Chính sách thu hút vốn đầu tư nước ngoài vào Trung Quốc và khẳ năng vận dụng tại Việt Nam

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.34 MB, 210 trang )

(1)1. Lêi cam ®oan. T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c sè liÖu vµ trÝch dÉn nªu trong luËn ¸n lµ hoµn toµn trung thùc. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña luËn ¸n ch−a tõng ®−îc ng−êi kh¸c c«ng bè trong bÊt kú c«ng tr×nh nµo. Hµ néi, ngµy. th¸ng n¨m 2008. T¸c gi¶ LuËn ¸n. Ng« Thu Hµ.

(2) 2. Môc lôc lêi cam ®oan.........................................................................................................................................................................................................1 môc lôc ....................................................................................................................................................................................................................2 danh môc tõ viÕt t¾t .......................................................................................................................................................................................3 danh môc c¸c b¶ng biÓu.................................................................................................................................................................................4 Danh môc c¸c h×nh vÏ.....................................................................................................................................................................................5 Më ®Çu.......................................................................................................................................................................................................................6 CH¦¥NG 1: Lý LUËN CHUNG VÒ §ÇU T¦ n−íc ngoµI vµ chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi .................12 1.1. kháI niệm, hình thức và tác động của đầu t− n−ớc ngoàI.......................................................................................12 1.1.1. Kh¸i niÖm ®Çu t− n−íc ngoµi .................................................................................................................................................................12 1.1.2. C¸c h×nh thøc ®Çu t− n−íc ngoµi ............................................................................................................................................................12 1.1.3. Tác động của đầu t− n−ớc ngoài.............................................................................................................................................................17 1.1.4. Lý thuyÕt vÒ ®Çu t− n−íc ngoµi: ............................................................................................................................................................22 1.2. chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi ................................................................................................................................29 1.2.1. Kh¸i niÖm chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi....................................................................................................................................29 1.2.2. Mét sè lý thuyÕt vÒ chÝnh s¸ch thu hót §TNN ......................................................................................................................................29 1.2.3.. Néi dung chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi.....................................................................................................................................35 1.2.4. Tác động của chính sách thu hút vốn đầu t− đối với hoạt động ĐTNN...................................................................................................40 1.3. ¸p dông lý thuyÕt vµo nghiªn cøu chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi cña trung quèc .............41 tiÓu KÕt ch−¬ng I......................................................................................................................................................................................44 Ch−¬ng 2. chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi cña trung quèc - thµnh c«ng vµ h¹n chÕ ...............45 2.1. t×nh h×nh thu hót vèn §TNN cña Trung Quèc trong nh÷ng n¨m qua..................................................................45 2.2. chÝnh s¸ch thu hót vèn §TNN cña trung quèc...............................................................................................................58 2.2.1. Kh¸i qu¸t sù h×nh thµnh chÝnh s¸ch thu hót §TNN cña Trung Quèc......................................................................................................58 2.2.2. C¸c chÝnh s¸ch vÒ ®Çu t− n−íc ngoµi......................................................................................................................................................62 2.3 BµI häc kinh nghiÖm tõ chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµI cña Trung Quèc ............................105 2.3.1. Kinh nghiÖm thµnh c«ng......................................................................................................................................................................105 2.3.2. Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ch−a thµnh c«ng ......................................................................................................................................111 TiÓu KÕt ch−¬ng 2 ....................................................................................................................................................................................119 ch−¬ng 3: chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ë viÖt nam vµ C¸c gi¶I ph¸p vËn dông kinh nghiÖm cña trung quèc nh»m hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi cñaviÖt nam.....120 3.1. Kh¸I qu¸t qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nhËn thøc vµ quan ®iÓm vÒ ®Çu t− n−íc ngoµI cña ViÖt nam.....120 3.2. t×nh h×nh thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ë viÖt nam trong thêi gian qua. ..............................................122 3.2.1. §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi ..................................................................................................................................................................122 3.2.2. §Çu t− gi¸n tiÕp n−íc ngoµi .................................................................................................................................................................124 3.3. Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch thu hót §TNN vµo ViÖt nam trong thêi gian qua....................................................127 3.3.1. Chính sách về đảm bảo đầu t− cho các nhà ĐTNN..............................................................................................................................127 3.3.2. ChÝnh s¸ch vÒ c¬ cÊu ®Çu t−.................................................................................................................................................................128 3.3.3. ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t− vµo khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp, khu c«ng nghÖ cao vµ khu kinh tÕ më.......................................138 3.3.4. C¸c chÝnh s¸ch −u ®Fi tµi chÝnh............................................................................................................................................................139 3.3.5. ChÝnh s¸ch qu¶n lý vèn, tiÒn tÖ vµ tû gi¸ hèi ®o¸i ................................................................................................................................141 3.3.6. Nhóm chính sách tác động đến thu hút FII...........................................................................................................................................143 3.3.7. ChÝnh s¸ch c¶i thiÖn m«i tr−êng ®Çu t− ................................................................................................................................................145 3.3.8. Chính sách đất đai................................................................................................................................................................................147 3.3.9. Chính sách lao động.............................................................................................................................................................................148 3.3.10. Các quy định khác ............................................................................................................................................................................149 3.4. §¸nh gi¸ vÒ chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi cña ViÖt nam thêi gian qua ...........................150 3.4.1. Nh÷ng thµnh c«ng................................................................................................................................................................................150 3.4.2. Nh÷ng tån t¹i, h¹n chÕ cña hÖ thèng chÝnh s¸ch ®Çu t− n−íc ngoµi cña ViÖt Nam ...............................................................................151 3.5. Mét sè so s¸nh vÒ thùc hiÖn chÝnh s¸ch thu hót vèn §TNN cña Trung Quèc vµ ViÖt Nam ...................162 3.6. giải pháp vận dụng kinh nghiệm của trung quốc để hoàn thiện chính sách thu hút vốn đầu t− n−íc ngoµi vµo ViÖt nam ....................................................................................................................................................................166 3.6.1 Nhóm giải pháp về hoàn thiện hệ thống pháp luật: thực hiện hoàn thiện hệ thống luật pháp về ĐTNN một cách đồng bộ, minh bạch và có lộ trình theo đúng các cam kết khi Việt Nam gia nhập WTO trong việc thay đổi, bổ sung các quy định liên quan đến đầu t− n−ớc ngoài . .........................................................166 3.6.2. Thực hiện chính sách tập trung phát triển hạ tầng một số vùng, địa ph−ơng có lợi thế so sánh để thu hút đầu t− n−ớc ngoài lấy đà ph¸t triÓn c¸c vïng kh¸c ................................................................................................................................................................................168 3.6.3. Ban hành các chính sách −u đFi, khuyến khích và tạo điều kiện hạ tầng tốt nhất để thu hút ĐTNN vào lĩnh vực nghiên cứu và phát triÓn c«ng nghÖ cao........................................................................................................................................................................................169 3.6.4. Phát triển thị tr−ờng chứng khoán ổn định và bền vững để tạo kênh thu hút ĐTNN đặc biệt là đầu t− gián tiếp...................................170 3.5.5. Nhãm gi¶i ph¸p n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña m«i tr−êng ®Çu t− nh»m thu hót m¹nh mÏ §TNN. ......................................................171 3.5.6. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc .....................................................................................................................................177 3.5.7. Điều chỉnh chính sách đất đai tạo sự hấp dẫn đối với các nhà ĐTNN...................................................................................................179 TIÓU KÕt ch−¬ng 3 ....................................................................................................................................................................................181 KÕt luËn ..............................................................................................................................................................................................................182 Danh môc C«ng tr×nh cña t¸c gi¶ .......................................................................................................................................................184 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o ...............................................................................................................................................................185 phô lôc .................................................................................................................................................................................................................194.

(3) 3. Danh môc tõ viÕt t¾t. BOT/BTO/BT. Build - Operate - Transfer /Build -. X©y dùng - Kinh doanh - ChuyÓn. Transfer – Operate/Build - Transfer giao/X©y dùng - ChuyÓn giao - Kinh doanh/X©y dùng - ChuyÓn giao §TNN. §Çu t− n−íc ngoµi. FDI. Foreign direct investment. §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi. GDP. Gross Domestic Product. Tæng s¶n phÈm quèc néi. KCN. Khu c«ng nghiÖp. KCX. Khu chÕ xuÊt. KCNC. Khu c«ng nghÖ cao. MNEs. Multinational Enterprises. C¸c c«ng ty ®a quèc gia. MOFTEC. Ministry of ForeignTrade and. Bé Th−¬ng m¹i vµ Hîp t¸c kinh tÕ. Economic Cooperation NDT. §ång Nh©n d©n tÖ. OECD. Organization for Economic Co-. Tæ chøc hîp t¸c ph¸t triÓn kinh tÕ. operation and Development ODA. Official Development Aid. Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc. TRIMs. Trade Related Investment Measure. Hiệp định về các biện pháp đầu t− liên quan đến th−ơng mại. SAFE. Safe Association of Foreign. C¬ quan qu¶n lý ngo¹i hèi Trung Quèc. Exchange UNCTAD. United Nations Conference on. Héi nghÞ cña Liªn hiÖp quèc vÒ. Trade and Development. th−¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn. VAT. Value Added Tax. ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng. WTO. World Trade Organization. Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi.

(4) 4. Danh môc c¸c b¶ng biÓu Bảng 1.1: Một số nhân tố quyết định đến hình thức của hoạt động kinh doanh quèc tÕ ....................................................................................................... 26 B¶ng 2.1: Tæng vèn ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi vào Trung Quèc (1979 - 2008)........... 45 B¶ng 2.2: Sè l−îng c¸c c«ng ty niªm yÕt vµ cæ phiÕu ph¸t hµnh trªn thÞ tr−êng chứng khoán Trung Quốc đến năm 2006 .................................................. 50 B¶ng 2.3: Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp FDI 1980 - 2008 ......... 55 B¶ng 2.4: Tû träng c¸c quèc gia cã vèn ®Çu t− trùc tiÕp cao nhÊt (1986- 2007)...... 73 B¶ng 2.5: So s¸nh c¸c lÜnh vùc ®Çu t− n−íc ngoµi ®−îc tham gia tr−íc vµ sau khi gia nhËp WTO............................................................................................ 79 Bảng 2.6: Tiến trình về tự do hoá lĩnh vực dịch vụ và mức độ sở hữu sau khi Trung Quèc gia nhËp WTO....................................................................... 82 B¶ng 3.1: H×nh thøc ®Çu t− n−íc ngoµi ë ViÖt Nam................................................. 129 B¶ng 3.2: Tæng Vèn FDI vµo ViÖt Nam ph©n theo h×nh thøc ®Çu t− 1988 - 2008 ... 133 B¶ng 3.3: So s¸nh më cöa mét sè lÜnh vùc cña ViÖt Nam khi gia nhËp WTO ......... 135 B¶ng 3.4: Vốn FDI vào Việt Nam theo lĩnh vực ñầu tư (1988 - 2008) .................... 136 B¶ng 3.5: So s¸nh c¸c chÝnh s¸ch thu hót §TNN cña Trung Quèc vµ ViÖt Nam..... 163.

(5) 5. Danh môc c¸c h×nh vÏ H×nh 1.1: Nh÷ng yÕu tè t¹o nªn rñi ro chÝnh trÞ.........................................................31 H×nh 2.1: Vèn FDI vµo Trung Quèc tr−íc vµ sau khi gia nhËp WTO......................48 H×nh 2.2: Vèn FII vµo Trung quèc (1990 - 2002) .....................................................49 H×nh 2.3: Tû lÖ t¨ng tr−ëng cña GDP vµ vèn FDI tõ 1990 - 2007.............................52 Hình 2.4: Tỷ trọng vốn ĐTNN trên tổng tài sản cố định 1979 - 2004 ......................53 H×nh 2.5: Tæng kim ng¹ch XNK cña c¶ n−íc vµ c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi n¨m 2000 - 2008 .......................................................................................56 H×nh 2.6: Tû träng c¸c h×nh thøc §TNN ë Trung Quèc (1979 - 2007).....................70 H×nh 2.7: Vèn FDI thùc hiÖn cña c¸c n−íc ®Çu t− lín nhÊt vµo Trung Quèc tÝnh đến cuối năm 2007 ....................................................................................72 H×nh 2.8: Tû träng vèn FDI thùc hiÖn theo khu vùc 1985 - 2007 ............................78 H×nh 2.9: Cæ phiÕu ph¸t hµnh ë Trung Quèc giai ®o¹n 1999 - 2003.......................118 H×nh 3.1: Vèn ®Çu t− ®¨ng ký vµ thùc hiÖn (1991 - 2008) .....................................122 Hình 3.2: M−ời địa ph−ơng có vốn FDI lớn nhất (1988 - 2008) .............................124 H×nh 3.3: Vèn ®Çu t− gi¸n tiÕp vµo ViÖt Nam (2002 - 2007) ..................................126 H×nh 3.4: Tû träng vèn FDI vµo ViÖt Nam theo h×nh thøc ®Çu t− 1988 - 2008 .........133 H×nh 3.5: M−êi n−íc cã vèn ®Çu t− lín nhÊt ë ViÖt Nam (1988 - 2008) ...............137.

(6) 6. Më ®Çu 1. Tính cấp thiết của đề tài KÓ tõ khi xuÊt hiÖn c¸ch ®©y h¬n mét thÕ kû, tr¶i qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn đầy biến động và thay đổi nh−ng hoạt động đầu t− n−ớc ngoài (ĐTNN) vẫn kh«ng ngõng ph¸t triÓn; l−îng vèn ®Çu t− ra n−íc ngoµi cña c¸c nhµ ®Çu t− ngµy cµng t¨ng lªn m¹nh mÏ, h×nh thøc ®Çu t− ngµy cµng phong phó ®a d¹ng. Cã thÓ nãi, trong xu h−íng toµn cÇu ho¸ hiÖn nay trªn thÕ giíi, §TNN lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc kinh doanh kh«ng thÓ thiÕu ®−îc cña c¸c quèc gia khi më cöa và hội nhập. Đến cuối năm 2006, tổng vốn FDI của cả thế giới đạt 1.340 tỷ USD vµ dù kiÕn sÏ t¨ng lªn 1.600 tû USD vµo n¨m 2011. §TNN ®F vµ ®ang mang lîi Ých cho tÊt c¶ c¸c n−íc trªn thÕ giíi, c¶ n−íc nhËn ®Çu t− vµ n−íc ®i ®Çu t−. Lîi Ých lín nhÊt lµ viÖc bæ sung vµo n¨ng lùc vèn trong n−ớc phục vụ đầu t− mở rộng và phát triển kinh tế, đồng thời tạo điều kiện cho c¸c nhµ ®Çu t− ®a d¹ng ho¸ rñi ro vµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. Song song víi c¸c lîi Ých trªn, c¸c dßng vèn lu©n chuyÓn cßn gióp qu¸ tr×nh ph©n phèi nguån lùc trở nên hợp lý hơn trên phạm vi toàn thế giới và góp phần tăng tốc độ phát triển kinh tÕ cho c¸c n−íc. Chính phủ của các n−ớc đF và đang phát triển đều tìm cách thu hút ĐTNN th«ng qua chÝnh s¸ch tù do ho¸ th−¬ng m¹i vµ −u ®Fi ®Çu t− cña m×nh. Nh×n chung, l−îng vèn §TNN thu hót ®−îc phô thuéc vµo chÝnh s¸ch vµ m«i tr−êng của n−ớc nhận đầu t− cùng với môi tr−ờng quốc tế và khu vực, đặc biệt là các −u ®Fi vµ khuyÕn khÝch vÒ ®Çu t−. Nh÷ng chÝnh s¸ch liªn quan bao gåm viÖc duy tr× sự ổn định vĩ mô, cơ sở hạ tầng về tài chính và kỹ thuật, sự mở rộng của th−ơng mại quốc tế và minh bạch về chính trị. Ngoài ra để thêm hấp dẫn đối với các nhà ĐTNN, hầu hết chính sách ĐTNN đều h−ớng tới mục đích bảo vệ và nâng cao lợi Ých cña c¸c nhµ ®Çu t− Trung Quốc là đất n−ớc rộng lớn với hơn 1,3 tỷ ng−ời, tài nguyên thiên nhiên phong phú và lịch sử dân tộc rất lâu đời..

(7) 7 Sau khi Trung Quèc thùc hiÖn chÝnh s¸ch c¶i c¸ch vµ më cöa thu hót ĐTNN vào cuối năm 1978 với ph−ơng châm của nhà lFnh đạo Đặng Tiểu Bình “kh«ng ph©n biÖt mÌo tr¾ng hay mÌo ®en, miÔn lµ b¾t ®−îc chuét”, Trung Quèc đF rất thành công trong hoạt động thu hút ĐTNN. Từ năm 1992 đến nay, Trung Quốc luôn dẫn đầu các n−ớc đang phát triển và trong danh sách các n−ớc đứng đầu trên thế giới về thu hút ĐTNN. Để có đ−ợc thành quả đó, chính phủ Trung Quốc đF thực hiện chiến l−ợc trải thảm đỏ đón các nhà đầu t− bằng các chính sách và −u đFi đầu t− đặc biệt. Từ sau khi gia nhập Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµo th¸ng 12 n¨m 2001, Trung Quèc tiÕp tục thực hiện nhiều chính sách cởi mở, tạo thuận lợi hơn nữa đối với các nhà đầu t− và đF đạt đ−ợc hiệu quả cao thể hiện ở l−ợng vốn ĐTNN tăng tr−ởng mạnh mẽ c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng. ĐTNN đem lại tiền vốn, kỹ thuật, công nghệ và kỹ năng quản lý hiện đại cho Trung Quèc nªn ®−îc coi nh− chiÕc ch×a kho¸ vµng më cöa cho sù ph¸t triÓn kinh tế của đất n−ớc. Tuy nhiên, trên chặng đ−ờng mò mẫm làm “kinh tế thị tr−ờng” bên cạnh những thành công đạt đ−ợc, Trung Quốc không tránh khỏi những hạn chế nhất định. §èi víi nh÷ng n−íc cã xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp nh− ViÖt Nam, trong qu¸ tr×nh héi nhập, ĐTNN có vai trò hết sức quan trọng trong việc giải quyết vấn đề thiếu vốn, kỹ thuËt, kinh nghiÖm qu¶n lý. V× vËy, viÖc më réng thu hót §TNN ®F trë thµnh môc tiêu cơ bản, lâu dài và là hoạt động không thể thiếu đ−ợc đối với Việt Nam. Víi chÝnh s¸ch më cöa vµ lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c n−íc trªn thÕ giíi kh«ng phân biệt chính trị, màu da, hoạt động thu hút ĐTNN tại Việt Nam từ năm 1986 đến nay đF đạt đ−ợc những kết quả nhất định. ĐTNN đF góp phần thúc đẩy tăng tr−ởng kinh tế và giải quyết một số vấn đề bức xúc của xF hội. Tuy nhiên, so với c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn trong khu vùc, §TNN vµo ViÖt Nam cßn ch−a ®−îc lµ bao nh− sè l−îng ch−a nhiÒu, quy m« dù ¸n cßn nhá, c«ng nghÖ ®−a vµo ch−a thực sự là công nghệ cao. Vấn đề đặt ra là tại sao lại có tình hình nh− vậy? Các nguyên nhân tạo ra tình trạng đó gồm nguyên nhân chủ quan và khách quan nh−:.

