Luận văn: “Quản lý quá trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên Trường Sĩ quan Chính trị”.

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
Chương 1

Trang
3
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA QUẢN LÝ
Q TRÌNH GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ, TƯ TƯỞNG
CHO HỌC VIÊN TRƯỜNG SĨ QUAN CHÍNH TRỊ

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.3. Những nhân tố tác động và tiêu chí đánh giá chất

8
8
13

lượng quản lý q trình giáo dục chính trị, tư tưởng
cho học viên Trường Sĩ quan Chính trị
1.4. Thực trạng quản lý q trình giáo dục chính trị, tư
tưởng cho học viên Trường Sĩ quan Chính trị
Chương 2

23
31

YÊU CẦU VÀ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ Q TRÌNH
GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ, TƯ TƯỞNG CHO HỌC
VIÊN TRƯỜNG SĨ QUAN CHÍNH TRỊ HIỆN NAY

44

2.1. Yêu cầu đối với quản lý q trình giáo dục chính trị, tư
tưởng cho học viên Trường Sĩ quan Chính trị
2.2. Biện pháp quản lý q trình giáo dục chính trị, tư

45

tưởng cho học viên Trường Sĩ quan Chính trị hiện nay
2.3. Khảo nghiệm tính cấp thiết và mức độ khả thi của các

47

biện pháp
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

76
80
82
86

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục - đào tạo là một nhiệm vụ trọng tâm, quan trọng hàng đầu của
các nhà trường đại học quân sự. Cùng với việc trang bị kiến thức, các nhà
trường luôn quan tâm giáo dục, hình thành những phẩm chất nhân cách của

3

người cán bộ, sĩ quan quân đội trên cơ sở “nâng cao chất lượng giáo dục toàn
diện, đặc biệt coi trọng giáo dục lý tưởng, giáo dục truyền thống, lịch sử cách
mạng, đạo đức, lối sống” [12. tr.216].
Giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên là một nhiệm vụ, nội dung
dạy học, giáo dục quan trọng ở nhà trường đại học quân sự nhằm nâng cao
giác ngộ chính trị, xây dựng bản chất cách mạng, phẩm chất, năng lực, trình
độ chính trị và đạo đức cách mạng để học viên hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ,
trở thành người cán bộ “có phẩm chất chính trị vững vàng, đạo đức cách
mạng trong sáng, tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc và nhân dân”
[15, tr.12]. Muốn vậy, các nhà trường phải tiến hành đồng bộ nhiều biện pháp,
trong đó có tăng cường và nâng cao chất lượng cơng tác quản lý q trình
giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng đã xác định: “Đổi mới,
nâng cao chất lượng cơng tác giáo dục lý luận chính trị, giáo dục cơng dân
trong hệ thống các trường chính trị, các trường thuộc hệ thống giáo dục quốc
dân” [12, tr.256]. Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư, Ban Chấp hành Trung ương
khoá XI chỉ rõ: “Đổi mới công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị, tư tưởng,
đạo đức, lối sống cho cán bộ, đảng viên gắn với kiểm điểm, đánh giá và biện
pháp giải quyết vấn đề cấp bách trong công tác xây dựng Đảng của các cấp”
[13, tr.36] để tạo niềm tin trong Đảng và trong nhân dân. Một trong những
vấn đề đặt ra là phải đẩy mạnh công tác nghiên cứu lý luận và tổng kết thực
tiễn về giáo dục chính trị, tư tưởng cho cán bộ, đảng viên. Điều đó địi hỏi
cơng tác giáo dục chính trị, tư tưởng nói chung, quản lý q trình giáo dục
chính trị, tư tưởng cho học viên ở nhà trường đại học quân sự cần được nhìn
nhận khoa học và thích ứng. Nghiên cứu vấn đề quản lý q trình giáo dục
chính trị, tư tưởng cho học viên làm sâu sắc thêm lý luận giáo dục quân nhân

4

và đóng góp vào việc tăng cường cơng tác giáo dục chính trị, tư tưởng trong
quản lý bộ đội, chấp hành kỷ luật, pháp luật tại đơn vị hiện nay.
Trường Sĩ quan Chính trị là trung tâm đào tạo cán bộ chính trị cấp phân
đội, giáo viên khoa học xã hội và nhân văn có trình độ đại học cho toàn quân.
Những năm qua, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Quân uỷ Trung ương, Bộ
Quốc phòng và Tổng cục Chính trị, trên cơ sở mục tiêu, yêu cầu chung về đào
tạo cán bộ quân đội, nhà trường đã cụ thể hố, bổ sung, hồn thiện nội dung
giáo dục chính trị, tư tưởng theo mục tiêu đào tạo, đáp ứng tốt hơn về phẩm
chất, năng lực thực hiện nhiệm vụ, nhất là thực hiện chức vụ ban đầu của học
viên sau khi tốt nghiệp ra trường.
Tuy nhiên, công tác tổ chức và quản lý q trình giáo dục chính trị, tư
tưởng cho học viên còn bộc lộ nhiều bất cập. Đại hội đại biểu Đảng bộ
Trường Sĩ quan Chính trị lần thứ VIII chỉ rõ: “Cơng tác giáo dục chính trị,
xây dựng động cơ, ý thức trách nhiệm cho học viên ở một số đơn vị chưa
thường xuyên, còn biểu hiện chủ quan, đơn giản trong quản lý tư tưởng” [10,
tr.22]. Nghị quyết chuyên đề lãnh đạo công tác giáo dục chính trị tại đơn vị và
đào tạo cán bộ ở nước ngoài của Đảng uỷ nhà trường khẳng định: “Việc lãnh
đạo, chỉ đạo, tổ chức xây dựng, thực hiện kế hoạch giáo dục chính trị tại đơn
vị ở một số cấp ủy, chi bộ chưa được quan tâm đúng mức, chưa chặt chẽ. Một
số đơn vị, việc đổi mới hình thức, phương pháp giáo dục chính trị cịn chậm,
chưa sát với từng đối tượng và sự phát triển của nhiệm vụ. Việc phát huy sức
mạnh tổng hợp của các tổ chức, các lực lượng trong thực hiện công tác giáo
dục chính trị tại đơn vị có mặt cịn hạn chế. Việc kết hợp giáo dục chính trị
với cơng tác giáo dục - đào tạo, nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn hiệu
quả còn thấp, nhất là việc cập nhật các nội dung mới vào giảng dạy, nghiên
cứu khoa học” [17]... Thực tế đó đặt ra yêu cầu cấp thiết là: cùng với đổi mới
quy trình, chương trình, nội dung, phương pháp giáo dục, nhà trường cần phải

5

chú trọng hơn nữa chất lượng quản lý quá trình giáo dục chính trị, tư tưởng
cho học viên.
Hiện nay, mặc dù nhiều nhà khoa học, nhà quản lý đi sâu nghiên cứu
những nội dung liên quan về quản lý quá trình giáo dục cho qn nhân dưới
các góc độ tiếp cận và chuyên ngành khác nhau. Song, vấn đề quản lý q
trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên Trường Sĩ quan Chính trị vẫn
chưa được nghiên cứu một cách thấu đáo dưới góc độ của khoa học quản lý
giáo dục. Từ những lí do đề cập trên đây, tác giả xác định, lựa chọn và thực
hiện đề tài “Quản lý q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên
Trường Sĩ quan Chính trị”.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích nghiên cứu
Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn để xác định các biện pháp cơ bản
quản lý có chất lượng quá trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên; góp
phần thực hiện mục tiêu đào tạo chính trị viên, giáo viên khoa học xã hội và
nhân văn ở Trường Sĩ quan Chính trị hiện nay.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
Làm rõ cơ sở lý luận và xác định những nhân tố ảnh hưởng đến quản lý
q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên.
Đánh giá thực trạng, tìm nguyên nhân ưu điểm, khuyết điểm của công
tác quản lý q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên Trường Sĩ quan
Chính trị những năm gần đây.
Xác định các biện pháp cơ bản quản lý có chất lượng q trình giáo dục
chính trị, tư tưởng cho học viên Trường Sĩ quan Chính trị hiện nay.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
* Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học, giáo dục học viên Trường
Sĩ quan Chính trị.

