Giáo án Ngữ văn 7 - Tiết 13: Những câu hát than thân - Lại Thị Tiền - Năm học 2006-2007

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Ng÷ v¨n 7 - N¨m häc 2006-2007 Ngµy so¹n: 26/9/2006 Ngµy d¹y: 27/9/2006. V¨n b¶n. Nh÷ng c©u h¸t than th©n TiÕt 13:. §äc - HiÓu v¨n b¶n.. A. Mục tiêu cần đạt:. 1. KiÕn thøc: -Gióp häc sinh n¾m ®­îc néi dung ý nghÜa vµ mét sè h×nh thøc nghÖ thuËt tiªu biểu của những bài ca dao về chủ đề than thân.. 2. KÜ n¨ng: - Thuéc nh÷ng bµi ca dao trong v¨n b¶n.. 3.Thái độ: -BiÕt tr©n träng, gi÷ g×n vµ lµm giµu kho tµng tôc ng÷ ca dao cña d©n téc. B. ChuÈn bÞ:. -Giáo viên: Nghiên cứu soạn bài, sưu tầm một số bài ca dao có nội dung tương tù. -Häc sinh: ChuÈn bÞ bµi theo c©u hái SGK C. Tiến trình tổ chức các hoạt động. hoạt động 1. : KiÓm tra bµi cò.. - Đọc thuộc lòng 4 bài ca dao về chủ đề tình yêu quê hương đất nước, nêu chủ đề tư tưởng của những bài ca dao đó.. : Giíi thiÖu bµi.. Hoạt động 2. - Ca dao là tấm gương phản ánh đời sống tâm hồn của nhân dân. Nó không chỉ là tiếng hát yêu thương tình nghĩa trong gia đình, tình yêu quê hương, đất nước mà còn là tiếng hát than thở về những cuộc đời, cảnh ngộ khổ cực, đắng cay. Những bài ca than thân có số lượng tương đối lớn, ngoài ý nghĩa than thân nó còn hàm ẩn ý nghĩa tố cáo chế độ phong kiến. Nội dung cụ thể của những bài ca này như thÕ nµo ,chóng ta t×m hiÓu bµi h«m nay. * Hoạt động 3:. Bµi míi. Hoạt động của GV GV: Nêu yêu cầu đọc: Giọng đọc chậm rãi, tình cảm, chú ý đến cụm từ'' Thương thay''; '' Th©n em''. - GV: §äc 1 bµi. - Gọi học sinh đọc tiếp. - Nhận xét bạn đọc.. H§ cña HS. I. §äc- TiÕp xóc v¨n b¶n. - HS L¾ng * §äc nghe. - §äc bµi. - NhËn xÐt bạn đọc.. Yêu cầu học sinh đọc thầm chó thÝch. 1. Nội dung cần đạt. * Tõ khã: SGK. Lại thị Tiền - Trường trung học cơ sở Trần Can Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Ng÷ v¨n 7 - N¨m häc 2006-2007 ? Quan s¸t v¨n b¶n vµ cho biÕt * CÊu tróc v¨n b¶n. néi dung cô thÓ cña tõng bµi? - Nªu ý kiÕn . + Chủ đề: - Bµi 1. VÒ th©n phËn con cß. - Bµi 2. VÒ th©n phËn con T»m, KiÕn, H¹c, Cuèc. - Bµi 3.VÒ th©n phËn tr¸i bÇn. ? V× sao cã thÓ xÕp chóng trong cïng mét v¨n b¶n? - Suy nghĩ, -> Chúng đều nhằm phản ánh tr¶ lêi. thân phận bé mọn, cay đắng của con người. Chúng đều là những c©u h¸t than th©n. II. §äc- HiÓu v¨n b¶n. 1. Bµi ca dao sè 1. -Gọi học sinh