(8) 8 luật pháp, chính sách về ĐTNN; môi tr−ờng đầu t−; sự ổn định hay bất ổn về kinh tế, chính trị, xF hội; các yếu tố thuộc về cơ sở hạ tầng; trình độ của đội ngũ lao động; những vấn đề thuộc về thủ tục hành chính. Trung Quèc lµ n−íc l¸ng giÒng “nói liÒn nói, s«ng liÒn s«ng” víi ViÖt Nam, có nhiều điểm t−ơng đồng với Việt Nam về địa lý tự nhiên, về phong tục, tập quán, văn hoá, chế độ chính trị, xF hội và đều có lý t−ởng chung là xây dựng đất n−ớc tiến lên Chủ nghĩa XF hội. Vì vậy, nghiên cứu những chính sách thu hút vèn §TNN mµ Trung Quèc ®F vµ ®ang thùc hiÖn, cïng nh÷ng thµnh c«ng vµ h¹n chÕ cña Trung Quèc trong lÜnh vùc nµy cã mét ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn quan trọng đối với các n−ớc đang phát triển nói chung và Việt Nam nói riêng. Từ đó có thÓ rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm quý b¸u vµ vËn dông mét c¸ch phï hîp trong viÖc tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thu hót vèn §TNN ë ViÖt Nam. Thích ứng với yêu cầu đó, tác giả lựa chọn vấn đề: “Chính sách thu hút vèn ®Çu t− n−íc ngoµi vµo Trung Quèc vµ kh¶ n¨ng vËn dông t¹i ViÖt nam” làm đề tài Luận án Tiến sĩ kinh tế, chuyên ngành Kinh tế thế giới và quan hệ kinh tế quốc tế (Kinh tế đối ngoại). 2. T×nh h×nh nghiªn cøu ĐTNN đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế của các quốc gia đặc biệt là các n−ớc đang phát triển Do vậy, nó đF trở thành đề tài nghiên cứu cña nhiÒu nhµ khoa häc c¸c n−íc. Nhận thức đúng tầm quan trọng của ĐTNN, chính phủ các quốc gia này lu«n ®−a ra nh÷ng chÝnh s¸ch, chiÕn l−îc nh»m thu hót dßng vèn §TNN. Trên thế giới các công trình nghiên cứu về ĐTNN đặc biệt là ĐTNN ở Trung Quèc ®F cã mét sè nh−: §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi vµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ ë Trung Quèc” cña Wu Yarui (1999) ; “§Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi - nghiªn cøu ë s¸u n−íc” cña Yaingqui vµ Annie Wei (2004) vµ mét sè nghiªn cøu kh¸c vÒ §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi (FDI) ë Trung Quèc cña Tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n−íc ph¸t triÓn (OECD). Tuy nhiªn, c¸c c«ng tr×nh nµy chñ yÕu tËp trung ph©n tích và đánh giá về thực trạng FDI ở Trung Quốc, không đi sâu vào phân tích về chÝnh s¸ch §TNN ë Trung Quèc..

(9) 9 ở Việt Nam, đF có một số đề tài, Luận án Tiến sĩ nghiên cứu về các khía c¹nh kh¸c nhau cña FDI ë Trung Quèc vµ ViÖt Nam nh− “ §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi vµo Trung Quèc” - LuËn ¸n TSKT cña TS. NguyÔn Kim B¶o (1996); “ Kinh nghiÖm thu hót vèn §TNN ë c¸c n−íc ASEAN vµ vËn dông vµo ViÖt Nam” - LuËn ¸n TSKT cña TS. NguyÔn Huy Th¸m ; Xu h−íng tù do ho¸ ®Çu t− trùc tiếp n−ớc ngoài: cơ hội và thách thức đối với thu hút đầu t− trực tiếp n−ớc ngoài vµo ViÖt Nam” - LuËn ¸n TSKT cña TS. NguyÔn ThÞ ViÖt Hoa (2006); §Ò tµi khoa häc cÊp Nhµ n−íc “ Khu vùc kinh tÕ cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi: VÞ trÝ, vai trò của nó trong nền kinh tế thị tr−ờng định h−ớng XHCN ở Việt Nam” do TS. NguyÔn BÝch §¹t chñ tr× . Ngoài ra còn có nhiều bài báo, tạp chí, đề tài nghiên cứu khoa học khác cũng nghiªn cøu vÒ FDI cña Trung Quèc vµ ViÖt Nam. Tuy nhiªn, theo t¸c gi¶ biÕt th× ch−a có công trình nào nghiên cứu một cách đầy đủ và có hệ thống về các vấn đề mà Luận án dự định nghiên cứu. Nh− vËy, cã thÓ nãi ®©y lµ LuËn ¸n TiÕn sÜ kinh tÕ ®Çu tiªn nghiªn cøu mét c¸ch toµn diÖn c¬ së lý luËn vÒ chÝnh s¸ch thu hót vèn §TNN cña Trung Quèc vµ rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cho ViÖt Nam trong viÖc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thu hót vèn §TNN. 3. Mục đích, đối t−ợng và phạm vi nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của luận án: nhằm giới thiệu một cách khái quát mét sè lý luËn chñ yÕu vÒ ®Çu t− n−íc ngoµi, chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t− n−íc ngoài để làm rõ động lực thực hiện đầu t− ra n−ớc ngoài và những nhân tố tác động đến quyết định lựa chọn địa điểm đầu t− của các công ty đa quốc gia cũng nh− c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p nh»m thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi cña chÝnh phñ c¸c n−íc nhËn ®Çu t−. LuËn ¸n sÏ tr×nh bµy nh÷ng thµnh tùu vÒ thu hót vèn §TNN mµ Trung Quốc đạt đ−ợc do đF và đang thực hiện những chính sách khuyến khích và hấp dẫn các nhà ĐTNN. Trên cơ sở đó rút ra những bài học thành công và ch−a thành c«ng trong thùc hiÖn chÝnh s¸ch thu hót §TNN cña Trung Quèc..

(10) 10 Luận án đồng thời phân tích, đánh giá về các chính sách thu hút ĐTNN ở Việt Nam, những thành công và hạn chế trong thực hiện chính sách đó trong thời gian qua. Trên cơ sở phân tích, đánh giá so sánh đó, Luận án sẽ đ−a ra một số biện pháp nhằm vận dụng kinh nghiệm của Trung Quốc để tiếp tục hoàn thiện chính s¸ch thu hót vèn §TNN vµo ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi. §èi t−îng nghiªn cøu: LuËn ¸n tËp trung nghiªn cøu chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi cña Trung Quèc vµ ViÖt Nam. Nh÷ng thµnh c«ng vµ h¹n chÕ của các chính sách này. Từ đó rút ra các kinh nghiệm thành công và hạn chế để ViÖt Nam hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch nh»m t¨ng c−êng thu hót vèn n−íc ngoµi vµo ViÖt Nam. Ph¹m vi nghiªn cøu: - Luận án nghiên cứu một số chính sách chủ yếu tác động đến hoạt động thu hót §TNN cña Trung Quèc nh− chÝnh s¸ch vÒ khu vùc ®Çu t−, lÜnh vùc ®Çu t−; chÝnh s¸ch −u ®Fi vÒ tµi chÝnh, thuÕ; chÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ tr−êng vèn, thÞ tr−êng chøng kho¸n; chÝnh s¸ch c¶i thiÖn m«i tr−êng, thùc tr¹ng vÒ §TNN vµo Trung Quốc và một số số liệu về ĐTNN để minh họa cho các chính sách. Thời gian nghiên cứu từ năm 1979 đến nay. - Mét sè chÝnh s¸ch thu hót vèn §TNN ë ViÖt Nam vµ nh÷ng thµnh c«ng và hạn chế của các chính sách này từ 1986 đến nay. Trong đó các chính sách và số liệu về đầu t− gián tiếp ở cả Trung Quốc và Việt Nam, luËn ¸n nghiªn cøu chñ yÕu vÒ ®Çu t− gi¸n tiÕp trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n. 4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Ph−¬ng ph¸p ®−îc sö dông trong nghiªn cøu lµ ph−¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö . C¸c ph−¬ng ph¸p cô thÓ nh− ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch, tổng hợp, thống kê và so sánh đối chiếu đ−ợc sử dụng trong Luận án để rút ra nh÷ng kÕt luËn cã tÝnh quy luËt vÒ c¸c hiÖn t−îng kinh tÕ. 5. Đóng góp của luận án: luận án sẽ có những đóng góp sau - Góp phần hệ thống hoá những vấn đề lý luận về ĐTNN và chính sách thu hót vèn §TNN..

(11) 11 - Phân tích, đánh giá thực trạng chính sách thu hút vốn ĐTNN của Trung Quèc vµ rót ra bµi häc, nh»m giíi thiÖu kinh nghiÖm thu hót vèn §TNN ë Trung Quốc để đóng góp vào sự lựa chọn b−ớc đi ngắn nhất cho chính sách thu hót vèn §TNN cña ViÖt Nam. - KiÕn nghÞ mét sè gi¶i ph¸p nh»m tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thu hót vèn §TNN ë ViÖt Nam. 6. KÕt cÊu cña LuËn ¸n Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, môc lôc vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, phô lôc; LuËn ¸n ®−îc tr×nh bµy trong 3 ch−¬ng: Ch−¬ng 1: Lý luËn chung vÒ ®Çu t− n−íc ngoµi vµ chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi. Ch−¬ng 2: ChÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi cña Trung Quèc, thµnh c«ng - h¹n chÕ. Ch−¬ng 3: ChÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ë ViÖt Nam vµ c¸c gi¶i ph¸p vËn dông kinh nghiÖm cña Trung Quèc nh»m hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi cñaViÖt Nam..

(12) 12. CH¦¥NG 1 Lý LUËN CHUNG VÒ §ÇU T¦ n−íc ngoµI vµ chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi 1.1. kháI niệm, hình thức và tác động của đầu t− n−ớc ngoàI 1.1.1. Kh¸i niÖm ®Çu t− n−íc ngoµi Quan hệ kinh tế quốc tế xuất hiện từ khi con ng−ời thực hiện hành vi trao đổi hàng hoá giữa các quốc gia. Đầu t− n−ớc ngoài (ĐTNN) là một hoạt động kinh kế đối ngoại ra đời muộn hơn các hoạt động kinh tế đối ngoại khác. Tuy nhiên, từ khi xuất hiện lần đầu tiên trên thế giới vào khoảng cuối thế kỷ XIX đến nay, hoạt động ĐTNN đF có nhiều biến đổi sâu sắc. Xu h−ớng chung là ngày càng tăng lên cả về sè l−îng, quy m«, h×nh thøc, thÞ tr−êng, lÜnh vùc ®Çu t− vµ thÓ hiÖn vÞ trÝ, vai trß ngµy cµng to lín trong c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Cã thÓ hiÓu: §TNN lµ mét qu¸ tr×nh di chuyÓn vèn tõ quèc gia nµy sang quèc gia kh¸c nhằm những mục đích, mục tiêu nhất định. Vốn ở đây phải đ−ợc hiểu theo nghĩa rộng và mục đích, mục tiêu đầu t− là kh¸ ®a d¹ng. Vèn §TNN cã thÓ ®−îc biÓu hiÖn d−íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau nh− bằng các loại tiền mặt, đất đai, thiết bị, các sáng chế, phát minh, bí quyết công nghệ, nhFn hiệu hàng hoá. Mục đích chủ yếu của hoạt động ĐTNN là các nhµ ®Çu t− thu ®−îc lîi Ých vÒ kinh tÕ. Ngoµi ra, lîi Ých vÒ chÝnh trÞ, v¨n ho¸ - xF hội cũng đ−ợc tính đến trong nhiều dự án đầu t−. Theo định nghĩa trong Luật Đầu t− của Việt Nam: ĐTNN là việc nhà đầu t− n−ớc ngoài đ−a vào Việt Nam vốn bằng tiền và các tài sản hợp pháp khác để tiến hành hoạt động đầu t− (Mục12 - Điều 3 - Luật đầu t− ngày 29-11-2005). 1.1.2. C¸c h×nh thøc ®Çu t− n−íc ngoµi §TNN ®−îc thùc hiÖn bëi c¸c lo¹i h×nh ®Çu t− chñ yÕu lµ: ®Çu t− trùc tiÕp vµ ®Çu t− gi¸n tiÕp..

(13) 13 1.1.2.1. §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi (FDI) FDI là hình thức đầu t− đ−ợc hiểu trên nhiều giác độ khác nhau: -. Xét về địa lý: Quỹ tiền tề quốc tế (IMF) đF đ−a ra định nghĩa về FDI là. h×nh thøc ®Çu t− ®em l¹i lîi Ých l©u dµi cho mét doanh nghiÖp khi thùc hiÖn ho¹t động sản xuất, kinh doanh tại một đất n−ớc khác . -. XÐt trªn khÝa c¹nh vÒ quyÒn së h÷u: FDI lµ lo¹i h×nh ®Çu t− n−íc. ngoµi mµ quyÒn sö dông g¾n liÒn víi quyÒn së h÷u tµi s¶n ®Çu t−. §Ó nhËn biÕt một hoạt động đầu t− cụ thể có phải là FDI hay không? mỗi n−ớc đều đ−a ra tiêu chuẩn xác định riêng. Ví dụ: phòng Th−ơng Mại của Mỹ xác định: nếu một nhà ®Çu t− Mü n¾m gi÷ Ýt nhÊt lµ 10% cæ phiÕu ghi danh hoÆc tµi s¶n t−¬ng ®−¬ng của một công ty n−ớc ngoài thì đ−ợc xác nhận đó là FDI [86]. -. XÐt trªn khÝa c¹nh l−u chuyÓn tµi s¶n: FDI lµ sù di chuyÓn vèn ®Çu t−. từ n−ớc đầu t− sang n−ớc nhận đầu t−. Trong tr−ờng hợp này thì các hoạt động ®Çu t− ë n−íc ngoµi ®−îc coi lµ ®Çu t− trùc tiÕp khi (1) c«ng ty trùc tiÕp sù qu¶n lý tài sản, cổ phiếu; (2) phần vốn đầu t− đó là một phần tài sản của công ty thực hiÖn ®Çu t− ë n−íc nhËn ®Çu t−. -. Xét về phạm vi hoạt động: FDI đ−ợc thực hiện chủ yếu d−ới dạng các. c«ng ty con hoÆc c¸c c«ng ty liªn doanh trùc thuéc c¸c c«ng ty ®a quèc gia. Do đó, FDI có thể đ−ợc định nghĩa là sự mở rộng phạm vi hoạt động sản xuất kinh doanh của các công ty đa quốc gia trên phạm vi quốc tế. Sự mở rộng đó bao gồm sù chuyÓn giao vèn, c«ng nghÖ, c¸c kü n¨ng s¶n xuÊt vµ bÝ quyÕt qu¶n lý tíi n−ớc tiếp nhận đầu t− để thực hiện quá trình sản xuất kinh doanh theo kế hoạch cña dù ¸n ®Çu t−. §Æc ®iÓm cña ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi: -. FDI lµ h×nh thøc chñ yÕu trong §TNN: xÐt vÒ xu thÕ vµ hiÖu qu¶ th×. FDI thÓ hiÖn râ h¬n sù chuyÓn biÕn vÒ chÊt l−îng trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi, g¾n liền với quá trình sản xuất trực tiếp, tham gia vào sự phân công lao động quốc tế theo chiều sâu và tạo thành cơ sở của sự hoạt động của các công ty xuyên quốc gia vµ c¸c doanh nghiÖp quèc tÕ..

(14) 14 -. FDI lµ h×nh thøc ®Çu t− b»ng vèn cña t− nh©n do c¸c chñ ®Çu t− tù. quyết định đầu t−, quyết định sản xuất kinh doanh và tự chịu trách nhiệm về lỗ lFi. H×nh thøc nµy mang tÝnh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. -. §©y lµ h×nh thøc chuyÓn giao lín vÒ vèn, kü n¨ng qu¶n lý vµ c«ng. nghÖ. Th«ng qua FDI, n−íc chñ nhµ cã thÓ tiÕp nhËn ®−îc c«ng nghÖ, kü thuËt tiªn tiÕn, häc hái kinh nghiÖm qu¶n lý cña c¸c n−íc ph¸t triÓn. C¸c h×nh thøc FDI chñ yÕu Theo tiªu chÝ tõ phÝa nhµ ®Çu t− vµ n−íc nhËn ®Çu t−: -. Trên giác độ của nhà đầu t− có thể chia FDI thành 3 loại:. •. §Çu t− theo chiÒu réng: lµ h×nh thøc ®Çu t− nh»m më réng s¶n xuÊt c¸c. s¶n phÈm t−¬ng tù víi s¶n phÈm ®F ®−îc s¶n xuÊt trong n−íc cña nhµ ®Çu t−. C¸c nhà đầu t− sử dụng hình thức đầu t− này để xây dựng các nhà máy sản xuất nh»m cung cÊp s¶n phÈm cho thÞ tr−êng n−íc nhËn ®Çu t−. •. §Çu t− theo chiÒu s©u: lµ h×nh thøc ®Çu t− nh»m sö dông c¸c nguån. nguyên vật liệu thô để sản xuất sản phẩm cung cấp cho cả thị tr−ờng n−ớc nhận ®Çu t− vµ n−íc ®Çu t−. •. §Çu t− theo c¶ chiÒu réng vµ chiÒu s©u.. -. Trên giác độ của n−ớc nhận đầu t−, FDI có thể phân chia nh− sau:. •. §Çu t− thay thÕ nhËp khÈu: lo¹i h×nh ®Çu t− nµy nh»m s¶n xuÊt c¸c lo¹i. hµng ho¸ mµ n−íc nhËn ®Çu t− th−êng ph¶i nhËp khÈu vµ chÞu ¶nh h−ëng cña dung l−îng thÞ tr−êng n−íc nhËn ®Çu t−. •. §Çu t− phôc vô xuÊt khÈu: h×nh thøc ®Çu t− nµy chñ yÕu lµ sö dông c¸c. loại nguyên vật liệu thô sản xuất sản phẩm để xuất khẩu sang n−ớc của các nhà ®Çu t− vµ c¸c n−íc kh¸c. Xét trên tiêu chí vốn góp và quản lý hoạt động, FDI trên thế giới hiện nay ®−îc thùc hiÖn d−íi 3 h×nh thøc ®Çu t− chñ yÕu: -. H×nh thøc liªn doanh: H×nh thøc nµy doanh nghiÖp ®−îc h×nh thµnh do. sù gãp vèn cña c¸c bªn thuéc c¶ n−íc ®Çu t− vµ n−íc nhËn ®Çu t−. Doanh nghiÖp liªn doanh ®−îc thµnh lËp cã t− c¸ch ph¸p nh©n trong ph¹m vi luËt ph¸p cña n−íc.

(15) 15 chñ nhµ. C¸c bªn cïng gãp vèn, cïng qu¶n lý ®iÒu hµnh, cïng ph©n chia lîi nhuËn vµ cïng chÞu rñi ro. Sö dông h×nh thøc ®Çu t− nµy phÝa n−íc nhËn ®Çu t− sÏ thu hót ®−îc c«ng nghÖ míi, häc tËp ®−îc kinh nghiÖm qu¶n lý, cã c¬ héi x©m nhËp thÞ tr−êng quèc tÕ. PhÝa chñ ®Çu t− sÏ thuËn lîi trong viÖc ®Çu t− x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, thuËn lîi trong viÖc tiếp thu văn hoá, phong tục, tập quán của n−ớc sở tại và quản lý lao động. -. Hợp tác kinh doanh trên cơ sở hợp đồng: Là hình thức phía n−ớc đầu t−. và n−ớc nhận đầu t− sẽ tiến hành ký hợp đồng hợp tác kinh doanh nh− hợp tác s¶n xuÊt ph©n chia lîi nhuËn, ph©n chia s¶n phÈm. Trong h×nh thøc ®Çu t− nµy, nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi cã thÓ lµ ng−êi cung cÊp phÇn lín hoÆc toµn bé vèn ®Çu t−. Phía n−ớc nhận đầu t− sẽ tham gia đóng góp về đất đai, nhà x−ởng hiện có hoặc còng cã thÓ tham gia gãp mét phÇn vèn. -. H×nh thøc doanh nghiÖp 100% vèn n−íc ngoµi: Lµ h×nh thøc chñ ®Çu. t− n−íc ngoµi cã thÓ thµnh lËp, trùc tiÕp qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh c«ng ty víi vèn ®Çu t− lµ 100% cña chñ ®Çu t−. Trong h×nh thøc nµy, n−íc nhËn ®Çu t− cho phÐp nhµ đầu t− n−ớc ngoài thuê đất, thuê nhân công, đào tạo cán bộ quản lý, kỹ thuật và tay nghÒ cho c«ng nh©n, toµn quyÒn ®iÒu hµnh xÝ nghiÖp, tù do kinh doanh trong khu«n khæ ph¸p luËt cña n−íc nhËn ®Çu t−. ë mçi n−íc nhËn §TNN, ®Çu t− trùc tiÕp ®−îc thÓ hiÖn d−íi nhiÒu h×nh thức khác nhau tuỳ thuộc khuôn khổ pháp lý của n−ớc đó, tuỳ thuộc lĩnh vực đầu t− vµ môc tiªu cña chñ ®Çu t−. Ngoµi c¸c h×nh thøc nªu trªn, c¸c n−íc cßn cho phÐp ®a d¹ng ho¸ c¸c ph−¬ng thøc ®Çu t− nh−: -. Ph−ơng thức Hợp đồng xây dựng - kinh doanh - chuyển giao (BOT),. Hợp đồng xây dựng - chuyển giao (BT): Những hình thức này th−ờng đ−ợc sử dụng đối với các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng nh− đ−ờng xá, cầu cống, công tr×nh c«ng céng. -. H×nh thøc hîp t¸c ph¸t triÓn: Lµ h×nh thøc hîp t¸c gi÷a chñ ®Çu t−. n−íc ngoµi víi n−íc nhËn ®Çu t− nh»m cïng khai th¸c, s¶n xuÊt mét sè s¶n phÈm.

