Giáo án Ngữ Văn Lớp 6 - Tiết 109: Cây tre Việt Nam - Năm học 2010-2011

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Ngµy so¹n: TiÕt 109, bµi 26 V¨n b¶n. Ngµy d¹y:. C©y tre ViÖt Nam. (TrÝch bót ký- thuyÕt minh phim C©y tre ViÖt Nam) Môc tiªu cÇn ®at: Gióp häc sinh: Qua việc đọc diễn cảm, phân tích, cảm nhận gía trị nhiều mặt của cây tre trong đời sống của nh©n d©n VN, biÓu tîng cña d©n téc VN. - Nắm đợc những đặc điểm nghệ thuật của bài ký: giàu chi tiết và hình ảnh, kết hợp miªu t¶ vµ b×nh luËn, lêi v¨n giµu nhÞp ®iÖu - TÝch hîp víi ph©n m«n tiÕng ViÖt ë viÖc ph©n tÝch c¸c biÖn ph¸p tu tõ. TÝch hîp ph©n m«n tËp lµm v¨n ë thÓ lo¹i v¨n thuyÕt minh, bót ký, vÒ nghÖ thuËt kÕt hîp gi÷a chÊt tr÷ t×nh vµ chÝnh luËn. Tiến trình tổ chức các hoạt động lên lớp: A. KiÓm tra bµi cò: 1. §äc thuéc lßng mét ®o¹n v¨n hay hoÆc diÔn c¶m mét ®o¹n cña v¨n b¶n C« T«. Nªu đợc vẻ đẹp của cảnh vật và ngôn ngữ Nguyễn Tuân sử dụng trong đó. 2. H×nh ¶nh so s¸nh nµo trong v¨n b¶n khiÕn em thÝch nhÊt, t¹i sao? B. Bµi míi: I. Lêi dÉn bµi: Dờng nh mỗi dân tộc đều có một loài hoa, một loại cây riêng của đất nớc mình, không chỉ gắn bó với nó mà còn nâng lên thành một biểu tợng đầy tự hào và đáng yêu của đất nớc mình: mía Cu Ba, Bạch dơng Nga, Liễu Trung Hoa, Bồ đề ấn Độ, Nhật Bản có hoa Anh đào , Lào có Chămpa, Thốt nốt thuộc về Căm pu chia và Bun ga ri đợc coi là xứ sở của hoa hồng...Còn, Việt Nam ta, theo em loại cây nào gần gũi đối với con ngời và đất nớc hơn cả? Tre đã từ rất xa xa không chỉ là loại cây gắn bó với cảnh vật thiên nhiên hay cuộc sống của con ngời mà nó đã trở thành một biểu tợng hoàn hảo nhất khi nói về con ngời VN, phẩm chÊt vµ cèt c¸ch VN. (GV cã thÓ trÝch dÉn mét ®o¹n th¬ cña NguyÔn Duy)... Cuộc kháng chiến chống Pháp của NDVN thắng lợi đã làm nức lòng nhân loại tién bộ trªn thÕ giíi, vµ bªn c¹nh hµng lo¹t nh÷ng trang v¨n, nh÷ng thíc phim vÒ con ngêi ViÖt Nam anh hùng bất khuất, đã có không ít các nhà văn, nghệ sỹ nhớ đến cây tre và đa nó trở thành một hình tợng nghệ thuật đẹp đẽ trong tác phẩm của mình. Hôm nay, chúng ta sẽ đến với một bài ký của nhà văn Thép Mới, ngời đã đợc mời viết lời bình cho một bộ phim tài liệu về cây tre ViÖt Nam cña mét nghÖ sü Ba Lan... II. TiÕn tr×nh lªn líp: Hoạt động I: Đọc và tìm hiểu chung về văn bản: Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Nội dung cần đạt Gọi HS đọc chú thích * trong SGK. - Thép Mới (1925- 1991) tên thật là I. Đọc- Chú Nêu những nét