đọc bài số 1. - §äc bµi 1. ? Bài ca dao đã giới thiệu hình ¶nh nµo? - Trả lời độc lËp. - Hình ảnh con cò, cuộc đời của ? Cuộc đời con cò được miêu con cß. t¶ nh­ thÕ nµo? - Ph¸t hiÖn chi tiÕt. - Nước non lận đận một mình Th©n cß lªn th¸c xuèng ghÒnh... ? Tõ'' lËn ®Ën'' ®­îc hiÓu nh­ thÕ nµo? - Gi¶i nghÜa tõ. - > LËn ®Ën: vÊt v¶ v× gÆp qu¸ nhiÒu khã kh¨n tr¾c trë. ? Cã thÓ thay tõ'' lËn ®Ën'' b»ng - Th¶o luËn tõ gÇn nghÜa nµo kh¸c ®­îc nhãm. §¹i diÖn kh«ng? V× sao? tr×nh bµy. - Kh«ng thay ®­îc v× chØ cã tõ nµy míi diÔn t¶ ®­îc sù khã ? Miêu tả cuộc đời của con cò, nhäc, vÊt v¶ cña con cß. tác giả đã sử dụng từ ngữ hình ¶nh nh­ thÕ nµo? Gi¸ trÞ biÓu -Ph¸t hiÖn tr¶ đạt của những hình ảnh đó? lêi. - > Hình ảnh so sánh, đối lập, h×nh thøc nªu c©u hái, tõ l¸y. => Gợi cho người đọc thấy ®­îc nçi vÊt v¶, khã nhäc cña con cß vµ nhÊn m¹nh nçi vÊt vả đó. ? Khi nãi vÒ nçi vÊt v¶ cña'' Thân cò'' người bình dân muốn göi g¾m ®iÒu g×? - Trả lời độc lËp. - Mượn hình ảnh con cò vất vả người bình dân muốn bày tỏ 6. Lại thị Tiền - Trường trung học cơ sở Trần Can Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Ng÷ v¨n 7 - N¨m häc 2006-2007 nh÷ng nçi khã nhäc, vÊt v¶ vµ gian khổ của người dân trong xã héi cò. ? T¹i sao trong ca dao x­a, người bình dân thường mượn hình ảnh con cò, thân cò để diễn tả cuộc đời, thân phận của - Th¶o luËn m×nh? nhãm 2 em. - §¹i diÖn tr×nh bµy. - V× trong nh÷ng loµi chim kiếm ăn ở ruộng đồng chỉ có con cò gần gũi với người nông d©n h¬n c¶, nh÷ng lóc cuèc, h¸i người nông dân luôn thấy cò ở bªn m×nh. Cß lÆn léi bªn luèng cày, cò bay trên cánh đồng lúa b¸t ng¸t... - Cß cã nh÷ng nÐt phÈm chÊt của người nông dân cần cù, ch¨m chØ kiÕm ¨n... ? Em h·y t×m mét sè bµi ca dao viÕt vÒ h×nh ¶nh con cß ? - S­u tÇm ca dao. - Gọi học sinh đọc 2 câu cuối. - Đọc bài. ? ''Bể đầy, ao cạn'' đã ảnh hưởng đến việc kiếm ăn của cò nh­ thÕ nµo? - Suy nghÜ, - BÓ ®Çy, ao c¹n chØ viÖc kiÕm tr¶ lêi. rÊt khã kh¨n cña con cß. -HiÓu theo nghÜa bãng th× ®©y lµ chØ c¶nh ngang tr¸i mµ cß gÆp ph¶i. ? VËy ngoµi viÖc diÔn t¶ nçi vÊt v¶ kiÕm ¨n cña cß con hai c©u ca cuèi cßn mang ý nghÜa nµo? - Suy nghÜ, liªn hÖ. => ý nghÜa tè c¸o x· héi phong kiÕn ¸p bøc bÊt c«ng, khiÕn cß GV: Kh¸i qu¸t, chuyÓn ý. con ph¶i lËn ®Ën vÊt v¶ mét m×nh kiÕm ¨n mµ vÉn khã kh¨n. 2. Bµi ca dao sè 2. - Gọi học sinh đọc bài ca