6

* Đối tượng nghiên cứu: Quản lý quá trình giáo dục chính trị, tư tưởng
cho học viên Trường Sĩ quan Chính trị.
4. Phạm vi, giới hạn nghiên cứu
Dưới góc độ khoa học quản lý giáo dục, luận văn tập trung nghiên cứu
cơng tác quản lý q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên là hạ sỹ
quan, quân nhân chuyên nghiệp đào tạo trở thành chính trị viên, giáo viên
khoa học xã hội và nhân văn ở Trường Sĩ quan Chính trị.
Các số liệu điều tra, xử lý và tham khảo tính từ năm 2008 đến nay.
5. Giả thuyết khoa học
Q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên Trường Sĩ quan
Chính trị là một khâu quan trọng trong quản lý nhà trường, được cấu thành
bởi nhiều nhân tố. Nếu nắm chắc và điều khiển tốt các nhân tố như: xây dựng
mục tiêu, nội dung giáo dục đầy đủ, cụ thể, hiện đại; có cơ chế phối hợp nhịp
nhàng, đồng bộ và phát huy vai trò của các lực lượng; đảm bảo tốt cơ sở vật
chất cho q trình giáo dục chính trị, tư tưởng… thì có thể nâng cao được chất
lượng quản lý q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên trong nhà
trường.
6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
* Phương pháp luận
Luận văn nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện
chứng của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng giáo dục và quản lý giáo dục của
Hồ Chí Minh; dựa trên quan điểm, chủ trương về công tác tư tưởng, lý luận
của Đảng và của quân đội. Vận dụng các quan điểm hệ thống - cấu trúc, lơgíc
- lịch sử và quan điểm thực tiễn để phân tích, đánh giá, xem xét các vấn đề
liên quan tới luận văn.
* Phương pháp nghiên cứu

Phối hợp sử dụng các nhóm phương pháp nghiên cứu:
- Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận


7

Phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hố, khái quát hoá một số
tác phẩm kinh điển Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; các văn kiện, nghị
quyết của tổ chức đảng các cấp về giáo dục - đào tạo; các văn bản quản lý
giáo dục của Nhà nước, của quân đội; các tài liệu chuyên ngành khoa học
quản lý, quản lý giáo dục, tâm lý giáo dục và tâm lý học lãnh đạo, quản lý; tài
liệu học tập chính trị cho các đối tượng; nghị quyết, chỉ thị về cơng tác giáo
dục chính trị, tư tưởng của các cấp uỷ đảng.
- Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phương pháp quan sát: tập trung hướng vào các hoạt động như xây
dựng kế hoạch giáo dục; tổ chức thực hiện các hình thức giáo dục chính trị, tư
tưởng ở hệ (tiểu đoàn), lớp (đại đội) quản lý học viên; tổ chức q trình dạy
học các mơn khoa học xã hội và nhân văn ở Trường Sĩ quan Chính trị.
Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi, trao đổi, phỏng vấn trực tiếp
được tiến hành đối với cán bộ các cơ quan chức năng, cán bộ quản lý học viên
và học viên.
Phương pháp tổng kết kinh nghiệm thực tiễn, thống kê, tổng hợp các
báo cáo của đơn vị quản lý học viên và của nhà trường.
Phương pháp chuyên gia: tập hợp ý kiến của một số chuyên gia về
những vấn đề lý luận và thực tiễn của quản lý quá trình giáo dục chính trị, tư
tưởng cho học viên.
Phương pháp thống kê tốn học: dùng để tổng hợp, tính tốn, sử lý các
số liệu liên quan.
7. Đóng góp mới của luận văn
Làm rõ khái niệm và các nhân tố cơ bản cấu thành quản lý q trình

giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên.
Xác định được các tiêu chí đánh giá và làm rõ thực trạng quản lý quá
trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên Trường Sĩ quan Chính trị.


8

Đề xuất các biện pháp cơ bản quản lý quá trình giáo dục chính trị, tư
tưởng cho học viên Trường Sĩ quan Chính trị hiện nay.
8. Kết cấu của luận văn
Luận văn gồm: Mở đầu, 2 chương (7 tiết), kết luận và kiến nghị, tài liệu
tham khảo, phụ lục.
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH
GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ, TƯ TƯỞNG CHO HỌC VIÊN
TRƯỜNG SĨ QUAN CHÍNH TRỊ
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Xây dựng yếu tố chính trị tinh thần cho quân đội đã được các thủ lĩnh
quân sự, các nhà tư tưởng, nhà chính trị ở các nước trên thế giới quan tâm.
Với nhãn quan duy vật và phương pháp luận biện chứng trong xem xét lịch sử
cùng với tri thức lý luận - thực tiễn quân sự thiên tài, C. Mác, Ph. Ăngghen đã
khái qt tính quy luật của q trình nâng cao sức mạnh chiến đấu của quân
đội. Hai ông khẳng định, sức mạnh chiến đấu của quân đội phụ thuộc vào rất
nhiều nhân tố như: con người, các điều kiện kinh tế, chính trị, văn hố, xã hội,
vũ khí trang bị, khoa học quân sự và phương thức sản xuất. Các ông rất chú
trọng đến khâu đào tạo cán bộ chính trị, quân sự.
Bảo vệ và phát triển lý luận của C. Mác, Ph. Ăngghen về quân đội,
V.I. Lênin chỉ rõ sức mạnh chiến đấu của quân đội phụ thuộc vào nhiều yếu
tố, trong đó khẳng định: “Trong mọi cuộc chiến tranh, rốt cuộc thắng lợi đều
tuỳ thuộc vào trạng thái chính trị tinh thần của quần chúng đang đổ máu trên

chiến trường quyết định” [25, tr.147]. Cùng với vai trị của yếu tố chính trị,
tinh thần, V.I. Lênin cũng đã khẳng định sức mạnh và hiệu lực to lớn của cơng
tác đảng, cơng tác chính trị: “Ở đâu mà cơng tác chính trị trong qn đội,
cơng tác của các chính uỷ làm được chu đáo nhất thì ở đấy khơng hề có tình


