Sinh thái học phân tử: Một số vấn đề lý thuyết và ứng dụng thực tiễn
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (387.39 KB, 7 trang )
<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>
<i>Những vấn đề chung </i>
<b>SINH THÁI H</b>
<b>Ọ</b>
<b>C PHÂN T</b>
<b>Ử</b>
<b>: M</b>
<b>Ộ</b>
<b>T S</b>
<b>Ố</b>
<b> V</b>
<b>Ấ</b>
<b>N </b>
<b>Đ</b>
<b>Ề</b>
<b> LÝ THUY</b>
<b>Ế</b>
<b>T VÀ </b>
<b>Ứ</b>
<b>NG D</b>
<b>Ụ</b>
<b>NG TH</b>
<b>Ự</b>
<b>C TI</b>
<b>Ễ</b>
<b>N </b>
VŨĐÌNH DUY (1)<sub>, LÊ XUÂN </sub><sub>Đ</sub><sub>Ắ</sub><sub>C </sub>(1)<sub>, PH</sub><sub>Ạ</sub><sub>M MAI PH</sub><sub>ƯƠ</sub><sub>NG </sub>(1)
<b>1. M</b>
<b>Ở</b>
<b>ĐẦ</b>
<b>U </b>
Trong ba th
ậ
p k
ỷ
qua, các k
ỹ
thu
ậ
t di truy
ề
n phân t
ử
ngày càng tr
ở
nên quan
tr
ọ
ng
đ
ố
i v
ớ
i các nhà sinh h
ọ
c,
đ
ặ
c bi
ệ
t khi s
ự
đ
a d
ạ
ng c
ủ
a các công c
ụ
phân t
ử
ngày
càng t
ă
ng lên [1]. K
ỹ
thu
ậ
t phân t
ử
đ
ã có m
ộ
t tác
đ
ộ
ng sâu s
ắ
c mang tính cách m
ạ
ng
trong nghiên c
ứ
u sinh h
ọ
c [2]. Các ngành chính, bao g
ồ
m sinh h
ọ
c ti
ế
n hóa, c
ơ
s
ở
sinh h
ọ
c b
ả
o t
ồ
n hi
ệ
n
đ
ang s
ử
d
ụ
ng nh
ấ
t quán các công c
ụ
phân t
ử
. M
ộ
t s
ố
ngành
ti
ế
n hóa g
ầ
n nh
ư
hồn tồn b
ị
ràng bu
ộ
c v
ớ
i ph
ươ
ng pháp ti
ế
p c
ậ
n phân t
ử
(ví d
ụ
: h
ệ
th
ố
ng phát sinh ch
ủ
ng lo
ạ
i và phát sinh
đ
ị
a lý). Trong khi
đ
ó, m
ộ
t s
ố
ngành trong
sinh thái h
ọ
c ph
ầ
n l
ớ
n
đ
ã b
ỏ
qua các k
ỹ
thu
ậ
t phân t
ử
, ngay c
ả
khi vi
ệ
c s
ử
d
ụ
ng các
ph
ươ
ng pháp phân t
ử
có th
ể
giúp gi
ả
i quy
ế
t m
ộ
t s
ố
v
ấ
n
đ
ề
sinh thái thú v
ị
nh
ấ
t c
ủ
a
chúng ta.
Ứ
ng d
ụ
ng các k
ỹ
thu
ậ
t phân t
ử
trong nghiên c
ứ
u sinh thái h
ọ
c và sinh h
ọ
c
ti
ế
n hóa có th
ể
cho chúng ta hi
ể
u bi
ế
t v
ề
con
đ
ườ
ng phát tri
ể
n c
ủ
a l
ĩ
nh v
ự
c sinh thái
phân t
ử
k
ể
t
ừ
khi b
ắ
t
đ
ầ
u. Nh
ữ
ng gì chúng ta th
ự
c s
ự
mu
ố
n bi
ế
t là m
ứ
c
đ
ộ
mà sinh
thái phân t
ử
hi
ệ
n
đ
ạ
i gi
ả
i quy
ế
t các v
ấ
n
đ
ề
sinh thái liên quan
đ
ế
n q trình ti
ế
n hóa.
Trong khi sinh thái h
ọ
c ki
ể
m tra các mơ hình và q trình làm n
ề
n t
ả
ng cho s
ự
phân
b
ố
và s
ự
phong phú c
ủ
a các sinh v
ậ
t trong mơi tr
ườ
ng c
ủ
a chúng [3], thì sinh h
ọ
c
ti
ế
n hóa l
ạ
i
đ
i sâu vào khám phá cách th
ứ
c mà các
đ
ặ
c
đ
i
ể
m c
ủ
a qu
ầ
n th
ể
thay
đ
ổ
i
qua không gian và th
ờ
i gian, bao g
ồ
m hi
ể
u
đ
ượ
c vai trị c
ủ
a các y
ế
u t
ố
mơi tr
ườ
ng
và di truy
ề
n trong vi
ệ
c hình thành các mơ hình
đ
a d
ạ
ng sinh h
ọ
c [4].
Ứ
ng d
ụ
ng các quy lu
ậ
t di truy
ề
n và k
ỹ
thu
ậ
t sinh h
ọ
c phân t
ử
vào nghiên c
ứ
u
sinh thái
đ
ể
hình thành m
ộ
t h
ướ
ng ti
ế
p c
ậ
n m
ớ
i c
ủ
a sinh thái h
ọ
c - sinh thái h
ọ
c
phân t
ử
, làm cho nghiên c
ứ
u th
ự
c nghi
ệ
m sinh thái
đ
i sâu vào c
ấ
p
đ
ộ
phân t
ử
. Sinh
thái h
ọ
c phân t
ử
có liên quan
đ
ế
n l
ĩ
nh v
ự
c di truy
ề
n b
ả
o t
ồ
n, m
ộ
t l
ĩ
nh v
ự
c c
ủ
a sinh
h
ọ
c ti
ế
n hóa [5] và g
ầ
n
đ
ây là
ứ
ng d
ụ
ng k
ỹ
thu
ậ
t di truy
ề
n vào gi
ả
i quy
ế
t các v
ấ
n
đ
ề
trong sinh h
ọ
c truy
ề
n th
ố
ng (ví d
ụ
, nh
ậ
n d
ạ
ng,
đ
ị
nh d
ạ
ng loài, b
ả
o t
ồ
n và
đ
ánh giá
đ
a d
ạ
ng sinh h
ọ
c, m
ố
i quan h
ệ
di truy
ề
n gi
ữ
a các loài và nhi
ề
u n
ộ
i dung trong sinh
thái h
ọ
c hành vi). S
ự
k
ế
t h
ợ
p gi
ữ
a Sinh thái h
ọ
c và Di truy
ề
n h
ọ
c
đ
ã tr
ở
thành m
ộ
t
cu
ộ
c cách m
ạ
ng, b
ở
i vì các ph
ươ
ng pháp, cách ti
ế
p c
ậ
n trong di truy
ề
n h
ọ
c có th
ể
b
ổ
sung
đ
ể
gi
ả
i quy
ế
t nhi
ề
u v
ấ
n
đ
ề
trong sinh thái h
ọ
c liên quan
đ
ế
n quy mơ, th
ờ
i gian
c
ủ
a m
ộ
t q trình sinh thái. Ví d
ụ
, các nhà sinh thái h
ọ
c lý thuy
ế
t nhìn nh
ậ
n thiên
nhiên qua các mơ hình t
ă
ng tr
ưở
ng gi
ữ
a
đ
ộ
ng v
ậ
t
ă
t th
ị
t - con m
ồ
i và t
ă
ng tr
ưở
ng
qu
ầ
n th
ể
trên quy mô hàng tr
ă
m th
ế
h
ệ
, nh
ư
ng d
ự
a vào di truy
ề
n h
ọ
c mà quy mơ này
có th
ể
đ
ạ
t t
ớ
i hàng ngàn, hàng tri
ệ
u th
ế
h
ệ
[6].
Tuy nhiên, hi
ệ
n nay
ả
nh h
ưở
ng c
ủ
a các k
ỹ
thu
ậ
t phân t
ử
trong nghiên c
ứ
u sinh
thái h
ọ
c v
ẫ
n còn h
ạ
n ch
ế
. Các công b
ố
trong 25 n
ă
m qua t
ừ
các t
ạ
p chí Sinh thái
h
ọ
c, Ti
ế
n hóa và Sinh thái h
ọ
c phân t
ử
ti
ế
t l
ộ
r
ằ
ng ph
ầ
n l
ớ
n các nghiên c
ứ
u
đ
ượ
c
</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>
<i>Những vấn đề chung </i>
t
ươ
ng
đ
ố
i ít các nghiên c
ứ
u sinh thái có k
ế
t h
ợ
p các công c
ụ
phân t
ử
[2]. Vi
ệ
c thúc
đ
ẩ
y, m
ở
r
ộ
ng và s
ử
d
ụ
ng r
ộ
ng rãi các k
ỹ
thu
ậ
t phân t
ử
trong nghiên c
ứ
u sinh thái
h
ọ
c mang l
ạ
i nh
ữ
ng l
ợ
i ích không nh
ỏ
,
đ
ặ
c bi
ệ
t trong m
ộ
t s
ố
l
ĩ
nh v
ự
c nghiên c
ứ
u
sinh thái
đ
ầ
y h
ứ
a h
ẹ
n nh
ư
sinh thái h
ọ
c hành vi, sinh thái ti
ế
n hóa, sinh lý th
ự
c v
ậ
t…
V
ậ
y nên, nh
ằ
m hi
ể
u rõ h
ơ
n v
ề
l
ĩ
nh v
ự
c sinh thái phân t
ử
và phát tri
ể
n
ứ
ng d
ụ
ng r
ộ
ng
rãi các k
ỹ
thu
ậ
t phân t
ử
trong nghiên c
ứ
u sinh thái h
ọ
c, trong bài báo này chúng tơi
tóm t
ắ
t nh
ữ
ng ki
ế
n th
ứ
c c
ơ
b
ả
n và cách ti
ế
p c
ậ
n
ứ
ng d
ụ
ng các k
ỹ
thu
ậ
t phân t
ử
trong
nghiên c
ứ
u sinh thái h
ọ
c c
ũ
ng nh
ư
di truy
ề
n quân th
ể
.
<b>2. C</b>
<b>Ơ</b>
<b> S</b>
<b>Ở</b>
<b> C</b>
<b>Ủ</b>
<b>A </b>
<b>Ứ</b>
<b>NG D</b>
<b>Ụ</b>
<b>NG K</b>
<b>Ỹ</b>
<b> THU</b>
<b>Ậ</b>
<b>T PHÂN T</b>
<b>Ử</b>
<b> TRONG NGHIÊN </b>
<b>C</b>
<b>Ứ</b>
<b>U SINH THÁI H</b>
<b>Ọ</b>
<b>C </b>
V
ậ
t li
ệ
u di truy
ề
n
đ
ượ
c truy
ề
n t
ừ
cha m
ẹ
sang con cái theo cách có th
ể
d
ự
đ
oán
đ
ượ
c và
đ
ây là lý do t
ạ
i sao các ch
ỉ
th
ị
phân t
ử
cho phép chúng ta có th
ể
suy ra
m
ố
i quan h
ệ
di truy
ề
n c
ủ
a các cá th
ể
[7]. Trong sinh thái h
ọ
c phân t
ử
, vi
ệ
c tính tốn
các m
ố
i quan h
ệ
di truy
ề
n th
ườ
ng có tính
đ
ế
n vi
ệ
c truy
ề
n các alen c
ụ
th
ể
qua hàng
tr
ă
m, hàng ngàn ho
ặ
c th
ậ
m chí hàng tri
ệ
u th
ế
h
ệ
. Có m
ộ
t câu h
ỏ
i
đ
ượ
c
đ
ặ
t ra là: Làm
th
ế
nào mà các vùng gen khác nhau
đ
ượ
c truy
ề
n t
ừ
th
ế
h
ệ
này sang th
ế
h
ệ
ti
ế
p theo?
Không ph
ả
i t
ấ
t c
ả
các DNA
đ
ề
u
đ
ượ
c di truy
ề
n theo cùng m
ộ
t cách, và vi
ệ
c hi
ể
u rõ
các ph
ươ
ng th
ứ
c k
ế
th
ừ
a v
ậ
t li
ệ
u di truy
ề
n khác nhau là r
ấ
t quan tr
ọ
ng giúp chúng ta
có th
ể
d
ự
đ
ốn các vùng DNA khác nhau có th
ể
ho
ạ
t
đ
ộ
ng nh
ư
th
ế
nào trong các
k
ị
ch b
ả
n sinh thái và ti
ế
n hóa khác nhau.
Con cái c
ủ
a các sinh v
ậ
t sinh s
ả
n h
ữ
u tính th
ừ
a h
ưở
ng m
ộ
t n
ử
a DNA c
ủ
a
chúng t
ừ
m
ỗ
i b
ố
m
ẹ
. Ch
ẳ
ng h
ạ
n, trong m
ộ
t sinh v
ậ
t l
ưỡ
ng b
ộ
i, sinh s
ả
n h
ữ
u tính,
trong b
ộ
gen nhân s
ẽ
có m
ộ
t alen
ở
m
ỗ
i locus
đ
ế
n t
ừ
m
ẹ
và alen khác
đ
ế
n t
ừ
b
ố
.
Đ
i
ề
u này
đ
ượ
c g
ọ
i là th
ừ
a k
ế
l
ưỡ
ng c
ự
c. Tuy nhiên, ngay c
ả
ở
các loài sinh s
ả
n h
ữ
u
tính, khơng ph
ả
i t
ấ
t c
ả
DNA
đ
ề
u
đ
ượ
c di truy
ề
n t
ừ
c
ả
b
ố
và m
ẹ
. Hai tr
ườ
ng h
ợ
p
ngo
ạ
i l
ệ
quan tr
ọ
ng là b
ộ
gen ty th
ể
(mtDNA) và l
ạ
p th
ể
(plastid). C
ả
hai
đ
ề
u là gen
trong t
ế
bào ch
ấ
t hay gen ngoài nhân, ngồi nhi
ễ
m s
ắ
c th
ể
. Ty th
ể
đ
ượ
c tìm th
ấ
y
trong c
ả
th
ự
c v
ậ
t và
đ
ộ
ng v
ậ
t, trong khi l
ạ
p th
ể
ch
ỉ
đ
ượ
c tìm th
ấ
y trong th
ự
c v
ậ
t.