đáng nhớ về nhà Hà Văn Lộc, quê gốc Hà Nội. Ông thích: v¨n ThÐp Míi? lµ nhµ b¸o, viÕt nhiÒu bót ký, 1. Giíi thiÖu Bài Cây tre Việt Nam đựơc ra đời thuyết minh phim. chung: trong hoµn c¶nh nµo? Nh»m môc - Bµi C©y tre VN lµ lêi b×nh cho bé - T¸c gi¶: ThÐp phim cïng tªn cña c¸c nhµ lµm Míi, nhµ b¸o. đích gì? phim B© Lan, th«ng qua h×nh ¶nh - Lêi b×nh cña bé Cây tre để ca ngợi cuộc kháng phim cùng tên, ca chiÕn chèng TDP cña nh©n d©n ta. ngîi cuéc KCCP cña ND ta. GV đọc mẫu đoạn văn đầu: Từ đầu HS tìm cách đọc diễn cảm hợp lý, 2. Đọc: đến...chí khí nh ngời: Hỏi Hs nội thể hiện cách đọc theo cảm nhận Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> dung. Cách đọc. Tìm cách đọc đoạn tiếp theo. HS lần lợt đọc. Nhận xét. Trong qua trình đọc, có thể giải thích luôn mét sè tõ khã hiÓu: 2, 4, 7,8, 10,11 GV: §©y lµ mét v¨n b¶n v¨n xu«i chÝnh luËn giµu chÊt tr÷ t×nh, chÊt thơ. Vì vậy, khi đọc các em cần chó ý thÓ hiÖn sù phong phó trong nh¹c ®iÖu: khi trÇm l¾ng suy t, lóc ngät ngµo s©u l¾ng, khi h©n hoan phÊn khëi, khi thñ thØ t©m tình...Đoạn văn cuối cần đọc giọng ch¾c khoÎ, tha thiÕt vµ r¾n rái. Gv có thể cho các em nghe đọc mÉu. * Dùa vµo c©u v¨n më ®Çu, em h·y nªu lªn bè côc cña v¨n b¶n?. của mình, từ đó đi đến cách đọc diÔn c¶m nhÊt.. - HS nghe.. Bèn phÇn: + Tõ ®Çu...cã nøa tre lµm b¹n: Tre lµ ngêi b¹n th©n cña nh©n d©n VN. + Tiếp...chí khí hơn ngời: Vẻ đẹp cña tre. + TiÕp ...cao vót m·i: Sù g¾n bã của tre đối với con ngời VN. + Cßn l¹i: Tre lµ biÓu tîng cho con ngêi VN.. * PhÇn néi dung thø hai cña v¨n + Tre g¾n bã víi cuéc sèng sinh b¶n cßn cã thÓ t¸ch thµnh mÊy ý ho¹t hµng ngµy cña con ngêi: Nhµ nhá? th¬...chung thuû. + Tre g¾n bã cïng con ngêi trong chiến đấu: tiếp...chiến đấu. + Tre gần gũi với đời sống tinh thÇn cña con ngêi: tiÕp... Céng hoµ. + Tre m·i g¾n bã víi d©n téc vµ con ngêi VN: cßn l¹i. II. Hoạt động 2: Hớng dẫn tìm hiểu chi tiết văn bản: HS đọc diễn cảm đoạn văn mở đầu. Những câu văn trong đoạn đã cho ta - Mối quan hệ bè bạn thân thÊy mèi quan hÖ nh thÕ nµo gi÷a c©y tre t×nh vµ g¾n bã. vµ con ngêi VN? * Mối quan hệ ấy đã đợc diễn đạt ra sao? - Nhân hoá: tre nh con ngời, bình đẳng với con ngời. §iÖp tõ: B¹n th©n kh¼ng định mối liên hệ bền chặt Êy. - §Æt c©y tre gi· mu«n nghìn cây lá khác để làm næi bËt sù g¾n bã gi÷a tre vµ ngêi: ®©u ®©u ta còng cã Lop6.net. 1. Tre- ngêi b¹n cu¶ nh©n d©n VN: - Nh©n ho¸: b¹n th©n. - ®iÖp tõ: b¹n th©n. - LiÖt kª: => tre gÇn gòi, th©n thuéc vµ cã mÆt ë mäi miÒn đất nớc. + G¾n bã, hiÓu vµ.