Giáo án Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 19: Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ - Năm học 2009-2010 - Nguyễn Phương Bắc

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 6 Ngµy so¹n: th¸ng Ngµy d¹y: th¸ng. n¨m 2009 n¨m 2009. . Gi¸o viªn: NguyÔn. Phương Bắc. TuÇn 5. Tiết : 19 Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ I. Môc tiªu bµi häc: * Kiến thức cần đạt: Giúp học sinh: -Khái niệm từ nhiều nghĩa. Hiện tượng chuyển nghĩa của từ - NghÜa gèc vµ nghÜa chuyÓn cña tõ. *Kĩ năng cần rèn: : nhận biết từ nhiều nghĩa, phân biệt từ nhiều nghĩa với từ đồng âm, giải thích hiện tượng chuyển nghĩa. *.Giáo dục tư tưởng: Vận dụng khi nói và viết. II.Träng t©m cña bµi: PhÇn lý thuyÕt III.ChuÈn bÞ *Gi¸o viªn: Gi¸o ¸n, b¶ng phô, vÝ dô, tµi liÖu tham kh¶o. *Häc sinh: IV. TiÕn tr×nh bµi d¹y: A/KiÓm tra bµi cò (4’) ThÕ nµo lµ nghÜa cña tõ ? Gi¶i thÝch nghÜa cña mét tõ b»ng B/Bµi míi (36’) nh÷ng c¸ch nµo ? 1.Vào bài (1’) Khi mới xuất hiện, từ thường được dùng với một nghĩa nhất định. Nh­ng do nhu cÇu giao tiÕp cña x· héi tõ ngµy cµng ph¸t triÓn vµ v× thÕ tõ còng cã thêm nhiều nghĩa mới. Vậy để hiểu thế nào là từ nhiều nghĩa, và hiện tượng chuyển nghÜa cña tõ, bµi häc h«m nay c« trß ta cïng t×m hiÓu. 2.Néi dung bµi d¹y (35’) Tg Hoạt động của Thầy và trò Néi dung kiÕn thøc 15’ Hoạt động 1: I. T×m hiÓu v¨n b¶n sau Hướng dẫn tìm hiểu văn bản mẫu * V¨n b¶n " Nh÷ng c¸i ch©n" GV treo b¶ng phô : 1. Tõ ‘ch©n’ Học sinh đọc bài thơ ‘Những cái * Sù vËt cã ch©n : gËy, compa, chân’ của Vũ Quần Phương kiÒng, c¸i bµn. ? Tõ nµo trong v¨n b¶n ®­îc nh¾c tíi  Cã nhiÒu lÇn C¸i vâng ? Em h·y cho biÕt cã mÊy sù vËt cã Ca ngợi anh bộ đội hành quân ch©n ®­îc nh¾c tíi trong v¨n b¶n ? * NghÜa cña tõ ch©n ? Nh÷ng c¸i ch©n Êy cã thÓ sê thÊy, - Gièng nhau : ch©n lµ n¬i tiÕp xóc nh×n thÊy ®­îc kh«ng. với đất. - Kh¸c nhau ? Cã mÊy sù vËt kh«ng cã ch©n ®­îc + Chân của cái gậy  đỡ bà nh¾c tíi trong v¨n b¶n ? + Ch©n – compa  quay ? T¹i sao sù vËt Êy vÉn ®­îc ®­a vµo + Chân – kiềng đỡ thân kiềng, Trường Trung học cơ sở Lâm Thao – lương Tài – Bắc Ninh Lop6.net. Tæ Khoa häc X· héi.