Bài soạn môn Ngữ văn 7 - Tiết 77: Tục ngữ về con người và xã hội

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Ngày soạn :11/1 /2008 Ngaøy daïy :13/1 /2008. Tuaàn 20 Tieát 77. I. MUÏC TIEÂU: Giuùp HS. - Hiểu nội dung, ý nghĩa và một số hình thức diễn đạt (so sánh, ẩn dụ, nghĩa đen và nghĩa bóng đặc biệt là hình thứuc rút gọn lập luận của các câu TN.) - Học thuộc lòng các câu TN. Sưu tầm được một số câu TN đồng nghĩa, trái nghĩa với các câu TN đã học. - GDHS yeâu caàu vaên hoïc daân gian. II. CHUAÅN BÒ CUÛA THAÀY VAØ TROØ: 1. Thaày: Thieát keá baøi giaûng. 2. Trò: Soạn bài, sưu tầm thêm tục ngữ về con người và xã hội. III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG: 1.Ổn định tổ chức: (1’) 2. KTBC: (4’) - Đọc thuộc và câu tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất đã học. Theo em caâu naøo hay nhaát? Saâu saéc nhaát? Vì sao? Caâu naøo deã hieåu nhaát? - Em có biết câu TN nào nói về địa phương mình không? Nếu biết hãy đọc lên và giải thích? Nếu không hãy đọc 3 câu TN mà em biết. 3. Bài mới: GV giới thiệu bài. Tục ngữ là những lời hay ý đẹp,là sự kết tinh kinh nghiệm,trí tuệ của nhân dân qua bao đời.Ngoài những kinh nghiệm về thiên nhiên và lao động sản xuất,tục ngữ còn là kho bấu,những kinh nghiện dân gian về con người,xã hội.Dưới hình thức những lời nhận xét,khuyên nhủ,tục ngữ truyền lại những bài học bổ ích,vô giá trong cách nhìn nhận giá trị con người,trong cách học,cách sống và ứng xử hằng ngày. TG 5’. HOẠT ĐỘNG CỦA GV VAØ HS. NOÄI DUNG. HOẠT ĐỘNG 1: HDHS ĐỌC, GIẢI THÍCH TỪ KHÓ. I. ĐỌC, TÌM HIỂU CHÚ THÍCH.. GV. Yêu cầu 2, 3 HS đọc văn bản. Chú ý giọng đọc cần chậm rãi, rõ ràng, ngắt nhịp giữa hai vế đối trong câu. GV. Đọc mẫu,HS đọc văn bản theo HD của GV. HS khác laéng nghe vaø nhaän xeùt. GV. Cho HS tìm hiểu chú thích trong SGK kết hợp khi tìm hiểu từng câu cụ thể. 28’. HOẠT ĐỘNG 2. TÌM HIỂU VĂN BẢN H. Em hãy xác định đề tài tổng quát của chùm tục ngữ và caáu truùc phaân tích? HS. Đây là nhóm tục ngữ nói về giá trị con người và những phẩm chất tốt đẹp mà con người cần có về cuộc sống trong saïch, tinh thaàn hoïc hoûi, loøng nhaân aùi vaø loøng bieát ơn. Có thể chia thành 2 nhóm nhỏ để phân tích. HS.Tìm hieåu caâu TN 1. Lop7.net. II. TÌM HIEÅU VAÊN BAÛN.. Caâu 1: Một mặt người bằng mười maët cuûa..