dao - §äc bµi. sè 2. ? ë bµi ca dao nµy, t¸c gi¶ d©n gian thương cho thân phận của nh÷ng con vËt nµo? Nçi khæ 7. Lại thị Tiền - Trường trung học cơ sở Trần Can Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Ng÷ v¨n 7 - N¨m häc 2006-2007 cña chóng ra sao?. - Ph¸t hiÖn chi tiÕt. - Thương con Tằm - Cuộc đời - Suy nghĩ, phải rút ruột tận cùng để làm tơ tr¶ lêi. quí cho người. - Thương con Kiến - kiếm sống triÒn miªn vÊt v¶. - Thương con Hạc- Cánh chim lang thang vô định giữa bầu trêi. - Thương con cuốc - Tiếng kêu đau thương, tuyệt vọng về nh÷ng ®iÒu oan tr¸i.. ? Côm tõ nµo ®­îc lÆp l¹i trong bµi ca dao? §ã lµ biÖn - Trả lời độc ph¸p nghÖ thuËt g×? ? Em hiểu cụm từ ''Thương lập. - ''Thương thay''- >Điệp ngữ. thay'' nh­ thÕ nµo? ViÖc lÆp l¹i côm tõ nµy cã t¸c dông g×? - Suy nghÜ, tr¶ lêi. - > Lµ tiÕng than biÓu hiÖn sù thương cảm, xót xa. - Mçi lÇn ®­îc sö dông lµ diÔn tả một nỗi thương, thương thân phận mình và phận người cùng c¶nh ngé. - 4 câu ca dao là 4 nỗi thương. Sự lặp lại đã tô đậm mối thương cảm, xót xa cho cuộc đời cay đắng nhiều bề của người dân. ? Nhìn những con vật, người nông dân liên tưởng đến thân phËn m×nh. §ã lµ biÖn ph¸p nghÖ thuËt g×? - Ph¸t hiÖn ? Thö ph©n tÝch ý nghÜa s©u nghÖ thuËt. => Èn dô. s¾c cña nghÖ thuËt Èn dô trªn? - Ph©n tÝch ý nghÜa. - Thương con tằm kiếm ăn là thương cho thân phận suốt đời bÞ kÎ kh¸c bßn rót. - Thương lũ kiến là thương nỗi khæ chung cña nh÷ng th©n phËn nhỏ nhoi suốt đời ngược xuôi vÊt v¶ lµm lông mµ vÉn vÊt v¶. - Thương con Hạc là thương cuộc đời phiêu bạt lận đận và nh÷ng cè g¾ng v« väng cña 6. Lại thị Tiền - Trường trung học cơ sở Trần Can Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Ng÷ v¨n 7 - N¨m häc 2006-2007 người lao động trong xã hội cũ. - Thương con cuốc là thương cho th©n phËn thÊp cæ, bÐ häng của người nông dân ? Ngô ý s©u xa cña t¸c gi¶ d©n - >Mượn chuyện loài vật để gian ë ®©y lµ g×? - Nªu suy nãi tíi nçi khæ nhiÒu bÒ cña nghĩ cá nhân. người lao động. 3. Bµi ca dao sè 3.. GV: Kh¸i qu¸t, chuyÓn ý.. - §äc bµi 3. - Gọi học sinh đọc bài 3. ? Bµi ca lµ lêi cña ai nãi vÒ - Trả lời độc ®iÒu g×? lËp. - Lời của người phụ nữ nói về nçi khæ cña hä. ? Nçi khæ cña hä ®­îc miªu t¶ - Th©n em nh­ tr¸i bÇn tr«i. nh­ thÕ nµo? ? Tr¸i bÇn ®­îc hiÓu nh­ thÕ - Gi¶i nghÜa nµo? tõ. - Qu¶ cña c©y bÇn sèng ë vïng nước lợ. ? Em