9

trạng lỏng lẻo trong quân đội, quân đội giữ được trật tự tốt hơn và tinh thần
của họ cũng cao hơn. Ở đấy thu được nhiều thắng lợi hơn” [24, tr.66].
Ở Liên xơ (trước đây) đã có nhiều cơng trình khoa học nghiên cứu về
vai trị của nhân tố chính trị đối với sức mạnh của quân đội và việc giáo dục
chính trị cho Hồng quân, tiêu biểu như: Học viện Quân chính Lênin nghiên
cứu về “Nhân tố chính trị trong chiến tranh hiện đại”, tác giả
Đ.A.Vôncôgônốp nghiên cứu “Vai trị của nhân tố chính trị tinh thần trong
chiến tranh”. Các nhà lý luận quân sự và các tướng lĩnh như M.V.Phrunde,
B.M.Téplốp,

X.L.Rubinstein,

G.D.Bucốp,

A.A.Grêscơ,

A.A.Êpisép,

M.Kh.Calasnhích, X.K.Ilin v.v... tập trung nghiên cứu những vấn đề có tính
quy luật về sự hình thành thế giới quan cộng sản chủ nghĩa, xây dựng và
chuẩn bị chính trị tinh thần cho bộ đội..., góp phần quan trọng nâng cao sức
mạnh chiến đấu cho Hồng quân Liên xô.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhiều lần khẳng định sức mạnh của Quân đội
nhân dân Việt Nam là sức mạnh tổng hợp của nhiều yếu tố: chính trị tinh thần,
kỷ luật, tổ chức, chỉ huy, vũ khí trang bị, trình độ kỹ chiến thuật, cơng tác bảo
đảm..., trong đó yếu tố con người với trình độ chính trị cao giữ vai trị quyết
định. Do vậy, Hồ Chí Minh đã thường xuyên nhắc nhở lãnh đạo, chỉ huy các
cấp trong quân đội “phải tăng cường cơng tác chính trị, ln ln nâng cao
trình độ chính trị và giác ngộ giai cấp của bộ đội ta; phải bảo đảm sự chấp
hành chính sách của Đảng và Chính phủ; phải triệt để giữ gìn kỷ luật tự giác
về mặt quân sự và về mặt chính trị” [31, tr.14]. Theo Người, muốn huấn luyện
lý luận chính trị, trước hết phải có tổ chức, có lãnh đạo sâu sát, tỉ mỉ và chu
đáo. Tổ chức huấn luyện phải bám sát cả yêu cầu số lượng và chất lượng;
đồng thời, Hồ Chí Minh quan tâm đến cách thức tổ chức lớp, Người nhắc
nhở: “Đơng q thì dạy và học ít kết quả vì trình độ lý luận của người học
chênh lệch, nên thu nhận không đều. Trình độ cơng tác thực tế của người học
cũng khác nhau, nên chương trình khơng sát” [30, tr.52]. Các lớp huấn luyện
phải được tổ chức thường xuyên; chương trình, giáo trình phải có tính hệ


10

thống theo từng mức độ từ thấp đến cao, từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức
tạp. Người yêu cầu: “chính trị viên phải có nhiều năng lực lãnh đạo, năng lực
này phải đủ mọi mặt quân sự lẫn chính trị, năng lực về tuyên truyền, tổ chức,
xếp đặt kế hoạch, năng lực giải quyết vấn đề cấp bức cũng như vấn đề sinh
hoạt hàng ngày về chính trị hay vật chất” [30, tr.22].
Trong giáo dục nhân cách cho người quân nhân cách mạng, Chủ tịch
Hồ Chí Minh yêu cầu phải giáo dục tồn diện cả về chính trị, đạo đức cách
mạng, kỷ luật quân sự, đoàn kết nội bộ và đồn kết qn dân... Để q trình
giáo dục chính trị có chất lượng, phải thực hiện tốt hoạt động quản lý q
trình giáo dục, đó là: cần phải có một kế hoạch hoạt động chính xác, một

chính sách có hiệu quả và thiết thực. Khi có kế hoạch cụ thể, chính xác, thiết
thực thì q trình giáo dục cho bộ đội được tiến hành một cách toàn diện, có
trọng tâm, trọng điểm. Q trình giáo dục chính trị phải gắn với quản lý, rèn
luyện kỷ luật, cải tạo tư tưởng cho bộ đội.
Giáo dục chính trị, tư tưởng cho quân nhân là vấn đề được nhiều nhà
khoa học quan tâm nghiên cứu. Tác giả Nguyễn Hữu Khang [39] xem xét
giáo dục chính trị, tư tưởng là một nhiệm vụ, nội dung giáo dục trong nhà
trường quân sự, đồng thời nêu ra những biện pháp giáo dục chính trị, tư tưởng
cho người học. Tác giả Phan Văn Tỵ [47] nghiên cứu về vai trò, nhiệm vụ, nội
dung và con đường, biện pháp giáo dục chính trị, tư tưởng cho quân nhân.
Các tác giả đề cập những hình thức tổ chức tiến hành giáo dục chính trị, tư
tưởng như: thơng qua hoạt động huấn luyện (dạy học), thông qua các hoạt
động giáo dục thường xuyên ở đơn vị, thông qua các phương tiện thông tin
đại chúng..., song chưa bàn đến các hình thức của cơng tác tun truyền, văn
hố, văn nghệ ở đơn vị... Đỗ Trung Dương (chủ nhiệm, 2000), Nâng cao chất
lượng giáo dục chính trị trong huấn luyện quân sự, chuyên môn kỹ thuật, Đề
tài khoa học cấp Bộ, Hà Nội, đã làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn để xây
dựng các giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục chính trị trong huấn luyện


11

quân sự, chuyên môn kỹ thuật trong giai đoạn cách mạng mới, bước đầu đề
cập về quản lý hoạt động giáo dục chính trị.
Tác giả Nguyễn Tuấn Dũng, “Nâng cao chất lượng giáo dục chính trị
trong quân đội thời kỳ mới” [5]; “Tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác giáo
dục chính trị tại đơn vị trong giai đoạn mới” [6] tập trung đề xuất những giải
pháp trong tổ chức giáo dục của cấp uỷ, chỉ huy các cấp nhằm nâng cao chất
lượng cơng tác giáo dục chính trị trong quân đội. Nguyễn Thanh Tuấn, “Kết
quả và một số vấn đề cần thực hiện trong cơng tác giáo dục chính trị ở các

đơn vị quân đội hiện nay” [53], xác định năm nội dung cơ bản nhằm đổi mới,
nâng cao chất lượng giáo dục chính trị tại đơn vị, trong đó đề cập việc nâng
cao chất lượng, hiệu quả cơng tác quản lý, kiểm tra, phúc tra, đánh giá kết quả
và đầu tư cơ sở vật chất cho công tác giáo dục chính trị tại đơn vị...
Vấn đề quản lý giáo dục đã được các tác giả quan tâm nghiên cứu dưới
nhiều góc độ. Phạm Thành Nghị, Quản lý chất lượng giáo dục đại học [35].
Trần Kiểm, Những vấn đề cơ bản của Khoa học quản lý giáo dục [22]. Bùi
Minh Hiền, Quản lý giáo dục [18]. Nguyễn Thanh Hoà, Biện pháp quản lý
giáo dục đạo đức cho sinh viên ở Đại học Đà Nẵng [19]. Chu Mạnh Cường,
Các biện pháp quản lý nhằm tăng cường giáo dục tư tưởng, chính trị, đạo
đức cho sinh viên Trường Cao đẳng Kinh tế tài chính tỉnh Thái Ngun [4]...
Nhìn chung, các tác giả tập trung luận giải nhiều vấn đề cơ bản về quản lý
giáo dục và quản lý trường học; bước đầu nghiên cứu quản lý giáo dục chính
trị, tư tưởng, đạo đức, đề cập một số nguyên tắc, phương pháp, xây dựng các
biện pháp quản lý giáo dục tư tưởng, chính trị, đạo đức cho sinh viên.
Trong quân đội, quản lý giáo dục được quan tâm nghiên cứu ở các góc
độ, phạm vi như: Vũ Quang Lộc (chủ nhiệm), Nâng cao chất lượng quản lý
giáo dục - đào tạo trong các học viện, trường sĩ quan quân đội đáp ứng yêu
cầu mới [28]. Phạm Đình Dũng, Quản lý quá trình giáo dục kỷ luật cho học
viên Trường Sĩ quan Tăng, thiết giáp [7]. Phạm Văn Long, Quản lý chất