DNA trong các bào quan th
ườ
ng xu
ấ
t hi
ệ
n d
ướ
i d
ạ
ng các m
ạ
ch vòng xo
ắ
n kép, có
kích th
ướ
c nh
ỏ
h
ơ
n nhi
ề
u so v
ớ
i ADN trong b
ộ
gen nhân, song l
ạ
i chi
ế
m s
ố
l
ượ
ng
l
ớ
n. Các ch
ỉ
th
ị
phân t
ử
t
ừ
b
ộ
gen ngoài nhân,
đ
ặ
c bi
ệ
t là mtDNA
đ
ộ
ng v
ậ
t,
đ
ã r
ấ
t
ph
ổ
bi
ế
n trong các nghiên c
ứ
u sinh thái b
ở
i chúng có m
ộ
t s
ố
thu
ộ
c tính h
ữ
u ích
khơng tìm th
ấ
y trong b
ộ
gen nhân.
<b>3. M</b>
<b>Ộ</b>
<b>T S</b>
<b>Ố</b>
<b> K</b>
<b>Ỹ</b>
<b> THU</b>
<b>Ậ</b>
<b>T S</b>
<b>Ử</b>
<b> D</b>
<b>Ụ</b>
<b>NG TRONG NGHIÊN C</b>
<b>Ứ</b>
<b>U SINH THÁI </b>
<b>H</b>
<b>Ọ</b>
<b>C PHÂN T</b>
<b>Ử</b>
<b> </b>
S
ự
phát tri
ể
n c
ủ
a sinh thái phân t
ử
có th
ể
đ
ượ
c xem là song hành v
ớ
i nh
ữ
ng
ti
ế
n b
ộ
trong s
ự
phát tri
ể
n c
ủ
a công c
ụ
di truy
ề
n: các ch
ỉ
th
ị
phân t
ử
. Các ch
ỉ
th
ị
phân t
ử
(
<i>molecular marker</i>
) hay ch
ỉ
th
ị
di truy
ề
n (
<i>genetic marker</i>
) là các d
ấ
u hi
ệ
u,
ho
ặ
c các
đ
ặ
c tr
ư
ng có tính phân bi
ệ
t gi
ữ
a các cá th
ể
c
ũ
ng nh
ư
c
ả
các nhóm b
ậ
c
đ
ơ
n
v
ị
phân lo
ạ
i cao h
ơ
n.
Ư
u
đ
i
ể
m là nh
ữ
ng ch
ỉ
th
ị
này khơng d
ự
a trên hình thái bên
</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>
<i>Những vấn đề chung </i>
K
ể
t
ừ
khi ch
ỉ
th
ị
phân t
ử
ADN
đ
ầ
u tiên
đ
ượ
c phát tri
ể
n và
ứ
ng d
ụ
ng cho
đ
ế
n
cu
ố
i nh
ữ
ng n
ă
m 90 c
ủ
a th
ế
k
ỷ
XX, hàng lo
ạ
t ch
ỉ
th
ị
phân t
ử
ADN hay còn g
ọ
i là ch
ỉ
th
ị
phân t
ử
đ
ượ
c ra
đ
ờ
i: ch
ỉ
th
ị
đ
a hình
đ
ộ
dài các
đ
o
ạ
n c
ắ
t h
ạ
n ch
ế
RFLP
(Restriction fragment length polymorphism),
đ
a hình DNA nhân b
ả
n ng
ẫ
u nhiên
RAPD (Random amplified polymorphic DNA) [8], ch
ỉ
th
ị
trình t
ự
bi
ể
u hi
ệ
n EST
(Expressed sequence tags [9], chu
ỗ
i l
ặ
p l
ạ
i
đ
ơ
n gi
ả
n SSR (Simple sequence repeat
[10],
đ
a hình nucleotide
đ
ơ
n SNP (Single nucleotide polymorphism) [11], vùng gi
ữ
a
các trình t
ự
l
ặ
p
đ
ơ
n gi
ả
n ISSR (Intersimple sequence repeat) [12]... Các k
ỹ
thu
ậ
t
phân t
ử
ADN t
ươ
ng
ứ
ng
đ
ượ
c xây d
ự
ng
đ
ể
phát tri
ể
n ch
ỉ
th
ị
phân t
ử
ADN cho
nghiên c
ứ
u
đ
a d
ạ
ng di truy
ề
n, phát sinh loài, phân lo
ạ
i,
đ
ánh d
ấ
u phân t
ử
và xác
đ
ị
nh
gen; cho ch
ọ
n l
ọ
c ngu
ồ
n gen và ch
ọ
n gi
ố
ng nh
ờ
ch
ỉ
th
ị
phân t
ử
. Khơng có ch
ỉ
th
ị
phân t
ử
ADN nào hi
ệ
n có th
ể
đ
áp
ứ
ng
đ
ầ
y
đ
ủ
t
ấ
t c
ả
các yêu c
ầ
u c
ủ
a nhà nghiên c
ứ
u.
Ph
ụ
thu
ộ
c vào n
ộ
i dung nghiên c
ứ
u,
đ
ể
ch
ọ
n ch
ỉ
th
ị
phân t
ử
ADN phù h
ợ
p v
ớ
i
đ
ặ
c
tính c
ầ
n thi
ế
t.
Ở
Vi
ệ
t Nam, m
ộ
t s
ố
ch
ỉ
th
ị
phân t
ử
ADN
đ
ượ
c b
ắ
t
đ
ầ
u s
ử
d
ụ
ng t
ừ
cu
ố
i nh
ữ
ng n
ă
m 90 c
ủ
a th
ế
k
ỷ
XX. Tuy nhiên, vi
ệ
c s
ử
d
ụ
ng cịn h
ạ
n ch
ế
vì m
ớ
i ch
ủ
y
ế
u s
ử
d
ụ
ng các k
ỹ
thu
ậ
t nh
ư
RAPD, ISSR, SSR, RFLP,... trong các nghiên c
ứ
u
đ
a
d
ạ
ng di truy
ề
n và
đ
ánh giá ngu
ồ
n gen [13÷19], l
ậ
p b
ả
n
đ
ồ
gen [20, 21] và ch
ọ
n
gi
ố
ng
ở
th
ự
c v
ậ
t [22, 23].