(16) 16 liên quan đến nguồn tài nguyên thiên nhiên nh− hợp tác về khai thác dầu khí. Đặc điểm của hình thức hợp tác này là các dự án hợp tác th−ờng có độ rủi ro cao, vèn ®Çu t− lín vµ lîi nhuËn cao. Mỗi hình thức FDI đều có mặt mạnh và mặt hạn chế tuỳ theo tình hình thùc tÕ cña nhµ ®Çu t− vµ n−íc nhËn ®Çu t−. V× vËy, ng−êi ta ®F ®a d¹ng hãa c¸c hình thức đầu t−, nhằm đồng thời giải quyết nhiều vấn đề của mục tiêu hợp tác ®Çu t− nh−: kÕt hîp lîi Ých cña bªn ®Çu t− vµ bªn nhËn ®Çu t−. §Æc biÖt víi bªn nhËn ®Çu t−, cÇn kÕt hîp thùc hiÖn môc tiªu thu hót vèn víi ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Çu t− phï hîp víi c¬ cÊu chung cña nÒn kinh tÕ vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn tõng ngành, từng địa ph−ơng cũng nh− cả n−ớc. 1.1.2.2. §Çu t− gi¸n tiÕp n−íc ngoµi §Çu t− gi¸n tiÕp n−íc ngoµi (Foireign Indirect Investment): Lµ h×nh thøc đầu t− mà quyền sở hữu tách rời quyền sử dụng đối với một tài sản đầu t−. §Çu t− gi¸n tiÕp n−íc ngoµi (FII) gåm: ®Çu t− d−íi h×nh thøc mua cæ phÇn, cæ phiÕu, tr¸i phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ kh¸c trùc tiÕp trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n hoặc thông qua các định chế tài chính trung gian nh− quỹ đầu t− chứng khoán. §Æc ®iÓm cña ®Çu t− gi¸n tiÕp - Ng−êi ®Çu t− kh«ng trùc tiÕp tham gia vµo viÖc tæ chøc ®iÒu hµnh dù án đầu t−. Bên tiếp nhận đầu t− có quyền chủ động hoàn toàn trong kinh doanh. Nhà đầu t− chỉ quan tâm đến lợi tức hoặc sự an toàn của những chứng khoán mà hä ®Çu t− vµo. - §Çu t− gi¸n tiÕp cã tÝnh thanh kho¶n cao. Nãi c¸ch kh¸c lµ c¸c nhµ ®Çu t− có thể dễ dàng bán lại những chứng khoán của mình sở hữu để đầu t− vào nơi kh¸c víi tû suÊt lîi tøc cao h¬n. - §Çu t− gi¸n tiÕp mang tÝnh chÊt ng¾n h¹n. - Đầu t− gián tiếp còn có đặc tính bất ổn định và dễ bị đảo ng−ợc đặc biệt trên thị tr−ờng tài chính. Tính bất ổn định thể hiện ở việc đầu t− gián tiếp cung cÊp nh÷ng c¬ héi kinh doanh víi lîi nhuËn cao nªn sÏ thu hót c¸c nhµ ®Çu t− khiến cho thị tr−ờng tài chính nội địa hoạt động hiệu quả hơn. Tuy vậy, nếu.

(17) 17 điều này xảy ra th−ờng xuyên và quy mô ngày càng lớn thì sẽ có tác động tiêu cùc tíi hÖ thèng tµi chÝnh vµ nÒn kinh tÕ. - Sè l−îng cæ phÇn c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi ®−îc mua bÞ khèng chÕ ë mức độ nhất định tuỳ theo quy định trong luật đầu t− của từng n−ớc. Thông th−ờng số cổ phần này chiếm khoảng 10% đến 49% vốn điều lệ của doanh nghiệp. -. Nhµ ®Çu t− thu lîi nhuËn qua cæ tøc cña cæ phiÕu, lFi suÊt tr¸i phiÕu vµ c¸c. chøng kho¸n nî kh¸c. - C¸c nhµ ®Çu t− gi¸n tiÕp n−íc ngoµi cã thÓ lµ thÓ nh©n hoÆc c¸c tæ chøc nh− c«ng ty b¶o hiÓm, c¸c quü h−u trÝ, c¸c quü dù phßng b¶o hiÓm, c¸c quü t−¬ng hç. C¸c h×nh thøc ®Çu t− gi¸n tiÕp - C¸c nhµ ®Çu t− mua cæ phÇn do c¸c c«ng ty hoÆc c¸c tæ chøc tµi chÝnh của n−ớc nhận đầu t− phát hành trên thị tr−ờng nội địa bằng đồng bản tệ hoặc trên thị tr−ờng quốc tế bằng các đồng ngoại tệ mạnh nh− Đô la Mỹ, Euro, Yên. - C¸c nhµ ®Çu t− mua tr¸i phiÕu hoÆc c¸c chøng kho¸n nî kh¸c do chÝnh phủ hoặc các công ty của n−ớc nhận đầu t− phát hành trên thị tr−ờng nội địa bằng đồng bản tệ hoặc trên thị tr−ờng quốc tế bằng các đồng ngoại tệ mạnh nh− Đô la Mü, Euro, Yªn. 1.1.3. Tác động của đầu t− n−ớc ngoài Cũng nh− bất kỳ một hiện t−ợng kinh tế nào trong quá trình vận động và phát triển, đầu t− n−ớc ngoài gây ra những ảnh h−ởng nhất định đến nền kinh tế thÕ giíi nãi chung còng nh− nh÷ng n−íc tham gia vµo ®Çu t− gåm n−íc ®Çu t− vµ n−ớc nhận đầu t−. Việc xem xét, đánh giá mức độ ảnh h−ởng của nó sẽ giúp cho các n−ớc đặc biệt là các n−ớc đang phát triển trong vai trò của n−ớc tiếp nhận đầu t− hiÓu râ h¬n b¶n chÊt cña hiÖn t−îng nµy vµ t×m ra c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu nh»m khai th¸c mÆt tÝch cùc, h¹n chÕ nh÷ng ¶nh h−ëng tiªu cùc cã thÓ x¶y trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. 1.1.3.1. Tác động của đầu t− trực tiếp n−ớc ngoài Tác động đối với n−ớc nhận đầu t−: gồm có tác động tích cực và tiêu cực Tác động tích cực : -. TiÕp nhËn FDI sÏ ®em l¹i cho n−íc nhËn ®Çu t− mét nguån vèn lín cho. sự phát triển kinh tế, đặc biệt là đối với những n−ớc có sự hạn chế về nguồn vốn.

(18) 18 trong n−íc vµ c¸c c¬ héi t¨ng thªm vèn trªn thÞ tr−êng quèc tÕ mµ n−íc nhËn ®Çu t− kh«ng ph¶i lo g¸nh nÆng c«ng nî. H¬n n÷a, FDI cã kh¶ n¨ng thu hót nguån vèn trong n−íc vµo c¸c dù ¸n ®Çu t−. -. FDI ®i kÌm víi nh©n tè tÝch cùc vÒ chuyÓn giao bÝ quyÕt c«ng nghÖ, kü thuËt. hiện đại. Sự chuyển giao đó trực tiếp làm tăng năng suất lao động bằng c¸ch n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¸c nguån lùc. Cô thÓ, khi c¸c c«ng ty ®a quèc gia chuyển giao công nghệ và tài sản vô hình cho các công ty địa ph−ơng mà công ty có quan hệ kinh doanh. Bằng cách này sẽ giúp cho các công ty địa ph−ơng có điều kiện về máy móc thiết bị hiện đại để tăng năng suất lao động. Bên cạnh đó, việc chuyển giao công nghệ cũng có ảnh h−ởng một cách gián tiếp đến năng suất lao động của tất cả các công ty trong một khu vực kinh tế vì khi các công ty đa quốc gia thâm nhập vào khu vực kinh tế đó sẽ tạo nên môi tr−ờng c¹nh tranh m¹nh mÏ gi÷a c¸c c«ng ty trong néi bé khu vùc. - Th«ng qua viÖc t¹o “lîi Ých bªn ngoµi” dßng vèn FDI còng gi¸n tiÕp gãp phần nâng cao năng suất lao động. Thể hiện ở việc khi các công ty đa quốc gia thuê m−ớn nhân công tại địa ph−ơng đF tạo cơ hội cho những công nhân này n©ng cao ®−îc kü n¨ng vµ tri thøc cña hä, Trong tr−êng hîp hä kh«ng cßn lµm viÖc trong c¸c c«ng ty nµy, hä cã thÓ lµm viÖc mét c¸ch hiÖu qu¶ ë c¸c n¬i khác với vốn kỹ năng và tiến thức đF đ−ợc đào tạo và tích luỹ. - Đối với bất cứ một doanh nghiệp nào, yếu tố về kỹ năng quản lý đều có vai trò quan trọng đối với toàn bộ hoạt động của doanh nghiệp, và đây cũng là một trong nh÷ng tµi s¶n quan träng nhÊt mµ mét c«ng ty cã thÓ chuyÓn giao cho c¸c công ty khác. Thông qua hoạt động FDI, các n−ớc tiếp nhận đầu t− sẽ tiếp nhận ®−îc kü n¨ng, ph−¬ng ph¸p qu¶n lý tiªn tiÕn cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia. - Lợi ích đạt đ−ợc của các n−ớc nhận đầu t− từ các hoạt động nghiên cứu phát triển, thậm chí còn lớn hơn rất nhiều so với việc di chuyển vốn. Do đó, nhiÒu quèc gia tiÕp nhËn ®Çu t− khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty n−íc ngoµi thµnh lËp c¸c chi nh¸nh nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn ë n−íc hä..

(19) 19 - C¸c c«ng ty thuéc c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn khã hoÆc Ýt cã c¬ héi th©m nhập vào thị tr−ờng quốc tế. Hoạt động đầu t− n−ớc ngoài vào các n−ớc đang phát triển sẽ giúp cho các công ty địa ph−ơng tiếp cận với thị tr−ờng thế giới th«ng qua liªn doanh vµ m¹ng l−íi thÞ tr−êng réng lín cña hä. Cã thÓ nãi ®©y lµ một cách thức nhanh và có hiệu quả nhất giúp các công ty đó đến với thị tr−ờng n−íc ngoµi vµ thùc hiÖn kinh doanh quèc tÕ. - FDI cßn ®−îc sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ trong viÖc h×nh thµnh c¬ cÊu ngµnh, khu vùc. C¸c n−íc nhËn ®Çu t− ®F x©y dùng vµ giíi thiÖu c¸c dù ¸n gọi đầu t−, đ−a ra các −u đFi về đầu t− để khuyến khích các công ty n−ớc ngoài ®Çu t− vµo nh÷ng vïng vµ nh÷ng ngµnh mµ hä muèn ph¸t triÓn. §ång thêi t¹o điều kiện từng b−ớc khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên đất n−ớc, chuyển đổi c¬ cÊu kinh tÕ theo h−íng tÝch cùc, thóc ®Èy nÒn kinh tÕ h−íng ngo¹i vµ héi nhËp vào sự phân công lao động và hợp tác quốc tế. - FDI cßn t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, gi¶m bít l−îng ng−êi thÊt nghiÖp th«ng qua việc trực tiếp tạo ra việc làm cho ng−ời lao động của công ty và gián tiếp tạo ra việc làm cho những ng−ời lao động khác Tác động tiêu cực - Dòng vốn FDI vào các n−ớc đang phát triển có thể có tác động làm giảm tỷ lệ tiết kiệm và đầu t− nội địa. Tác động này xuất phát từ quyền lực thị tr−êng cña c¸c c«ng ty n−íc ngoµi vµ kh¶ n¨ng cña c¸c c«ng ty nµy trong viÖc sö dụng quyền lực đó nhằm thu lợi nhuận cao và chuyển ra n−ớc ngoài. Bằng các ph−¬ng ph¸p c¹nh tranh kh¸c nhau, c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia cã thÓ lµm ph¸ s¶n c¸c doanh nghiÖp trong n−íc nh»m chiÕm lÜnh thÞ tr−êng. - Với hoạt động chuyển giao công nghệ, các công ty n−ớc ngoài có thể trî gióp cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña n−íc nhËn ®Çu t−, nh−ng còng lµm cho n−ớc đó phụ thuộc vào sự vận động của dòng công nghệ của n−ớc ngoài. Bên cạnh đó, công nghệ đ−ợc chuyển giao cho các n−ớc đang phát triển có thể là nh÷ng c«ng nghÖ kh«ng phï hîp, ®F l¹c hËu vµ thuéc c¸c ngµnh g©y « nhiÔm m«i tr−êng..

(20) 20 - FDI vµo c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn th−êng cã xu h−íng lµm t¨ng sù ph¸t triển vốn đF không đồng đều giữa các ngành, các vùng và các khu vực kinh tế; làm tăng khoảng cách giàu nghèo trong xF hội; gây ra những thay đổi trong lối sèng, nÕp nghÜ cña ng−êi d©n n−íc nhËn ®Çu t− vµ gãp phÇn lµm “ch¶y m¸u chÊt x¸m“ do viÖc thu hót c¸c nhµ khoa häc cña n−íc nhËn ®Çu t− vµo c¸c trung t©m nghiªn cøu cña c¸c c«ng ty n−íc ngoµi. Những tác động tích cực và tiêu cực mà đầu t− n−ớc ngoài mang lại cho n−ớc nhận đầu t− cũng là vấn đề gây nhiều tranh cFi. Xét trên góc độ lý thuyết thuần tuý khó có thể khẳng định đ−ợc loại tác động nào chiếm −u thế mà tuỳ thuộc vào sự thay đổi của tình hình kinh tế của thế giới, khu vực, cũng nh− của tõng n−íc. NÕu nh− vµo nh÷ng n¨m cña thËp kû 70, nhiÒu n−íc ®ang ph¸t triÓn cho rằng các tác động tiêu cực của FDI mạnh hơn các tác động tích cực của nó. Nh−ng hiÖn nay, qua lîi Ých kinh tÕ mµ FDI ®em l¹i cho c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn đF cho thấy các tác động tích cực của FDI đang đóng vai trò chủ đạo trong phát triÓn kinh tÕ ë c¸c n−íc nµy. Tác động của FDI tới bản thân n−ớc chủ đầu t− FDI không chỉ ảnh h−ởng tới n−ớc nhận đầu t−, mà đối với bản thân n−ớc chủ đầu t− hoạt động này cũng có những ảnh h−ởng tích cực và tiêu cực nhất định. - FDI gãp phÇn lµm t¨ng tæng s¶n phÈm quèc d©n cña n−íc thùc hiÖn đầu t−, bằng sự đóng góp của các khoản lợi nhuận do đầu t− ở n−ớc ngoài chuyển về. Nó góp phần vào việc: mở rộng th−ơng mại, đặc biệt là xuất và nhập khẩu trong những ngành có ý nghĩa quan trọng đối với nền kinh tế, việc làm, thúc đẩy lÜnh vùc nghiªn cøu vµ triÓn khai c«ng nghÖ míi cña n−íc chñ ®Çu t−. Mét c¸ch tổng quát có thể thấy FDI là ph−ơng tiện không những để kích thích sự phát triển kinh tế mà còn để phục vụ cho các mục tiêu khác của n−ớc chủ đầu t−. - Tuy những ảnh h−ởng tiêu cực của dòng vốn FDI đối với các n−ớc chủ đầu t− ch−a đ−ợc khẳng định một cách chắc chắn, nh−ng những tác động đối với việc làm và thu nhập của ng−ời lao động trong n−ớc, việc suy giảm dòng vốn tiÕt kiÖm trong dµi h¹n, còng nh− viÖc mÊt ®i tÝnh c¹nh tranh cña hµng ho¸ s¶n xuất của các n−ớc đầu t− trên thị tr−ờng quốc tế cũng là những vấn đề cần đ−ợc xem xÐt hiÖn nay..

(21) 21 Hoạt động FDI có tác động nhất định đến cả n−ớc nhận đầu t− cũng nh− bản thân n−ớc đầu t−. Những tác động này mang cả tính tích cực lẫn tiêu cực, do đó mỗi n−ớc phải xem xét một cách thận trọng khi tham gia vào hoạt đồng đầu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi. Riªng víi c¸c n−íc tiÕp nhËn ®Çu t− cÇn ph¶i nghiªn cøu tình hình thực tế của n−ớc mình để có những đối sách phù hợp nhằm thu đ−ợc nhiều ích lợi từ việc tham gia vào hoạt động FDI và giảm mức tối đa những tác động tiêu cực do hoạt động này mang lại cho nền kinh tế - xF hội của đất n−ớc. 1.1.3.2. Tác động của đầu t− gián tiếp Tác động tích cực: - §Çu t− gi¸n tiÕp t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy thÞ tr−êng vèn ph¸t triÓn theo chiÒu s©u, t¨ng l−îng vèn ®Çu t− gióp doanh nghiÖp më réng vµ ph¸t triÓn ho¹t động sản xuất kinh doanh và ngân hàng quản lý đ−ợc rủi ro tài chính. - §Çu t− gi¸n tiÕp lµm t¨ng kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ hiÖu suÊt cña thÞ tr−ờng vốn nội địa, thúc đẩy các nhà đầu t− tiến hành các hoạt độngg nghiên cứu thị tr−ờng mới, do đó có thể làm cho nền kinh tế tăng hiệu quả sử dụng vốn và tốc độ phát triển kinh tế. - Đầu t− gián tiếp tạo điều kiện ổn định tiêu dùng thông qua mở rộng thị tr−ờng các công cụ tài chính nội địa, giúp cho các đối t−ợng hoạt động trong nền kinh tÕ x©y dùng kÕ ho¹ch tiªu dïng hîp lý. - §Çu t− gi¸n tiÕp gióp c¶i thiÖn kü n¨ng kinh doanh cña khu vùc tµi chÝnh. Tác động tiêu cực: - Do đặc tính thị tr−ờng và khả năng thanh toán cao, đầu t− gián tiếp có xu h−ớng kém ổn định hơn so với các hình thức đầu t− khác. - Nếu quản lý không hiệu quả sẽ gây ra tình trạng mất ổn định của hệ thống tài chính, làm gián đoạn hoạt động của thị tr−ờng vốn nội địa và các khó kh¨n kinh tÕ kh¸c. - Tạo sự bất ổn định trên thị tr−ờng tài chính và ngoại hối dẫn đến tình tr¹ng nî nÇn chång chÊt cña n−íc nhËn ®Çu t−. - Sù gia t¨ng m¹nh mÏ cña dßng vèn ®Çu t− gi¸n tiÕp sÏ lµm cho nÒn kinh tế dễ rơi vào tình trạng phát triển quá nóng với những đặc tr−ng cơ bản là tỷ giá hèi ®o¸i hoÆc l¹m ph¸t gia t¨ng [110, tr.125,]..