h×nh dung nh­ thÕ nµo vÒ Nªu ý hiÓu tr¸i bÇn trong c©u ca dao nµy? c¸ nh©n. - Một thứ quả bình thường , nhá bÐ bÞ qu¨ng quËt tr«i næi trong sãng giã. '' Th©n em nh­ tr¸i bÇn tr«i'' Lời ca đã dùng hình ảnh nào? - Phát hiện nghÖ thuËt. - >So s¸nh. ? Tõ h×nh ¶nh nµy, em hiÓu g× về thân phận người phụ nữ - Suy nghÜ, trong x· héi x­a? tr×nh bµy ý kiÕn. => Th©n phËn bÐ män, ch×m næi, tr«i d¹t gi÷a sãng giã cuéc đời. ? Theo em cßn t×nh c¶m nµo khác đối với chế độ trong tiếng -Suy nghÜ tr¶ than th©n phËn nµy? lêi. - O¸n tr¸ch x· héi rÎ róng người phụ nữ, vùi dập họ không ? Trong ca dao than th©n cã cho hä cã c¬ héi h¹nh phóc. nhiÒu bµi b¾t ®Çu b»ng côm tõ '' Thân em'' Hãy đọc một số bµi ca dao cã më ®Çu b»ng - S­u tÇm ca ''Th©n em'' dao. - Thân em như dải lụa đào... 6. Lại thị Tiền - Trường trung học cơ sở Trần Can Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Ng÷ v¨n 7 - N¨m häc 2006-2007 - Th©n em nh­ giät m­a sa... - Th©n em nh­ cñ Êu gai... ? NhËn xÐt nh÷ng ®iÓm gièng nhau trong néi dung vµ nghÖ - NhËn xÐt. thuật của những bài ca đó?. ? Tõ v¨n b¶n nµy, em hiÓu thêm nét đặc sắc nghệ thuật nµo cña ca dao, d©n ca? -Kh¸i qu¸t nhËn xÐt. ? Nh÷ng néi dung nµo ®­îc ph¶n ¸nh trong c¸c bµi ca dao trªn? -Kh¸i qu¸t néi dung.. -Gọi học sinh đọc ghi nhớ.. - §äc nhí.. - > §Òu lµ tiÕng than th©n phËn bất hạnh của người phụ nữ sống trong x· héi cò, hä kh«ng tù quyết định được cuộc sống của m×nh. - §Òu dïng nghÖ thuËt so s¸nh. III. Tæng kÕt. * NghÖ thuËt: ThÓ th¬ lôc b¸t, có âm điệu than, thương cảm. - H×nh ¶nh so s¸nh, Èn dô. * Néi dung: Th©n phËn bÐ nhá, đắng cay của ngời nông dân và ngêi phô n÷ trong x· héi cò - Niềm thương cảm giành cho thân phận đó. - Nçi o¸n ghÐt giµnh cho x· héi vô nhân đạo đầy đoạ người lương thiện.. ghi * Ghi nhí: SGK IV.LuyÖn tËp. - §äc diÔn c¶m ba bµi ca dao. -H×nh ¶nh Èn dô nµo trong bµi khiến em cảm động nhất? Vì sao? -S­u tÇm mét sè bµi ca dao cã cùng chủ đề.. * Hoạt động 4: Hướng dẫn học ở nhà. + ë nhµ: - Häc thuéc lßng bµi ca dao. - Tiếp tục sưu tầm một số câu ca dao có cùng chủ đề. - So¹n bµi: Nh÷ng c©u h¸t ch©m biÕm. 6. Lại thị Tiền - Trường trung học cơ sở Trần Can Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Ng÷ v¨n 7 - N¨m häc 2006-2007. 6. Lại thị Tiền - Trường trung học cơ sở Trần Can Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span>