<b>4. TI</b>
<b>Ế</b>
<b>P C</b>
<b>Ậ</b>
<b>N VÀ </b>
<b>Ứ</b>
<b>NG D</b>
<b>Ụ</b>
<b>NG TRONG NGHIÊN C</b>
<b>Ứ</b>
<b>U SINH THÁI </b>
<b>H</b>
<b>Ọ</b>
<b>C PHÂN T</b>
<b>Ử</b>
<b> </b>
Sinh thái h
ọ
c phân t
ử
là m
ộ
t cách ti
ế
p c
ậ
n liên ngành
đ
ố
i v
ớ
i m
ộ
t s
ố
câu h
ỏ
i c
ơ
b
ả
n nh
ấ
t trong nghiên c
ứ
u v
ề
sinh v
ậ
t h
ọ
c. M
ộ
t s
ố
nhà khoa h
ọ
c ngày nay coi
đ
ó là
m
ộ
t "cách ti
ế
p c
ậ
n"
đ
ượ
c th
ự
c hi
ệ
n trong m
ộ
t s
ố
tr
ườ
ng h
ợ
p
đ
ể
tr
ả
l
ờ
i m
ộ
t s
ố
câu
h
ỏ
i v
ề
m
ộ
t ch
ủ
đ
ề
nào
đ
ó. Tuy nhiên, h
ầ
u h
ế
t các nhà khoa h
ọ
c
đ
ồ
ng ý r
ằ
ng nó khác
v
ớ
i các nghiên c
ứ
u khác v
ề
sinh v
ậ
t h
ọ
c. Sinh thái h
ọ
c phân t
ử
đ
ượ
c
đ
ị
nh ngh
ĩ
a là
"
ứ
ng d
ụ
ng các k
ỹ
thu
ậ
t phân t
ử
đ
ể
gi
ả
i
đ
áp các câu h
ỏ
i v
ề
sinh thái" [24]. C
ụ
th
ể
,
sinh thái h
ọ
c phân t
ử
là
ứ
ng d
ụ
ng các k
ỹ
thu
ậ
t di truy
ề
n phân t
ử
đ
ể
x
ử
lý các v
ấ
n
đ
ề
nghiên c
ứ
u v
ề
sinh thái, sinh h
ọ
c ti
ế
n hóa, b
ả
o t
ồ
n sinh h
ọ
c và sinh thái h
ọ
c t
ậ
p tính
[1, 7]. S
ự
phát tri
ể
n c
ủ
a các ch
ỉ
th
ị
phân t
ử
đ
ã d
ẫ
n
đ
ế
n s
ự
bùng n
ổ
trong các nghiên
c
ứ
u s
ử
d
ụ
ng chúng
đ
ể
gi
ả
i
đ
áp cho các v
ấ
n
đ
ề
liên quan
đ
ế
n m
ố
i quan h
ệ
gi
ữ
a các
loài,
đ
ế
n l
ị
ch s
ử
ti
ế
n hóa c
ủ
a qu
ầ
n th
ể
...
Tr
ướ
c h
ế
t, vì các ph
ươ
ng pháp sinh thái truy
ề
n th
ố
ng d
ự
a trên các quan sát tr
ự
c
ti
ế
p c
ủ
a sinh v
ậ
t, chúng th
ườ
ng không phát hi
ệ
n ra s
ự
bi
ế
n
đ
ổ
i ti
ề
m
ẩ
n trong các sinh
v
ậ
t khơng
ả
nh h
ưở
ng
đ
ế
n ngo
ạ
i hình. Có th
ể
các sinh v
ậ
t xu
ấ
t hi
ệ
n gi
ố
ng nhau v
ề
m
ặ
t v
ậ
t lý trong khi bi
ể
u hi
ệ
n nhi
ề
u s
ự
khác bi
ệ
t di truy
ề
n
đ
ượ
c tìm th
ấ
y gi
ữ
a các lồi
khác nhau. Các bi
ế
n d
ị
di truy
ề
n v
ề
c
ơ
b
ả
n ch
ỉ
có th
ể
đ
ượ
c phát hi
ệ
n b
ằ
ng cách so
sánh ADN. H
ơ
n th
ế
n
ữ
a, cách ti
ế
p c
ậ
n sinh thái h
ọ
c phân t
ử
trong nghiên c
ứ
u di
truy
ề
n qu
ầ
n th
ể
không nh
ữ
ng giúp phân bi
ệ
t
đ
ượ
c các cá th
ể
v
ớ
i nhau, mà cịn có th
ể
giúp tìm xem gi
ữ
a chúng có quan h
ệ
huy
ế
t th
ố
ng hay không. Nh
ữ
ng thay
đ
ổ
i v
ề
gen
và t
ầ
n s
ố
gen trong qu
ầ
n th
ể
theo th
ờ
i gian ti
ế
n hóa r
ấ
t quan tr
ọ
ng
đ
ể
hi
ể
u
đ
ượ
c s
ự
phân hóa và c
ấ
u trúc qu
ầ
n th
ể
[25]. Các nghiên c
ứ
u v
ề
c
ấ
u trúc di truy
ề
n qu
ầ
n th
ể
ch
ứ
ng minh t
ầ
m quan tr
ọ
ng c
ủ
a
đ
a d
ạ
ng di truy
ề
n
đ
ố
i v
ớ
i s
ự
t
ồ
n t
ạ
i c
ủ
a m
ộ
t qu
ầ
n th
ể
</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>
<i>Những vấn đề chung </i>
Ở
m
ộ
t khía c
ạ
nh khác,
đ
ôi khi vi
ệ
c gi
ả
i quy
ế
t các v
ấ
n
đ
ề
trong l
ĩ
nh v
ự
c sinh
thái g
ặ
p khó kh
ă
n v
ớ
i các ph
ươ
ng pháp sinh thái truy
ề
n th
ố
ng do khung th
ờ
i gian
quan sát t
ươ
ng
đ
ố
i h
ẹ
p, b
ị
gi
ớ
i h
ạ
n trong kho
ả
ng th
ờ
i gian mà m
ộ
t nghiên c
ứ
u
đ
ượ
c
th
ự
c hi
ệ
n [26]. Khi quan sát l
ị
ch s
ử
ti
ế
n hóa c
ủ
a m
ộ
t sinh v
ậ
t c
ụ
th
ể
c
ầ
n ph
ả
i ghi
chép, th
ố
ng kê
đ
ượ
c l
ị
ch s
ử
lâu dài c
ủ
a d
ữ
li
ệ
u sinh v
ậ
t
đ
ó trong nhi
ề
u n
ă
m và qua
nhi
ề
u th
ế
h
ệ
,
đ
ôi khi phép ngo
ạ
i suy c
ũ
ng có th
ể
đ
ượ
c áp d
ụ
ng nh
ư
ng th
ự
c t
ế
có
nhi
ề
u khó kh
ă
n. Trong m
ộ
t s
ố
tr
ườ
ng h
ợ
p c
ụ
th
ể
,
đ
i
ề
u này có th
ể
đ
ượ
c gi
ả
i quy
ế
t
m
ộ
t cách d
ễ
dàng và chính xác b
ằ
ng các k
ỹ
thu
ậ
t phân t
ử
b
ở
i các s
ự
ki
ệ
n l
ị
ch s
ử
đ
ề
u
có
đ
ể
l
ạ
i nh
ữ
ng d
ấ
u hi
ệ
u riêng bi
ệ
t trong các ch
ỉ
th
ị
phân t
ử
c
ủ
a sinh v
ậ
t [26].
Trong nghiên c
ứ
u s
ự
di c
ư
và nh
ậ
p c
ư
c
ủ
a
đ
ộ
ng v
ậ
t vào qu
ầ
n th
ể
m
ớ
i, cách
ti
ế
p c
ậ
n d
ự
a trên ADN có th
ể
cung c
ấ
p cái nhìn sâu s
ắ
c h
ơ
n nhi
ề
u v
ề
t
ậ
p tính giao
ph
ố
i c
ủ
a các lồi phân b
ố
r
ộ
ng, so v
ớ
i cách ti
ế
p c
ậ
n sinh thái h
ọ
c truy
ề
n th
ố
ng. B
ằ
ng
cách xem xét các d
ấ
u hi
ệ
u phân t
ử
trong m
ộ
t nhóm
đ
ộ
ng v
ậ
t c
ụ
th
ể
, các nhà nghiên
c
ứ
u có th
ể
thi
ế
t l
ậ
p m
ố
i quan h
ệ
gia
đ
ình gi
ữ
a các thành viên c
ủ
a nhóm, t
ừ
đ
ó có
đ
ượ
c b
ứ
c tranh tồn c
ả
nh chính xác v
ề
các
đ
ố
i t
ượ
ng
đ
ang th
ự
c hi
ệ
n giao ph
ố
i.