(22) 22 1.1.4. Lý thuyÕt vÒ ®Çu t− n−íc ngoµi Trong mấy thập kỷ qua, lý thuyết ĐTNN là một trong những vấn đề trung t©m cña nghiªn cøu ®Çu t− quèc tÕ. Víi c¸c ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn vµ môc tiªu nghiªn cøu kh¸c nhau, c¸c häc gi¶ ®F ®−a ra nhiÒu m« h×nh vµ quan ®iÓm lý thuyết về nguyên nhân hình thành và ảnh h−ởng của đầu t− n−ớc ngoài đến nền kinh tế thế giới, trong đó đặc biệt là các n−ớc đang phát triển. Đáp ứng mục đích nghiên cứu của luận án, một số lý thuyết kinh tế về đầu t− n−íc ngoµi ®−îc tr×nh bµy d−íi ®©y sÏ lµ nh÷ng c«ng cô gióp ph©n tÝch nh÷ng động lực thúc đẩy các tổ chức cũng nh− các nhà đầu t− cá nhân muốn đầu t− ra n−íc ngoµi d−íi c¶ hai h×nh thøc ®Çu t− trùc tiÕp vµ ®Çu t− gi¸n tiÕp vµ lý do vÒ sự lựa chọn địa điểm đầu t− của các nhà ĐTNN. 1.1.4.1. Lý thuyÕt Lùa chän lîi thÕ Lý thuyết này do John H. Dunning, giáo s− tr−ờng đại học Reading ở Anh ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn trªn c¬ së lý thuyÕt vÒ tæ chøc ngành nghÒ cña Stephen Hymer. Néi dung cña lý thuyÕt ®−îc t¸c gi¶ tr×nh bµy lÇn ®Çu tiªn ë Héi nghÞ chuyên đề của giải th−ởng Nobel về “Vị trí của hoạt động kinh tế quốc tế” tại Stockholm, Thuþ §iÓn n¨m 1976. Lý thuyÕt lùa chän lîi thÕ ®−a ra ba yÕu tè. lµ lîi thÕ vÒ. së h÷u. (ownership) hay là nội lực của một doanh nghiệp, lợi thế về vị trí ( location) đây là yếu tố quyết đinh địa điểm sản xuất và lợi thế về gắn kết nội bộ (internalization) của doanh nghiệp để trả lời cho ba câu hỏi "tại sao MNEs muốn đầu t− ra n−ớc ngoài, địa điểm nào đ−ợc MNEs lựa chọn đầu t− và MNEs thực hiÖn ®Çu t− nh− thÕ nµo?” [67, tr. 110]. Lîi thÕ së h÷u(O) - Quy m« cña doanh nghiÖp - NhFn hiÖu vÒ c«ng nghÖ vµ th−¬ng m¹i - HÖ thèng tæ chøc vµ qu¶n lý -. N¨ng lùc tham gia cung øng. - N¨ng lùc tiÕp cËn thÞ tr−êng vµ bÝ quyÕt c«ng nghÖ.

(23) 23 - C¸c c¬ héi vÒ tham gia thÞ tr−êng quèc tÕ nh− ®a d¹ng ho¸ rñi ro Lîi thÕ vÒ vÞ trÝ (L) - §Çu vµo vµ thÞ tr−êng - Giá lao động, chi phí nguyên vật liệu và chi phí vận chuyển giữa các n−ớc - Thái độ và chính sách của chính phủ n−ớc nhận đầu t− - C¬ së h¹ tÇng vÒ th−¬ng m¹i vµ luËt ph¸p - Ng«n ng÷, v¨n ho¸ vµ tËp qu¸n Lîi thÕ g¾n kÕt néi bé (I) - Giảm chi phí trong nghiên cứu, đàm phán và kiểm soát chi phí - Tránh đ−ợc các chi phí liên quan đến luật bản quyền - Tránh đ−ợc quy định về các loại giá - Giữ quyền kiểm soát đối với tài sản và bảo vệ sản phẩm của doanh nghiệp - Tr¸nh ®−îc hµng rµo thuÕ quan Lý thuyết Lựa chọn lợi thế đ−a ra những lý giải cơ bản về động lực thúc đẩy hoạt động ĐTNN. Lý thuyết này là cơ sở giúp cho các công ty đ−a ra những quyết định đầu t− và địa điểm đầu t− phù hợp với năng lực kinh doanh của công ty. 1.1.4.2. Lý luận về động lực thúc đẩy ĐTNN Lý thuyết về động cơ đầu t− ra n−ớc ngoài đ−ợc xây dựng và phát triển bởi rÊt nhiÒu nhµ kinh tÕ häc nh− Hymer, Kindleger, Heckscher, Ohlin, Casson, Vernon vµ Dunning. Trªn c¬ së c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu, Dunning ®F tæng kÕt thµnh bèn động lực thúc đẩy hoạt động ĐTNN. Đó là: “sự tìm kiếm tài nguyên, tìm kiếm thị tr−êng, t×m kiÕm nguån lùc vµ t×m kiÕm tµi s¶n chiÕn l−îc” [66, tr.92]. T×m kiÕm tµi nguyªn: Mục đích của các nhà đầu t− thực hiện ĐTNN là muốn tìm kiếm các nguồn tài nguyên phục vụ sản xuất, kinh doanh với chi phí rẻ hơn so với trong n−ớc để thu ®−îc lîi nhuËn lín h¬n còng nh− n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng ®ang cung cÊp s¶n phÈm vµ thÞ tr−êng míi trong t−¬ng lai. Cã ba lo¹i tµi nguyªn th−êng đ−ợc các nhà đầu t− tìm kiếm khi đầu t− vào một n−ớc nào đó gồm:.

(24) 24 - Thø nhÊt, tµi nguyªn thiªn nhiªn nh− lµ kho¸ng s¶n, nguyªn vËt liÖu th«, s¶n phÈm n«ng nghiÖp vµ nh÷ng tµi nguyªn cã h¹n. ViÖc sö dông c¸c tµi nguyên này sẽ giúp cho các nhà đầu t− giảm tối thiểu chi phí sản xuất đồng thời đảm bảo nguồn cung cấp nguyên vật liệu cho sản xuất. - Thø hai, MNEs t×m kiÕm c¸c nguån cung cÊp dåi dµo víi gi¸ rÎ còng nh− nguồn lao động lành nghề và không lành nghề. Các nhà đầu t− th−ờng chuyển nhà máy từ các n−ớc có chi phí lao động cao sang những n−ớc có chi phí lao động thấp. - Thø ba, nguån tµi nguyªn ®−îc c¸c nhµ ®Çu t− t×m kiÕm lµ n¨ng lùc vÒ kü thuËt, qu¶n lý doanh nghiÖp, chuyªn gia marketing hoÆc kü n¨ng tæ chøc qu¶n lý. T×m kiÕm thÞ tr−êng: T×m kiÕm, më réng thÞ tr−êng vµ tËn dông c¸c ®iÒu kiÖn tù do vÒ th−¬ng mại và thuế quan là động lực phổ biến thúc đẩy các công ty thực hiện đầu t− ra n−íc ngoµi. ë c¸c thÞ tr−êng míi næi, víi nh÷ng kh¸ch hµng lµ ng−êi cã thÓ mua ®−îc nh÷ng s¶n phÈm chÊt l−îng cao, ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn vµ hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t− tõ n−íc ngoµi. Việc tìm kiếm thị tr−ờng để đầu t− gồm cả những thị tr−ờng đF có hàng ho¸ cña doanh nghiÖp vµ nh÷ng thÞ tr−êng míi. Ngoµi ra, dung l−îng thÞ tr−êng tiÒm n¨ng vµ xu h−íng ph¸t triÓn t−¬ng lai cña thÞ tr−êng còng lµ mét lý do thóc ®Èy c¸c c«ng ty thùc hiÖn ®Çu t−. Trung Quèc víi thÞ tr−êng tiÒm n¨ng h¬n 1,3 tû d©n lu«n hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t−. T×m kiÕm c¸c nguån lùc: §éng lùc vÒ t×m kiÕm nguån lùc ®−îc dùa trªn cÊu tróc cña c¸c nguån tài nguyên đF có hoặc kết quả của việc tìm kiếm thị tr−ờng đầu t−. Mục đích t×m kiÕm nguån lùc cña MNEs lµ tËn dông c¸c lîi thÕ c¸c nguån lùc ®F cã nh− văn hoá, hệ thống kinh tế, chính trị và thị tr−ờng ở một số khu vực để tập trung s¶n xuÊt nh»m cung cÊp s¶n phÈm cho nhiÒu thÞ tr−êng kh¸c. Nguån lùc gåm hai lo¹i:.

(25) 25 - Thø nhÊt lµ viÖc tËn dông nh÷ng lîi thÕ kh¸c nhau ®F cã s½n vµ c¸c tµi s¶n truyÒn thèng ë c¸c n−íc. Sù ®Çu t− cña MNEs ë c¸c n−íc ph¸t triÓn vµ n−íc ®ang ph¸t triÓn lµ sù ®Çu t− vÒ tiÒn vèn, c«ng nghÖ vµ th«ng tin lµm gia t¨ng gi¸ trị của các hoạt động đầu t− và sau đó là lao động và tài nguyên thiên thiên. - Thø hai, t×m kiÕm nguån lùc cßn ®−îc thùc hiÖn ë c¸c n−íc t−¬ng tù vÒ hệ thống kinh tế và mức thu nhập, đồng thời cũng tận dụng những thuận lợi của qui m« nÒn kinh tÕ vµ sù kh¸c nhau vÒ thÞ hiÕu tiªu dïng cïng kh¶ n¨ng cung cÊp. §Ó viÖc t×m kiÕm nguån lùc ®−îc thùc hiÖn, c¸c thÞ tr−êng ®a biªn cÇn ®−îc më vµ ph¸t triÓn. VÒ thùc tÕ, t×m kiÕm nguån lùc d−êng nh− lµ sù c¹nh tranh cña c¸c c«ng ty toµn cÇu vÒ yÕu tè c¬ b¶n cña s¶n phÈm ®−îc ®−a ra thÞ tr−êng vµ kh¶ n¨ng ®a d¹ng hãa s¶n phÈm cña c«ng ty còng nh− kh¶ n¨ng khai th¸c lîi nhuËn trong s¶n xuÊt ë mét sè n−íc. T×m kiÕm tµi s¶n chiÕn l−îc: Lµ h×nh thøc xuÊt hiÖn ë giai ®o¹n cao cña toµn cÇu ho¸. Thùc hiÖn ®Çu t− với mục đích này, các công ty tìm kiếm khả năng nghiên cứu và phát triển. Các công ty có thể sử dụng tài sản của các công ty n−ớc ngoài để thúc đẩy mục tiêu chiến l−ợc dài hạn đặc biệt là cho việc duy trì và đẩy mạnh khả năng cạnh tranh quốc tế. Sự tìm kiếm này giúp khám phá những lợi thế đặc biệt hoặc lợi thế về marketing. H¬n thÕ n÷a, chiÕn l−îc vµ sù hîp lý ho¸ trong ®Çu t− ra n−íc ngoµi sẽ giúp các doanh nghiệp từng b−ớc cơ cấu lại tài sản nhằm đáp ứng mục tiêu kinh doanh. ChiÕn l−îc nµy nh»m cñng cè vµ n©ng cao søc m¹nh cña chiÕn l−îc c¹nh tranh l©u dµi. Tãm l¹i, qua c¸c ph©n tÝch trªn, chóng ta thÊy r»ng lý thuyÕt Lùa chän lợi thế đ−a ra các lý luận cơ bản về các động lực thúc đẩy các doanh nghiệp ĐTNN và Bốn động lực tìm kiếm của hoạt động ĐTNN của các doanh nghiệp đều nhằm mục đích cuối cùng là mở rộng thị tr−ờng, giảm chi phí, nâng cao khả năng cạnh tranh để tối đa hoá lợi nhuận trong sản xuất kinh doanh. Mối quan hệ giữa các động lực chính của nhà đầu t− và thuyết Lựa chọn lợi thế ®−îc tãm t¾t l¹i nh− sau:.

(26) 26 Bảng 1.1: Một số nhân tố quyết định đến hình thức của hoạt động kinh doanh quốc tế H×nh thøc kinh doanh quèc tÕ T×m kiÕm tµi nguyªn thiªn nhiªn. T×m kiÕm thÞ tr−êng. Lîi thÕ vÒ tµi s¶n së h÷u Vèn b»ng tiÒn, c«ng nghÖ, ph−¬ng tiÖn th©m nhËp thÞ tr−êng, tµi s¶n bæ sung. Vèn b»ng tiÒn, c«ng nghÖ, th«ng tin, kü n¨ng tæ chøc vµ qu¶n lý, nghiªn cøu ph¸t triÓn vµ kh¶ n¨ng kh¸c, tû lÖ c¸c nÒn kinh tÕ Ph−¬ng tiÖn th©m nhËp thÞ tr−êng, qui m« nÒn kinh tÕ, ph©n bố địa lý và nguồn lùc quèc tÕ cho ®Çu vµo. Lîi thÕ vÞ trÝ. Së h÷u vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ c¬ së h¹ tÇng, hÖ thèng thuÕ vµ c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch Nguyªn liÖu th«, lao động, dung l−îng thÞ tr−êng, chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ vÒ khuyÕn khÝch ®Çu t− n−íc ngoµi. Sù tËp trung vµo sản phẩm đặc biÖt, chi phÝ lao động thập và nh÷ng khuyÕn khÝch vÒ s¶n xuÊt cña chÝnh phñ n−íc nhËn ®Çu t− BÊt kÓ lo¹i nµo trong BÊt kÓ lo¹i nµo ba lo¹i trªn ®−a ra c¬ trong ba lo¹i trªn héi cho viÖc hîp lùc ®−a ra c«ng nghÖ, c¸c lo¹i tµi s¶n thÞ tr−êng vµ c¸c tµi s¶n kh¸c mµ c«ng ty cã. Lîi thÕ g¾n kÕt néi bé Đảm bảo sự ổn định cña c¸c nhµ cung cÊp víi gi¸ c¶ hîp lý; kiÓm so¸t c¸c thÞ tr−êng. Mong muèn gi¶m chi phÝ vÒ giao dÞch vµ th«ng tin, b¶o vÖ quyÒn t¸c gi¶.. Lµm gia t¨ng lîi Ých tõ qu¶n lý th−êng nguån lùc xuyªn cña nÒn kinh tÕ vµ kÕt hîp vÒ chiÒu s©u còng nh− ®a d¹ng ho¸ vÒ chiÒu réng cña nh÷ng nÒn kinh thÕ Sù qu¶n lý th−êng T×m kiÕm tµi xuyªn cña c¸c nÒn s¶n chiÕn l−îc kinh tÕ, t¨ng c−êng c¹nh tranh hoÆc lîi thÕ chiÕn l−îc, gi¶m thiÓu hoÆc ph©n t¸n rñi ro. Nguån: Dunning, Multinational enterprise and global economy (1993). T×m kiÕm.

(27) 27 1.1.4.3. Lý thuyÕt di chuyÓn vèn quèc tÕ Lý thuyÕt nµy chñ yÕu dùa trªn c¬ së ph©n tÝch m« h×nh Heckcher Ohlin Samuelson (HOS) để đ−a ra các nhận định về nguyên nhân của di chuyển vốn là có sự chênh lệch về tỷ suất lợi nhuận so sánh giữa các n−ớc, và sự di chuyển đó t¹o ra s¶n l−îng cho nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ c¸c n−íc tham gia ®Çu t−. M« h×nh HOS đ−ợc xây dựng dựa trên giả định: Hai n−ớc tham gia trao đổi hàng hoá hoặc đầu t− (n−ớc I và n−ớc II), hai yếu tố sản xuất (lao động-L và vốn-K), hai hàng hoá (X và Y) trình độ kỹ thuật sản xuất, thị hiếu và hiệu quả kinh tế theo quy mô ë hai n−íc nh− nhau, kh«ng cã chi phÝ vËn t¶i, can thiÖp cña chÝnh phñ, thÞ tr−êng hai n−íc lµ hoµn h¶o vµ kh«ng cã sù di chuyÓn c¸c yÕu tè s¶n xuÊt gi÷a các n−ớc. Với những giả định này, mô hình HOS phân tích tỷ lệ chi phí của các yÕu tè s¶n xuÊt ë hai n−íc I vµ II. Mô hình này đ−ợc Helpman và Sibert sử dụng để phân tích cơ sở hình thành đầu t− n−ớc ngoài. Theo giả định của các tác giả thì năng suất cận biên cña vèn cã sù kh¸c nhau gi÷a c¸c n−íc vµ theo quy m« kinh tÕ. Th«ng th−êng, n¨ng suÊt cËn biªn cña vèn thÊp ë n−íc d− thõa vèn vµ cao ë n−íc khan hiÕm vèn đầu t−. Tình trạng này dẫn đến xuất hiện di chuyển dòng vốn từ nơi d− thừa đến n¬i khan hiÕm nh»m tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. Cïng c¸c quan ®iÓm trªn, A Mac Dougall ®F gi¶i thÝch hiÖn t−îng ®Çu t− quèc tÕ tõ ph©n tÝch so s¸nh gi÷a chi phÝ vµ lîi Ých cña viÖc di chuyÓn vèn quèc tÕ. T¸c gi¶ cho r»ng, chªnh lÖch vÒ n¨ng suÊt cËn biªn cña vèn gi÷a c¸c n−íc lµ nguyên nhân dẫn đến l−u chuyển vốn quốc tế. Quan ®iÓm nµy ®−îc M. Kemp ph¸t triÓn thµnh m« h×nh Mac Dougall – Kemp. Theo đó, những n−ớc phát triển (d− thừa vốn) có năng suất cận biên cña vèn thÊp (Marginal productivity of capital) h¬n n¨ng suÊt cËn biªn cña vèn ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. V× thÕ xuÊt hiÖn dßng l−u chuyÓn vèn gi÷a hai nhãm n−íc nµy. Lý thuyết này có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển của các lý luận nh− lý thuyÕt vÒ danh môc ®Çu t−, lý thuyÕt vÒ thÞ tr−êng vèn..

(28) 28 1.1.4.4. Lý thuyÕt danh môc ®Çu t− (Porfolio theory) Bên cạnh các lý thuyết về FDI, hoạt động đầu t− gián tiếp cũng đ−ợc nhiều nhµ kinh tÕ häc nghiªn cøu. Lý thuyết danh mục đầu t− với việc sử dụng mô hình định l−ợng đF lý giải mục đích của hoạt động đầu t− này là ng−ời đầu t− sẽ lựa chọn các loại hình đầu t− gián tiếp ở n−ớc ngoài có thể đem lại lợi nhuận cao và đồng thời chấp nhận một mức rủi ro nhất định so với đầu t− trong n−ớc. Lý luận này ra đời là cuộc cách mạng trong quản lý tiền tệ, quản lý chất l−îng ®Çu t− vµ kh¶ n¨ng thu håi tiÒn tÖ. Tr−íc khi lý thuyÕt vÒ danh môc ®Çu t− gián tiếp ra đời, nhiều nhà đầu t− th−ờng nói về khả năng thu lợi cũng nh− rủi ro của đồng tiền họ bỏ ra đầu t− nh−ng không có công cụ tính toán chính xác. Lý thuyÕt nµy b»ng viÖc sö dông mét sè c«ng thøc vµ m« h×nh tÝnh to¸n ®F gióp cho ng−ời đầu t− tính toán đ−ợc một cách t−ơng đối chi tiết về lợi nhuận mà mình sẽ thu ®−îc khi bá ra mét kho¶n tiÒn ®Çu t− vµo c¸c cæ phiÕu vµ c¸c chøng kho¸n nî khác sau một thời gian nhất định. Cụ thể hơn đối với danh mục đầu t− chứng khoán, nhà kinh tế học đF đoạt gi¶i th−ëng Nobel, Harry Markowitz ®F ®−a ra Lý thuyÕt danh môc ®Çu t− hiÖn đại (Moder Porfolio theory) vào năm 1950. Theo lý thuyết này, các nhà đầu t− có thÓ tèi thiÓu hãa rñi ro thÞ tr−êng cho mét møc tû suÊt sinh lêi kú väng b»ng viÖc x©y dùng mét danh môc ®Çu t− phong phó vµ ®a d¹ng khi ®Çu t− chøng kho¸n. Lý thuyết danh mục đầu t− hiện đại đ−a ra ph−ơng châm giảm thiểu rủi ro đó là ‘đừng bỏ tất cả trứng vào một giỏ’. Lý thuyết này cũng thiết lập nên khái niệm ‘®−êng biªn hiÖu qu¶’. Mét danh môc ®Çu t− hiÖu qu¶ sÏ cã møc tû suÊt sinh lêi kú väng cho s½n vµ møc rñi ro lµ thÊp nhÊt. Rñi ro cao h¬n sÏ ®i kÌm víi møc sinh lêi cao h¬n. §Ó x©y dùng mét danh môc ®Çu t− thÝch hîp víi lý thuyÕt danh môc ®Çu t− hiện đại, các nhà đầu t− phải tính toán đ−ợc rủi ro/tỷ suất sinh lời của mỗi tài sản. Lý thuyết danh mục đầu t− hiện đại giúp cho các nhà đầu t− một ph−ơng ph¸p ®Çu t− cã kû luËt vµ hiÖu qu¶. V× vËy ngµy nay, lý thuyÕt nµy vÉn ®−îc sö dông réng rFi..