<span class='text_page_counter'>(2)</span> H. Em hiểu thế nào về các từ mặt người và mặt của? HS. Không phải là cái mặt con người hay mặt ngoài của của cải mà là nói đến “ sự có mặt của con người và của cải, sự giàu có…” Ta hay nói: + Người làm ra của. + Con người còn của. + Người sống đống vàng. H. Cách dùng từ “mặt” trong câu tục ngữ là dùng từ đồng aâm hay chuyeån nghóa? ( Chuyeån nghóa ). H. Pheùp so saùnh trong caâu naøy goïi laø pheùp so saùnh gì? HS. So sánh cân bằng có tính đại lượng: Một > < người.  Khẳng định sự quý giá của con người so với của cải. H. Câu TN này thường được sử dụng trong trường hợp nào? HS. Phê phán những người coi của cải quý hơn con người, thể hiện triết lý sống của nhân dân. Đặt con người lên trên mọi của thứ của cải vật chất. HS phaân tích caâu TN 2..  Đặt con người lên trên mọi thứ của cải vật chất. Ví duï: Người sống hơn đống vaøng.. Caâu 2:. H. Câu tục ngữ này có ý nghĩa gì? Nghĩa đen và nghĩa Caùi raêng, caùi toùc laø goùc boùng? HS. Nghĩa đen: Răng, tóc là một trong những bộ phận quan con người. trọng của cơ thể con người. Nghĩa bóng: Răng tóc thể hiện một phần hình thức của con người và góp phần tạo nên vẻ đẹp của con người.  Khuyên nhủ, nhắc nhở mọi người phải biết giữ H. Câu tục ngữ trên có thể được sử dụng trong các trường gìn răng cho sạch đẹp, hợp nào? Đưa ra câu tục ngữ tương tự? thể hiện cách đánh giá, H. Cách so sánh ở câu tục ngữ này khác gì với câu 1? bình phẩm con người qua HS. Dùng từ “là” có tính khẳng định hơn. một phần hình thức đó. GV khaùi quaùt 2 caâu TN treân: TN tôn vinh giá trị con người và khuyên con người biết cách làm đẹp ở các phương diện hình thứuc quan trọng.. HS tìm hieåu caâu TN 3:. Ví duï: Moät yeâu toùc boû ñuoâi gaø. Hai yeâu raêng traéng nhö ngaø deã thöông. Caâu 3:. H. Câu tục ngữ này có ý nghĩa (nghĩa đen, nghĩa bóng)? HS. Câu tục ngữ gồm 2 vế, đối rất chỉnh, 2 vế cùng diễn đạt moät yù, boå sung vaø laøm saùng toû nghóa cho nhau. Nghĩa đen: Dù đói vẫn phải ăn uống sạch sẽ, dù sạch vẫn phaûi aên maëc cho thôm tho. Nghóa boùng: Duø ngheøo khoå, thieáu thoán vaãn phaûi soáng trong saïch, khoâng vì ngheøo maø laøm ñieàu xaáu xa, toäi loãi. H. Những trường hợp nào nên sử dụng câu TN này? HS. Dù nghèo khổ vẫn phải giữ gìn phẩm chất trong sạch cuûa mình. Lop7.net. Đói cho sạch, rách cho thôm.  Khuyên nhủ, nhắc nhở con ngươig dù trong hoàn caûnh khoù khaên thieáu thoán vẫn phải giữ gìn nhân cách, giáo dục con người phải có lòng tự trọng. Ví duï:.