Nh
ữ
ng cá th
ể
nh
ậ
p c
ư
g
ầ
n
đ
ây s
ẽ
có s
ự
khác bi
ệ
t nh
ỏ
trong các d
ấ
u hi
ệ
u phân t
ử
c
ủ
a
chúng và chúng có th
ể
đ
ượ
c xác
đ
ị
nh. N
ế
u nh
ữ
ng cá th
ể
nh
ậ
p c
ư
đ
ó giao ph
ố
i thành
cơng trong nhóm m
ớ
i c
ủ
a chúng, nh
ữ
ng khác bi
ệ
t
đ
ó s
ẽ
đ
ượ
c truy
ề
n sang con cái và
s
ẽ
xu
ấ
t hi
ệ
n th
ườ
ng xuyên h
ơ
n. N
ế
u cá th
ể
nh
ậ
p c
ư
không giao ph
ố
i, nh
ữ
ng khác
bi
ệ
t
đ
ó s
ẽ
bi
ế
n m
ấ
t [26]. Trong khi ph
ươ
ng pháp sinh thái h
ọ
c truy
ề
n th
ố
ng ch
ỉ
đ
ơ
n
gi
ả
n quan sát
đ
ượ
c s
ự
di chuy
ể
n v
ậ
t lý c
ủ
a
đ
ộ
ng v
ậ
t t
ừ
n
ơ
i này sang n
ơ
i khác,
th
ườ
ng
đ
ư
a ra m
ộ
t b
ứ
c tranh khơng hồn ch
ỉ
nh v
ề
hành vi c
ủ
a con v
ậ
t và cách nó
liên quan
đ
ế
n mơi tr
ườ
ng.
Đ
i
ề
u này không th
ể
phát hi
ệ
n li
ệ
u m
ộ
t
đ
ộ
ng v
ậ
t phân tán
có giao ph
ố
i thành cơng trong lãnh th
ổ
m
ớ
i c
ủ
a nó hay khi gia nh
ậ
p m
ộ
t qu
ầ
n th
ể
m
ớ
i hay không. Thành công sinh s
ả
n là m
ộ
t d
ấ
u hi
ệ
u c
ủ
a n
ă
ng l
ự
c ch
ứ
ng minh s
ự
t
ồ
n t
ạ
i lâu dài c
ủ
a qu
ầ
n th
ể
- m
ộ
t v
ấ
n
đ
ề
c
ơ
b
ả
n trong sinh thái h
ọ
c.
Các nghiên c
ứ
u phân t
ử
đ
ã
đ
ượ
c s
ử
d
ụ
ng
đ
ể
xác
đ
ị
nh hành lang di c
ư
gi
ữ
a các
qu
ầ
n th
ể
, t
ừ
đ
ó có th
ể
ng
ă
n ch
ặ
n s
ự
cơ l
ậ
p c
ủ
a các qu
ầ
n th
ể
đ
ang b
ị
đ
e d
ọ
a. Ph
ươ
ng
pháp ti
ế
p c
ậ
n phân t
ử
c
ũ
ng
đ
ã
đ
ượ
c s
ử
d
ụ
ng
đ
ể
xác
đ
ị
nh các qu
ầ
n th
ể
lý t
ưở
ng có
đ
ang b
ị
chuy
ể
n sang các qu
ầ
n th
ể
tuy
ệ
t ch
ủ
ng ho
ặ
c
đ
ang suy gi
ả
m hay khơng, các
ph
ươ
ng pháp giúp t
ố
i
đ
a hóa các bi
ế
n d
ị
di truy
ề
n
ở
đ
ộ
ng v
ậ
t nuôi nh
ố
t và giám
đ
ị
nh
lồi khi b
ị
bn bán trái phép. Vi
ệ
c xác
đ
ị
nh các loài
đ
ặ
c bi
ệ
t quan tr
ọ
ng
đ
ể
truy t
ố
nh
ữ
ng k
ẻ
s
ă
n tr
ộ
m các lồi có nguy c
ơ
tuy
ệ
t ch
ủ
ng khi ph
ầ
n còn l
ạ
i c
ủ
a con v
ậ
t là
m
ộ
t mi
ế
ng th
ị
t, x
ươ
ng, ngà, s
ừ
ng ho
ặ
c lông,... Trên th
ự
c t
ế
, các k
ỹ
thu
ậ
t phân t
ử
đ
ã
đ
ượ
c phát tri
ể
n có th
ể
xác
đ
ị
nh các lồi d
ự
a trên ADN t
ừ
mơ ngay c
ả
khi mơ
đ
ã
đ
ượ
c n
ấ
u chín và tr
ộ
n v
ớ
i các thành ph
ầ
n khác.
Ở
Đ
ộ
ng v
ậ
t nghiên c
ứ
u
đ
a d
ạ
ng di truy
ề
n qu
ầ
n th
ể
góp ph
ầ
n quan tr
ọ
ng trong
đ
ánh giá q trình ti
ế
n hóa c
ủ
a các qu
ầ
n th
ể
có hình thái khác bi
ệ
t ho
ặ
c b
ị
ng
ă
n cách
v
ề
m
ặ
t
đ
ị
a lý và c
ũ
ng
đ
óng m
ộ
t vai trị
đ
áng k
ể
trong vi
ệ
c xây d
ự
ng các k
ế
ho
ạ
ch
b
ả
o t
ồ
n thích h
ợ
p cho các qu
ầ
n th
ể
này,
đ
ặ
c bi
ệ
t
đ
ố
i v
ớ
i các lồi nguy c
ấ
p [28÷31].
</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>
<i>Những vấn đề chung </i>
phân h
ọ
Amphibolurinae thu
ộ
c h
ọ
Nhông (Agamidae) s
ử
d
ụ
ng ch
ỉ
th
ị
phân t
ử
microsatellite (SSR) và ch
ỉ
th
ị
ADN ty th
ể
(mitochondrial DNA - mtDNA)
đ
ể
cung
c
ấ
p m
ứ
c
đ
ộ
đ
a d
ạ
ng di truy
ề
n, m
ố
i quan h
ệ
di truy
ề
n, các
đ
ặ
c
đ
i
ể
m di truy
ề
n khác
bi
ệ
t, l
ị
ch s
ử
ti
ế
n hóa c
ủ
a qu
ầ
n th
ể
, c
ũ
ng nh
ư
m
ứ
c
đ
ộ
giao ph
ố
i c
ậ
n huy
ế
t [29,
31÷37].
Áp d
ụ
ng k
ỹ
thu
ậ
t sinh h
ọ
c phân t
ử
thơng qua gi
ả
i trình t
ự
m
ộ
t s
ố
gen ty th
ể
ho
ặ
c gen nhân k
ế
t h
ợ
p phân tích s
ố
li
ệ
u v
ề
các
đ
ặ
c
đ
i
ể
m hình thái
đ
ã làm sáng t
ỏ
nhi
ề
u v
ấ
n
đ
ề
v
ề
m
ố
i quan h
ệ
phát sinh và l
ị
ch s
ử
ti
ế
n hóa c
ủ
a các nhóm lồi bò sát
và l
ưỡ
ng c
ư
ở
Vi
ệ
t Nam và các n
ướ
c lân c
ậ
n [38-40]. K
ế
t qu
ả
phân tích cho th
ấ
y có
s
ự
không t
ươ
ng
đ
ồ
ng gi
ữ
a các quan
đ
i
ể
m v
ề
phân lo
ạ
i hình thái và di truy
ề
n phân t
ử
.