(29) 29. 1.2. chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi 1.2.1. Kh¸i niÖm chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi ChÝnh s¸ch thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi lµ mét bé phËn cña chÝnh s¸ch ®Çu t− n−íc ngoµi vµ n»m trong trong c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ xF héi cña mét quèc gia. ChÝnh s¸ch thu hót §TNN gåm mét hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch, c«ng cô vµ biện pháp mà Nhà n−ớc áp dụng tác động vào hoạt động đầu t− nhằm thu hút dòng vốn đầu t− từ n−ớc ngoài trong một thời kỳ nhất định. Chøc n¨ng: - KÝch thÝch dßng vèn ®Çu t− vµo trong n−íc. - §iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a c¸c h×nh thøc ®Çu t−, gi÷a c¸c ngµnh vµ vïng trong viÖc thu hót §TNN. 1.2.2. Mét sè lý thuyÕt vÒ chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi Lý thuyÕt vÒ chÝnh s¸ch thu hót §TNN lµ nh÷ng lý thuyÕt nªu lªn c¸c yÕu tè vÒ hÖ thèng chÝnh trÞ, luËt ph¸p vµ chÝnh s¸ch cña c¸c n−íc tiÕp nhËn ®Çu t− ảnh h−ởng đến quyết định đầu t− của các nhà ĐTNN. Đó cũng là sự lý giải về sự lùa chän ®Çu t− ë n−íc nµy mµ kh«ng ®Çu t− ë n−íc kh¸c cña c¸c nhµ ®Çu t−. Theo Vernon, chi phí lao động, −u đFi về thuế đóng vai trò quan trọng trong lý thuyết về lựa chọn địa điểm đầu t−. Điều này lý giải tại sao các công ty con cña c¸c c«ng ty n−íc ngoµi nhiÒu khi lùa chän ®Çu t− t¹i c¸c n−íc hoÆc khu vực ch−a phát triển thông qua những điều kiện −u đFi mà chính phủ các n−ớc đó ®−a ra cho c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi. Tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ (OECD) ®F nªu ra mét sè yÕu tè liªn quan đến quyết định đầu t− vào một n−ớc cụ thể nào đó của các nhà §TNN nh−: - Dung l−îng hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai cña thÞ tr−êng. - Chi phí nhân công và trình độ lao động. - Sự ổn định về chính trị..

(30) 30 - ChÝnh s¸ch cña chÝnh phñ vµ sù minh b¹ch cña hÖ thèng luËt ph¸p. - Độ sẵn sàng đáp ứng về cơ sở hạ tầng cho hoạt động sản xuất kinh doanh víi quy m« lín. 1.2.2.1. Lý luËn vÒ rñi ro chÝnh trÞ Nhà nghiên cứu kinh tế Green đF định nghĩa rủi ro chính trị là những hành động không chắc chắn, rõ ràng với yếu tố không dự kiến tr−ớc và không mong muốn của chính phủ hoặc các tổ chức khác gây ra tổn hại cho hoạt động của các nhµ ®Çu t− nh−: Sự can thiệp của chính phủ vào hoạt động của các doanh nghiệp thông qua những đạo luật đặc biệt hoặc chính sách của chính phủ đối các nhà đầu t− n−ớc ngoài nh−: sự sung công tài sản mà không có đề bù thoả đáng, sự can thiệp của chính phủ đến những hoạt động cụ thể của doanh nghiệp, sự cấm đoán trong việc thanh toán tiền tệ và sự phân biệt đối xử trong chính sách thuế hoặc các đòi hỏi độc đoán khác đối với các doanh nghiệp [73, tr.58]. Nh÷ng n¨m tr−íc ®©y nguy c¬ vÒ viÖc bÞ chÝnh phñ n−íc nhËn ®Çu t− t−íc đoạt quyền sở hữu đF tác động mạnh đến các nhà đầu t−. Đến gần đây, thay thế cho viÖc th¼ng thõng t−íc ®o¹t tµi s¶n, lµ nh÷ng chÝnh s¸ch nh»m k×m hFm ho¹t động của doanh nghiệp nh−: việc hạn chế hoặc đánh thuế cao đối với hoạt động chuyÓn lîi nhuËn vÒ n−íc, h¹n chÕ nguån ngo¹i tÖ trong thanh to¸n hoÆc c¸c chính sách phân biệt đối xử của n−ớc nhận đầu t−. Do vậy, các nhà ĐTNN luôn cè g¾ng nhËn râ ®−îc c¸c rñi ro tiÒm tµng do n−íc nhËn ®Çu t− mang l¹i. Nh×n réng h¬n, “rñi ro vÒ chÝnh trÞ cßn bao gåm c¶ c¸c yÕu tè vÒ kinh tÕ, xF hội và môi tr−ờng kinh doanh”[99, tr.43]. Đối với nhiều công ty, động lực tránh các rủi ro lớn hơn việc đạt đ−ợc lợi nhuận tối đa. Vì vậy, phân tích rủi ro về chÝnh trÞ trë thµnh mét phÇn cña kÕ ho¹ch chiÕn l−îc trong qu¸ tr×nh qu¶n lý cña c¸c MNE. Tuy nhiªn, rñi ro chÝnh trÞ sÏ gi¶m trong nh÷ng nÒn kinh tÕ n¬i mµ chính phủ thực hiện đổi mới theo định h−ớng thị tr−ờng và thực sự tạo ra những thay đổi trong hệ thống luật pháp và thuế. Rñi ro vÒ chÝnh trÞ thùc sù lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng ¶nh h−ởng đến thu hút ĐTNN..

(31) 31 Những yếu tố mang tính rủi ro về chính trị ảnh h−ởng đến ĐTNN đ−ợc Stevens (2000) tãm t¾t nh− sau: Sù kiÓm so¸t ngo¹i hèi vµ h¹n chÕ l−îng lîi nhuËn chuyÓn vÒ c«ng ty mÑ; sự mất giá của tiền tệ do sử dụng hệ thống tỷ giá cố định; những hành động đặc biệt của chính phủ ảnh h−ởng đến ĐTNN; thời gian một chính phủ cầm quyền; Ph¸p chÕ kh«ng phï hîp; khñng ho¶ng nî [103, tr.4] . Một nghiên cứu gần đây về sự lựa chọn đầu t− của 140 công ty hoạt động ë nhiÒu n−íc ®ang ph¸t triÓn do Wallace thùc hiÖn ®F ®−a ra kÕt qu¶ lµ chÝnh sách thuế đóng vai trò quan trọng trong quyết định lựa chọn địa điểm đầu t−. Đồng thời, bà cũng khẳng định “rủi ro chính trị cũng là yếu tố tác động đến quyết định lựa chọn địa điểm đầu t− của các công ty” [106, tr.15]. Rủi ro chính trị đối với c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi. H¹n chÕ chuyÓn vÒ n−íc. H¹n chÕ xuÊt khÈu dÇu má. H¹n chÕ chuyÓn tiÒn. Sự trao đổi không t−ơng xøng trong ®Çu t−. Néi chiÕn. MÊt m¸t do chiÕn tranh ë n−íc ngoµi. Sù t−íc ®o¹t. Thay đổi vÒ thuÕ. KiÓm so¸t giá cả nội địa. H¹n chÕ s¶n xuÊt. Nguån: Dan Haendel, Foreign investment and the management of Political risk 1979.. H×nh 1.1: Nh÷ng yÕu tè t¹o nªn rñi ro chÝnh trÞ.

(32) 32 1.2.2.2. Lý luËn vÒ chÝnh s¸ch ®Çu t− n−íc ngoµi cña n−íc nhËn ®Çu t− C¸c chÝnh s¸ch cña quèc gia vÒ §TNN bao gåm c¶ chÝnh s¸ch thóc ®Èy vµ hạn chế ĐTNN và đó là những yếu tố quan trọng để đánh giá mức độ thu hút §TNN cña mét n−íc. Hiện tại, nhiều n−ớc đang đ−a ra nhiều khuyến khích đối với các nhà ĐTNN khi đầu t− vào thị tr−ờng đó. Để thu hút ĐTNN, chính phủ n−ớc nhận đầu t− cã thÓ ®−a ra c¸c ®iÒu kiÖn sau: - Gi¶m thuÕ: gi¶m tû suÊt thuÕ xuÊt nhËp khÈu, khuyÕn khÝch t¸i ®Çu t−. - ¦u ®Fi tµi chÝnh nh− b¶o lFnh c¸c kho¶n vay. - Cung cÊp c¬ së h¹ tÇng nh− nhiªn liÖu, n¨ng l−îng víi gi¸ thÊp. - Thực hiện cải tổ, duy trì sự ổn định và minh bạch trong chính sách để giảm thiếu tệ nạn tham nhũng và trì trệ đối với ĐTNN. - Đ−a ra các điều kiện linh hoạt về tham gia góp vốn của các công ty địa ph−ơng.. Ngoµi ra, chÝnh phñ n−íc nhËn ®Çu t− cßn ®−a ra nh÷ng chÝnh s¸ch nh»m h¹n chÕ c¸c nhµ §TNN nh−: cÊm hoÆc h¹n chÕ §TNN vµo mét sè lÜnh vùc ®Çu t− hoặc một số khu vực, quy định yêu cầu các MNE phải tuyển dụng một số l−ợng nhất định lao động bản địa, giới hạn chuyển lợi nhuận về n−ớc. Theo kết quả nghiên cứu của mình, Agarwa đF khẳng định những điều kiện −u đFi có tác động giới hạn đối với hoạt động ĐTNN, nh−ng các nhà đầu t− lại quan tâm nhiều đến những rủi ro và các điều kiện bất lợi khi đ−a ra quyết định lựa chọn địa điểm đầu t−. Vì vậy, các điều kiện không khuyến khích đầu t− có tác động tới hoạt động ĐTNN hơn là các −u đFi đầu t−. Đối với các n−ớc đang phát triển, các quy định liên quan đến ĐTNN bao gồm nhiều chính sách trong nhiều lĩnh vực, trong đó chính sách về thuế và rào cản th−ơng mại là những công cụ hiệu quả nhất để kiểm soát và quản lý hoạt động của các công ty cũng nh− tác động khuyến khích hoặc hạn chế các nhà ĐTNN. ChÝnh s¸ch thuÕ Thuế là yếu tố quan trọng ảnh h−ởng đến việc lựa chọn địa điểm đầu t− FDI, đến vay m−ợn, giá cả, lợi tức và thanh toán bản quyền [79]. Khi một MNE.

(33) 33 quyết định lựa chọn đầu t− vào một n−ớc để mở rộng thị tr−ờng thì công ty cũng cã thÓ thùc hiÖn theo mét sè c¸ch nh−: - Thành lập văn phòng đại diện để nghiên cứu thị tr−ờng với tất cả chức n¨ng b¸n hµng. - Thành lập chi nhánh hoặc công ty con tại n−ớc đó H×nh thøc ®Çu t− mµ MNE lùa chän sÏ chÞu ¶nh h−ëng g¸nh nÆng thuÕ t¹i n−ớc đó. Các nhà đầu t− th−ờng lựa chọn những n−ớc có mức thuế nhẹ nhất để đầu t−. Có 3 loại thuế ảnh h−ởng đến ĐTNN là thuế khuyến khích đầu t−, tỷ suất thuế đối với doanh thu và thuế theo hiệp −ớc. Những khoản thuế khuyến khích có thể giảm bớt luồng tiền mặt bắt buộc đối với một dự án đầu t− và dẫn đến sẽ làm t¨ng gi¸ trÞ hiÖn t¹i thuÇn cña dù ¸n. Nhµ nghiªn cøu kinh tÕ Jun ®F ®−a ra c¸c kênh mà qua đó chính sách thuế tác động đến quyết định của các MNE nh−: Chính sách thuế đối với thu nhập chuyển ra n−ớc ngoài, chính sách này sẽ ảnh h−ởng trực tiếp đến khoản lợi nhuận chuyển về n−ớc của các doanh nghiệp FDI. Chính sách thuế đối với thu nhập tại trong n−ớc sẽ ảnh h−ởng trực tiếp đến lợi nhuận thuần của việc đầu t− trong n−ớc và những lợi nhuận liên quan đế đầu t− trong n−íc vµ n−íc ngoµi [83]. Slemrod (1989) ®F nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña chÝnh s¸ch thuÕ cña n−íc nhận đầu t− và n−ớc chủ đầu t− đến luồng FDI vào Mỹ và đ−a ra kết quả nghiên cứu về ảnh h−ởng tiêu cực của chính sách thuế đến ĐTNN ở Mỹ. Hartman (1985) ph©n biÖt gi÷a sù ph¸t triÓn vµ ch−a ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi và đF kết luận rằng tỷ suất thuế nội địa đối với thu nhập cả doanh nghiệp n−ớc ngoài cũng nh− là sự tồn tại của các loại thuế khác không nên để ảnh h−ởng trực tiếp đến sự phát triển của các doanh nghiệp n−ớc ngoài. Hµng rµo th−¬ng m¹i Sự can thiệp của chính phủ đối với nền kinh tế có thể ảnh h−ởng trực tiếp tới luồng vốn ĐTNN. Một trong những công cụ mà chính phủ dùng để can thiệp ở cả n−ớc đF phát triển và đang phát triển đó là hàng rào th−ơng mại. Nhiều nhà nghiªn cøu kinh tÕ ®F ®−a ra nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ sù ¶nh h−ëng cña hµng rào th−ơng mại của n−ớc nhận đầu t− đến việc thu hút ĐTNN..

(34) 34 Theo Yang (2000), “ĐTNN có mối quan hệ mật thiết với mức độ mở cửa của nền kinh tế và chịu ảnh h−ởng lớn của hàng rào th−ơng mại” [106]. Điều đó cã nghÜa lµ nÕu nÒn kinh tÕ kh«ng cã nhiÒu sù h¹n chÕ vÒ th−¬ng m¹i quèc tÕ th× cã thÓ thu hót ®−îc thªm nguån vèn §TNN. Thông qua khảo sát MNEs của Mỹ, Lall và Siddharthan đF khẳng định “hàng rào th−ơng mại đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy MNEs của Mỹ xây dựng các nhà máy ở n−ớc ngoài” [84]. Hollander cũng góp phần khẳng định gi¶ thuyÕt nµy, «ng chØ râ “viÖc thay thÕ xuÊt khÈu b»ng FDI ë c¸c c«ng ty cña Mỹ ngày càng nhiều khi n−ớc nhận đầu t− đ−a ra các hạn chế th−ơng mại để chèng l¹i sù c¹nh tranh cña hµng nhËp khÈu” [80]. Ngoµi ra, sù b¶o hé b»ng hµng rào th−ơng mại của các chính phủ n−ớc nhận đầu t− làm bùng nổ hoạt động ĐTNN và ĐTNN có thể trở thành công cụ để ‘tháo ngòi’ đối với sự đe doạ từ nh÷ng ng−êi theo t− t−ëng b¶o hé. Tóm lại : Những lý luận nêu trên đều nhấn mạnh vào việc trả lời cho câu hỏi: - §éng lùc ®Çu t− ra n−íc ngoµi cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia? - T¹i sao hä chän ®Çu t− vµo mét sè n−íc hoÆc khu vùc cô thÓ? Th«ng qua nhiÒu kÕt qu¶ nghiªn cøu, chóng ta cã thÓ tãm t¾t c¸c c©u tr¶ lêi nh− sau: - Ngoµi nhu cÇu t×m kiÕm, më réng thÞ tr−êng vµ c¸c nguån lùc th× sù æn định về chính trị và những chính sách −u đFi hoặc hạn chế thu hút ĐTNN là những yếu tố quan trọng ảnh h−ởng đến quyết định lựa chọn địa điểm đầu t− của c¸c nhµ §TNN. Qua c¸c lý luËn trªn chóng ta thÊy r»ng: §Çu t− ë ®©u, b»ng h×nh thøc nµo tr−ớc hết ở quyền lựa chọn của các nhà đầu t−; sự lựa chọn đó đ−ợc quy định bởi khả năng sinh lợi từ đồng vốn mà họ sẽ bỏ ra. Vì vậy các n−ớc muốn tiếp nhận ĐTNN phải tạo ra những điều kiện đáp ứng mục đích kiếm lợi nhuận của các nhà đầu t−. Xét cho cùng chính hiệu quả sử dụng vốn sẽ quy định khả năng huy động vèn. V× vËy, nÕu n−íc nµo t¹o ®−îc m«i tr−êng kinh doanh cã lFi cao sÏ thu hót ®−îc nhiÒu nguån vèn c¶ bªn trong vµ bªn ngoµi ..

(35) 35 Nghiên cứu những yếu tố là động lực thúc đẩy cũng nh− những yếu tố làm kìm hFm và hạn chế các nhà đầu t− là công việc vô cùng quan trọng đối với các nhà hoạch định chính sách ở các n−ớc nhận đầu t−. Sự hiểu biết sâu sắc về việc nhµ §TNN cÇn vµ tr¸nh g× sÏ gióp cho c¸c n−íc nhËn ®Çu t− x©y dùng ®−îc c¸c chÝnh s¸ch thu hót §TNN hiÖu qu¶ nhÊt. 1.2.3. Néi dung chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi §Ó t¨ng hÊp dÉn víi c¸c nhµ §TNN, n−íc chñ nhµ ®F sö dông c¸c chÝnh sách khác nhau để thu hút dòng vốn này. Các chính sách cơ bản th−ờng đ−ợc nhiều n−ớc sử dụng là: Chính sách đảm bảo đầu t−, chính sách khuyến khích đầu t− nh− chÝnh s¸ch c¬ cÊu ®Çu t−, chÝnh s¸ch hç trî vµ −u ®Fi vÒ tµi chÝnh, vµ mét số chính sách tác động gián tiếp trong thu hút đầu t−. Mức độ thông thoáng hợp lý và hấp dẫn của các chính sách này có ảnh h−ởng trực tiếp đến quyết định đầu t− của các nhà ĐTNN. 1.2.3.1. Chính sách đảm bảo đầu t− Trong quá trình thu hút ĐTNN, đảm bảo sở hữu cho các nhà ĐTNN luôn là vấn đề đ−ợc đặt ra hàng đầu đối với các n−ớc nhận đầu t−. Các n−ớc nhận đầu t− phải có những quy định cụ thể để đảm bảo quyền sở hữu về vốn và tài sản đầu t− của các nhà ĐTNN, đảm bảo về quyền không t−ớc đoạt, sung công hay quốc hữu hoá đối với tài sản hợp pháp của các nhà đầu t− để các nhà đầu t− có thể yên t©m khi ®Çu t−. Đảm bảo đền bù trong tr−ờng hợp tài sản của nhà đầu t− bị phá huỷ do những xung đột, khủng bố trong nội bộ n−ớc đó; những thiệt hại của nhà đầu t− liên quan đến rủi ro chính trị. Để thực hiện chính sách này, các n−ớc chủ nhà th−ờng quy định trong những văn bản pháp luật cao nhất của đất n−ớc nh− Trung Quốc và Việt nam có quy định trong hiến pháp và thực hiện ký các hiệp định đảm bảo đầu t− với các n−ớc đầu t−. Hiệp định này bao gồm nội dung cơ bản về không quốc hữu hoá, tịch thu tài sản của các nhà đầu t−, bồi th−ờng đầy đủ những thiệt hại về tài sản của họ trong tr−ờng hợp tài sản bị tr−ng dụng vào mục đích công cộng, cho phép.