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> nøa tre lµm b¹n. quý träng c©y tre. * Qua cách gọi và sự diễn đạt, ta có nhận - Gắn bó, hiểu và yêu quý xét gì về thái độ của nhà văn đối với cây tre vì nhà văn trớc hết là tre? mét ngêi VN, gÇn gòi víi tre, hiÓu vµ quý träng c©y tre nh bÊt cø ngêi ViÖt Nam nµo kh¸c. * H×nh vÏ trong SGK gîi cho em c¶m nghÜ - Tre gÇn gòi, th©n thuéc, ra sao? g¾n bã víi lµng quª VN, lµ h×nh ¶nh cña mét ViÖt Nam thanh b×nh, cæ kÝnh. 1. Vẻ đẹp của cây GV gọi HS đọc đoạn tiếp. HS đọc đoạn văn tiếp theo. tre VN. * Vẻ đẹp của cây tre đã đợc nhà văn nhắc -Mầm m¨ng mọc + vẻ đẹp: đến trong những phơng diện nào? Qua thẳng,.dáng vơn mộc mạc, + Phẩm chất: nh÷ng chi tiÕt nµo? mµu t¬i nhòn nhÆn. => Tre còng lµ ( Vẻ đẹp, phẩm chất?) - Vµo ®©u tre còng sèng, ë ngêi; Thanh cao, ®©u tre còng xanh tèt, cøng gi¶n dÞ, bÒn bØ. c¸p, dÎo dai, v÷ng ch¾c... * Nhận xét về các từ ngữ đợc tác giả dùng - Là các tính từ chỉ tính trong ®o¹n v¨n? chÊt, phÈm chÊt, cã t¸c ( Chúng thuộc từ loại nào? Dùng nh thế đạt dụng gợi tả vẻ đẹp và hiệu quả diẽn đạt ra sao?) những phẩm chất đáng quý cña c©y tre ViÖt Nam. Nãi đến tre mà nh nói đến con * Qua vẻ đẹp và phẩm chất ấy của tre, lời ngời. văn của tác giả đã gợi cho em sự liên tởng - Thanh cao, gi¶n dÞ, bÒn đến đức tính nào của con ngời VN? bØ. 3. Tre g¾n bã víi * Đoạn văn đợc mở đầu bằng một câu thơ HS đọc đoạn văn nói về sự đời sống của con nói đến hình ảnh của Bóng tre. Hình ảnh gắn bó của tre đối với sinh ngời VN ấy còn trở đi trở lại nhiều lần trong các hoạt đời thờng của con ngời a. Tre gắn bó với câu văn tiếp. Theo em, cách diễn đạt nh VN. đời sống sinh HS tr×nh bµy ý kiÕn c¸ ho¹t cña con ngthÕ cã dông ý nghÖ thuËt g×? Bãng tre tríc hÕt lµ h×nh ¶nh cña luü tre nh©n. êi. xanh bao trïm «m Êp lÊy lµng quª VN, t¹o + Bãng tre: thanh ra vẻ đẹp thanh bình, đầm ấm của cuộc b×nh, yªn ¶. Lµ sống con ngời, khẳng định tre ăn ở với con ho¸n dô biÓu hiÖn ngời đời đời kiếp kiếp. Song hơn thế, bóng cho v¨n ho¸ ngêi tre còn mang hàm ý nói đến nền văn hoá ViÖt. lâu đời của VN, một dân tộc đợc coi là cái n«i cña nÒn v¨n minh n«ng nghiÖp lóa níc từ ngàn xa. Đến đây, bóng tre đã là một hoán dụ giàu tính biểu cảm gợi ra vẻ đẹp cổ kính, bình yên của thôn quê đất Việt với nh÷ng m¸i chïa rªu phong, nh÷ng m¸i nhµ nhá nh¾n nÐp m×nh díi s¾c xanh vµ bãng m¸t rêi rêi cña tre tróc, nh÷ng con ngêi ViÖt cÇn cï, yªu chuéng hoµ b×nh. Tøc