U
ớ
c tính th
ờ
i gian phân tách cho th
ấ
y t
ổ
tiên chung c
ủ
a các loài
<i>Rhacophorus </i>
xu
ấ
t
hi
ệ
n cách nay
kho
ả
ng 29,51 tri
ệ
u n
ă
m (n
ằ
m trong kho
ả
ng th
ờ
i gian t
ừ
25,34
đ
ế
n
34,07 tri
ệ
u n
ă
m) [38]. M
ố
i quan h
ệ
phát sinh các loài
ế
ch cây gi
ố
ng
<i>Theloderma</i>
d
ự
a
trên phân tích trình t
ự
gen ty th
ể
cho th
ấ
y s
ự
đ
ồ
ng ti
ế
n hóa c
ủ
a b
ố
n
đ
ặ
c
đ
i
ể
m hình
thái g
ồ
m kích th
ướ
c c
ơ
th
ể
, s
ự
xu
ấ
t hi
ệ
n c
ủ
a r
ă
ng lá mía, túi kêu
ở
con
đ
ự
c và màng
b
ơ
i
ở
chi tr
ướ
c. Hai gi
ố
ng
<i>Theloderma</i>
và
<i>Nyctixalus</i>
có m
ố
i quan h
ệ
ch
ị
em g
ầ
n g
ũ
i,
cùng chung t
ổ
tiên phát sinh
ở
vùng Sunda hi
ệ
n t
ạ
i [39]. Nhóm r
ắ
n c
ổ
đ
ỏ
<i>Rhabdophis</i>
có h
ệ
th
ố
ng phịng v
ệ
m
ớ
i l
ạ
, b
ấ
t th
ườ
ng (Nuchal) phân b
ố
ở
Châu Á:
Các b
ằ
ng ch
ứ
ng di truy
ề
n phân t
ử
cho th
ấ
y t
ấ
t c
ả
các lồi có tuy
ế
n n
ọ
c
ở
c
ổ
có m
ố
i
quan h
ệ
ch
ị
em g
ầ
n g
ũ
i và
ướ
c tính th
ờ
i gian phân k
ỳ
và t
ổ
tiên chung c
ủ
a các lồi
r
ắ
n có tuy
ế
n Nuchal xu
ấ
t hi
ệ
n cách nay kho
ả
ng 19,18 tri
ệ
u n
ă
m [40].
Ứ
ng d
ụ
ng các ch
ỉ
th
ị
phân t
ử
trong nghiên c
ứ
u di truy
ề
n qu
ầ
n th
ể
các loài
đ
ộ
ng v
ậ
t hoang dã giúp cung c
ấ
p các thông tin chi ti
ế
t
đ
ể
đ
ư
a ra ph
ươ
ng án b
ả
o t
ồ
n
thích h
ợ
p cho t
ừ
ng loài, c
ũ
ng nh
ư
ng
ă
n ch
ặ
n lai t
ạ
o gi
ữ
a các loài ph
ụ
, ki
ể
m tra con
lai thu
ầ
n ch
ủ
ng, bi
ế
t rõ tình tr
ạ
ng nguy c
ấ
p v
ề
m
ặ
t di truy
ề
n c
ủ
a qu
ầ
n th
ể
lồi thơng
qua
ướ
c tính kích th
ướ
c, nh
ậ
n bi
ế
t s
ự
suy gi
ả
m có th
ự
c s
ự
x
ả
y ra g
ầ
n
đ
ây hay không
[41]. Nguy
ễ
n Th
ị
Th
ắ
m và c
ộ
ng s
ự
[41] s
ử
d
ụ
ng 12 ch
ỉ
th
ị
microsatellite (SSR)
trong nghiên c
ứ
u 24 cá th
ể
Th
ằ
n l
ằ
n cá s
ấ
u (
<i>Shinisaurus crocodilurus </i>
Ahl, 1930) t
ạ
i
Vi
ệ
t Nam. K
ế
t qu
ả
cho th
ấ
y l
ượ
ng cá th
ể
sinh s
ả
n c
ủ
a qu
ầ
n th
ể
này
đ
ã b
ị
suy gi
ả
m
đ
áng k
ể
. K
ế
t lu
ậ
n này có ý ngh
ĩ
a quan tr
ọ
ng trong vi
ệ
c
đ
ề
xu
ấ
t gi
ả
i pháp b
ả
o t
ồ
n
lồi bị sát nguy c
ấ
p này khơng b
ị
tuy
ệ
t ch
ủ
ng trong t
ươ
ng lai.
Ở
Th
ự
c v
ậ
t
đ
ã
ứ
ng d
ụ
ng sinh thái phân t
ử
nh
ằ
m nh
ậ
n di
ệ
n loài, gi
ớ
i tính, cá
th
ể
, cha m
ẹ
và huy
ế
t th
ố
ng;
đ
a d
ạ
ng di truy
ề
n và các nhân t
ố
ả
nh h
ưở
ng
đ
ế
n nó;
nghiên c
ứ
u trao
đ
ổ
i gen và c
ấ
u trúc di truy
ề
n qu
ầ
n th
ể
; nghiên c
ứ
u
đ
ị
a lý phát sinh
loài. Wei và c
ộ
ng s
ự
[42]
đ
ã nghiên c
ứ
u v
ề
m
ố
i quan h
ệ
phát sinh
đ
ị
a lý, m
ứ
c
đ
ộ
ti
ế
n hóa phân t
ử
c
ủ
a các loài trong chi Thi
ế
t sam gi
ả
(
<i>Pseudotsuga</i>
)
ở
B
ắ
c M
ỹ
(
<i>P. </i>
<i>macrocarpa</i>
,
<i>P. menziesii</i>
), Nh
ậ
t B
ả
n (
<i>P. japonica</i>
),
Đ
ài Loan (
<i>P. wilsoniana</i>
) và
Trung Qu
ố
c (
<i>P. brevifolia</i>
,
<i>P. forrestii</i>
,
<i>P. gaussenii</i>
,
<i>P. sinensis</i>
) trên c
ơ
s
ở
phân tích
5 vùng gen l
ụ
c l
ạ
p (cpDNA), hai vùng ty th
ể
(mtDNA) và m
ộ
t vùng gen nhân
(LEAFY). K
ế
t qu
ả
ch
ỉ
ra r
ằ
ng: S
ự
bi
ế
n
đ
ổ
i khí h
ậ
u và các s
ự
ki
ệ
n
đ
ị
a ch
ấ
t
đ
óng vai
</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>
<i>Những vấn đề chung </i>
ch
ế
v
ề
m
ứ
c
đ
ộ
đ
a d
ạ
ng cao loài th
ự
c v
ậ
t
ở
Đ
ông Á
đ
ang
đ
ượ
c tranh lu
ậ
n sôi n
ổ
i.