(36) 36 c¸c nhµ ®Çu t− ®−îc tù do di chuyÓn lîi nhuËn, vèn ®Çu t− vµ c¸c tµi s¶n kh¸c ra khỏi biên giới sau khi làm đủ các nghĩa vụ tài chính đối với n−ớc nhận đầu t−. Tuy nhiªn bªn c¹nh khuynh h−íng tù do ho¸ vÒ ®Çu t−, c¸c n−íc nhËn ®Çu t− th−êng kh«ng muèn c¸c c«ng ty n−íc ngoµi së h÷u vèn qu¸ lín so víi ®Çu t− trong n−ớc. Vì vậy, các n−ớc nhận đầu t− đF đ−a ra những chính sách quy định các mức sở hữu vốn đối với các nhà ĐTNN. Các quy định về mức góp vốn tuỳ thuộc vào quan điểm, mục tiêu của mỗi n−ớc và th−ờng thay đổi theo từng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña n−íc nhËn vèn ®Çu t−. Mục đích của chính sách này nhằm chủ động kiểm soát các hoạt động của c¸c nhµ §TNN, ®iÒu chØnh hµi hoµ gi÷a §TNN vµ ®Çu t− trong n−íc. ChÝnh s¸ch sở hữu ảnh h−ởng lớn đến việc lựa chọn hình thức đầu t− của các nhà ĐTNN. §èi víi nhiÒu n−íc, møc së h÷u cña §TNN th−êng bÞ h¹n chÕ trong c¸c lÜnh vùc ®Çu t− nh¹y c¶m nh− dÞch vô ng©n hµng, b¶o hiÓm, b−u chÝnh viÔn th«ng và các lĩnh vực liên quan đến an ninh quốc phòng. VÝ dô nh− ë Hµn Quèc møc së h÷u 100% chØ cho phÐp trong mét sè tr−êng hîp cô thÓ; Trung Quèc trong thêi gian ®Çu më cöa thu hót §TNN ®F kh«ng cho phÐp c¸c nhµ §TNN ®−îc thµnh lËp c«ng ty 100% vèn n−íc ngoµi; ë Malaysia, hình thức sở hữu 100% vốn n−ớc ngoài chỉ đ−ợc áp dụng đối với lĩnh vực có xuất khẩu trên 80% sản phẩm; Singapore thì không hạn chế mức độ sở h÷u cña nhµ §TNN; ViÖt nam cßn h¹n chÕ h×nh thøc 100% vèn n−íc ngoµi trong mét sè lÜnh vùc nh− B−u chÝnh viÔn th«ng, ng©n hµng. 1.2.3.2. ChÝnh s¸ch vÒ c¬ cÊu ®Çu t− ChÝnh s¸ch nµy gåm cã chÝnh s¸ch vÒ khu vùc ®Çu t− vµ lÜnh vùc ®Çu t−. Trong chính sách này cần xác định rõ những địa bàn, những ngành và lĩnh vực mà nhà đầu t− n−ớc ngoài đ−ợc tự do đầu t−; những ngành, lĩnh vực đòi hỏi một số điều kiện nhất định khi đầu t− và những địa bàn, lĩnh vực đ−ợc khuyến khích, h¹n chÕ hoÆc cÊm ®Çu t−. ChÝnh s¸ch c¬ cÊu ®Çu t− cÇn ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh ®Çu t− vµ nh÷ng lo¹i h×nh ®Çu t− nµy cã phï hîp víi c¸c nhµ §TNN hay kh«ng?.

(37) 37 Việc quy định chính sách, cơ cấu đầu t− liên quan mật thiết với mở cửa thị tr−ờng, bảo hộ sản xuất cũng nh− các biện pháp đầu t− liên quan đến th−ơng m¹i quèc tÕ (TRIMs). 1.2.3.3. ChÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ c¸c c«ng cô khuyÕn khÝch tµi chÝnh ChÝnh s¸ch tµi chÝnh gåm chÝnh s¸ch thuÕ, chÝnh s¸ch hç trî tµi chÝnh cho c¸c doanh nghiÖp. C¸c khuyÕn khÝch tµi chÝnh nh−: −u ®Fi vÒ tû suÊt thuÕ mµ c¸c doanh nghiÖp §TNN ph¶i nép cho ng©n s¸ch nhµ n−íc, thêi gian miÔn thuÕ kÓ tõ khi doanh nghiÖp kinh doanh cã lîi nhuËn. Sau khi chÞu thuÕ nµy c¸c doanh nghiÖp có thể đ−ợc giảm thuế trong một thời gian nào đó. Ngoài ra, chính sách khuyến khích về thuế còn bao gồm việc thu hẹp đối t−ợng chịu thuế, cho phép khấu trừ c¸c chi phÝ hîp lý trong thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, cho phÐp chuyÓn lç, khÊu hao nhanh. Các doanh nghiệp thuộc địa bàn đặc biệt nh− khu chế xuất (KCX), khu c«ng nghiÖp (KCN), khu c«ng nghÖ cao (KCNC), khu vùc khã kh¨n ®ang ®−îc khuyÕn khÝch ®Çu t− ®−îc −u ®Fi vÒ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, thu nhËp c¸ nh©n,... C¸c doanh nghiÖp §TNN ®−îc tr¶ l¹i mét phÇn hoÆc toµn bé thuÕ lîi tức đF nộp nếu khoản lợi nhuận đó dùng để tái đầu t−. Để thúc đẩy sản xuất, doanh nghiệp ĐTNN đ−ợc giảm hoặc miễn thuế nhập khẩu đối với máy móc thiết bÞ dïng cho dù ¸n xuÊt khÈu; miÔn thuÕ nhËp khẩu, miễn thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các ngành đang đ−ợc khuyến khích phát triển, các dự án nghiên cứu phát triển và đào tạo tuyển dụng lao động. Ngoµi ra, chÝnh s¸ch tµi chÝnh cßn thÓ hiÖn qua viÖc cho phÐp tiÕp cËn c¸c nguồn lực tài chính nh− quỹ hỗ trợ phát triển, vay tín dụng −u đFi, hỗ trợ đào tạo vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ. 1.2.3.4. Chính sách tiền tệ và vốn liên quan đến đầu t− n−ớc ngoài ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ gåm: qu¶n lý c¸c c«ng cô ®iÒu hµnh tiÒn tÖ nh− tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc, lFi suÊt vµ tû gi¸ hèi ®o¸i cña mét quèc gia..

(38) 38 Chính sách tỷ giá liên quan đến các giao dịch ngoại hối hay việc đảm bảo cân đối ngoại tệ cho các doanh nghiệp ĐTNN hoặc các dự án quan trọng mà nguồn thu chủ yếu từ đồng tiền nội tệ; việc bảo lFnh hoặc đảm bảo chuyển vốn ra n−ớc ngoài; các quy định liên quan đến việc mở tài khoản ngoại tệ và sử dụng ngo¹i tÖ cña c¸c doanh nghiÖp §TNN. 1.2.3.5. ChÝnh s¸ch thÞ tr−êng vèn vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n Chính sách này liên quan đến việc huy động vốn, tham gia góp vốn của các doanh nghiệp ĐTNN trong quá trình hoạt đông sản xuất, kinh doanh; đăng ký, ph¸t hµnh vµ niªm yÕt cæ phiÕu cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr−êng chøng khoán; giao dịch liên quan đến các loại chứng khoán. Chính sách này tác động trực tiếp đến việc thu hút vốn đầu t− gián tiếp n−ớc ngoài. 1.2.3.6. Chính sách đất đai Chính sách này nhằm xác định quyền của các nhà ĐTNN trong quan hệ về sở hữu, sử dụng đất đai gồm: - Thời hạn thuê, giá cả thuê đất. - Miễn giảm tiền thuê đất. - Vấn đề về góp vốn bằng giá trị quyền sử dụng đất. Chính sách đất đai còn liên quan đến việc cho phép nhà ĐTNN đ−ợc mua, bán và sở hữu bất động sản, kinh doanh bất động sản đến đâu nh−: xây dựng nhà để bán, cho thuê; đầu t− phát triển các khu đô thị, khu vui chơi, giải trí; kinh doanh cơ sở hạ tầng các KCN, KCX, KCNC,... Chính sách đất đai đi liền với các chính sách quản lý kinh doanh các bất động sản này. 1.2.3.7. Chính sách lao động Các doanh nghiệp ĐTNN có đ−ợc phép tự do tuyển dụng lao động hay không và phải tôn trọng những nguyên tắc nào trong quan hệ giữa ng−ời lao động và ng−ời đi thuê lao động. Thông th−ờng chính sách lao động th−ờng quy định việc các nhà đầu t− −u tiên tuyển dụng lao động ở n−ớc sở tại, đặc biệt là lao động ở địa ph−ơng đặt trụ sở của doanh nghiệp. Những quy định về việc các đơn vị đ−ợc phép tuyển dụng lao động, t− vấn đầu t− cho doanh nghiệp ĐTNN. Chỉ khi những đơn vị này không cung cấp cho doanh nghiệp những lao động phù hợp về số l−ợng và chất l−ợng thì doanh nghiệp mới trực tiếp đứng ra tuyển dụng..

(39) 39 Chính sách lao động quy định những ngành nghề cần thiết sử dụng lao động n−ớc ngoài. Các chính sách về việc phát triển lực l−ợng lao động để đáp ứng nhu cầu về số l−ợng và chất l−ợng của các doanh nghiệp ĐTNN; quy định việc thiết kế các ch−ơng trình đào tạo để thay thế lao động n−ớc ngoài bằng lao động trong n−ớc. 1.2.3.8. ChÝnh s¸ch vÒ m«i tr−êng ®Çu t− Quy định về quyền sở hữu trí tuệ Quy định này nhằm đảm bảo quyền sở hữu về phát minh, sáng chế, nhFn hiÖu th−¬ng m¹i. C¸c nhµ §TNN khi ®−a c«ng nghÖ vµo c¸c n−íc nhËn ®Çu t− th−êng rÊt quan tâm đến các quy định về quyền sở hữu, bản quyền vì đó là quyền lợi của các nhà đầu t−. Các vấn đề liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ gồm: n−ớc sở tại có luËt b¶o hé nhFn hiÖu th−¬ng m¹i, quyÒn t¸c gi¶ vµ s¸ng chÕ kh«ng? Nh÷ng néi dung nµo ®−îc b¶o vÖ, thêi gian b¶o hé lµ bao l©u? QuyÒn cña ng−êi chñ së h÷u công nghệ, phát minh đ−ợc quy định nh− thế nào? Quy định về thủ tục hành chính đối với các nhà ĐTNN: Các quy định về thủ tục hành chính liên quan đến các nhà đầu t− nh− thủ tục xin cấp giấy chứng nhận đầu t−; các quy định về quản lý đối với hoạt động cña c¸c nhµ §TNN tr−íc vµ sau khi ®−îc cÊp giÊy phÐp. 1.2.3.9. C¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®Çu t− kh¸c C¸c chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ hç trî b»ng c¸c c«ng cô phi thuÕ quan liªn quan trong xuÊt nhËp khÈu. C¸c chÝnh s¸ch vÒ −u ®Fi phi tµi chÝnh nh− −u ®Fi trong sö dông c¬ së h¹ tÇng, dÞch vô xF héi, v.v. Tãm l¹i, chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi cã nh÷ng chÝnh s¸ch sau:.

(40) 40. ChÝnh s¸ch c¬ cÊu ®Çu t−. ChÝnh s¸ch đảm bảo đầu t−. ChÝnh s¸ch đất đai ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ, tû gi¸ hèi ®o¸i. ChÝnh s¸ch −u ®Fi tµi chÝnh. ChÝnh s¸ch thu hót vèn §TNN. ChÝnh s¸ch thÞ tr−êng vèn, thÞ tr−êng chøng kho¸n. C¸c chÝnh s¸ch tác động gián tiÕp kh¸c ChÝnh s¸ch m«i tr−êng ®Çu t−. ChÝnh s¸ch lao động. 1.2.4. Tác động của chính sách thu hút vốn đầu t− đối với hoạt động đầu t− n−íc ngoµi Nhận thức đ−ợc tầm quan trọng của ĐTNN đối với sự phát triển của đất n−íc, nhiÒu n−íc ®F sö dông c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ −u ®Fi ®Çu t− trªn để thu hút dòng vốn này. Các chính sách khuyến khích đầu t− không chỉ do chính phủ trung −ơng quy định mà còn do chính quyền địa ph−ơng đ−a ra nhằm tạo sự hấp dẫn riêng của địa ph−ơng mình. Chính sách đảm bảo vốn đầu t− tạo cho các nhà đầu t− yên tâm, tin t−ởng vào sự đảm bảo không bị quốc hữu hoá tài sản và vốn đầu t−. C¸c chÝnh s¸ch −u ®Fi ®Çu t− hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t− vÒ yÕu tè lîi nhuËn v× bÊt cø nhµ ®Çu t− nµo còng mong muèn thu l¹i vèn ®Çu t− nhanh, t¨ng lîi nhuËn nhanh nên họ rất quan tâm đến quy định về thuế đặc biệt là thuế thu nhập của n−íc chñ nhµ. C¸c chÝnh s¸ch thu hót §TNN gãp phÇn tèi ®a ho¸ chÊt l−îng cña dßng vèn ®Çu t− h−íng vµo viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh, khu vùc phï hîp víi kÕ ho¹ch phát triển kinh tế xF hội của đất n−ớc. Ví dụ nh− Malaysia đ−a ra các −u đFi đầu t− nh»m hç trî ph¸t triÓn c¸c dù ¸n; Th¸i Lan, ViÖt Nam, Trung Quèc th× l¹i cã chính sách −u đFi đầu t− đối với các nhà đầu t− khi đầu t− vào các vùng ch−a phát triển nhằm tạo ra sự phát triển đồng đều giữa các vùng. Các n−ớc ngày càng đ−a ra nhiÒu chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch §TNN nh»m hÊp dÉn h¬n c¸c nhµ ®Çu t−..

(41) 41 Nh− vậy, chính sách thu hút ĐTNN có tác động lớn đến sự gia tăng hay giảm sút của l−ợng vốn ĐTNN và đến quá trình phát triển kinh tế xF hội của n−íc nhËn ®Çu t−. 1.3. ¸p dông lý thuyÕt vµo nghiªn cøu chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi cña trung quèc Nh− ®F tr×nh bµy ë phÇn trªn, nh÷ng lý luËn vÒ §TNN vµ chÝnh s¸ch thu hút ĐTNN nhằm phân tích các yếu tố là động lực đầu t−, quyết định lựa chọn địa điểm đầu t− và thái độ của chính phủ các n−ớc tiếp nhận đầu t− đối với việc thu hút hoặc hạn chế luồng vốn từ n−ớc ngoài. Nghiên cứu các lý luận đó nhằm làm rõ những yếu tố ảnh h−ởng đến việc l−ợng vốn ĐTNN ở các n−ớc đang phát triển, đặc biệt đối với Trung Quốc và Việt Nam. Nhìn chung, sự ổn định về kinh tế, chính trị và xF hội tính minh bạch của hÖ thèng luËt ph¸p vµ m«i tr−êng ®Çu t− lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu trong thu hút ĐTNN. Những quy định về hình thức đầu t− và hoạt động của các công ty n−ớc ngoài và thái độ đối xử chuẩn mực đối với các nhà đầu t− n−ớc ngoài là yếu tố liên quan đến khả năng thu hút ĐTNN của n−ớc chủ nhà. Lý do phát triển mạnh mẽ của ĐTNN vào Trung Quốc đ−ợc khẳng định trong kết quả nghiên cứu của nhiều nhà kinh tế học hiện đại của Trung Quốc. Hầu hết những nghiên cứu này đều dựa trên lý luận về Lựa chọn lợi thế với mô hình sở hữu - địa điểm – gắn kết nội bộ (OLI) của Dunning và 4 động lực cơ bản thực hiện ĐTNN. Các kết quả nghiên cứu đều tập trung vào yếu tố lợi thế về địa ®iÓm ®Çu t− víi nh÷ng nh©n tè nh− nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, nguån lao động rẻ, cơ sở hạ tầng về luật pháp, chính sách khuyến khích ĐTNN. Bµ Ma Xiuhong, Thø tr−ëng Bé Th−¬ng m¹i cña Trung Quèc ®F nhÊn m¹nh trong ph¸t biÓu vÒ §TNN t¹i Trung Quèc ”Trung Quèc cã lîi thÕ c¹nh tranh trong thu hút đầu t− n−ớc ngoài với nền chính trị, xF hội ổn định, tài nguyên thiên nhiên phong phú, chất l−ợng lao động cao nh−ng chi phí nhân công l¹i thÊp vµ tiÒm n¨ng lµ mét thÞ tr−êng réng lín” [93, tr.5]. Ngay tõ nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 1970, khi b¾t ®Çu thùc hiÖn më cöa thu hút ĐTNN, Trung quốc đF có quy định để bảo vệ cho các nhà ĐTNN khi có.

(42) 42 những rủi ro về chính trị xảy ra. Bên cạnh đó, tính ổn định về chính trị, sự nhất quán về chính sách ĐTNN của Trung Quốc đ−ợc đảm bảo; mục tiêu, ph−ơng h−íng vµ chÝnh s¸ch c¶i c¸ch ph¸t triÓn cña Trung Quèc ®F ®−îc thùc tiÔn kiÓm nghiệm và đạt đ−ợc những thành công to lớn trong những năm cuối thế kỷ XX nªn ®F t¹o ®−îc sù yªn t©m cho c¸c nhµ ®Çu t− khi ®Çu t− vµo Trung Quèc. V× vËy, c¸c häc gi¶ Trung Quèc ®F nhËn xÐt: ”t×nh h×nh chÝnh trÞ cña Trung Quèc rÊt gièng nh− bèn con rång Ch©u A, Céng hoµ Liªn bang §øc vµ NhËt B¶n sau đại chiến thế giới thứ 2. Đó chính là thành công thực sự để bảo đảm Trung Quốc bay lªn trong thÕ kû XXI’’ [37]. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ lîi thÕ cña Trung Quèc cña Wang vµ Swab (1995), Wei (2001, 2004), Hong vµ Chen (2001), v.v. th× lîi thÕ (L) víi dung l−ợng và sự phát triển của thị tr−ờng Trung Quốc cũng nh− tốc độ tăng tr−ởng cao, chÝnh s¸ch −u ®Fi ®Çu t− còng nh− c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng nhằm phục vụ thu hút đầu t− là những nhân tố tích cực tác động đến sự gia tăng cña §TNN vµo Trung Quèc. Trung Quốc đF sử dụng lợi thế (L) của mình để hấp dẫn các nhà đầu t− n−íc ngoµi. Sù vËn dông nµy ®−îc thÊy râ qua viÖc c¸c nhµ ®Çu t− tËp trung vµo một số khu vực địa lý nh− các đặc khu kinh tế, khu kinh tế ven biển. Bởi vì, các địa điểm này đều có thuận lợi trong buôn bán, sản xuất kinh doanh về địa lý và ®−îc chÝnh phñ thùc thi c¸c chÝnh s¸ch −u ®Fi vÒ ®Çu t− cho c¸c nhµ §TNN. Bªn cạnh đó, dung l−ợng thị tr−ờng lớn với trên 1,3 tỷ dân, tốc độ tăng tr−ởng GDP luôn đ−ợc duy trì ở mức cao, lực l−ợng lao động của Trung Quốc đông đảo, trình độ lao động luôn đ−ợc quan tâm đào tạo, nâng cao, giá cả thị tr−ờng lao động rẻ hơn so với các n−ớc đang phát triển khác đF đáp ứng đ−ợc yêu cầu về động lực tìm kiếm thị tr−ờng, tìm kiếm thị tr−ờng lao động rẻ của các nhà ĐTNN. §ång thêi chÝnh phñ Trung Quèc còng thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch gi¶m dÇn những quy định là rào cản ngăn chặn sự tiếp cận của nhà đầu t− n−ớc ngoài vào thÞ tr−êng, c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh vµ doanh nghiÖp cña Trung Quèc. Những b−ớc thay đổi này đ−ợc thể hiện qua các chính sách Trung Quốc đF thực hiện nh−: mở cửa dần đối với các nhà ĐTNN về mặt địa lý, từ việc giới hạn về.

