sĩ.

- Phò giá về kinh.
- Phú sông Bặch Đằng.

=> Văn học thời kì này rất phát triển bao gồm cả văn
học chữ Hán và chữ Nôm. Các tác phẩm phản ảnh
niềm tự hào dân tộc về một thời hào hùng lịch sử.
* Hoạt động 3: cá nhân (8p)

cầu xây dựng bộ máy nhà nước.

- Các hình thức sinh hoạt văn hố
được phổ biến và phát triển: ca hát,
nhảy múa, đấu vật…

2/ Văn học

- Văn học chữ Hán phát triển mạnh.
Nợi dung: lịng yêu nước sâu sắc, tự
hào dân tợc.

- Văn học chữ Nôm bước đầu phát
triển.

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

( Phương pháp phân tích, Nêu và giải quyết vấn đề,
Giảng giải kết hợp phương pháp trực quan hình ảnh )

&Gv : cho hs đọc mục 3/72

Giáo dục dưới thời Trần phát triển như thế nào?



Hs : Rất được quan tâm, Quốc Tử Giám được mở
rộng cho con em các quan lại, các trường công và tư
mở ra càng nhiều, các kì thi tổ chức thường xuyên
hơn.

? Em hãy kể tên 1 vài nhân tài thời Trần?

Nguyễn Hiền, Mạc Đĩnh Chi, Chu Văn An, Lê Văn
Hưu,...

- Nguyễn Hiền: Trạng nguyên trẻ tuổi nhất:12 tuổi.
Khi Nguyễn Hiền vào cung yết kiến, nhà vua thấy
trạng cịn q nhỏ, nói năng tự nhiên, chưa hiểu phép
tắc, lễ nghĩa bèn cho Trạng về nhà học hành thêm, chờ
3 năm sau khôn lớn mới bổ dụng. Ít lâu sau khi trạng
về nhà thì sứ Nguyên sang nước ta, muốn thử nước
Nam có người tài hay ko bèn chuyển tới các quan 1 vỏ

ốc và 1 sợi chỉ mảnh thách tìm được cách xâu qua. Vua
giao cho các đình thần nghiên cứu trả lời nhưng không
ai đáp được cả. Trong khi cả triều đình đang bí, bỗng
có người nhớ đến trạng ngun Nguyễn Hiền bèn tâu
vua cho mời trạng đến. Nhà vua ngay lập tức sai quan
đến tận nhà đón trạng. Khi quan thuật lại những điều
sứ Nguyên thách đố và truyền chỉ dụ của vua vời trạng
về kinh giúp triều đình, trạng im lặng khơng trả lời.
Quan van vỉ mãi trạng mới nói: Ngày xưa vua bảo ta
ko biết lễ phép, nay chính vua cũng không hiểu lễ là gì.
Thì ra vì quan sứ vợi đi và cũng có thể xem trạng là trẻ
con nên dã quên mất cả nghi thức đón trạng, như phải
có chiếu chỉ nhà vua, có xe ngựa chu tất... Quan sứ
chào trạng, lên ngựa quay trở lại kinh, bỗng nghe mấy
trẻ trong làng hát to:... Sứ Nguyên khi xem lời giải đáp,
biết nước Nam có người tài, ko dám khinh thường,
kiêu căng hách dịch.

- Mạc Đĩnh Chi: + Mở chửa ải bằng 1 vế đối.

+ Quých thiệt chi đầu đàm lỗ luận: “ tri chi vi tri chi,
bật tri vi bất tri, thị chi” (Chim chích chịe đầu cành
bàn sách luận ngữ:...)

“ Oa lâm trì thượng độc châu thư: Lạc dữ độc lạc nhạc,
lạc dữ chúng lạc nhạc, thục lạc?” (con chẫu chuộc ngồi
dưới ao đọc sách nhà Chu: nghe nhạc vui cùng ít
người, nghe nhạc vui cùng nhiều người, dằng nào vui
hơn?)

+ Chim sẻ cành trúc:

+ Thử tài lần cuối. 1 câu hỏi thông thường về đời sống:
Từ ngày đến Yên Kinh, ngày nào ngươi cũng cưỡi
ngựa đi trên đường, vậy ngươi có biết mỗi ngày có bao

a- Giáo dục: - Trường học mở
ra ngày càng nhiều.

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

nhiêu người qua lại trên đường cái ko? Có 2 người đi
lại: người cầu danh, người cầu lợi.

1 cái thuyền, trên có chở 3 người, khi ra đến giữa sơng
thì bị sóng to gió lớn nên đã lật đắm. Nhà ngươi ở trên
bờ bơi ra cứu, nhưng chỉ có thể cứu được 1 người thơi,
cứu ai?

Chu Văn An: Là người chính trực, từng dâng Thất trảm
sớ xin chém 7 tên gian nịnh nhưng vua ko nghe, sau đó
ơng chán nản từ quan về dạy học, viết sách. Là 1 người
thầy chuẩn mực của Viết Nam, sau khi ông qua đời,
triều đình đã đưa ông vào thờ ở Văn Miếu, xem ông
ngang hàng với những bậc thánh hiền ngày xưa. Nhân
dân vùng quê Thanh Đàm thờ ông làm thần hoàng và
gọi là đức thánh Chu. Việt Nam có thánh võ như
Thánh Gióng, thánh Trần và có cả thánh văn, đó chính
là thầy giáo Chu Văn An.

? Quốc sử viện có nhiệm vụ gì? Do ai đứng đầu và
điều hành?



Hs :- Là cơ quan viết sử của nước ta.

- Lê văn Hưu đứng đầu. (Bài của Nguyễn Hiền
được xếp loại nhất – đỗ trạng nguyên. Bài của LVH
xếp loại 2 - đỗ bảng nhãn năm 17 tuổi)  vua Trần giữ
lại dạy hồng tử thứ 3: Trần Quang Khải.