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Giấy rách phải giữ lấy lề. No nên bụt, đói nên ma. Caâu 4:. H. Tìm những câu TN tương tự?. HS tìm hieåu caâu TN 4. H. Các em có nhận xét gì về cấu tạo của câu tục ngữ này? HS. Câu tục ngữ vừa có 4 vế vừa đẳng lập, vừa bổ sung cho nhau. + Điệp từ “học” lập 4 lần vừa nhấn mnạh vừa mở ra những điều con người cần phải học. H. Em hieåu yù nghóa cuûa veá 1 vaø veá 2 nhö theá naøo? HS. Cách ăn uống, nói năng thể hiện trình độ văn hoá, nếp sống, tính cách, tâm hồn của con người. Ăn nói đều phải coù ngheä thuaät, coù mñ, vì theá aên cuõng phaûi hoïc, noùi cuõng phaûi hoïc. H. YÙ nghóa cuûa veá 3 vaø 4 laø gì? GV gợi ý: Cuốn kể chuyện thành ngữ, tục ngữ. NXB khoa hoïc XH, Haø Noäi 1988 vieát: “… Các cụ kể rằng, ở Hà Nội trước đây có một số gia đình giàu sang thường gọi bước chấm vào lá chuối xanh, đặt vaøo moät caùi chen xinh baøy leân maâm. Laù chuoái töôi gioøn dễ gãy rách khi gập gói, dễ bật tung khi mở. Người gói phải khéo tay mới gói được. Người ăn phải biết mở gói nước chấm sao cho khỏi bắn tung toé ra ngoài chén, vào quần áo người ngồi bên cạnh. Biết gói, biết mở trong trường hợp này được coi là một tiêu chuẩn của con người khéo tay, lịch thiệp. Như vậy, để biết gói và mở nước chấm ra ăn đều phải học”. + “Học gói, học mở”: Học để biết làm, biết cách cử xử và giao tiếp với người khác.. H. Như vậy, câu tục ngữ muốn khuyên con người điều gì? H. Câu tục ngữ 3 và 4 nói đến phẩm chất gì trong lối sống của con người? HS. Con người cần phải giữ gìn phẩm chất trong sạch dù nghèo đói và phải học cách ăn nói, cư xử lịch sự, lịch thieäp. HS tìm hieåu caâu 5 + 6. H. Hai câu tục ngữ này có mâu thuẫn với nhau không? HS. Thảo luận, trả lời. Câu 6 không có nghĩa là thầy thua bạn, mà là ngoài học thaày coøn caàn phaûi hoïc theâm baïn, hoïc thaày coù khi khoâng thuận lợi bằng học bạn. Vì bạn luôn ở bên ta nên dễ gặp, deã hoûi, deã thoâng caûm. hoïc thaày laø quyeát ñònh nhöng neáu học thêm bạn thì càng tốt… Như vậy ý 2 câu tục ngữ không mâu thuẫn với nhau mà bổ sung cho nhau và vấn Lop7.net. Hoïc aên, hoïc noùi, hoïc goùi, học mở..  Con người muốn sống có văn hoá lịch sự đều phải học hỏi, rèn luyện để mọi hành vi ứng xử của mình đều chứng tỏ mình là người lịch sự, tế nhị, có văn hoá và nhân cách. Caâu 5: Không thầy đố mày làm neân. Caâu 6: Hoïc thaày khoâng taøy hoïc baïn.  Con người cần phải biết hoïc hoûi, hoïc thaày vaø hoïc baïn..

<span class='text_page_counter'>(4)</span> đề cao yếu tốt quyết định là “thầy”.. H. Em coù nhaän xeùt gì veà caùch laäp luaän khaùc nhau cuûa 2 caâu tục ngữ? HS. Caâu 5: Laäp luaän theo quan heä ñieàu kieän, keát quaû. Neáu khoâng thaày thì maøy khoâng theå laøm neân. Caâu 6. Laäp luaän theo quan heä so saùnh khoâng ngang baèng: Hoïc thaày khoâng baèng hoïc baïn. Theo nghóa bằng đã nói trên. GV. Khái quát câu 5+6: HS liên hệ với thực tế học tập. GV. Nêu một vài câu tục ngữ tương tự : ( Muốn sang thì bắt cầu kiều…., Nhất tự vi sư, bán tự vi sư). Caâu 7:. HSTìm hieåu caâu TN 7+8: H. Hai câu tục ngữ nói về phẩm chất gì của con người? (Loøng nhaân aùi vaø loøng bieát ôn). H. Tại sao nói câu 8 là câu tục ngữ sử dụng phép so sánh ngầm. Sự việc, sự vật được dùng để so sánh là gì? Phẩm chất được đưa ra so sánh là phẩm chất gì? HS. Dùng việc “ăn quả, trồng cây” và quan hệ của 2 sự việc đó để nói về lòng biết ơn của người hưởng thụ sản phẩm tinh thần và vật chất của xã hội đối với những người đã sáng tạo ra các sản phẩm đó.. Thương người như thể thöông thaân Caâu 8: Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.  