Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tiết 73 : Tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất (Tiết 21)

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Trần Thúy Hoàn - Trường THCS Thanh An. Giáo án văn 7. Ngµy so¹n : /1/2009 Ngµy giảng : /1/2009 Lớp : 7A - B Học kì II TiÕt 73 :. Tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất. I. Mục tiêu cần đạt:. 1. Kiến thức: Giúp học sinh : Hiểu sơ lược thế nào là tục ngữ 2. Kü n¨ng: - HiÓu néi dung, mét sè h×nh thøc nghÖ thuËt (kÕt cÊu, nhÞp ®iÖu, c¸ch lËp luËn) vµ ý nghÜa cña nh÷ng c©u tôc ng÷ trong bµi. - Thuéc lßng nh÷ng c©u tôc ng÷ trong v¨n b¶n. 3.Thái độ: - Cã ý thøc häc tËp, s­u tÇm vµ gi÷ g×n kho tµng tôc ng÷, ca dao cña d©n téc.. II.ChuÈn bÞ:. - GV: Soạn bài , Chuẩn bị thêm một số câu tục ngữ về chủ đề trên. - Häc sinh:ChuÈn bÞ bµi.. III Tổ chức các hoạt động dạy học. * Hoạt động 1:Kiểm tra bài cũ. - GVkiÓm tra sù chuÈn bÞ cña häc sinh. * Hoạt động 2: Giới thiệu bài. Tôc ng÷ lµ mét thÓ lo¹i v¨n häc d©n gian. Nã ®­îc vÝ lµ'' kho b¸u cña kinh nghiÖm vµ trí tuệ dân gian vô tận''. Tục ngữ có nhiều chủ đề. Để giúp các em có được những hiểu biết về nh÷ng kinh nghiÖm cña nh©n d©n. H«m nay chóng ta cïng ®i t×m hiÓu nh÷ng c©u tôc ng÷ vÒ thiên nhiên và lao động sản xuất. * Hoạt động 3:Bài mới. Hoạt động của GV. ? Em hiÓu thÕ nµo lµ tôc ng÷? - GV: ph©n tÝch kh¸i niÖm tôc ngữ trên 3 phương diện:Hình thøc, néi dung, sö dông.(sgk.6). H§cñaHS. Nội dung cần đạt I. §äc- TiÕp xóc v¨n b¶n. * Kh¸i niÖm tôc ng÷.. - hs đäc chó thÝch. - Nªu ý hiÓu. - GV nêu yêu cầu đọc: Giọng đọc chËm r·i, râ rµng, chó ý c¸ch ng¾t nhÞp, vần trong câu HS nghe. - GV: đọc mẫu một lần. §äc bµi - Học sinh đọc bài, nhận xét. * §äc.. 1. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Trần Thúy Hoàn - Trường THCS Thanh An. hs quan s¸t chó thÝch sgk.4 ? Mau là gì ? Cần là gì ?. Giáo án văn 7. * Tõ khã. * T×m hiÓu cÊu tróc.. ? Cã thÓ chia 8 c©u tôc ng÷ thµnh mÊy nhãm? Dùa vµo ®©u em ph©n chia nh­ vËy?Hãy gọi tên Tr×nh bµy các nhõm đó? ý kiÕn. - Chia thµnh 2 nhãm: + 4 c©u ®Çu lµ tôc ng÷ nãi vÒ thiªn nhiªn. + 4 C©u sau lµ nh÷ng c©u nãi vÒ lao động sản xuất. - GV để hiểu nội dung các câu tục ngữ trên → phần II II. §äc hiÓu v¨n b¶n. 1. Nội dung: a. Tục ngữ về thiên nhiên: §äc bµi - Gọi 1 học sinh đọc 4 câu đầu. * C©u1. Nghe - GV:đọc câu 1. ? Quan s¸t c©u tôc ng÷ cho biÕt mçi vÕ c©u nãi g×? Tháng năm .Tháng mười - Gv:Th¸ng 5 vµ th¸ng 10 tÝnh Trả lời theo âm lịch. Do nước ta ở trên đường xích đạo nên khi trái đất quay theo trục nghiêng đã làm cho mùa hè ngày dài đêm ngắn và mùa đông thì ngược lại. - Suy nghÜ ? ý nghÜa cña c¶ c©u tôc ng÷? - Tháng năm đêm ngắn, ngày dài. tr¶ lêi. - Tháng mười: Đêm dài ngày ngắn. ? Câu tục ngữ trên được đúc rút tõ c¬ së thùc tÕ nµo? - GV từ KN thực tế xem (t)qua mặt trời, thời tiết của nhân dân ta, tháng 5 nắng ráo mặt trời mọc sớm lặn muộn; tháng 10 trời âm u, mặt trời lặn sớm, ngày ngắn ? Câu tục ngữ được diễn đạt qua nghệ thuật đặc sắc nào.Giá trị Ph¸t hiÖn của cách dùng từ ngữ đó? ? Cỏc biện phỏp nghệ thuật trờn nghệ thuật. - >Cách đối, nói quá, vần lưng. 2. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Trần Thúy Hoàn - Trường THCS Thanh An. Giáo án văn 7. có tác dụng gì? Nªu dụng. tác. =>Làm nổi bật sự trái ngược giữa đêm và ngày của mùa đông và mùa hè.. ? Câu tục ngữ trên ®­îc ¸p dông Độc lập trả - Người nông dân vận dụng vào việc trong thùc tÕ nh­ thÕ nµo? s¾p xÕp c«ng viÖc cµy cÊy thêi vô. lêi. - Lịch làm việc mùa đông và mùa hạ kh¸c nhau. * C©u 2. - Gọi học sinh đọc câu 2. ? Gi¶i thÝch nghÜa cña tõ '' Mau''; "vắng "? - Mau :nhiều,dày - Vắng : ít, thưa Ph¸t hiÖn ? C©u tôc ng÷ nãi vÒ ®iÒu g×? tr¶ lêi. - Tối đến nhìn trời nhiều sao thì ngày h«m sau sÏ n¾ng. NÕu trêi Ýt sao th× -GV: §©y chØ lµ những phán đoán h«m sau sÏ m­a. trong kinh nghiÖm d©n gian nªn độ chính xác không cao.Vỡ ngày xưa đất nước ta còn nghèo chưa có đài, ti vi để nghe dự báo thời tiết nên nhân dân thường nhìn - Liªn hÖ, sao để dự báo thời tiết më réng. ? CÊu t¹o chia vÕ cña c©u tôc ng÷ đối xứng có ý nghĩa gì? ? Trong thực tế đời sống kinh nghiÖm nµy ®­îc ¸p dông nh­ -Trả lời thÕ nµo? - §äc bµi. - Gọi học sinh đọc câu 3. ? Em hiÓu nh­ thÕ nµo vÒ côm tõ ý hiÓu ''R¸ng mì gµ''? ? NghÜa cña c©u tôc ng÷ lµ g×? - GV: Ngµy x­a nhµ ë cña nh©n dân ta thường làm bằng tre nứa, lá cho nên mọi người thường. - Nhấn mạnh sự khác biệt về sao để ®o¸n thêi tiÕt. - Lµm cho c©u tôc ng÷ dÔ nãi, dÔ nghe, dÔ nhí... - Biết trước được thời tiết để chủ động trong c«ng viÖc h«m sau. * C©u 3. - R¸ng mì gµ cã nhµ th× gi÷.. - S¾c mµu vµng mì gµ xuÊt hiÖn ë phÝa ch©n trêi. - T×m hiÓu - >Khi ch©n trêi xuÊt hiÖn s¾c mµu ý nghÜa. vµng mì gµ th× sắp có bão, gió to ph¶i chống đỡ nhà cho chắc chắn.. 3. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Trần Thúy Hoàn - Trường THCS Thanh An. Giáo án văn 7. dùng cây để gia cố thêm cho mái nhà khỏi bị bốc, khỏi đổ trước søc giã m¹nh. ? C¸ch nãi cña c©u tôc ng÷ cã g× So s¸nh - C©u nãi gåm 2 vÕ cã vÇn dÔ thuéc, dÔ gièng víi c¸c c©u trªn? ? C©u tôc ng÷ trªn truyÒn cho ta Nªu kinh nhí. kinh nghiÖm g×? nghiÖm. - >Kinh nghiÖm nh×n trêi mµ ®o¸n thời tiết để chủ động trong công việc. * C©u 4. - GV: đọc câu 4. - Th¸ng 7 kiÕn bß, chØ lo l¹i lôt ? C©u tôc ng÷ nµy cã mÊy vÕ? Ph¸t hiÖn. - C©u tôc ng÷ cã 2 vÕ. Gi¶i thÝch nghÜa cña tõng vÕ. Gi¶i thÝch. + KiÕn bß ra nhiÒu vµo th¸ng 7 + Lo sÏ cßn lôt n÷a. - tr¶ lêi. ? Câu tục ngữ đã nêu điều gì? => KiÕn bß ra nhiÒu vµo th¸ng 7( ¢m lÞch) sÏ cßn lôt n÷a. ? Nh­ vËy kinh nghiÖm nµo ®­îc rót ra tõ c©u tôc ng÷? - ThÊy kiÕn bß ra nhiÒu vµo th¸ng 7 th× th¸ng 8 cßn m­a nhiÒu. - Đây cũng là 1 kinh nghiệm dự đoán thời tiết để phòng chống lũ lụt của nhõn dõnta. Dân gian đã trông kiến để dự đoán hiện tượng lò lôt đó là những hiện tượng nhỏ trong tự nhiên để rút ra những nhận xét to lớn b. Nh÷ng c©u tôc ng÷ vÒ kinh nghiÖm trong lao động sản xuất. - Gọi học sinh đọc 4 câu tục ngữ - §äc bµi. cuèi. * C©u 5. - GV: đọc câu 5. ? Gi¶i thÝch nghÜa cña c¸c tõ: Gi¶i thÝch. ''Tấc đất, tấc vàng''. TÊc: §¬n vÞ ®o diÖn tÝch đất=1/10 thước tức 2,4m2( Tấc B¾c bé) hay 3,2 m( TÊc Trung bé). Tấc đất : chỉ 1 mảnh đất rất nhỏ Tấc vàng :chỉ 1 lương vàng lớn quí giá vô cùng.Vµng lµ kim lo¹i quÝ ®­îc ®o b»ng c©n tiÓu li. ? C©u tôc ng÷ nµy cã ý nghÜa nh­ Nªu ý thÕ nµo? - Câu tục ngữ đã lấy cái rất nhỏ so sánh nghÜa. với cái rất lớn để nói giá trị của đất. - >§Êt quÝ h¬n(như) vµng. 4. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Trần Thúy Hoàn - Trường THCS Thanh An. Giáo án văn 7. ? Tại sao lại nói đất quí như vàng -thảo luận bàn (1') - vì đất nuôi sống con người, đất là nơi người ở, là nguồn tài nguyên thiên nhiên vô tận, trong lđ và trong chiến đấu ta đã phải đổ bao mồ hôi xương máu mới có đất và bảo vệ được đất. Đọc truyện ngụ ngôn của La Phông Ten ta sẽ bắt gặp câu chuyện về gia tài của người cha để lại cho các con chôn dưới lòng đất đó là đât đai và Lđ vì thế ND ta có câu: " Ai ơi..........hoang Bao nhiêu...........bấy nhiêu" - nghe ? H×nh thøc cña c©u tôc ng÷ ng¾n gọn trong 2 vế đối có tác dụng - Th«ng tin nhanh, nªu bËt gi¸ trÞ cña NhËn xÐt g×? đất, dễ nói, dễ nhớ, dễ nghe. ? Từ đó người nông dân muốn Nªu t¸c nhÊn m¹nh ®iÒu g×? - Giá trị của đất đai trong cuộc sóng dông. lao động và sản xuất. ? Câu tục ngữ được vận dụng trong trường hợp nào ? - Đề cao giá trị của đất và phê phán hiện tượng lãng phí đất. - Gọi học sinh đọc câu 6. - Gi¶i thÝch c¸c tõ h¸n viÖt trong c©u tôc ng÷. Gi¶i thÝch.. ? NghÜa cña c©u tôc ng÷ lµ g×?. * C©u 6. - NhÊt canh tr×, nhÞ canh viªn tam canh ®iÒn.. - NhÊt, nhÞ, tam: 1,2,3. - Canh: Canh( Cµy, cÊy, cuèc, xíi) - Tr×: ao - Viên: Vườn tược. - Điền: Ruộng đất. Nªu ý hiÓu => HiÖu qu¶ kinh tÕ mµ nhµ n«ng thường làm. Nuôi cá là có lãi nhất sau đến là làm vườn thứ ba là làm ruộng.. ? Bµi häc ®­îc rót ra tõ c©u tôc ng÷ lµ g×? Suy nghÜ, tr¶ lêi. -> Bài học về việc làm ăn của người n«ng d©n ph¸t triÓn nhÊt lµ nu«i c¸, - tuy nhiên bài học này không nu«i t«m vµ trång c©y ¨n qu¶. phải lúc nào cũng đúng mà phải tùy vào ĐK tự nhiên ở mỗi vùng miền. 5. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Trần Thúy Hoàn - Trường THCS Thanh An. ? Trong thùc tÕ bµi häc nµy ®­îc ¸p dông nh­ thÕ nµo?. Giáo án văn 7. - HiÖn nay nghÒ nu«i c¸, nu«i t«m ë nước ta phát triển, mô hình V-A-C đó đem lại lợi ích kinh tế cao *C©u 7. Nhất nước, nhì phân, tam cần , tứ giống.. - GV: đọc câu 7. ? C¸c tõ nhÊt, nhÞ, tam, tø cã ý tr¶ lêi. nghÜa g×? - Thø nhÊt,thø 2,thø 3,thø 4. ? Câu tục ngữ muốn nói điều gì? nờu ý hiểu. - Thứ nhất là nước, thứ 2 là phân, thứ 3 chuyªn cÇn, thø 4 lµ gièng. - Khẳng định các yếu tố cần thiết đối với nghề nông vµ nhÊn m¹nh vai trß cña tõng yÕu tè trong nghÒ trång lóa. ? C¸ch sö dông phÐp liÖt kª cã Nªu t¸c - 4 yÕu tè c¬ b¶n cña nghÒ trång trät: t¸c dông g×? dông. Nước, phân, cần, giống. ? Kinh nghiÖm trång trät ®­îc độc lập trả đúc kết từ câu tục ngữ là gì? lêi. -> Trong làm ruộng phải đủ 4 yếu tố trên nhưng nước là yếu tố quan trọng - KN này được đúc rút từ KN nhÊt. trồng lúa nước của nhân dân ta đồng thời cũng được vận dụng vào quá trình trồng lúa để nâng cao năng suất * C©u 8. §äc bµi. - Gọi học sinh đọc câu 8. - NhÊt th× ,nh× thôc. ? Tõ th×, thôc cã ý nghÜa g×? Gi¶i nghÜa. - Th×:Thêi vô thÝch hîp nhÊt cho viÖc trång trät tõng lo¹i c©y. - Thôc: §Êt canh t¸c hîp víi viÖc trång trät. ? Ý nghĩa c©u tôc ng÷ trªn lµ g×? - tr¶ lêi. GV: Trong trồng trọt cần đạt 2 yếu tố trong đó thời vụ là yếu tố quan träng nhÊt . -> Thứ nhất thời vụ thứ 2 là đất canh ? Kinh nhiÖm nµy ®i vµo thùc tÕ tác. Gieo trồng phải đúng thời vụ cải NhËn xÐt. ngành nông nghiệp nước ta như tạo đất sau mỗi mùa vụ. thÕ nµo? - Được vận dụng vào sản xuất như : Tháng 2 trồng cà, tháng 3 trồng đỗ ; thứ 1 cày ải thứ nhì vãi phân 2 . Nghệ thuật : 6. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Trần Thúy Hoàn - Trường THCS Thanh An. Giáo án văn 7. ? Tõ 8 c©u tôc ng÷ võa häc, em nhận ra điều gì về cách diễn đạt cña tôc ng÷ (c¸ch nãi, h×nh ¶nh, Th¶o luËn kÕt cÊu) bàn (1') - Gọi đại diện trình bày. tr×nh bµy. - ng¾n gän, hµm xóc. Lêi Ýt mµ ý nhiÒu. - đối ý, đối lời - có vần điệu - lập luận chặt chẽ giàu h×nh ¶nh III. Tæng kÕt. ? Nêu nội dung, nghệ thuật của Kh¸i qu¸t *Ghi nhí SGK các câu tục ngữ trên? néi dung. ? Nh÷ng bµi häc rót ra tõ 8 c©u IV. LuyÖn tËp. tôc ng÷. 1.S­u tÇm mét sè c©u tôc ng÷ cã néi dung ph¶n ¸nh kinh nghiÖm cña nh©n dân ta về các hiện tượng mưa, nắng, b·o, lôt. 2. Hướng dẫn học sinh đọc phần đọc thªm s¸ch gi¸o khoa * Hoạt động 4 :Hoạt động nối tiếp. - Đối với hs khá giỏi: ? Phân biệt tục ngữ với thành ngữ và ca dao? ( SGV. 4,5) - Đối với hs trung bình yếu ? Tục ngữ là gì? - Häc ë nhµ: Häc thuéc 8 c©u tôc ng÷. Sưu tầm thêm một số câu tục ngữ cùng chủ đề trên. - Soạn: Chương trình địa phương( Phần văn và tập làm văn). 7. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span>