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 6. . Gi¸o viªn: NguyÔn. Phương Bắc. v¨n b¶n ? ? Trong 4 sù vËt cã ch©n, nghÜa cña tõ ‘ch©n’ trong v¨n b¶n cã g× gièng vµ kh¸c nhau. ? Các em đã tra từ điển về từ ‘chân’. Em nµo h·y nªu c¸c nghÜa cña tõ ch©n ? ? Qua viÖc t×m hiÓu nghÜa cña tõ ch©n em thÊy tõ ‘ch©n’ lµ tõ cã mét nghÜa hay nhiÒu nghÜa ? ? Em h·y t×m nghÜa mét sè tõ sau ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ nghÜa cña c¸c tõ nµy ? (Nã cã mét nghÜa hay nhiÒu nghÜa) ? Sau khi t×m hiÓu nghÜa cña c¸c tõ : chân, xe đạp, compa, hoa nhài em có nhËn xÐt g× vÒ nghÜa cña tõ ?. xong, nåi. + Chân – bàn  đỡ thân bàn, mÆt bµn. 2. NghÜa cña tõ ‘ch©n’ theo tõ ®iÓn - Bộ phận dưới cùng của người, hay động vật, dùng để đi lại. VD : Chân bước đi, đau chân. - Phần dưới cùng của một sô vât, dùng để đỡ hặc bám chắc trêm mặt bµn VD : Ch©n bµn, ch©n kiÒng, ch©n nói. - Chân con người, biểu trưng cho cương vị, tư thế trong tập thể, tổ chøc. VD : Có chân trong đội bóng  Tõ ch©n lµ mét tõ nhiÒu nghÜa. * Xe đạp : Chỉ một loại xe phải Học sinh trả lời  Giáo viên nhận đạp mới đi được. xÐt vµ kÕt luËn * Compa : Chỉ một loại đồ dùng Học sinh đọc ghi nhớ 1 häc tËp ? Em h·y lÊy cho c« vÝ dô vÒ tõ * Hoa nhµi : chØ mét lo¹i hoa cô nhiÒu nghÜa. thÓ ? T×m mét sè tõ chØ cã mét nghÜa  Cã mét ý nghÜa. 10’. Hoạt động 2. II. Bµi häc. Tìm hiểu hoạt động chuyển 1. Tõ cã thÓ cã mét nghÜa hay nghÜa cña tõ. nghiÒu nghÜa. Häc sinh th¶o luËn theo nhãm tr¶ VÝ dô : Mòi lêi c©u hái muc 2SGK - Chỉ bộ phận cơ thể người, động ? Em hãy xem lại các nghĩa của từ vật, có đỉnh nhọn. ch©n vµ cho biÕt. - Chỉ bộ phận phía trước của ? 1. Nghĩa đầu tiên của từ ‘chân’ là phương tiện giao thông đường thuỷ. nghÜa nµo ? - Bé phËn nhän s¾c c¶u vò khÝ. ? 2. T¹i sao l¹i cã sù xuÊt hiÖn c¸c Bé phËn cña l·nh thæ. nghÜa kh¸c cña tõ ch©n ? VÝ dô : kiÒng, c¸ ph¸o ? 3. Nhận xét mối quan hệ giữa các 2. Hiện tượng chuyển nghĩa của từ nghÜa cña tõ ‘ch©n’ víi nhau. Giáo viên gọi đại diện các nhóm VÝ dô : Trường Trung học cơ sở Lâm Thao – lương Tài – Bắc Ninh Tæ Khoa häc X· héi Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 6. 10’. . lên phát biểu và kết luận ý kiến đúng Giáo viên : hiện tượng nhiều nghĩa trong từ hay hiện tượng thay đổi nghÜa cña tõ, chÝnh lµ kÕt qu¶ cña hiện tượng chuyển nghĩa. ? Vậy em hiểu thế nào là hiện tượng chuyÓn nghÜa cña tõ. Gi¸o viªn : Trong tõ nhiÒu nghÜa cã c¸c líp nghÜa. - NghÜa ®Çu tiªn, nghÜa xuÊt hiÖn tõ ®Çu lµm c¬ së h×nh thµnh c¸c nghÜa khác, người ta gọi là nghĩa gốc hay là nghÜa ®en, nghÜa chÝnh. - C¸c nghÜa sau ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së