(43) 43 khu vực đầu t− đến mở cửa toàn bộ đất n−ớc; từ hạn chế đầu t− vào nhiều ngành nghề, lĩnh vực kinh doanh đến việc cho phép các nhà ĐTNN đ−ợc đầu t− vào hầu hết các lĩnh vực sản xuất và dịch vụ; từ chiến l−ợc tập trung sản xuất đến mở rộng thị tr−ờng và lấy tài nguyên thiên nhiên đổi lấy vốn, tài sản. Những chính sách liên quan khác nh− tỷ giá hối đoái, chính sách về lực l−ợng lao động chuyển từ quản lý hành chính đến chịu sự chi phối của thị tr−ờng, hệ thống giá cố định đến hệ thống giá theo thị tr−ờng, chính sách mở rộng thị tr−ờng vốn, thị tr−ờng chứng khoán và cam kết bảo hộ bản quyền tác giả đối với công nghệ của các doanh nghiÖp §TNN khi thùc hiÖn gãp vèn ®F t¹o ra mét m«i tr−êng kinh doanh c¹nh tranh, m«i tr−êng ®Çu t− hÊp dÉn c¸c nhµ §TNN. ChÝnh phñ Trung Quèc nç lùc x©y dùng mét khung luËt ph¸p cho §TNN t−ơng thích với tiêu chuẩn quốc tế. Luật và các văn bản h−ớng dẫn liên quan đến §TNN ®−îc c¶i tiÕn liªn tôc ®F dÇn chuyÓn nÒn kinh tÕ theo xu h−íng thÞ tr−êng. ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t− nh− chÝnh s¸ch −u ®Fi thuÕ, chÝnh s¸ch vÒ lo¹i h×nh đầu t− linh hoạt và chính sách riêng cho các đặc khu kinh tế, các vùng kinh tế mở là những nhân tố tác động tích cực đến việc tăng l−ợng vốn ĐTNN vào Trung Quốc. §Æc biÖt, sau khi Trung Quèc gia nhËp WTO, chÝnh phñ Trung Quèc tiÕp tôc c¶i thiện hệ thống luật pháp, hoàn thiện môi tr−ờng đầu t− bằng việc thực hiện đầy đủ các cam kết khi gia nhập WTO nh− mở cửa các ngành nghề, lĩnh vực theo đúng lộ tr×nh cam kÕt, t¨ng c−êng c¶i c¸ch hµnh chÝnh, n©ng cao chÊt l−îng c¬ së h¹ tÇng, trình độ lao động,… nên đF đ−a môi tr−ờng đầu t− của Trung Quốc ngày càng tiến gần đến mức chuẩn quốc tế và hấp dẫn hơn các nhà ĐTNN. Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn chóng ta cã thÓ ®−a ra gi¶ thuyÕt vÒ chÝnh s¸ch thu hót §TNN ë Trung Quèc nh− sau: Mối quan hệ tích cực giữa chính sách ĐTNN của Trung Quốc với quyết định ®Çu t− t¹i Trung Quèc cña c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi. Nh÷ng ph©n tÝch vÒ kÕt qu¶ cña viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch thu hót §TNN cña Trung Quèc th«ng qua hiÖn tr¹ng thu hót §TNN, ¶nh h−ëng cña ĐTNN đến sự phát triển của nền kinh tế Trung Quốc đ−ợc trình bày ở những ch−ơng sau sẽ khẳng định tính xác thực của giả thuyết trên và khẳng định sự thành công trong hoạt động thu hút vốn ĐTNN của Trung Quốc..

(44) 44 tiÓu KÕt ch−¬ng 1 Víi b¶n chÊt lµ mét h×nh thøc kinh doanh quèc tÕ, dßng vèn §TNN trªn thÕ giíi hiÖn nay ®ang ®−îc thùc hiÖn d−íi nhiÒu h×nh thøc ®Çu t− kh¸c nhau. ĐTNN từ khi ra đời đến nay đF đ−ợc nhiều các nhà kinh tế học quan tâm nghiên cứu về sự hình thành, phát triển của nó cũng nh− sự tác động của nó đối với nền kinh tế của những n−ớc tham gia vào hoạt động này. Các lý luận về ĐTNN mà các nhà kinh tế học đ−a ra đF nêu lên đ−ợc động lực gì thúc đẩy các nhà đầu t− thùc hiÖn ®Çu t− ra n−íc ngoµi. C¸c nhµ ®Çu t− muèn ®Çu t− ra n−íc ngoµi v× muèn t×m kiÕm vµ më réng thÞ tr−êng, t×m kiÕm nguån tµi nguyªn, nguån lao động rẻ nhằm giảm chi phí sản xuất và tăng lợi nhuận. ĐTNN đóng vai trò hết sức quan trọng và th−ờng đem lại hiệu quả cao cho c¶ n−íc ®Çu t− vµ n−íc nhËn ®Çu t− nh− lµ nguån cung cÊp vèn, ®iÒu kiÖn khai th¸c tµi nguyªn, chuyÓn giao bÝ quyÕt c«ng nghÖ,... Nhận thức rõ đ−ợc tầm quan trọng của ĐTNN, chính phủ các n−ớc đặc biệt là các n−ớc đang phát triển đều tìm cách để thu hút ĐTNN. Ngoài những điều kiện thuận lợi về vị trí địa lý, tài nguyên thiên nhiên thì các chính sách khuyến khích, −u đFi đối với ĐTNN của n−ớc đó là yếu tố quyết định đến l−ợng vốn ĐTNN. Chính sách thu hút ĐTNN th−ờng là những chính sách về đảm bảo sở h÷u vµ lîi Ých cña c¸c nhµ ®Çu t−; c¸c chÝnh s¸ch −u ®Fi vÒ tµi chÝnh nh−: −u ®Fi thuế, tín dụng, ngoại tệ; chính sách về đất đai; lao động; sở hữu trí tuệ và một số c¸c chÝnh s¸ch vÒ ph¸t triÓn m«i tr−êng ®Çu t−, xF héi cña n−íc së t¹i nh»m t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt cho c¸c nhµ §TNN trong qu¸ tr×nh ®Çu t−. Qua hoạt động thu hút ĐTNN, các n−ớc đang phát triển có điều kiện phát huy đ−ợc lợi thế t−ơng đối của mình tạo điều kiện tăng hiệu quả kinh doanh và góp phần bổ sung những mặt còn hạn chế để thúc đẩy quá trình phát triển nền kinh tế đất n−ớc..

(45) 45. Ch−¬ng 2 chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi cña trung quèc - thµnh c«ng vµ h¹n chÕ 2.1. t×nh h×nh thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi cña Trung Quèc trong nh÷ng n¨m qua 2.1.1. T×nh h×nh thu hót vèn ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi Qua h¬n 29 n¨m më cöa thu hót §TNN, l−îng vèn ®Çu t− ®F t¨ng rÊt nhanh. HiÖn nay, Trung Quèc lµ mét trong nh÷ng n−íc dÉn ®Çu thÕ giíi vÒ thu hót FDI. T¹p chÝ kinh tÕ cña London ®F ghi nhËn “ kh«ng n−íc nµo cã thÓ thu hót ®−îc nhiÒu ®Çu t− n−íc ngoµi nh− Trung Quèc” (The Economist London, 3/2005, vol 374). B¶ng 2.1: Tæng vèn ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi vào Trung Quèc (1979-2008) N¨m. Tæng sè dù ¸n. Vèn ®¨ng ký theo. Vèn thùc hiÖn. dù ¸n (triÖu USD). thùc tÕ (triÖu USD). 1979 - 1982. 920. 5.000. 1.800. 1983. 638. 1.900. 900. 1984. 2.166. 2.900. 1.400. 1985. 3.073. 6.300. 2.000. 1986. 1.494. 3.300. 2.200. 1987. 2.233. 3.700. 2.300. 1988. 5.945. 5.300. 3.200. 1989. 5.779. 5.600. 3.400. 1990. 7.273. 6.600. 3.500. 1991. 12.978. 12.000. 4.400. 1992. 48.764. 58.124. 11.007. 1993. 83.437. 111.436. 27.515. 1994. 47.549. 82.680. 33.767.

(46) 46 1995. 37.011. 91.282. 37.521. 1996. 24.556. 72.276. 41.726. 1997. 21.001. 51.003. 45.257. 1998. 19.799. 52.102. 45.463. 1999. 16.918. 41.223. 40.319. 2000. 22.347. 62.380. 40.715. 2001. 26.140. 69.195. 46.878. 2002. 34.171. 82.700. 52.700. 2003. 41.081. 115.000. 53.500. 2004. 43.664. 156.600. 60.629. 2005. 44.019. 189.065. 72.406. 2006. 41.485. 201.000. 69.468. 2007. 37.871. 195.000. 74.768. 2008. 27.514. 209.000. 92.395. Nguån: Niªn gi¸m thèng kª Trung quèc nhiÒu n¨m, website: fdi.gov.cn Xu h−ớng chung và đặc điểm của FDI vào Trung Quốc có những thay đổi qua từng thời kỳ nhất định. Đặc biệt là sau khi Trung Quốc gia nhập WTO, FDI t¨ng tr−ëng m¹nh c¶ vÒ chÊt vµ l−îng. §Ó thÊy râ ®−îc sù ph¸t triÓn FDI cña Trung Quèc, ta cã thÓ nghiªn cøu FDI qua 2 thêi kú tr−íc vµ sau khi gia nhËp WTO. Dùa trªn nh÷ng sè liÖu ë b¶ng 1 ta thÊy: Tổng vốn FDI đăng ký và thực hiện từ 1979 đến 2001 (22 năm) là 744.301 vµ 395.267 triÖu USD, tõ n¨m 2002 - 2008 (7 n¨m) lµ 1.148.365 triÖu USD vµ 395.866 triÖu USD. Trong thời kỳ 1979 - 2001, hoạt động thu hút FDI của Trung Quốc trải qua nhiÒu thêi kú th¨ng trÇm nh−: - Trong giai ®o¹n ®Çu 1979 -1990, Trung Quèc ®F thu hót ®−îc 29.521 dù ¸n víi 40,6 tû USD vèn ®¨ng ký vµ 20,7 tû USD vèn thùc hiÖn. Tû lÖ vèn thùc hiÖn so víi vèn ®¨ng ký chiÕm 50,98%. Sù t¨ng tr−ëng cña FDI chÞu ¶nh h−ëng lớn từ các chính sách mở rộng dần các hạn chế đối với ĐTNN của Chính phủ Trung Quèc..

(47) 47 Thêi kú ®Çu, Trung Quèc míi chØ cho phÐp c¸c nhµ §TNN ®−îc ®Çu t− vào các đặc khu kinh tế ở Quảng Đông và Phúc Kiến. Vì vậy ở giai đoạn đầu vốn FDI thu hót ®−îc rÊt thÊp, chñ yÕu lµ tõ t− b¶n ng−êi Hoa vµ Hoa kiÒu võa vµ nhá ë Hång K«ng, Ma Cao vµ §µi Loan. C¸c nhµ ®Çu t−, nhÊt lµ c¸c nhµ t− b¶n lín vÉn cßn b¨n kho¨n vÒ t×nh h×nh chÝnh trÞ khi ®Çu t− vµo Trung Quèc. Hä lo ng¹i rằng liệu tình hình Trung Quốc có ổn định hay không sau “cách mạng văn hoá”?. Hä e ng¹i v× Trung Quèc thiÕu hiÓu biÕt vÒ luËt ph¸p kinh tÕ, thiÕu kinh nghiÖm thu hút ĐTNN; cơ sở hạ tầng lại rất lạc hậu, thấp kém, trình độ của ng−ời lao động ch−a đáp ứng đ−ợc yêu cầu do ĐTNN đặt ra. Cuối thập kỷ 80, Chính phủ Trung Quèc liªn tiÕp ban hµnh mét sè bé luËt vµ v¨n b¶n ph¸p quy cã nhiÒu −u đFi đối với FDI, chính sách mở cửa dần từ ven biển vào đến nội địa đ−ợc thực hiện. Do đó, FDI vào Trung Quốc đF phát triển nhanh chóng. - Thời kỳ 1991 - 1993 là thời kỳ đột phá trong thu hút vốn FDI của Trung Quốc. Nguyên nhân của sự thay đổi quan trọng này bắt đầu từ sau chuyến ®i th¨m c¸c tØnh phÝa Nam cña «ng §Æng TiÓu B×nh vµo th¸ng 1/1992, §¹i héi 14 Đảng cộng sản Trung Quốc năm 1992 đF quyết định thực hiện đẩy nhanh tốc độ c¶i c¸ch vµ më cöa, x¸c lËp c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ, x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−ờng xF hội chủ nghĩa, đẩy mạnh hoạt động hình thành cục diện mở cửa toàn diÖn trong c¶ n−íc. §iÒu nµy ®F lµm t¨ng nhiÖt t×nh cña c¸c nhµ §TNN ®Çu t− vào Trung Quốc. Trong những năm 1992, 1993, đầu t− tăng tr−ởng với tốc độ cao. Tổng số dự án đầu t− trong 3 năm đạt 145.188 dự án với vốn đầu t− là 181,56 tỷ USD, vốn thực hiện đạt 42,92 tỷ USD. Tổng số dự án và vốn đầu t− thu hút đ−ợc trong 3 năm đF v−ợt xa 12 năm tr−ớc đó. Tuy nhiên, tỷ trọng trung bình vèn ®Çu t− thùc hiÖn thùc tÕ so víi tæng vèn ®Çu t− theo dù ¸n lµ 23,6% thÊp h¬n so với mấy năm tr−ớc đó. Tình trạng này xảy ra là do ở nhiều địa ph−ơng chỉ chú träng vÒ mÆt thµnh tÝch lµm sao thu hót ®−îc nhiÒu dù ¸n, cßn c«ng t¸c chuÈn bÞ để thực hiện dự án ch−a đáp ứng kịp nh− nhiều dự án đầu t− mà tiền vốn đối ứng trong n−ớc kèm theo không đủ, hạ tầng cơ sở, nguyên liệu, nhiên liệu cung ứng không đủ..

(48) 48 - Thêi kú 1994 - 2001, sù bïng næ vÒ FDI ®F gi¶m dÇn. Trong 8 n¨m, tổng số dự án là 315.321 dự án, tổng vốn đăng ký đặt 522,141 tỷ USD, vốn thực hiện đạt 331,646 tỷ USD. Trung bình số dự án đăng ký hàng năm đạt 26,915 dự án, vốn đăng ký trung bình hàng năm đạt trên 65 tỷ USD và vốn thực hiện đạt 41,5 tû USD. N¨m 1997 vµ 1998, dï cã cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ ch©u ¸, vèn ®Çu t− vµo Trung Quèc ®¨ng ký theo dù ¸n cã gi¶m so víi nh÷ng n¨m tr−íc, nh−ng vèn thùc hiÖn thùc tÕ vÉn t¨ng. Tû träng vèn thùc hiÖn so víi vèn ®¨ng ký đạt 64%. Điều này chứng tỏ chất l−ợng đầu t− của các dự án ngày càng tăng. Giai đoạn từ 2002 đến nay: ĐTNN vào Trung Quốc tăng mạnh và đều đặn. Với những thay đổi lớn về chính sách và môi tr−ờng đầu t− sau khi trở thành thµnh viªn WTO, søc thu hót §TNN cña Trung Quèc cµng hÊp dÉn. Theo mét cuộc khảo sát trên cơ sở phỏng vấn các nhà lFnh đạo của các công ty đa quốc gia ở Châu á, Mỹ và Nhật bản của Tổ chức OECD: Trung Quốc là địa điểm đ−ợc các MNE quan t©m hµng ®Çu khi ®Çu t− ra n−íc ngoµi. Trong n¨m 2002, FDI vµo Trung Quốc đạt kỷ lục mới, lần đầu tiên v−ợt qua Mỹ để trở thành n−ớc đứng đầu thế giới, vốn thực hiện đạt 52,7 tỷ USD trong đó cả quy mô và tính chất kỹ thuật của các dự án đều tăng. Sự chênh lệch giữa vốn đăng ký và vốn thực hiện thực tế còng gi¶m dÇn, ®iÒu nµy thÓ hiÖn viÖc cam kÕt gãp vèn cña c¸c nhµ §TNN ®−îc n©ng lªn. Tæng hîp vèn ®¨ng ký vµ thùc hiÖn trong 2 giai ®o¹n nh− ë h×nh 2.1. §¬n vÞ tÝnh: triÖu USD 1148365. 1200000 1000000 688159. 800000 395288. 600000. 395866. 400000 200000 0 Vốn ñăng ký 1978 -2001. Vốn thực hiện 2002 - 2008. Nguån :Tæng hîp tõ Websiet. fdi.gov.cn H×nh 2.1: Vèn FDI vµo Trung Quèc tr−íc vµ sau khi gia nhËp WTO.

(49) 49 Qua h×nh 2.1, ta thÊy vèn ®¨ng ký FDI vµo Trung Quèc trong giai ®o¹n tr−íc gia nhËp WTO trong 22 n¨m Ýt h¬n trong 7 n¨m sau gia nhËp WTO, vèn thùc hiÖn th× xÊp xØ nh− nhau. 2.1.2. T×nh h×nh thu hót vèn ®Çu t− gi¸n tiÕp (FII) Vèn ®Çu t− gi¸n tiÕp n−íc ngoµi (FII) vµo Trung Quèc ®−îc thùc hiÖn d−íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau: c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi mua cæ phiÕu do c¸c doanh nghiệp trong n−ớc phát hành bằng đồng Nhân dân tệ hoặc ngoại tệ, cổ phiÕu, tr¸i phiÕu c¸c lo¹i tr¸i phiÕu cña chÝnh phñ, c¸c c«ng ty ®−îc ph¸t hµnh trªn thÞ tr−êng quèc tÕ vµ c¸c lo¹i chøng tõ cã gi¸ kh¸c nh− tÝn phiÕu kho b¹c, chøng chØ tiÒn göi. HiÖn nay, vèn FII vµo Trung Quèc ®Çu t− chñ yÕu lµ cæ phiÕu H ®−îc ph¸t hµnh trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n Hång K«ng ; cæ phiÕu A vµ B ®−îc ph¸t hµnh ë thÞ tr−êng chøng kho¸n Th−îng H¶i vµ Th©m QuyÕn ; cæ phiÕu N ®−îc ph¸t hµnh dµnh cho ng−êi n−íc ngoµi trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n Mü ; cæ phiÕu L lµ cæ phiÕu ®−îc ph¸t hµnh trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n Lu©n §«n vµ c¸c lo¹i tr¸i phiÕu ®−îc ph¸t hµnh ra n−íc ngoµi. §¬n vÞ tÝnh : tû USD 8. 6.912. 7. 5.65. 6 5. 3.646. 4. 3.923. 3. 2.372. 2.229. 2.18. 2 1 0 -1. 0 0 1990. 0.565 0.393 0 0 1991. 1992. 0.765. 0.71 0. 0. 1993. 1994. 0 1995. 0.612. 0 1996. 1997. 1998 1999 -0.667. 0.849 0.405 0.4 2000. 2001. 2002 -0.497. -1.311. -2. Cæ phiÕu. Tr¸i phiÕu vµ chøng tõ cã gi¸. Nguån: ThÞ tr−êng chøng khãan Th−îng H¶i n¨m 2005 H×nh 2.2: Vèn FII vµo Trung quèc (1990 - 2002).