12

lượng giáo dục chính trị ở các trung đồn bộ binh trên địa bàn Quân khu 9
hiện nay [26]... Tác giả Vũ Quang Lộc đặc biệt quan tâm việc giáo dục, xây
dựng động cơ, thái độ học tập đúng đắn cho học viên trong quá trình học tập,
rèn luyện. Theo tác giả Phạm Đình Dũng, biện pháp quản lý quá trình giáo
dục kỷ luật cho học viên là đổi mới việc xây dựng kế hoạch quản lý; quản lý
một cách khoa học quá trình giáo dục nâng cao nhận thức cho học viên về kỷ

luật quân sự; quản lý chặt chẽ quá trình tổ chức giáo dục, rèn luyện kỷ luật
cho học viên; phát huy vai trò của các tổ chức, các lực lượng quản lý; tăng
cường kiểm tra, đánh giá cơng tác quản lý q trình giáo dục kỷ luật cho học
viên. Về quản lý chất lượng giáo dục chính trị, tác giả Phạm Văn Long xác
định năm biện pháp cơ bản gắn với thực hiện quy trình và các chức năng quản
lý, đó là: thực hiện kế hoạch hố q trình giáo dục, quản lý q trình tổ chức
thực hiện, đánh giá khách quan kết quả giáo dục chính trị, bồi dưỡng phẩm
chất, năng lực quản lý cho các chủ thể tiến hành giáo dục chính trị, kích thích
bằng vật chất và tinh thần cho các đối tượng của q trình giáo dục chính trị.
Tuy nhiên, các biện pháp cũng cần kết hợp chặt chẽ với những hoạt động
cơng tác đảng, cơng tác chính trị và hoạt động xây dựng đơn vị.
Ngồi những cơng trình nghiên cứu trên, cịn có nhiều bài viết khác của
các nhà khoa học, các tác giả về lãnh đạo, chỉ đạo công tác giáo dục chính trị,
quản lý tư tưởng quân nhân đăng tải trên các tạp chí và kỷ yếu hội thảo đã
được cơng bố. Những cơng trình đó bước đầu đề cập đến quản lý cơng tác giáo
dục chính trị trong qn đội nói chung, ở Trường Sĩ quan Chính trị nói riêng.
Tóm lại, những tư tưởng, cơng trình nghiên cứu về giáo dục chính trị,
tư tưởng và quản lý quá trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho qn nhân trong
quân đội đề cập trên đây cho thấy:
Các nhà quân sự lỗi lạc trên thế giới và trong nước qua những thời kỳ
lịch sử đều khẳng định vai trò của yếu tố chính trị tinh thần, tạo nên sức mạnh
chiến đấu của một quân đội. Từ đó, thực hiện việc giáo dục, quản lý hoạt


13

động giáo dục chính trị, tư tưởng cho quân sĩ nhằm phục vụ những mục đích
chính trị nhất định.
Giáo dục chính trị, tư tưởng trong quân đội được nhiều tác giả nghiên
cứu ở các góc độ, cấp độ, phạm vi khác nhau và luận giải những vấn đề cơ

bản liên quan, có ý nghĩa quan trọng đối với cơng tác quản lý quá trình giáo
dục (theo nghĩa hẹp) ở các nhà trường đại học quân sự. Mặc dù chưa có cơng
trình nào tập trung nghiên cứu cơ bản và hệ thống về quản lý q trình giáo
dục chính trị, tư tưởng cho học viên Trường Sĩ quan Chính trị, song những
cơng trình khoa học đã cơng bố gợi lên rằng, để nâng cao được chất lượng
giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên trong nhà trường thì cần phải tăng
cường các biện pháp quản lý quá trình giáo dục đó.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên Trường Sĩ quan
Chính trị
Trong giai đoạn hiện nay, giáo dục chính trị, tư tưởng ngày càng thể
hiện rõ vị trí, vai trị cơ bản, chủ đạo, quyết định phẩm chất nhân cách người
cán bộ, sĩ quan quân đội và được nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu.
Theo Từ điển Công tác đảng, công tác chính trị trong Quân đội nhân dân Việt
Nam: “Giáo dục chính trị, tư tưởng là một nội dung, hình thức của cơng tác tư
tưởng, văn hố, của cơng tác đảng, cơng tác chính trị trong qn đội nhằm
nâng cao trình độ nhận thức, trình độ giác ngộ cách mạng, xây dựng phẩm
chất chính trị, phẩm chất đạo đức, nâng cao năng lực công tác, chấp hành
nghiêm mọi đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, kỷ luật
của quân đội, hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao” [56, tr.267].
Dưới góc độ tâm lý học quân sự, giáo dục chính trị, tư tưởng là “hoạt
động có mục đích, có tổ chức và bằng phương pháp khoa học để truyền bá
chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của
Đảng nhằm hình thành cho mọi cán bộ, chiến sĩ phẩm chất chính trị, đạo đức


14

và những phẩm chất nhân cách, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của Đảng, của
quân đội trong từng giai đoạn cách mạng” [43, tr.379]. Lý luận giáo dục nhân

cách quân nhân quan niệm, giáo dục chính trị, tư tưởng là “q trình tác động
có mục đích, có tổ chức của nhà giáo dục đến quân nhân, nhằm hình thành thế
giới quan khoa học, niềm tin lý tưởng cách mạng, phẩm chất chính trị cho
quân nhân và xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị, tư tưởng” [47,
tr.89].
Giáo dục chính trị, tư tưởng là một khái niệm rộng và được nghiên cứu
ở nhiều cấp độ khác nhau. Xét chung nhất, giáo dục chính trị, tư tưởng là hoạt
động có tổ chức, có kế hoạch của một chính đảng nhằm truyền bá hệ tư tưởng,
đường lối, quan điểm của giai cấp mình cho quần chúng, hình thành ở họ
nhận thức, thái độ, niềm tin, hành vi chính trị và những phẩm chất nhân cách
phù hợp với mục tiêu, lý tưởng của giai cấp tổ chức ra quá trình giáo dục.
Từ những cách tiếp cận trên, có thể quan niệm: Giáo dục chính trị, tư
tưởng cho học viên Trường Sĩ quan Chính trị là q trình tác động có mục
đích, có tổ chức của nhà giáo dục đến học viên và tập thể học viên nhằm xây
dựng thế giới quan khoa học, niềm tin, lý tưởng cách mạng, phẩm chất chính
trị, phẩm chất đạo đức, lối sống và góp phần nâng cao năng lực cơng tác
chính trị, tư tưởng cho học viên theo mục tiêu, yêu cầu đào tạo.
Giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên là hoạt động xã hội đặc thù
nhằm xây dựng đội ngũ chính trị viên, giáo viên khoa học xã hội nhân văn
phục vụ lâu dài trong quân đội. Trong đó, song song tồn tại hoạt động truyền
thụ và lĩnh hội có quan hệ biện chứng với nhau. Xét theo quan điểm hệ thống,
quá trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên Trường Sĩ quan Chính trị
là một chỉnh thể có cấu trúc gồm nhiều thành tố với vị trí, chức năng riêng,
quan hệ biện chứng với nhau tạo nên quá trình giáo dục tồn vẹn.
Mục đích giáo dục: nhằm bồi dưỡng, nâng cao nhận thức chính trị, xây
dựng những phẩm chất chính trị, đạo đức và nâng cao năng lực hoạt động