- Giáo viên: Năm 1272 ông biên soạn bộ “ Đại Việt
sử kí” gồm 30 quyển và được coi là bộ sử đầu tiên
của nước ta.

Sau khi đã nghỉ việc quan nơi triều đình, LVH về quê
mở trường dạy học. Có 1 câu chuyện ghi lại nói về tài
năng giáo dục của ơng: có 1 anh học trị 30 tuổi mà dốt
nát, chẻnh mảng, người vợ nghe tiếng thầy bảng nhãn
LVH bèn tìm đến gặp thầy ướm hỏi: có hạt thóc đã 30
năm, chẳng hay lấy gieo có thể nảy mầm được chăng?
- nếu giống tốt, vỏ còn lành thì vẫn trồng được.

người vợ nghe thế mừng lắm, liền dẫn chồng đến xin
thầy cho được theo học, nhờ thầy kèm cặp, dạy dỗ.
Quả nhiên ít lâu sau anh này học hành tiến bộ, đến khi
thi đã chiếm được bảng vàng.

? Trong lĩnh vực qn sự có thành tựu gì?

&Giáo viên: Ơng là một nhà quân sự tài ba, đã viết “

Binh thư yếu lược, các lĩnh vực như y học, thiên văn

học, khoa học… cũng phát triển. Cuối thế kỉ XIV, Hồ
Nguyên Trừng đã chế tạo được súng thần cơ và biết
đóng các loại thuyền lớn.

? Nhận xét gì về tình hình giáo dục, khoa học kĩ
thuật thời Trần?



Hs : Phát triển mạnh trên mọi lĩnh vực và có nhiều
đóng góp cho nền văn hoá dân tộc, tạo bước phát
triển cao cho nền văn minh đại Việt.

b- Khoa học kó thuật

- Sử học: Lập Quốc sử viện, năm
1272 bộ “ Đại Việt sử kí”ra đời.

- Quân sự: Binh Thư yếu lược – Trần
Quốc Tuấn.

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

* Hoạt động 4: cá nhân (6p)

Tích hợp: Những thành tựu văn hố đặc biệt là điêu
khắc.

-Giáo dục tinh thần lao động sáng tạo của nhân dân
ta …

Tình hình kiến trúc thời Trần?

GV cho học sinh đọc phần chữ in nghiêng.

- Tháp Phổ Minh là cơng trình kiến trúc lâu đời cịn giữ
được tương đối tồn vẹn. Theo tính tốn của các nhà
khoa học, tháp nặng tới 700 tấn, vậy mà hơn 700 năm
qua vẫn đứng vững vàng giữa 1 nền đất không vững
chắc, điều đó cũng đủ thấy sự tài hoa khéo léo của cha
ông ngày trước.

- Tháp hình vuông, gồm 14 tầng, cao hơn 20 m. Hai
tầng dưới làm bằng đá, các tầng còn lại xây bằng gạch
bắt mạch để trần. Mỗi đầu viên gạch có khắc chữ và
khắc họa con rồng nổi thời Trần. Sau đó 1 thương nhân
giàu có đã trát vữa lên các mặt tháp. Xưa kia sân chùa
có đặt 1 chiếc vạc đồng rất lớn, được xếp vào An Nam
tứ đại khí. Nhưng sau đó qn Minh sang xâm lược
nước ta đã phá hủy bảo vật quốc gia này.

- Thành Tây Đô - được tổ chức UNESCO công nhận là
di sản nhân loại năm 2011 - "kim tự tháp" phương
Đông vì với khả năng thời đó, thì khơng biết bằng cách
nào người ta có thể đưa những khối đá nặng đến hàng
chục tấn lên độ cao đến 10m và xếp chồng lên nhau
không cần vữa liên kết, nhưng độ vững chãi thì khơng
thể hồn hảo hơn.

? Nghệ thuật điêu khắc thời kì này như thế nào?



Hs : Nghệ thuật ngày càng đạt đến trình độ tinh
xảo rõ nét.

& Giáo viên: Ở lăng mộ vua và quý tộc Trần có

nhiều tượng các con vật làm bằng đá: Hổ, sư tử, trâu,
chĩ..

Tượng hổ có kích thước gần như thật (dài 1m43), thân
hình thon, bộ ức nở nang, bắp vế căng trịn. Tượng đã
lợt tả tính cách dũng mãnh của vị chúa sơn lâm ngay cả
trong tư thế rất thư thái: nằm xoải chân, chân thu về
phía trước, đầu ngẩng cao.  càng làm tăng thêm vẻ uy
dũng, qút đốn của thái sư Trần Thủ Đợ - người góp
phần dựng lên vương triều Trần, người có vai trị quan
trọng trong chiến thắng chống quân xâm lược Mông
Cổ (1258).

4/ Nghệ thuật kiến trúc và điêu
khắc

- Nhiều cơng trình kiến trúc ra đời:
Thành Tây Đơ, tháp Phổ Minh

- Nghệ thuật điêu khắc tinh teá:
tượng hổ, sư tử, quan hầu bằng đá.

4. 4/Tởng kết : (5p)

(Trắc nghiệm khaùch quan )

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

- Tín ngưỡng cổ truyền phổ biến trong nhân dân.

- Đạo phật và nho giáo đều phát triển, nho giáo phát triển mạnh do nhu cầu xây

dựng bộ máy nhà nước

- Các hình thức sinh hoạt văn hố được phổ biến
 ? Nét độc đáo kiến trúc thời Trần là gì ?

a. Nghệ thuật ngày càng đạt đến trình độ tinh xảo rõ nét.
b. Còn chưa phát triển.

c. Phát triển chậm, chưa có độ nét tinh xảo.