Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tuần 10 - Tiết 37: Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh ( tĩnh dạ tứ – Lí Bạch )

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Tuaàn : 10 Tieát : 37.. Ngày soạn : 8/10/09 Ngaøy daïy :12-17/10/09. CAÛM NGHÓ TRONG ÑEÂM THANH TÓNH ( Tĩnh dạ tứ – Lí Bạch ). A . Mục tiêu cần đạt: Giúp HS : -Thấy dược tình cảm quê hương sâu nặng của Lí Bạch. -Thấy được 1 số nghệ thuật của bài thơ: Ngôn ngữ tự nhiên, bình dị; hình ảnh gần gũi; tình cảm giao hoà. -Bước đầu nhận biết bố cục thường gặp 2/2 trong 1 số bài thơ tuyệt cú, thủ pháp đối và tác dụng của nó. B. Chuaån bò: * Thaày: Baûng phuï. * Trò: Đọc văn bản, chú thích và soạn các câu hỏi tìm hiểu văn bản. C. Tiến trình tổ chức các hoạt động: * Ổn định : Kiểm diện, trật tự. * Kieåm tra : (?) Đọc thuộc lòng phiên âm và dịch nghĩa bài thơ: Xa ngắm thác núi Lư và giới thiệu tác giả? (?) Qua bài thơ cảnh thác nước ở Lư sơn được miêu tả ntn? * Giới thiệu bài: * “Vọng nguyệt hoài hương” (Trông trăng nhớ nhà) là 1 đề tài phổ biến trong thơ cổ; không chỉ ở Trung Quốc mà cả ở VN. Hình ảnh vầng trăng ….trong đêm khuya thanh tĩnh đã đủ gợi lên nỗi sầu xa xứ. “ Trông trăng nhớ quê” của Lí Bạch được thể hiện qua bài thơ: Tĩnh dạ tứ. Hoạt động thầy Hoạt động trò Noäi dung HĐ 1: Đọc – hiểu văn bản I/ Tìm hieåu chung : -Nghe. -Hướng dẫn đọc: Giọng chậm, 1) Theå thô: Coå theå (daïng: buoàn, tình caûm; nhòp: 2/3. Ngũ ngôn tứ tuyệt) -Đọ c , giaû i nghóa. -Đọc mẫu: phiên âm, dịch thơ. -Cho HS đọc và giải nghĩa từng 2)Taùc giaû, taùc phaåm: SGK/Tr caâu. 123, 124. Gioá n g baø i : Phoø giaù veà kinh, (?) Bài thơ được viết với thể thơ Vaàn: 2,4. gì? So saùnh 2 vaên baûn (?) Giống bài thơ nào đã học? Vaàn? Giaûng: Baøi thô naøy tuy laø nguõ ngôn nhưng không phài đường luaät maø laø coå theå. Thô coå theå thæ khoâng coù luaät leä nhaát ñònh nhö thơ Đường niêm, luật gắt gao, rõ raøng. (?) Nhắc lại vài nét về tác giả và - Hoàn cảnh sáng tác: Từ nhỏ ông đã lên núi Nga Mi và Thanh noäi dung phong caùch thô oâng? Thành đọc sách, ngắm trăng  (?) Lí Baïch saùng taùc baøi naøy những kĩ niệm đó thật đẹp. Suốt trong hoàn cảnh nào? cuộc đời xa quê, sống tha phương trong cơn li loạn nên hình ảnh quê hương, nhất là những đêm trăng sáng đối với ông đầy nỗi Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> nhớ thương. Từ tình cảm sâu lắng đó Lí Bạch đã diễn tả tha thieát baøi thô naøy. HÑ 2 Tìm hieåu vaên baûn : -Cho HS đọc 2 câu đầu ( cả phieân aâm vaø dòch thô) (?) 2 câu đầu có phải chỉ tả cảnh không? Vì sao em biết điều đó? Gợi ý: (?) Phải chăng ở đây hoàn toàn không có sự suy tư của con người? Tìm chủ thể của 2 câu naøy? (?) Chữ sàng gợi cho em biết nhà thơ ngắm trăng với cách thức ntn? (?) Neáu thay baèng: Aùn, traùc (baøn) thì yù nghóa caâu thô seõ ntn? * Giảng: Còn chữ sàng thì ta sẽ hiểu tác giả nằm trên giường trằn trọc không ngủ được mới nhìn qua cửa( cũng có thể ngủ roài xong tænh daäy maø khoâng nguû lại được). Trong tình trạng mơ màng ấy, chữ nghi ( ngỡ là) và chữ sương đã xuất hiện 1 cách tự nhiên và hợp lí. (?) Từ nghi có tác dụng trong việc tả cảnh ở 2 câu đầu?. - Đọc. + Khoâng phaûi taû caûnh thuaàn tuyù. Ở đây chủ thể vẫn là con người.. + Sàng  Nằm trên giường ngaém traêng. + Khác ngay vì người đọc có thể nghĩ tác giả đang ngồi đọc sách.. - Traêng quaù saùng, maøu traùng cuûa trăng khiến tác giả ngỡ là sương bao phủ khắp nơi trên mặt đất . Đây là khoảnh khắc suy tư của Lí Baïch.. * Choát: Nhö vaäy, trong 2 caâu đầu, ta thấy sự hoạt động nhiều mặt của chủ thể trữ tình: Aùnh trăng là đối tượng nhận xét, cảm nghó cuûa chuû theå. Nguyeân vaên coù 1 động từ nghi còn bản dịch thêm 2 động từ: rọi, phủ làm nhiều người lầm tưởng 2 câu đầu thuaàn tuyù taû caûnh. ( maø chuû yeáu chuû theå laø aùnh traêng) * Chuyển: Ở 2 câu đầu ánh traêng tróu naëng noãi nieàm suy tö cuûa taùc giaû coøn 2 caâu cuoái thì sao? - Cho hs đọc 2 câu cuối. (?) Coù theå xem 2 caâu cuoái laø taû. II/ Tìm hieåu vaên baûn : 1)Hai câu đầu: Aùnh trăng cực sáng là đối tượng cảm nghĩ của chủ thể trữ tình trong moät ñeâm traèn troïc khoâng ngủ được.. 2) Hai caâu cuoái: - Phép đối, bố cục chặt chẽ tạo neân tính thoáng nhaát lieàn maïch. -Đọc.. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> tình thuaàn tuyù khoâng? - Gợi ý: (?) Tìm cụm từ tả tình trực tiếp? (?) Những từ còn lại có ý nghĩa gì? (taû caùi gì?) * Giaûng: Caâu 3 yù cô baûn gioáng câu ca dao Nam Triều “ Ngưỡng đầu khán minh nguyệt” ( Ngẩn đầu nhìn trăng sáng). Từ vọng cuûa Lí Baïch bieåu caûm roõ hôn khán vì nhìn từ xa, ngóng trông  Vaän duïng taøi tình caâu thô coå nhân. Câu 3 đóng vai trò bản lề để hạ câu kết thật sâu, thật hay. Hành động ngẩn đầu như 1 tất để kieåm nghieäm ñieàu caâu 2 noùi: söông hay traêng. Aùnh maét Lí Bạch chuyển từ trong ra ngoài, từ mặt đất lên bầu trời, nhìn ánh traêng, vaàng traêng vaø khi traêng cuõng ñôn coâi, laïnh leõo nhö mình thì cuối đầu để nhớ quê. (?) Tứ đó, Lí Bạch đã tại ra 1 cặp đối ở 2 câu cuối? Em hãy phân tích phép đối trong bài thơ? (?) Nêu tác dụng của phép đối trong vieäc theå hieän tình queâ höông? Bình: Câu kết mà lại mở ra 1 tâm trạng buồn đau thấm đượm. Đó là tình yêu quê hương đậm đà của tác giả. Ba câu đầu gợi hình ảnh đẹp của thiên nhiên nhưng chính câu cuối mới là câu thô thaàn “ ñieåm guùt” cuûa baøi thô. Nieàm vui traêng saùng coù theå bất tận, còn nỗi nhớ cố hương cuõng laø khoân cuøng. (?) Thống kê các động từ trong bài thơ ? Tìm các chủ ngữ cho các động từ ấy ? Chúng được lược bỏ để làm gì ?. - Caù nhaân: Tö coá höông . + Tả cảnh, tả người: Vọng minh nguyệt, cử đầu, đê đầu  Điểm thú vị: Tả cảnh, tả người nhưng tình người hiện rõ. Tình người, tình yêu quê đã biến thành hành động: Vọng, cử , đê.. cuûa caûm xuùc  Hình aûnh cuûa nhân vật trữ tình và nổi nhớ quê höông da dieát.. + Cử đầu >< đê đầu (cổ thể) + Voïng minh nguyeät >< tö coá höông. - Nghe và tự ghi nhận. Thaûo luaän: + Cúi đầu_ ngẩn đầu_ cúi đầu  cử động liên tục  tư duy, cảm xuùc. + Vọng…tư… cụ thể thành ngữ “ Vọng nguyệt hoài hương sáo mòn  Lí Bạch sáng tạo để hình dung cách vong nguyệt và nhớ queâ. -Nghe.. -Nghi,cử, vọng, đê, tư. Chủ thể bị lược bỏ nhưng có thể khẳng định được là 1 chủ thể duy nhất  Tạo sự thống nhất liền mạch của bài thơ. Ngoài ra lược chủ ngữ để tăng tính khái quát của ý thô coù theå hieåu laø taâm traïng cuûa nhiều người chứ không chỉ Lí Baïch  Tính ñieån hình cuûa caûm xúc thơ trữ tình. III/ Toång keát : Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> HÑ 3 Toång keát :. Ghi nhớ.. HÑ4 :Luyeän taäp : (?) Caûm xuùc chính cuûa taùc giaû trong baøi thô laø caûm xuùc gì? (?) Đọc và nêu nhận xét về 2 caâu thô dòch phaàn luyeän taäp?. IV/ Luyeän taäp : - Hai câu thơ dịch nêu tương đối đầy đủ ý, tình cảm của bài thơ. - Moät soá ñieåm khaùc: + Lí Baïch khoâng duøng so saùnh “ söông chæ xuaát hieän trong caûm nghó cuûa nhaø thô”. + Bài thơ ẩn chủ ngữ không nói roõ laø Lí Baïch. + Năm động từ chỉ còn 3. Bài thô coøn cho ta bieát taùc giaû ngaém caûnh ntn .. *Cuûng coá: Tại sao tác giả ngắm trăng mà lại nhớ quê nhà? *Daën doø: -Hoïc thuoäc loøng baûn phieân aâm vaø dòch thô. -Học tiểu sử tác giả, bài ghi và ghi nhớ. -Soạn bài :Hồi hương ngẫu thư. + Đọc và dịch nghĩa, chú thích. + Tìm hieåu taùc giaû, theå thô. + Soạn các câu hỏi tìm hiểu văn. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span>