15

thực tiễn cho học viên, đáp ứng mục tiêu đào tạo chính trị viên, giáo viên
khoa học xã hội và nhân văn quân sự.
Nhà giáo dục: bao gồm tổ chức đảng, chỉ huy các cấp, các tổ chức quần
chúng, hội đồng quân nhân ở lớp (đại đội), tập thể học viên, cán bộ quản lý
giáo dục, giảng viên... là chủ thể của những tác động giáo dục, quyết định
chất lượng, hiệu quả q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên.
Đối tượng giáo dục, là học viên và tập thể học viên, những người đã
được lựa chọn qua các kỳ tuyển sinh quân sự, đào tạo trở thành chính trị viên,
giáo viên khoa học xã hội và nhân văn có trình độ đại học, cao đẳng. Học viên
và tập thể học viên Trường Sĩ quan Chính trị vừa là đối tượng giáo dục, vừa là
chủ thể của quá trình tự giáo dục chính trị, tư tưởng.
Nội dung giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên: có sự giao thoa với
nội dung dạy học theo chương trình đào tạo, nhưng có những nội dung độc
lập tương đối so với nội dung dạy học. Căn cứ vào mục tiêu và đối tượng đào
tạo, nội dung giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên Trường Sĩ quan Chính
trị thực hiện theo quy định, song tập trung vào giáo dục có hệ thống kiến thức
lý luận cơ bản về khoa học xã hội và nhân văn; quan điểm, đường lối, chủ
trương, chính sách của Đảng, Nhà nước; tình hình nhiệm vụ cách mạng,
nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, nhiệm vụ của quân đội và của nhà trường;
giáo dục pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội, chuẩn mực về phẩm chất
chính trị, đạo đức lối sống; tiêu chuẩn của cán bộ chính trị, nhất là của chính
trị viên, giáo viên khoa học xã hội và nhân văn...
Phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục được sử dụng thơng qua q
trình dạy học và các hình thức của cơng tác giáo dục chính trị, cơng tác tun
truyền cổ động, văn hố, văn nghệ, tự giáo dục, tự rèn luyện về chính trị, tư
tưởng của học viên... Hiện nay, nhà trường sử dụng đa dạng các phương pháp
và hình thức giáo dục chính trị, tư tưởng, gắn kết chặt chẽ với các hoạt động
cơng tác đảng, cơng tác chính trị nhằm tác động vào ý thức, hành vi để hình

16

thành kinh nghiệm ứng xử cũng như kích thích khả năng tự điều chỉnh hành
vi ứng xử của học viên...
Kết quả của q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên, là kết
quả hình thành, phát triển phẩm chất chính trị, đạo đức của người học viên
đào tạo để trở thành chính trị viên, giáo viên khoa học xã hội và nhân văn.
Q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên Trường Sĩ quan
Chính trị thơng qua việc bồi dưỡng nâng cao nhận thức, hình thành tình cảm,
niềm tin và thái độ chính trị, rèn luyện hành vi, thói quen chính trị, đạo đức
cho từng học viên cũng như các tập thể học viên. Đây là q trình khơng chỉ
tác động mạnh mẽ đến nhận thức, tư tưởng, tình cảm, ý chí của học viên mà
cịn hình thành ở họ phẩm chất chính trị, đạo đức của người cán bộ chính trị
trong quân đội. Xét về bản chất, q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học
viên Trường Sĩ quan Chính trị là một quá trình tổ chức cuộc sống, tổ chức các
hoạt động cho học viên, thiết lập các mối quan hệ qua lại tích cực của nhà
giáo dục và học viên để đạt mục tiêu giáo dục đặt ra.
1.2.2. Quản lý quá trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên
Trường Sĩ quan Chính trị
Quản lý được hiểu ở nhiều góc độ, theo quan niệm chung nhất: “Quản
lý là hoạt động hay tác động có định hướng, có chủ định của chủ thể quản lý
(người quản lý) đến khách thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức
nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức [54,
tr.326].
Cũng như quản lý xã hội nói chung, quản lý giáo dục là hoạt động có ý
thức của con người nhằm theo đuổi những mục đích của mình. Quản lý giáo
dục bao gồm hai cấp độ chủ yếu, đó là vĩ mơ và vi mơ. Quản lý vĩ mô tương
ứng với khái niệm quản lý một nền giáo dục (hệ thống giáo dục) và quản lý vi
mô tương ứng với khái niệm về quản lý một nhà trường. Các tác giả
M.M.Mếchtizade, P.V.Khuđôminxky và tác giả Trần Kiểm đều quan niệm:

17

quản lý giáo dục là những tác động có hệ thống, có kế hoạch, có ý thức và
định hướng của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến tất cả các mắt xích
của hệ thống nhằm đạt mục đích quản lý nhất định. Ở cấp độ vi mơ, quản lý
giáo dục được hiểu là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch của
chủ thể quản lý vào quá trình giáo dục - đào tạo của cơ sở đào tạo nhằm hình
thành, phát triển các phẩm chất nhân cách của người học theo mơ hình, mục
tiêu giáo dục - đào tạo.
Quản lý quá trình thực hiện một nội dung, nhiệm vụ giáo dục trong nhà
trường được một số tác giả thống nhất quan niệm: đó là sự tác động có mục
đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến toàn bộ các thành tố của quá trình
giáo dục cho học viên nhằm đạt mục tiêu quản lý. Tác giả Chu Mạnh Cường
cho rằng: “Quản lý giáo dục tư tưởng, chính trị, đạo đức cho sinh viên là
những tác động có mục đích, có kế hoạch của nhà quản lý đến tập thể, cán bộ,
giáo viên, sinh viên và những lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường
nhằm huy động họ tham gia và quan tâm giáo dục tư tưởng, chính trị, đạo đức
cho sinh viên để thực hiện có hiệu quả mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục tư tưởng
chính trị, đạo đức đề ra” [4].
Từ những vấn đề trên, có thể hiểu: Quản lý q trình giáo dục chính
trị, tư tưởng cho học viên Trường Sĩ quan Chính trị là những tác động có mục
đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tồn bộ q trình giáo dục chính
trị, tư tưởng cho học viên, nhằm đảm bảo chất lượng, hiệu quả cho q trình
đó, góp phần hình thành, phát triển tồn diện nhân cách học viên theo mục
tiêu, yêu cầu đào tạo của nhà trường.
Hoạt động quản lý quá trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên
Trường Sĩ quan Chính trị là bộ phận hữu cơ của quản lý quá trình dạy học giáo dục. Đó là q trình diễn ra hệ thống những tác động nối tiếp nhau của
chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý, bao gồm các nhân tố cơ bản sau:

18

Mục tiêu quản lý là đảm bảo cho toàn bộ q trình giáo dục chính trị, tư
tưởng cho học viên Trường Sĩ quan Chính trị hoạt động theo kế hoạch. Mục
tiêu của giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên là một mục tiêu rất quan
trọng của quản lý q trình giáo dục đó.
Chủ thể quản lý, bao gồm:
Chủ thể lãnh đạo, chỉ đạo là Đảng uỷ, Ban Giám hiệu nhà trường; đảng
uỷ, chi uỷ, chi bộ và chỉ huy các hệ (tiểu đoàn), lớp (đại đội) học viên.
Chủ thể hướng dẫn, chỉ đạo hoạt động quản lý gồm các cơ quan chức
năng, các khoa giáo viên; đặc biệt, Phịng Chính trị, Phịng Đào tạo, Văn
phịng, Ban Khảo thí và Đảm bảo chất lượng giáo dục - đào tạo là những cơ
quan tham mưu cho Đảng uỷ, Ban Giám hiệu nhà trường, trực tiếp chỉ đạo,
hướng dẫn và điều hành hoạt động giáo dục, quản lý quá trình giáo dục chính
trị, tư tưởng cho học viên.
Chủ thể trực tiếp quản lý q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học
viên là đội ngũ cán bộ quản lý học viên ở các hệ (tiểu đoàn), lớp (đại đội); đội
ngũ giảng viên trong nhà trường; tổ chức đoàn, hội đồng quân nhân, tập thể
quân nhân... ở đơn vị quản lý học viên. Đội ngũ cán bộ quản lý học viên là
“người thầy thứ hai”, với tỉ lệ cán bộ chính trị cao, được đào tạo cơ bản, có
ảnh hưởng tích cực tới hoạt động quản lý, giáo dục; đây là lực lượng trực tiếp
tổ chức giáo dục chính trị, tư tưởng và quản lý, rèn luyện học viên về mọi
mặt; có vai trị rất quan trọng đối với sự hình thành, phát triển nhân cách học
viên.
Các chủ thể quản lý có sự phối hợp và quan hệ chặt chẽ với nhau, tạo
thành hệ thống tổ chức bộ máy lãnh đạo, chỉ huy để thực hiện việc quản lý có
chất lượng.
Đối tượng quản lý là học viên, tập thể học viên đào tạo trở thành chính

trị viên, giáo viên khoa học xã hội và nhân văn ở Trường Sĩ quan Chính trị
chịu sự tác động, điều khiển của các chủ thể quản lý trong q trình giáo dục
chính trị, tư tưởng. Học viên vừa là khách thể quản lý, vừa là chủ thể tự quản


19

lý, tự tổ chức thực hiện việc giáo dục, rèn luyện chính trị, tư tưởng theo mục
tiêu đào tạo.
Nội dung quản lý q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên:
Quản lý mục tiêu, chương trình và kế hoạch giáo dục: được xác định
ngay từ đầu khoá học, năm học, học kỳ, thực hiện trên cơ sở các văn bản quy
định. Phịng Chính trị quản lý mục tiêu, chương trình, kế hoạch giáo dục
chính trị, tư tưởng trong toàn trường. Đơn vị quản lý học viên thực hiện quản
lý trong phạm vi cấp mình.
Quản lý nội dung, hình thức tổ chức, phương pháp giáo dục chính trị,
tư tưởng: quản lý nội dung giáo dục bao gồm toàn bộ hệ thống kiến thức, các
giá trị chuẩn mực, kỹ xảo, kỹ năng cần trang bị cho học viên để góp phần
hình thành các phẩm chất nhân cách của người chính trị viên, giáo viên khoa
học xã hội và nhân văn. Quản lý nội dung giáo dục phải đặc biệt chú ý quản
lý chất lượng, số lượng thông tin trong dạy học các môn khoa khoa học xã hội
và nhân văn, cơng tác đảng, cơng tác chính trị và nội dung giáo dục chính trị,
tư tưởng cho học viên của các cấp trong nhà trường. Quản lý hình thức tổ
chức, phương pháp, phương tiện giáo dục là theo dõi, kiểm tra, đánh giá, điều
chỉnh việc sử dụng các hình thức tổ chức, phương pháp giáo dục chính trị, tư
tưởng vừa đạt hiệu quả giáo dục, vừa hướng dẫn cách thức tổ chức cho học
viên, làm cơ sở thực hiện chức vụ ban đầu sau khi tốt nghiệp ra trường.
Quản lý hoạt động của các lực lượng giáo dục, gồm hoạt động của đội
ngũ nhà giáo dục, đối tượng giáo dục và hoạt động tự giáo dục, tự quản lý của
học viên. Sắp xếp, tổ chức, điều khiển hoạt động của các lực lượng giáo dục

chính trị, tư tưởng cho học viên trong nhà trường địi hỏi tính khoa học cao,
cần coi trọng tới hoạt động của đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân
văn ở các khoa, cán bộ quản lý giáo dục là cán bộ chính trị để thực hiện tốt
mục tiêu, yêu cầu giáo dục chính trị, tư tưởng.
Quản lý tài chính, cơ sở vật chất, thiết bị giáo dục, là quản lý việc sử
dụng tài chính, khai thác, sử dụng, bảo quản, giữ gìn và phát huy tối ưu tác
dụng của cơ sở vật chất phục vụ cho q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho


20

học viên; đặc biệt, vật tư hoạt động công tác đảng, cơng tác chính trị phải đáp
ứng nhu cầu giáo dục, có tính định hướng nghề nghiệp cho học viên.
Quản lý kết quả q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên: bao
gồm quản lý kết quả nhận thức về chính trị, xã hội, sự chuyển hố nhận thức
thành tình cảm, ý chí cũng như chất lượng, mức độ hoàn thành nhiệm vụ học
tập, rèn luyện của học viên so với yêu cầu về phẩm chất, năng lực của chính
trị viên, giáo viên khoa học xã hội và nhân văn. Các chủ thể quản lý cần
thường xuyên đối chiếu kết quả giáo dục với mục đích, mục tiêu và các tiêu
chí đã xác định cho từng đối tượng học viên. Thực hiện có nền nếp việc thống
kê, theo dõi kết quả học tập chính trị, tư tưởng, đưa học viên vào các hoạt
động thực tiễn, nhất là thực tiễn cơng tác đảng, cơng tác chính trị để giáo dục,
rèn luyện làm chuyển hoá nhận thức thành hành động.
Nguyên tắc quản lý: trong môi trường khoa học xã hội và nhân văn
quân sự của nhà trường, các nguyên tắc quản lý giáo dục đã được thực hiện
một cách hợp lý. Thực tế cho thấy, một số nguyên tắc quản lý mang tính đặc
trưng được sử dụng phổ biến ở các đơn vị quản lý học viên như: nguyên tắc
phối hợp các phương pháp quản lý, nguyên tắc tổ chức các hoạt động giáo
dục, rèn luyện chính trị, tư tưởng cho học viên gắn chặt với hoạt động công
tác đảng, cơng tác chính trị theo mục tiêu đào tạo.