Cây phát sinh ch
ủ
ng lo
ạ
i trên c
ả
hai vùng gen nhân (LEAFY) và gen l
ụ
c l
ạ
p
(cpDNA)
đ
ề
u cho th
ấ
y rõ ràng các lồi ghi nh
ậ
n
ở
Đ
ơng Á và Tây B
ắ
c M
ỹ
là
đ
ơ
n
loài. Trong khu v
ự
c
Đ
ơng Á, cây phát sinh ch
ủ
ng lo
ạ
i khi phân tích vùng gen l
ụ
c l
ạ
p
(cpDNA)
đ
ã
đ
ặ
t loài
<i>P. japonica</i>
ở
Nh
ậ
t b
ả
n có quan h
ệ
ch
ị
em v
ớ
i các lồi
ở
Trung
Qu
ố
c và
Đ
ài Loan. Phân tích vùng gen nhân (LEAFY) cho th
ấ
y m
ố
i quan h
ệ
ch
ị
em
gi
ữ
a các loài
<i>P. japonica</i>
-
<i>P. sinensis</i>
-
<i>P. gaussenii</i>
và
<i>P. brevifolia</i>
-
<i>P. forrestii</i>
.
D
ữ
li
ệ
u phân t
ử
ch
ỉ
ra r
ằ
ng các lồi châu Á có chung m
ộ
t ngu
ồ
n g
ố
c t
ổ
tiên
20,26 ± 5,84 tri
ệ
u n
ă
m tr
ướ
c và s
ự
đ
a d
ạ
ng lồi trong chi
<i>Pseudotsuga</i>
có t
ươ
ng
quan v
ớ
i s
ự
bi
ế
n
đ
ổ
i khí h
ậ
u và ki
ế
n t
ạ
o c
ủ
a th
ờ
i k
ỳ
Đ
ệ
tam. Nh
ữ
ng k
ế
t qu
ả
này
cùng v
ớ
i b
ằ
ng ch
ứ
ng hóa th
ạ
ch, cho th
ấ
y
<i>Pseudotsuga</i>
có th
ể
có ngu
ồ
n g
ố
c t
ừ
B
ắ
c
M
ỹ
và sau
đ
ó di c
ư
đ
ế
n
Đ
ơng Á. Lồi
<i>P. wilsoniana</i>
c
ủ
a
Đ
ài Loan có hai lo
ạ
i trình
t
ự
vùng gen nhân (LEAFY) khác nhau, ng
ụ
ý r
ằ
ng lồi này có th
ể
có ngu
ồ
n g
ố
c t
ừ
s
ự
lai t
ạ
o gi
ữ
a
<i>P. brevifolia</i>
ho
ặ
c t
ổ
tiên c
ủ
a nó và t
ổ
tiên c
ủ
a
<i>P. japonica - P. </i>
<i>sinensis</i>
-
<i>P. gaussenii</i>
. Ngoài ra, nghiên c
ứ
u c
ũ
ng cho th
ấ
y loài
ở
Đ
ài Loan có liên
quan ch
ặ
t ch
ẽ
v
ớ
i c
ả
phía Tây nam và phía
Đ
ơng Trung Qu
ố
c trong h
ệ
th
ự
c v
ậ
t. M
ộ
t
nghiên c
ứ
u v
ề
đ
a d
ạ
ng di truy
ề
n và c
ấ
u trúc qu
ầ
n th
ể
liên quan
đ
ế
n s
ự
suy gi
ả
m kích
th
ướ
c qu
ầ
n th
ể
c
ủ
a loài
<i>Pseudotsuga japonica</i>
,
đ
ặ
c h
ữ
u c
ủ
a Nh
ậ
t B
ả
n [43]. Tác gi
ả
đ
ã ti
ế
n hành phân tích 451 cá th
ể
<i>P. japonica</i>
thu t
ạ
i 7 qu
ầ
n th
ể
thu
ộ
c hai khu v
ự
c
kênh Kii và
đ
ả
o Shikoku
ở
phía Tây nam Nh
ậ
t B
ả
n trên c
ở
s
ở
s
ử
d
ụ
ng 6 ch
ỉ
th
ị
phân
t
ử
microsatellite (SSR) và ch
ỉ
ra s
ự
khác bi
ệ
t di truy
ề
n gi
ữ
a các qu
ầ
n th
ể
c
ủ
a
<i>P. </i>
<i>japonica</i>
t
ươ
ng
đ
ố
i cao (F
ST= 0,101)
đ
ố
i v
ớ
i m
ộ
t lồi cây lá kim, cho th
ấ
y dịng gen
h
ạ
n ch
ế
gi
ữ
a các qu
ầ
n th
ể
. G
ầ
n
đ
ây, Castelán và c
ộ
ng s
ự
[44]
đ
ã nghiên c
ứ
u s
ự
đ
a
d
ạ
ng và c
ấ
u trúc di truy
ề
n trong 12 qu
ầ
n th
ể
t
ự
nhiên c
ủ
a loài
<i>Pseudotsuga menziesii</i>
(Mirb.) Franco (Pinaceae)
ở
khu v
ự
c mi
ề
n trung Mexico b
ằ
ng 12 ch
ỉ
th
ị
phân t
ử
microsatellite (SSR). Tác gi
ả
đ
ã xác
đ
ị
nh
đ
ượ
c trong qu
ầ
n th
ể
lồi
<i>P.menziesii</i>
có 73
alen khác nhau, s
ố
l
ượ
ng alen trung bình trên m
ỗ
i locus: Na = 6,083, s
ố
l
ượ
ng alen
hi
ệ
u qu
ả
: Ne = 2,039, m
ứ
c
đ
ộ
gen d
ị
h
ợ
p t
ử
quan sát: Ho = 0,229 và m
ứ
c
đ
ộ
gen d
ị
h
ợ
p t
ử
k
ỳ
v
ọ
ng: Ht = 0,417. S
ự
khác bi
ệ
t di truy
ề
n là cao, h
ệ
s
ố
di truy
ề
n bi
ệ
t hóa:
θ
= 0,270; trong khi h
ệ
s
ố
c
ấ
u trúc:
Φ
st = 0,278. Phân tích Bayes
đ
ã xác
đ
ị
nh hai
nhóm di truy
ề
n
ở
mi
ề
n trung Mexico. K
ế
t qu
ả
phân tích ph
ươ
ng sai phân t
ử
(AMOVA) ch
ỉ
ra r
ằ
ng bi
ế
n d
ị
di truy
ề
n t
ồ
n t
ạ
i ch
ủ
y
ế
u trong qu
ầ
n th
ể
(72,149%).
Do
đ
ó, các n
ỗ
l
ự
c b
ả
o t
ồ
n nên t
ậ
p trung vào càng nhi
ề
u cá th
ể
trong qu
ầ
n th
ể
càng
t
ố
t. K
ế
t qu
ả
g
ợ
i ý r
ằ
ng, s
ử
d
ụ
ng ch
ỉ
th
ị
phân t
ử
SSR h
ữ
u ích cho vi
ệ
c c
ả
i thi
ệ
n gi
ố
ng
cây tr
ồ
ng và là m
ộ
t cách hi
ệ
u qu
ả
đ
ể
b
ả
o t
ồ
n ngu
ồ
n gen c
ũ
ng nh
ư
s
ử
d
ụ
ng lồi cây
lá kim này.
Đ
ố
i v
ớ
i m
ụ
c
đ
ích b
ả
o t
ồ
n, 16 ch
ỉ
th
ị
phân t
ử
SSR m
ớ
i
đ
ượ
c phát tri
ể
n t
ừ
loài
<i>Keteleeria davidiana</i>
var.