lµ, Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> díi bãng tre, b¶n s¾c v¨n ho¸ ngêi ViÖt, nÕp sèng vµ cuéc sèng v¨n ho¸ ngêi ViÖt đã đợc khai sinh và tồn tại, phát triển qua c¸c thÕ hÖ. * Để khẳng định cho nhận xét sâu sắc và cảm động ấy, nhà văn đã nhắc đến nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ nµo vÒ sù g¾n bã cao độ của tre với cuộc sống ngời Việt? + Trong lµm ¨n? + Trong t×nh c¶m? + Trong đời sống ?. * Nhà văn đã khai thác hiệu quả của phép tu tõ nµo? Chóng cã t¸c dông ra sao ? Có thể đa ra một vài câu văn để các em nªu c¶m nhËn cña m×nh: + Cối xay tre, nặng nề quay, từ ngàn đời nay, xay n¾m thãc. + Giang chÎ l¹t, buéc mÒm, khÝt chÆt nh mèi t×nh quª c¸i thña ban ®Çu thêng nØ non díi bãng tre, bãng nøa GV ghi nhËn c¶m nhËn cña c¸c em, cã thÓ bình thêm để nhấn mạnh sự khăng khít gi÷a tre vµ ngêi.. GV gọi HS đọc đoạn văn tiếp. * Câu văn đầu đóng vai trò ngữ pháp gì trong ®o¹n v¨n? * Câu tục ngữ đợc trích dẫn có thể hiểu nh thÕ nµo?. * §Ó chøng minh cho nhËn xÐt: "tre bÊt khuất, tre cùng ta đánh giặc", tác giả đã dïng nh÷ng lêi v¨n nµo?. + Tre lµ c¸nh tay cña ngêi n«ng d©n, vÊt v¶ m·i víi ngêi: Cèi xay tre, nÆng nÒ quay, từ ngàn đời nay, xay n¾m thãc. +ChÎ l¹t, buéc mÒm khÝt chÆt nh nh÷ng mèi t×nh quª c¸i thña ban ®Çu ... + Lµ nguån vui duy nhÊt cña tuæi th¬: que chuyÒn đánh chắt bằng tre. + N«i tre, giêng tre. + §iÕu cµy tre... đó là nghệ thuật liệt kê, phÐp ®iÖp tõ, nh©n ho¸... nhng kh«ng liÖt kª, lÆp tõ kh« khan th«ng thêng mµ thay đổi từ ngữ và nhịp điệu vừa tránh đợc lối diễn đạt đơn điệu vừa giữ đợc nội dung: tre víi m×nh, sèng cã nhau, chÕt cã nhau, chung thuû. Lêi v¨n nh th¬, võa bay bæng, võa tha thiÕt, s©u l¾ng, gîi nh÷ng t×nh c¶m trìu mến đối với một loài c©y sèng chÕt cïng víi con ngêi. HS đọc đoạn văn nói về sự g¾n bã cña tre víi ngêi trong chiến đấu. - Vai trß chuyÓn ý, chuyÓn ®o¹n. - Nói đến đặc điểm cứng r¾n, th¼ng th¾n cña tre còng là gián tiếp nói đến phẩm chÊt bÊt khuÊt cña con ngêi, C¸ch nãi hµm sóc, giµu ý nghĩa khẳng định sự khăng khít đến tuyệt đối gi÷a tre víi ngêi trong chiến đấu. - Ngän tÇm v«ng dùng thành đồng Tổ Quốc. - C¸i ch«ng tre s«ng Hßng.. Lop6.net. + Tre vÊt v¶ víi ngêi. + Tre kh¨ng khÝt trong cuéc sèng hµng ngµy: t×nh quª, nguån vui tuæi th¬ tuæi giµ... + chung thuû.. + nghÖ thuËt liÖt kª, ®iÖp, nh©n ho¸... giµu chÊt th¬, bay bæng vµ tha thiÕt.. b. C©y tre s¸t c¸nh bªn ngêi trong chiến đấu: (ViÕt sau khi t×m hiÓu xong néi dung).