Phương pháp quản lý: để thực hiện mục tiêu quản lý đã xác định, chủ
thể quản lý sử dụng các phương pháp tác động đến đối tượng quản lý. Ở
Trường Sĩ quan Chính trị, việc sử dụng kết hợp các phương pháp hành chính
quân sự, phương pháp giáo dục - tâm lý, phương pháp kích thích là một yêu
cầu đối với các chủ thể quản lý, nhất là ở các đơn vị quản lý học viên; trong
đó, cần phát huy tối ưu hiệu quả của phương pháp giáo dục - tâm lý để việc
giáo dục đi sâu vào nhận thức, tình cảm, ý chí học viên, đặc biệt học viên là
hạ sĩ quan. Ngoài ra, phương pháp phát huy sức mạnh tổng hợp của tập thể
đơn vị, phương pháp phát huy vai trị sư phạm của tổ chức đảng và tổ chức
đồn trong quản lý, phương pháp phát huy vai trò của đội ngũ giảng viên và
cán bộ quản lý học viên, phương pháp kiểm tra, rút kinh nghiệm trong quản lý


21

mang đặc điểm riêng của nhà trường được sử dụng trong hoạt động quản lý,
gắn với phong cách làm việc của người cán bộ chính trị, phong cách sư phạm
của người giáo viên khoa học xã hội và nhân văn.
Mặt khác, quản lý q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên
Trường Sĩ quan Chính trị địi hỏi các chủ thể quản lý phải nắm chắc nguồn
thông tin. Thông tin là mạch máu của quản lý, phương tiện để thay đổi cách
cư xử và tác động lên sự thay đổi. Ngồi những u cầu đối với thơng tin
trong quản lý, nguồn thơng tin ở nhà trường có tính dự báo cao để hướng dẫn,
định hướng hoạt động và phịng ngừa trong quản lý. Thực tế nhận thấy, q
trình ra quyết định, kiểm tra của của thể quản lý - tiếp nhận và thực hiện quyết
định, báo cáo của đối tượng quản lý trong nhà trường không thể thiếu thơng
tin hai chiều. Do đó, việc sử dụng thơng tin để định hướng, tác động tích cực
và điều khiển các hoạt động là yêu cầu đối với chủ thể quản lý q trình giáo
dục chính trị, tư tưởng cho học viên Trường Sĩ quan Chính trị.
Các nhân tố cơ bản đề cập trên đây được hệ thống hoá bằng sơ đồ sau:

M

CHỦ THỂ
QUẢN LÝ

N

Nt

P

ĐỐI TƯỢNG
QUẢN LÝ

Tt

M: Mục tiêu
quản lý
N: Nội dung
quản lý
Nt: Nguyên tắc
quản lý
P: Phương pháp
quản lý

Tt: Thông tin
trong quản lý.
K

K: Kết

quản lý

quả

Sơ đồ 1.1. Các nhân tố của quản lý q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên

1.2.3. Chất lượng quản lý quá trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho
học viên Trường Sĩ quan Chính trị
Hiện nay, khái niệm về chất lượng cịn tồn tại nhiều cách hiểu khác
nhau. Triết học Mác - Lênin cho rằng: mỗi sự vật, hiện tượng là sự thống nhất


22

biện chứng giữa chất và lượng, quy định bản chất của sự vật, hiện tượng đó.
Sự tác động biện chứng giữa chất và lượng theo những quy luật nhất định làm
cho sự vật tồn tại, vận động và phát triển khơng ngừng.
Chất lượng là mức hồn thiện, là đặc trưng so sánh hay đặc trưng tuyệt
đối, dấu hiệu đặc thù, các dữ kiện, các thông số cơ bản (Oxford Pocket
Dictionary). Theo Từ điển Tiếng Việt: “Chất lượng là cái tạo nên phẩm chất,
giá trị của một con người, một sự vật, một sự việc” [55, tr.321]. Cái gì tạo nên
phẩm chất, giá trị của sự vật, hiện tượng? Đó là tổng hợp các yếu tố, điều kiện
tham gia vào quá trình hình thành chất lượng để thoả mãn nhu cầu nào đó
trong đời sống xã hội và con người. Trong lĩnh vực giáo dục, chất lượng với
đặc trưng sản phẩm là “con người lao động”, có thể hiểu là kết quả (đầu ra)
của quá trình giáo dục, được thể hiện ở các phẩm chất, giá trị nhân cách và
giá trị sức lao động hay năng lực hành nghề của người tốt nghiệp tương ứng
với mục tiêu của từng ngành đào tạo trong hệ thống giáo dục quốc dân. Chất
lượng của quá trình giáo dục là chất lượng tổng hợp các yếu tố, điều kiện
tham gia vào quá trình hình thành chất lượng để đạt mục tiêu giáo dục nhất

định.
Giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên Trường Sĩ quan Chính trị là
cơ sở, nền tảng cho cơng tác giáo dục, là hạt nhân trong xây dựng và phát
triển nhân cách người chính trị viên, giáo viên khoa học xã hội và nhân văn.
Quản lý q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên chính là quản lý
trình tự, nội dung phát triển của các yếu tố trong hoạt động giáo dục đó. Chất
lượng của quản lý là sự phù hợp với mục tiêu quản lý. Xuất phát từ phương
pháp tiếp cận hệ thống, quản lý quá trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học
viên là một chỉnh thể gồm nhiều nhân tố, có mối quan hệ hữu cơ với nhau.
Nếu một trong những nhân tố đó hoạt động kém hiệu quả thì sẽ hạn chế chất
lượng của hệ thống. Xem xét chất lượng quản lý quá trình giáo dục chính trị,


23

tư tưởng cho học viên phải có quan điểm tồn diện, chất lượng vừa đáp ứng
mục tiêu quản lý, vừa là chất lượng các nhân tố của quá trình quản lý.
Từ phân tích trên, có thể hiểu: Chất lượng quản lý q trình giáo dục
chính trị, tư tưởng cho học viên Trường Sĩ quan Chính trị là chất lượng tổng
hợp của các hoạt động, các nhân tố cấu thành quá trình quản lý, đảm bảo
cho hoạt động giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên được tổ chức chặt
chẽ, điều khiển, điều chỉnh một cách chủ động và đáp ứng được mục tiêu, yêu
cầu đào tạo của nhà trường.
Chất lượng quản lý q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên
là việc đạt mục tiêu quản lý, là chất lượng của chủ thể quản lý, đối tượng quản
lý, chất lượng thực hiện nội dung quản lý... Nâng cao chất lượng quản lý q
trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên Trường Sĩ quan Chính trị là
xây dựng và thực hiện những biện pháp tối ưu để tác động vào các nhân tố tạo
thành chất lượng, hay các nhân tố của quản lý. Chất lượng quản lý q trình
giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên Trường Sĩ quan Chính trị là chất

lượng của việc tổ chức xây dựng chương trình, kế hoạch giáo dục, xây dựng
kế hoạch quản lý; chất lượng tổ chức lực lượng tham gia vào quá trình giáo
dục và quản lý q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên; chất lượng
lãnh đạo, chỉ đạo và chất lượng hoạt động kiểm tra, đánh giá trong giáo dục...
Suy cho cùng, chất lượng quản lý q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho
học viên ở nhà trường chính là thực hiện được các chức năng của quản lý.
Hiện nay, có một số ý kiến đồng nhất chất lượng giáo dục chính trị, tư
tưởng với chất lượng quản lý q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học
viên. Tuy nhiên, để đánh giá chất lượng quản lý quá trình giáo dục chính trị,
tư tưởng cũng phải có căn cứ từ chất lượng giáo dục chính trị, tư tưởng. Việc
thực hiện mục tiêu giáo dục sẽ tiệm tiến tới thực hiện mục tiêu quản lý q
trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên Trường Sĩ quan Chính trị.