cña nghÜa gèc  nghÜa chuyÓn (nghÜa bãng, nghÜa nh¸nh). ? VËy trong tõ nhiÒu nghÜa em thÊy cã nh÷ng líp nghÜa nµo ? ? VËy em hiÓu thÕ nµo lµ nghÜa gèc ? ? ThÕ nµo lµ nghÜa chuyÓn : Học sinh đọc ghi nhớ SGK Hoạt động 3 : Luyện tập HS đọc đầu bài thảo luận trả lời GV kÕt luËn bæ sung, nhËn xÐt. HS hoạt động các nhân trả lời GV nhận xét, bổ sung, đánh giá. Gi¸o viªn: NguyÔn. - NghÜa ®Çu tiªn cña tõ ‘ch©n’ lµ : ‘Bộ phận dưới cùng... đi lại’ - Do hiện tượng có nhiều nghĩa trong tõ, t¹o ra tõ nhiÒu nghÜa. - Nghĩa đầu tiên là cơ sở để suy ra c¸c nghÜa sau. C¸c nghÜa sau lµm phong phó cho nghÜa ®Çu tiªn.. * Chuyển nghĩa : Là hiện tượng thay đổi nghĩa của từ, tạo ra những từ nhiÒu nghÜa.  Hai líp nghÜa - NghÜa gèc (nghÜa ®en) - NghÜa chuyÓn (nghÜa bãng) Ghi nhí : SGK III. LuyÖn tËp Bµi tËp 1 : a. Đầu : Đau đầu, đầu bảng, đầu đàn, đầu đảng, đầu têu b. Tay : N¾m tay, tay ghÕ, tay sóng, tay cµy. c. Cæ : cæ cß, cæ trai, cæ lä, so vai rôt cæ. Bµi tËp 2 : Dïng bé phËn c©y cèi để chỉ bộ phận của cơ thể người.l - L¸: L¸ phæi, l¸ gan, l¸ l¸ch, l¸ mì. - Qu¶ : Qu¶ tim, qu¶ thËn - Bóp : Bóp ngãn tay. - Hoa : Hoa c¸i (®Çu l©u). - L¸ liÔu, l¸ r¨m : m¾t l¸ r¨m Bµi tËp 3 : a. Mẫu sự vật, hoạt động. Trường Trung học cơ sở Lâm Thao – lương Tài – Bắc Ninh Lop6.net. Phương Bắc. Tæ Khoa häc X· héi.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ V¨n 6.  HS đọc đầu bài thảo luận trả lời GV kÕt luËn bæ sung, nhËn xÐt. HS hoạt động các nhân trả lời GV nhận xét, bổ sung, đánh giá. Gi¸o viªn: NguyÔn. Phương Bắc. - C¸i c­a – c­a gç ; c¸i h¸i – h¸i rau, c¸i bµo – bµo gç b. Mây hoạt động đơn vị. - G¸nh cñi ®i, ®ang bã lóa – g¸nh ba bã lóa cuén bøc tranh, 3 cuén tranh. Bµi tËp 4 :. a. Tác giả đã nêu lên hai nghĩa của từ bông (1), (2). Cßn thiÕu mét nghÜa n÷a lµ (3) phÇn ph×nh to ë gi÷a cña mét sè vËt) Gi¸o viªn : nh­ vËy tõ bông cã 3 nghÜa  T×m nghÜa gèc ? NghÜa chuyÓn ? a. ¨n cho Êm bông (1) b. Anh Êy tèt bông (2) c. Ch¹y nhiÒu, bông ch©n rÊt s¨n ch¾c (3) C.LuyÖn tËp(3’) Bµi tËp 5 :LuyÖn viÕt chÝnh t¶, l­u ý söa lçi ph¸t ©m ®Çu : d, r, gi. D.Củng cố(1’) Thế nào là hiện tượng chuyển nghĩa của từ ? E.Hướng dẫn về nhà(1’) - Lµm c¸c bµi tËp cßn l¹i trong s¸ch BT - ChuÈn bÞ bµi míi : Ch÷a lçi dïng tõ. Trường Trung học cơ sở Lâm Thao – lương Tài – Bắc Ninh Lop6.net. Tæ Khoa häc X· héi.

<span class='text_page_counter'>(5)</span>