<span class='text_page_counter'>(5)</span> * Có gì đặc sắc trong hình thức các lời văn trªn?. * Nhận xét về tác dụng của chúng đối với ý tởng định diễn đạt của nhà văn? * §Ó biÓu hiÖn ý tëng Êy, nhµ v¨n cßn cã cách diễn đạt câu văn nh thế nào? Cách ng¾t nhip?. * Trên cơ sở nhắc đến mối quan hệ thân thiÕt, bÒn chÆt gi÷a tre víi con ngêi, nhµ văn đã khẳng định và ca ngợi cây tre nh thÕ nµo?. - Tre chèng l¹i s¾t thÐp qu©n thï. - Tre xung phong vµo xe tăng đại bác. - Tre gi÷ lµng, gi÷ níc, gi÷ m¸i nhµ tranh... - Tre hy sinh để bảo vệ con ngêi. - §iÖp tõ tre. - Nh©n ho¸: th¼ng th¾n, bÊt khuất, là đồng chí chiến đấu, cùng ta đánh giặc, chãng l¹i, xung phong, gi÷, hy sinh, b¶o vÖ... => Khẳng định sức mạnh vµ c«ng lao cña tre trong công cuộc chiến đấu bảo vệ Tæ Quèc cña nh©n d©n ta. - NhÞp ng¾t ng¾n, dån dËp thể hiện những đóng góp lớn lao của tre đồngthời diễn ảt đợc tình cảm vừa tự hào vừa xúc động của nhà văn đối với cây tre mỗi lúc mét m·nh liÖt, thiÕt tha... Tre, anh hùng lao động! Tre, anh hùng chiến đấu!. HS đọc đoạn văn tiếp. * C©y tre cã ph¶i chØ cÇn thiÕt víi con ngêi - §êi sèng tinh thÇn. trong lao động và chién đấu, nhà văn còn nhắc đến vai trò của tre trong lĩnh vực nµo? * Khúc nhạc đồng quê của tre đợc tác giả - Sáo tre, sáo trúc. c¶m nhËn qua ©m thanh nµo? * Âm thanh ấy gợi cho em sự liên tởng và - Liên tởng đến một không xóc c¶m ra sao vÒ cuéc sèng cña ngêi ViÖt khÝ th¬ méng, thanh b×nh, ? trong trÎo cña nh÷ng buæi tra hÌ, tiÕng s¸o diÒu vi vu, vi vót, d×u dÆt mµ tha thiÕt, gîi nh÷ng t×nh c¶m lµnh m¹nh, g¾n bã cña con ngêi víi quª h¬ng. §ã lµ ©m nhạc của đồng quê, là cái GV nhấn mạnh: Chính yếu tố ấy đã góp phần lãng mạn của sự sống phần hình thành vẻ đẹp tâm hồn và nhân ở làng quê VN. c¸ch cña con ngêi ViÖt Nam: sèng th¼ng th¾n vµ bÊt khuÊt song còng rÊt s©u nÆng t×nh c¶m, giµu nh©n ¸i, yªu th¬ng. Lop6.net. c. Tre g¾n bã víi đời sống tinh thÇn cña con ngêi.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> *Trong qu¸ khø vµ trong hiÖn t¹i, c©y tre đã và đang là ngời bạn thân của ngời dân VN, là ngời đồng chí gắn bó keo sơn, chia sÏ buån vui víi d©n téc. Nhng trong thÕ ký 21, vµ xa h¬n, trong t¬ng lai...th× liÖu mèi quan hệ giữa tre với ngời có thay đổi, nhạt phai? Quá trình đô thị hoá và công nghiệp hoá đang diễn ra rất nhanh trên đất nớc ta,sắc xanh cña tre mçi ngµy mét thu hÑp dÇn, một nhạt nhoà dần. Liệu đó là điều nên vui hay nªn buån?. S¾t thÐp cã thÓ nhiÒu h¬n d. C©y tre m·i lµ tre