<i>formosana</i>
(Pinaceae) và
đ
ượ
c th
ử
nghi
ệ
m trong 6
loài khác trong chi Du sam (
<i>K. davidiana</i>
var
<i>. calcarea</i>
,
<i>K. davidiana</i>
var.
<i>chienpeii</i>
,
<i>K. evelyniana</i>
,
<i>K. fortunei</i>
,
<i>K. fortunei</i>
var.
<i>cyclolepis</i>
và
<i>K. pubescens</i>
) trong nghiên
c
ứ
u c
ủ
a Ho và c
ộ
ng s
ự
t
ạ
i
Đ
ài Loan [45]
đ
ể
đ
ánh giá m
ứ
c
đ
ộ
đ
a d
ạ
ng di truy
ề
n, là
</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>
<i>Những vấn đề chung </i>
<b>5. K</b>
<b>Ế</b>
<b>T LU</b>
<b>Ậ</b>
<b>N </b>
- Sinh thái h
ọ
c phân t
ử
không ch
ỉ
cho phép phát hi
ệ
n s
ự
khác bi
ệ
t di truy
ề
n mà
còn cho phép các nhà nghiên c
ứ
u khám phá lý do t
ạ
i sao có s
ự
khác bi
ệ
t di truy
ề
n
khi khơng có s
ự
khác bi
ệ
t v
ề
hình thái.
- Ph
ươ
ng pháp ti
ế
p c
ậ
n phân t
ử
c
ũ
ng
đ
ã
đ
óng m
ộ
t vai trị quan tr
ọ
ng trong b
ả
o
t
ồ
n các lồi có nguy c
ơ
tuy
ệ
t ch
ủ
ng bên c
ạ
nh vi
ệ
c gi
ả
i quy
ế
t câu h
ỏ
i v
ề
các bi
ế
n d
ị
di truy
ề
n.
- Sinh thái phân t
ử
v
ẫ
n t
ồ
n t
ạ
i nh
ữ
ng h
ạ
n ch
ế
quan tr
ọ
ng c
ầ
n ph
ả
i xem xét.
Đ
ầ
u tiên, vi
ệ
c phát tri
ể
n các marker có th
ể
t
ố
n kém và m
ấ
t nhi
ề
u th
ờ
i gian. Th
ứ
hai,
m
ặ
c dù có th
ể
có l
ợ
i khi sinh thái h
ọ
c phân t
ử
không ph
ụ
thu
ộ
c vào quan sát tr
ự
c
ti
ế
p các t
ậ
p tính, tuy nhiên l
ợ
i ích này l
ạ
i có th
ể
là m
ộ
t h
ạ
n ch
ế
. Vì t
ậ
p tính khơng
đ
ượ
c quan sát tr
ự
c ti
ế
p, các nhà khoa h
ọ
c ph
ả
i suy lu
ậ
n t
ậ
p tính trong ph
ạ
m vi gi
ớ
i
h
ạ
n m
ộ
t mơ hình phân t
ử
c
ụ
th
ể
và th
ườ
ng có th
ể
có nhi
ề
u cách gi
ả
i thích cho cùng
m
ộ
t m
ẫ
u quan sát. Th
ứ
ba, s
ẽ
khơng th
ự
c t
ế
khi nhìn vào tồn b
ộ
b
ộ
gen c
ủ
a t
ấ
t c
ả
các sinh v
ậ
t, vì v
ậ
y ng
ườ
i ta ph
ả
i nhìn vào m
ộ
t t
ậ
p h
ợ
p nh
ỏ
các d
ấ
u hi
ệ
u phân t
ử
.
Các d
ấ
u hi
ệ
u phân t
ử
khác nhau có th
ể
hi
ể
n th
ị
các m
ẫ
u khơng phù h
ợ
p ho
ặ
c có th
ể
khơng
đ
ạ
i di
ệ
n cho tồn b
ộ
b
ộ
gen. Cu
ố
i cùng, có m
ộ
t s
ố
câu h
ỏ
i mà sinh thái h
ọ
c
phân t
ử
đ
ơ
n gi
ả
n là không th
ể
tr
ả
l
ờ
i và ph
ả
i
đ
ượ
c gi
ả
i quy
ế
t b
ằ
ng quan sát tr
ự
c ti
ế
p.
Ví d
ụ
, m
ộ
t s
ố
t
ậ
p tính quan tr
ọ
ng
đ
ố
i v
ớ
i l
ị
ch s
ử
t
ự
nhiên c
ủ
a m
ộ
t sinh v
ậ
t, ch
ẳ
ng
h
ạ
n nh
ư
t
ậ
p tính ch
ă
m sóc c
ủ
a cha m
ẹ
và t
ậ
p tính tán t
ỉ
nh, ch
ỉ
có th
ể
đ
ượ
c ghi l
ạ
i
thơng qua quan sát tr
ự
c ti
ế
p.
<b>TÀI LI</b>
<b>Ệ</b>
<b>U THAM KH</b>
<b>Ả</b>
<b>O </b>
1.
Nadeem M.A., Nawaz M.A., Shahid M.Q, Dogan Y., Comertpay G., Y
ı
ld
ı
z
M., Hatipoglu R., Ahmad F., Alsaleh A., Labhane N., Ozkan H., Chung G.,
Baloch F.S.,
<i>DNA molecular markers in plant breeding: current status and </i>
<i>recent advancements in genomic selection and genome editing</i>
, Biotechnology
& Biotechnological Equipment, 2018,
<b>32</b>
(2):261-285.
2.
Johnson J.B., Peat, S.M., Adams B.J.,
<i>Where's the ecology in molecular </i>
<i>ecology?</i>
Oikos, 2009,
<b>118</b>
(11):1601-1609.
3.
Ricklefs R.E., Miller, G.L.,
<i>Ecology</i>
. - W. H. Freeman, 1999.
4.
Futuyma D.J.,
<i>Evolution, </i>
Sinauer & Associates." Inc., Sunderland,
Massachusetts, 2005, p.226-243.
5.
Charlesworth B.,
<i>Measures of divergence between populations and the effect </i>
<i>of forces that reduce variability</i>
, Mol. Biol. Evol, 1998,
<b> 15</b>
:538-543.
6.
Grant W.S.,
<i>Molecular ecology and evolution: Approaches and applications, </i>
Journal of Experimental Marine Biology and Ecology, 1995,
<b>191</b>
(1):119-121.
7.
Nguy
ễ
n
Đ
ứ
c Thành,
<i>Các k</i>
<i>ỹ</i>
<i> thu</i>
<i>ậ</i>
<i>t ch</i>
<i>ỉ</i>
<i> th</i>
<i>ị</i>
<i> DNA trong nghiên c</i>
<i>ứ</i>
<i>u và ch</i>
<i>ọ</i>
<i>n l</i>
<i>ọ</i>
<i>c </i>
<i>th</i>
<i>ự</i>
<i>c v</i>
<i>ậ</i>
<i>t</i>
, T
ạ
p chí Sinh h
ọ
c, 2014,
<b>36</b>
(3):265-294.
8.
Williams J.G.K., Kubelik A.R., Livak K.J., Rafalski J.A., Tingey S.V.,
<i>DNA </i>
<i>polymorphisms amplified by arbitrary primers are useful as genetic markers.</i>
</div>
<!--links-->