24

1.3. Những nhân tố tác động và tiêu chí đánh giá chất lượng quản lý
q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên Trường Sĩ quan Chính trị
1.3.1. Những nhân tố tác động đến quản lý quá trình giáo dục chính
trị, tư tưởng cho học viên
* Tình hình thế giới, trong nước và sự chống phá quyết liệt của các thế
lực thù địch
Tình hình thế giới và khu vực Châu Á, Thái Bình Dương tiềm ẩn nhiều
bất trắc khó lường. Ở trong nước, Đảng ta nhấn mạnh: “nước ta vẫn đứng
trước nhiều thách thức lớn đan xen nhau, tác động tổng hợp và diễn biến phức
tạp, không thể coi thường bất cứ thách thức nào. Nguy cơ tụt hậu xa hơn về
kinh tế so với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới vẫn tồn tại. Tình
trạng suy thối về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống của một bộ phận
không nhỏ cán bộ, đảng viên gắn với tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí là
nghiêm trọng” [12, tr.184-185]. Bên cạnh đó, mặt trái của nền kinh tế thị

trường đang hàng ngày, hàng giờ tác động vào mọi tầng lớp trong xã hội cũng
như cán bộ, học viên Trường Sĩ quan Chính trị. Mặt khác, các thế lực thù địch
vẫn tiếp tục thực hiện âm mưu “diễn biến hồ bình”, gây bạo loạn lật đổ, sử
dụng các chiêu bài “dân chủ”, “nhân quyền” hòng làm thay đổi chế độ chính
trị ở nước ta. Trong nội bộ, những biểu hiện xa rời mục tiêu của chủ nghĩa xã
hội, “tự diễn biến”, “tự chuyển hố” có những diễn biến phức tạp...
Tình hình trên tác động đến tư tưởng, thái độ chính trị của chủ thể quản
lý, đối tượng quản lý. Điều đó ảnh hưởng đến trách nhiệm của các lực lượng
khi ra quyết định và thực hiện quyết định quản lý q trình giáo dục chính trị,
tư tưởng cho học viên. Do vậy, các chủ thể quản lý của nhà trường cần thường
xuyên nắm chắc tình hình thế giới, trong nước, kịp thời phổ biến, quán triệt và
định hướng hành động tới các đối tượng quản lý. Chủ động nắm chắc diễn


25

biến tư tưởng, nhạy bén phát hiện, giải quyết các trường hợp dao động về tư
tưởng của học viên và các lực lượng giáo dục.
* Yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc và xây dựng quân đội vững mạnh
về chính trị
Thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc đòi hỏi phải xây dựng
Quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. Xây
dựng quân đội vững mạnh về chính trị đang đặt ra những yêu cầu cấp bách
phải nâng cao phẩm chất, năng lực cho cán bộ, chiến sĩ. Điều đó càng đặc biệt
quan trọng đối với việc giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên Trường Sĩ
quan Chính trị, đào tạo trở thành chính trị viên, giáo viên khoa học xã hội và
nhân văn. Quản lý q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên cũng
chịu tác động từ mục tiêu, yêu cầu giáo dục đó. Mục tiêu quản lý phải bám sát
nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc và chức năng, nhiệm vụ của quân đội.
Sự tác động của nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc và xây dựng quân đội vững

mạnh về chính trị địi hỏi q trình quản lý cần quán triệt sâu sắc Nghị quyết
số 51/NQ-TW của Bộ Chính trị, Chỉ thị 124-CT/QUTW ngày 31-3-2011 của
Quân uỷ Trung ương về “Tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác giáo dục
chính trị tại đơn vị trong giai đoạn mới”. Ln nắm chắc tình hình nhiệm vụ
của qn đội và nhà trường. Hồn thiện mục tiêu giáo dục chính trị, tư tưởng
phù hợp với yêu cầu về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống của người cán
bộ chính trị. Không ngừng nâng cao chất lượng xây dựng và thực hiện kế
hoạch quản lý q trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên.
* Phương hướng, nhiệm vụ công tác giáo dục - đào tạo của nhà trường
quân đội nói chung, của Trường Sĩ quan Chính trị nói riêng
Nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa địi
hỏi qn đội phải có đội ngũ cán bộ, nhân viên chuyên môn kỹ thuật có phẩm
chất và năng lực phát triển cao. Vì vậy, cần tiếp tục đổi mới tồn diện cơng


26

tác giáo dục - đào tạo, xây dựng nhà trường quân đội theo hướng “chuẩn hoá,
hiện đại hoá”.
Phát triển giáo dục - đào tạo ở Trường Sĩ quan Chính trị cần thực hiện
“việc đổi mới toàn diện, đồng bộ các mặt cơng tác” [10, tr.28]; tích cực xem
xét, bổ sung, hồn thiện mơ hình, mục tiêu, quy trình đào tạo chính trị viên.
Từng bước nâng cao chất lượng tổng hợp đối với học viên tốt nghiệp ra
trường đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Điều đó đặt ra đối với cơng tác quản lý q
trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên phải không ngừng đổi mới,
nâng cao chất lượng, phục vụ đắc lực cho thực hiện nhiệm vụ giáo dục của
nhà trường.
Thực tế cho thấy, phương hướng, nhiệm vụ công tác giáo dục - đào tạo
của nhà trường tác động mạnh đến nội dung, nguyên tắc, phương pháp quản
lý q trình giáo dục đó. Nâng cao chất lượng quản lý cần tăng cường hiệu

quả thực hiện các chức năng quản lý. Xây dựng kế hoạch giáo dục chính trị,
tư tưởng cho học viên phải khoa học, phù hợp với từng đối tượng, đặc biệt
học viên là hạ sĩ quan đào tạo trở thành chính trị viên. Tăng cường trách
nhiệm, bồi dưỡng năng lực tiến hành giáo dục chính trị, tư tưởng cho các chủ
thể giáo dục. Đổi mới phương pháp quản lý trên cơ sở phát huy thế mạnh của
nhà trường, nhất là phương pháp giáo dục - tâm lý gắn chặt với các hoạt động
công tác đảng, cơng tác chính trị.
* Đặc điểm đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý giáo dục ở nhà trường
Nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo ở Trường Sĩ quan Chính trị xác
định hai khâu đột phá là “xây dựng đội ngũ nhà giáo và đổi mới phương pháp
dạy học”. Thực hiện “Đề án kiện toàn, phát triển đội ngũ nhà giáo của nhà
trường đến năm 2015”, đến nay, số lượng giảng viên cơ bản đủ biên chế, có
28,43% giảng viên có trình độ sau đại học, bước đầu đáp ứng được yêu cầu
nhiệm vụ. Đội ngũ cán bộ quản lý phát huy được vai trò trong hoạt động,
quan tâm tới giáo dục phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống cho học viên.