nứa, nhng tre sẽ còn mãi bạn đồng hành trong t©m hån d©n téc ViÖt: cña d©n téc VN lµ bãng m¸t, chia ngät sÏ bïi, mang khóc nh¹c t©m t×nh, ®u tre, s¸o tre... GV để các em tự do trình bµy ý kiÕn cña m×nh. Nhìn chung nên định hớng cho các em thấy đó là điều nên mừng và cũng rất đáng tiÕc.. * Em nhận xét gì về cách diễn đạt cuả nhà v¨n ë ®©y? * C©u v¨n cuèi cïng khÐp l¹i t¸c phÈm, nhà văn đã muốn gửi gắm điều gì trong đó?. - Da diÕt, ch©n thµnh, göi g¾m ... - Khẳng định lại lần nữa 4. Tre trở thành những đức tính đáng quý biểu tợng đẹp đẽ cña tre. bÊt tö cña con - §øc tÝnh Êy lµ biÓu tîng ngêi ViÖt Nam cao quý cña d©n téc VN. - C©u v¨n thÓ hiÖn niÒm tin * Qua cách diễn đạt, em đọc đợc thái độ và sắt son vào sức sống lâu c¶m xóc cña nhµ v¨n ra sao? bÒn cña c©y tre, vµo gi¸ trÞ vĩnh cửu của tre đối với đời sèng con ngêi tøc lµ còng đặt niềm tin vào sức sống cña d©n téc VN. Hoạt động 3: Ghi nhớ: * Qua văn bản này, em cảm nhận đợc gì về + vẻ đẹp và giá trị của cây tre VN. + Sự gắn bó của tre đối với đời sống của nhân c©y tre VN? d©n VN. + Tre là hình ảnh tơng trng cho những đợc tính tốt đẹp của con ngời Việt Nam trong lao động và trong chiến đấu. * Em có nhận xét gì về thái độ của nhà văn + là ngời hiểu biết sâu sắc và có tình cảm gắn đối với cây tre ? bó đối với cây tre, viết về tre với thái độ trân träng vµ ®Çy tin tëng... * Em học tập đợc gì về lối diễn đạt của nhà Lời văn giàu hình ảnh, nhạc điệu, sử dụng các v¨n trong v¨n b¶n? phÐp nh©n ho¸, so s¸nh, kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn gi÷a c¶m xóc vµ suy t... GV bình: Bằng lối diẽn đạt dồi dào cảm xúc HS đọc phần ghi nhớ trong SGK. vµ nh÷ng c©u v¨n cã chiÒu s©u suy tëng, nhà văn Thép Mới đã đa chúng ta đến với những hình ảnh quen thuộc rất đỗi mến yêu cña c©y tre, loµi c©y kh«ng chØ cã mÆt trªn mọi miền đất nớc mà còn là một phần hồn vía của đời sống ngời Việt, của nếp sống, nÐt sinh ho¹t v¨n ho¸ ViÖt, còng lµ biÓu tîng ®Çy tù hµo kiªu h·nh cña phÈm chÊt vµ Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> cèt c¸ch ViÖt Nam. Chóng ta hoµn toµn tin r»ng, tre m·i vÉn lµ ngêi b¹n mÕn yªu nhÊt cña con ngêi ViÖt Nam h«m nay vµ mai sau, c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ vµ lÞch sö cña c©y tre vẫn là ngời đồng hành thuỷ chung của dân tộc Việt Nam trên con đờng và phát triÓn.. IV. LuyÖn tËp: Thùc hµnh c¸c bµi tËp vÒ nhµ. HS có thể đọc thuộc lòng một đoạn.. Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span>