Loøng nhaân aùi vaø loøng bieát ôn. Caâu 9:. HS tìm hieåu caâu TN9. H. Em hieåu (moät, moät caây, ba, ba caây) trong caâu TN laø gì? HS. Một, ba không có nghãi là trình tự số lượng đếm mà là “ít” vaø “soá nhieàu”. Moät caây laø “ít caây”, nghóa roäng laø “số ít” có thể là người, vật, việc. Ba cây là “nhiều cây”, nghĩa rộng là “số nhiều” (có thể là người, vật, việc).. Moät caây laøm chaúng neân non. Ba caây chuïm laïi neân hoøn nuùi cao.. H. Em hiểu thế nào về nghĩa từ “non” và “núi cao” ? HS. Đó có thể là việc lớn, thành công lớn, sự nghiệp lớn.. 3’. 3’. H. Em hiểu thế nào là từ “chụm” ? HS. Kết lại với nhau một cách gắn bó để từ nhiều trở thành moät. H. Aån dụ này có ý nghĩa ntn? Hoặc câu tục ngữ muốn khuyên răn con người điều gì? HS. Số ít không làm được việc gì. Số nhiều hợp lại làm nên việc lớn, sức mạnh đơn độc khó thành công, sức mạnh tập thể làm nên sự nghiệp. H. Nêu câu tục ngữ có hàm ý tương tự? + Đoàn kết là sức mạnh. + Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết. Lop7.net.  Ngheä thuaät aån duï.  Nêu lên một chân lí sức mạnh của sự đoàn kết..

<span class='text_page_counter'>(5)</span> + Thành công, thành công, đại thành công. ( Hoà Chí Minh ) HOẠT ĐỘNG 3: HDHS TỔNG KẾT.. GHI NHỚ: SGK/13. H. 9 câu tục ngữ trên có đề tài chung là gì? có đặc điểm ngheä thuaät chung nhö theá naøo? H. Giá trị chân lí của những câu tục ngữ đó? GV. Tổng kết toàn bộ quá trình phân tích khái quát theo ghi nhớ SGK/13. IV. LUYEÄN TAÄP.. HOẠT ĐỘNG 4: HDHS LAØM BAØI TẬP. Tìm tục ngữ đồng nghĩa và từ trái nghĩa với những câu tục ngữ ở bài 13 (Làm ở nhà). * Đồng nghĩa : 1. Người sống hơn đống vaøng. 2. Uống nước nhớ nguồn. * Traùi nghóa : 1. Của trọng hơn người. 2. Ăn cháo đá bắt.. 4. CUÛNG COÁ: (3’) - Đọc diễn cảm 9 câu tục ngữ. Nội dung và nghệ thuật của câu TN. - HS đọc ghi nhớ, qua bài học, em học tập được điều gì cho bản thân mình trong cuộc sống. 5. DAËN DOØ: (2’) - Học thuộc lòng ghi nhớ SGK/13 - Học thuộc 9 câu tục ngữ, tìm hiểu nội dung, ý nghĩa. - Đọc thêm và tim hiểu ý nghĩa của từng câu tục ngữ Việt Nam và tục ngữ nước ngoài trong SGK. Có thể so sánh xem chúng gần giữ với các câu tục ngữnào của nước ta? - Nghĩ và viết một đoạn văn có tình huống sử dụng câu tục ngữ 3 + 4. - Soạn bài: RÚT GỌN CÂU. + Theá naøo laø ruùt goïn caâu. Caùch duøng caâu ruùt goïn? + Xem các bài tập SGK/16,17,18. Đọc ghi nhớ SGK/16.. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span>