(50) 50 Theo hình 2.2, đến cuối năm 2002, tổng vốn FII vào Trung Quốc đạt 29,2 tû USD. Sau khi gia nhËp WTO, Trung Quèc ®F cã nhiÒu chÝnh s¸ch míi hÊp dÉn hơn đối với các nhà đầu t− gián tiếp nên đF tạo điều kiện cho thị tr−ờng vốn và thÞ tr−êng chøng kho¸n Trung Quèc t¨ng tr−ëng m¹nh vÒ sè l−îng c¸c c«ng ty niªm yÕt, cæ phiÕu ph¸t hµnh vµ l−îng vèn ®Çu t− cña c¸c nhµ §TNN vµo cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu cña Trung Quèc. B¶ng 2.2: Sè l−îng c¸c c«ng ty niªm yÕt vµ cæ phiÕu ph¸t hµnh trªn thị tr−ờng chứng khoán Trung Quốc đến năm 2006 N¨m. Toµn quèc. TTCK. TTCK. Th−îng. Th©m. H¶i. QuyÕn. Cæ phiÕu A. Cæ. Cæ. phiÕu. phiÕu. A vµ H. A vµ B. Cæ phiÕu B. 1990. 10. 8. 2. 10. -. -. -. 1991. 14. 8. 6. 14. -. -. -. 1992. 53. 29. 24. 53. -. 18. -. 1993. 183. 106. 77. 183. 3. 34. 6. 1994. 291. 171. 120. 227. 6. 54. 4. 1995. 323. 188. 135. 242. 11. 58. 12. 1996. 530. 293. 237. 431. 14. 69. 16. 1997. 745. 383. 362. 627. 17. 76. 25. 1998. 851. 438. 413. 727. 18. 80. 26. 1999. 949. 484. 465. 822. 19. 82. 26. 2000. 1088. 572. 516. 955. 19. 86. 28. 2001. 1154. 646. 508. 1025. 23. 88. 24. 645. 590. 2002. 715. 2003. 780. 2004. 837. 2005. 834. 2006. 55. Nguån:

(51) 51 Tổng vốn hoá trên thị tr−ờng chứng khoán Th−ợng Hải tính đến cuối năm 2005 đạt 2.309,613 tỷ NDT với 834 công ty tham gia niêm yết cổ phiếu . Tính đến cuối năm 2006, tổng vốn hoá trên thị tr−ờng chứng khoán Thâm Quyến đạt 2.908 tỷ NDT với 645 công ty tham gia niêm yết cổ phiếu. Trong tæng vèn §TNN vµo Trung Quèc th× vèn FII chØ chiÕm tû träng nhá. Trong thêi kú 1991 – 2003, dßng vèn FII chØ chiÕm kho¶ng 7,6% so víi FDI. §ång thêi, dßng vèn FDI ngµy cµng t¨ng m¹nh th× FII l¹i lu«n cã cã sù tăng, giảm thất th−ờng do ảnh h−ởng của chính sách mở cửa đối với các nhà đầu t− trong trong tõng lÜnh vùc, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ, sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp trong n−íc còng nh− h¹ tÇng c¬ së cña Trung Quèc. 2.1.3. Những đóng góp chủ yếu của đầu t− n−ớc ngoài đối với nền kinh tế Vai trò của vốn ĐTNN, đặc biệt là FDI rất quan trọng đối với sự nền kinh tế Trung Quốc trong gần 3 thập kỷ qua. Có nhiều cách để tính toán tác động của ĐTNN đến nền kinh tế nh−: so sánh nguồn vốn thu hút đ−ợc với tốc độ tăng tr−ởng GDP trong một năm cụ thể; những đóng góp của vốn n−ớc ngoài đối với tài sản cố định; đóng góp cho sự phát triển của nền khoa học, kỹ thuật trong n−ớc thông qua hoạt động chuyển giao công nghệ; góp phần tạo việc làm cho ng−ời lao động, thúc đẩy sự phát triển của hoạt động ngoại th−ơng; tác động vào nền s¶n xuÊt c«ng nghiÖp th«ng qua s¶n l−îng c«ng nghiÖp. 2.1.3.1. Góp phần thúc đẩy tốc độ tăng tr−ởng kinh tế Sau khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa vµ thu hót §TNN, cïng víi sù t¨ng mạnh của vốn đầu t− vào Trung Quốc, GDP cũng đ−ợc tăng rất nhanh. Tốc độ t¨ng tr−ëng b×nh qu©n thêi kú 1980-1990 lµ 9,7%, trong khi nh÷ng n¨m 1970 chØ đạt 7,4% và 3% vào những năm 1960. Có thể thấy tốc độ tăng tr−ởng của FDI tỷ lệ thuận với tốc độ tăng tr−ởng GDP. Chúng ta có thể thấy mối quan hệ giữa ĐTNN và tốc độ tăng tr−ởng kinh tế nh− ở hình 2.3 sau :.

(52) 52 160.00 150.00 150.00. 140.00 120.00 100.00 80.00 60.00 40.00 25.71. 22.91. 20.00 14.20. 13.50. 9.30. 0.00. 12.70. 0.95 10.50. 1 1.20 9.70. 15.23 8.80 8.63. 3.80 2.94. 1990. 1991. 7.80. 7.10. 1993. 1994. 1995. 1996. 1997. 1998. 7.30. 19.47 12.37 8.00. 1999. 2000. -11.43. 2001. 9.10. 13.27 9.10. 9.90. 10.70. 11.40 7.63. 1.52. 0.99. 0.44. 1992. 8.00. 2002. 2003. 2004. 2005. -4.01. 2006. 2007. -20.00. Tỷ lệ tăng của vốn FDI. GDP. Nguån: Niªn gi¸m thèng kª cña Trung Quèc trong nhiÒu n¨m H×nh 2.3: Tû lÖ t¨ng tr−ëng cña GDP vµ vèn FDI tõ 1990 - 2007 Qua biểu đồ 2.3 ta thấy, tốc độ tăng tr−ởng của vốn thực hiện FDI năm 1992 tăng 150% so với cùng kỳ năm tr−ớc thì GDP cũng đạt tỷ lệ cao nhất là 14,2%. Trong giai đoạn 1990 - 2007, năm 1992 cả GDP và vốn FDI đều đạt tốc độ tăng cao nhất. Sau đó, tốc độ tăng vốn thực hiện FDI giảm thấp nhất vào năm 1999 và tốc độ tăng tr−ởng GDP cũng giảm và là mức thấp nhất trong thời kỳ này. 2.1.3.2. Đóng góp đầu t− n−ớc ngoài đối với tài sản cố định Tr−íc n¨m 1978, Trung Quèc rÊt tù hµo vµ kiªu hFnh nãi r»ng : Trung Quèc kh«ng m¾c nî ai ë trong vµ ngoµi n−íc. Nh− vËy, thu hót §TNN cña Trung Quốc trong thời kỳ đó có thể coi là con số không. Sau khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa, vèn §TNN ®F cã t¸c dông bæ sung ngày càng lớn đối với tiền vốn xây dựng kinh tế ở Trung Quốc. Nh÷ng n¨m 1980, vèn §TNN chiÕm sè l−îng ch−a nhiÒu trong tæng tµi sản cố định của cả Trung Quốc, đạt 121.123 triệu NDT. Nguồn đầu t− chủ yếu cho tài sản cố định vẫn là từ ngân sách và các quỹ khác. Đến thập kỷ 1990, vốn n−ớc ngoài đầu t− cho tài sản cố định đF tăng lên nhiều đạt 1.614.558 triệu NDT, chiếm tỷ trọng 8,5% đầu t− tài sản cố định toàn xF hội. Từ năm 2000 đến 2003, l−ợng vốn ĐTNN vào tài sản cố định vẫn tiếp tục tăng mạnh đạt 811.130 triệu NDT. Tuy nhiên trong thời kỳ này do nguồn đầu t− vào tài sản cố định từ ngân.

(53) 53 sách, từ các khoản vay trong nội địa và các quỹ phát triển rất lớn nên tỷ trọng của vèn §TNN chØ chiÕm 4,7% tæng tµi s¶n xF héi (sè liÖu cô thÓ ë h×nh 2.4). Trong giai đoạn 1979-2003, tổng đầu t− tính theo tài sản cố định đF đóng góp khoảng 40% cho tăng tr−ởng của GDP, trong đó trên 3% là đóng góp trực tiếp từ ĐTNN. ĐTNN vào tài sản cố định đF cho ra đời nhiều công trình xây dựng với quy mô lớn, kỹ thuật hiện đại nh− nhà máy gang thép Bảo sơn ở Th−îng H¶I, Nhµ m¸y ho¸ dÇu TÕ Lç, ... 14 11.8. 12. 11.2 10.6 9.9 9.1. 8. 7.3. 4.4. 3.9. 3.6. 5.8 5.1. 4.8. 4.6. 4.6. 4.4. 2003. 4.7. 6.7 5.7. 2002. 4. 4.9 3.8. 1985. 6. 6.3. 2001. 6.6 5.9. 1984. Tû lÖ (%). 10. 2 2000. 1999. 1998. 1997. 1996. 1995. 1994. 1993. 1992. 1991. 1990. 1989. 1988. 1987. 1986. 1983. 1982. 1979-1981. 0. Nguån: Niªn gi¸m thèng kª Trung Quèc n¨m 2004 Hình 2.4: Tỷ trọng vốn ĐTNN trên tổng tài sản cố định 1979-2004 Tuy nhiên, ĐTNN cũng có tác động làm giảm đầu t− tài sản cố định nội địa. Bởi vì, các doanh nghiệp có vốn ĐTNN với công nghệ và ph−ơng thức sản xuÊt tiªn tiÕn h¬n cã thÓ lµm gi¶m sù më réng hoÆc h¹n chÕ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiệp nội địa. Mặc dù có những ảnh h−ởng không tốt đối với các doanh nghiệp trong n−ớc, nh−ng sự đóng góp của đầu t− n−ớc ngoài về tài sản cố định cho xF hội là tÝch cùc vµ quan träng. 2.1.3.3. §ãng gãp trong chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ nghiªn cøu ph¸t triÓn Trong qu¸ tr×nh më cöa thu hót vèn §TNN, Trung Quèc kh«ng chØ thu hót ®−îc mét l−îng vèn rÊt lín cña n−íc ngoµi, mµ cßn thu hót ®−îc nhiÒu thiÕt bị vào loại tiên tiến và cách thức quản lý hiện đại của n−ớc ngoài, góp phần nâng.

(54) 54 cao trình độ trang thiết bị kỹ thuật và quản lý về mặt kỹ thuật của các xí nghiệp Trung Quốc, tiếp cận hoặc đạt trình độ tiên tiến quốc tế, rút ngắn về kho¶ng c¸ch so víi c¸c n−íc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. VÝ dô nh− c«ng nghiÖp «t«, thang m¸y vµ th«ng tin cña Trung Quèc víi sù ®Çu t− cña n−íc ngoµi ®F c¶i t¹o trình độ kỹ thuật những năm 1950, đạt trình độ kỹ thuật những năm 1980 của thế giíi. HiÖn nay, viÖc s¶n xuÊt nh÷ng thiÕt bÞ cña ngµnh c«ng nghiÖp Trung Quèc có tới 40% đF đạt trình độ công nghiệp thế giới những năm 1990, 50% đạt trình độ những năm 1980, chỉ còn lại 10% thiết bị đạt trình độ của những năm 70 về tr−íc. Nh×n chung, trang thiÕt bÞ kü thuËt tæng thÓ cña ngµnh c«ng nghiÖp Trung Quốc đF rút ngắn khoảng cách từ 10 năm đến 15 năm so với các n−ớc công nghiÖp ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. §Æc biÖt ë nh÷ng khu khai th¸c ph¸t triÓn kinh tÕ kü thuËt ven biÓn, c¸c h¹ng môc kü thuËt cao ®F t¨ng tõ 10% trong thêi gian ®Çu lªn 30% vµo cuèi những năm 1990. Những thiết bị kỹ thuật tiên tiến có tác dụng lớn đối với việc nâng cao trình độ sản xuất ở Trung Quốc, góp phần thúc đẩy nhanh việc nâng cấp đổi mới thế hệ sản phẩm. Nh»m t¨ng c−êng søc c¹nh tranh còng nh− tËn dông nh÷ng chÝnh s¸ch −u tiªn cña chÝnh phñ Trung Quèc, trong nh÷ng n¨m qua, nhiÒu c«ng ty danh tiÕng trªn thÕ giíi nh− Microsoft, Motorola, Siemens, General Motors ®F thµnh lËp nh÷ng trung t©m nghiªn cøu c«ng nghÖ vµ c¬ së s¶n xuÊt t¹i Trung Quèc. §Õn nay cã h¬n 400 trung t©m nghiªn cøu c«ng nghÖ ®F ®−îc thµnh lËp vµ h¬n 60% c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ë Trung Quèc ¸p dông nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®−îc ®−a ra trong 3 n¨m gÇn ®©y. C«ng nghÖ nhËp cña Trung Quèc hiÖn t¹i chiÕm kho¶ng 50%. 2.1.3.4. Đóng góp đối với hoạt động xuất, nhập khẩu Hoạt động xuất nhập khẩu của Trung Quốc tăng tr−ởng rất nhanh sau khi chÝnh phñ thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa. Ngo¹i th−¬ng cña Trung Quèc ®F tõ vÞ trí thứ 27 (năm 1978) đF v−ơn lên đứng hàng thứ hai trên thế giới. Năm 1980, xuất nhập khẩu mới đạt con số khiêm tốn là 38,14 tỷ USD, đến năm 2008, con số nµy ®F lµ 2.173,7 tû USD..

(55) 55 Trong đó, đóng góp lớn cho kim ngạch xuất nhập khẩu của cả n−ớc là các doanh nghiÖp cã vèn §TNN. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp §TNN tõ 43 triÖu USD n¨m 1980 lªn 1.410.,576 tû USD n¨m 2008 (b¶ng 2.3). XuÊt khÈu cña Trung Quèc liªn tôc gia t¨ng tõ n¨m 2004, bÊt kÓ chÝnh phñ ®F t¨ng gi¸ đồng NDT thêm 2,1% so với USD và những nỗ lực hạn chế xuất khẩu hàng may mÆc vµo Mü vµ Liªn minh ch©u ¢u. B¶ng 2.3: Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp FDI 1980 - 2008. N¨m. Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña FIEs (triÖu USD ) Tæng. 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999. 43 143 329 618 468 2.361 3.012 4.330 8.203 13.709 20.120 28.954 43.726 67.070 87.647 109.818 137.110 152.621 157.679 174.515. XuÊt khÈu 8 32 53 330 69 297 582 1.208 2.456 4.913 7.814 12.047 17.356 25.237 34.713 46.876 61.506 74.900 80.962 88.643. NhËp khÈu 35 111 276 288 399 2.064 2.430 3.122 5.747 8.796 12.306 16.907 26.370 41.833 52.934 62.942 75.604 77.721 76.717 85.872. Tû träng xuÊt nhËp khÈu cña FIEs trªn tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu c¶ n−íc (%) XuÊt NhËp Tæng XNK khÈu khÈu 0,11 0,05 0,17 0,33 0,15 0,50 0,79 0,24 1,43 1,42 1,49 1,35 0,87 0,26 1,46 3,39 1,09 4,89 4,08 1,88 5,67 5,24 3,06 7,23 7,98 5,17 10,40 12,28 9,35 14,87 17,43 12,58 23,07 21,35 16,77 26,50 26,42 20,43 32,72 34.27 27,51 40,24 37,03 28,68 45,76 39,10 31,51 47,66 47,29 40,71 54,45 46,95 41,00 54,59 48,68 44,06 54,73 50,78 45,47 51,83.

(56) 56 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008. 236.714 259.098 330.223 516.380 663.163 831.726 1.036.451 1.254.928 1.410.576. 119.440 133.235 169.937 268.240 338.606 444.210 563.835 695.520 790.620. 119.440 125.863 160.286 248.140 324557 387.516 472.616 559.408 619.956. 49,91 47,93 52,10 50,83 50,06 51,67 53,19 52,20 54,29 57,12 55,81 58,61 57,43 57,07 57.81 58,48 58,30 58,70 58,18 59,70 58,25 57.73 57,10 58,53 55.07 55.34 54.71 Nguån: http:// www.fdi.gov.cn. Nh− sè liÖu ë b¶ng 2.3 ta thÊy, tû träng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn §TNN nh÷ng n¨m 1980 chiÕm 0,11% tæng møc xuÊt nhËp khẩu của cả n−ớc đF tăng lên đến 55,07% năm 2008, thời điểm 2005, tỷ lệ này cßn la 58,48%. Tû lÖ nµy cao h¬n nhiÒu so víi nh÷ng n−íc t− b¶n ph¸t triÓn nh− Mü, NhËt b¶n. Nh− vËy, §TNN ®F gãp phÇn t¹o cho nÒn ngo¹i th−¬ng cña Trung Quèc ph¸t triÓn m¹nh mÏ. §Æc biÖt sau khi Trung Quèc gia nhËp WTO, trong thêi gian tõ 2002 - 2008, kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 5.578,7 tỷ USD v−ợt tổng kim ngạch 21 năm tr−ớc đó. Tốc độ tăng tr−ởng bình quân hàng năm của xuất và nhập khẩu đạt 32,24% và 25,69%. §¬n vÞ tÝnh : Tû USD 3000.000 2561.42. 2500.000 2173.79 2000.000. 1781.46 1422.24. 1500.000. 1410.576 1254.928. 1154.74 1000.000 500.000. 904.01 474.291. 509.768. 236.714. 620.785. 259.098. 1036.451 831.726. 663.163. 516.38. 330.223. 0.000. 2000. 2001. 2002. 2003. 2004. Tæng XNK c¶ n−íc. 2005. 2006. 2007. 2008. XNK cña FDI. Nguån: http:// www.fdi.gov.cn H×nh 2.5: Tæng kim ng¹ch XNK cña c¶ n−íc vµ c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi n¨m 2000 – 2008.

(57) 57 2.1.3.5. Tạo việc làm cho ng−ời lao động Đến cuối năm 2007, hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp có vốn đầu t− trực tiếp n−ớc ngoài đF thu hút trên 42 triệu ng−ời lao động, chiếm trên 16% lực l−ợng lao động ở thành thị và thu nhập bình quân của ng−ời lao động ở các doanh nghiệp này cao hơn các doanh nghiệp nhà n−ớc là 17,09% (thu nhËp b×nh qu©n ë doanh nghiÖp nhµ n−íc hµng n¨m lµ 2.274 NDT, ë doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi lµ 2.663,4 NDT). Ngoµi ra, viÖc lµm do c¸c doanh nghiÖp nµy gi¸n tiÕp t¹o ra do thuª gia c«ng, s¶n xuÊt c¸c linh kiÖn, phô kiÖn còng rÊt lín. 2.1.3.6. Gãp phÇn thóc ®Èy thÞ tr−êng ho¸ vµ quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ Trung Quèc Vèn n−íc ngoµi ®F thóc ®Èy c¶i c¸ch c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc, gióp c¸c doanh nghiệp nhà n−ớc chuyển đổi cơ chế kinh doanh. Các nhà ĐTNN trực tiếp tham gia vào cải tạo doanh nghiệp nhà n−ớc bằng việc góp vốn liên doanh để chuyÓn thµnh xÝ nghiÖp liªn doanh. §ång thêi, Trung Quèc kh«ng ngõng ®i s©u cải cách toàn diện các thể chế quản lý kinh tế nh− quản lý giá cả, hoạt động tiền tÖ, thÓ chÕ tµi chÝnh, thÓ chÕ ®Çu t−, ngo¹i hèi. KÕt qu¶ thu ®−îc tõ c«ng cuéc c¶i cách này ở Trung Quốc là cơ chế kinh tế của Trung Quốc đF dần đi theo đúng định h−ớng cơ chế kinh tế thị tr−ờng.hiện chuyển đổi cơ chế kinh doanh. C¸c doanh nghiÖp cã vèn §TNN cßn thóc ®Èy sù hoµ nhÞp gi÷a thÓ chÕ kinh tÕ víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. ViÖc kinh doanh s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp nµy đ−ợc tiến hành theo thông lệ quốc tế. Điều này đòi hỏi chế độ luật pháp của Trung Quốc phải tiếp cận với quy tắc quốc tế, từ đó giúp cho Trung Quốc xây dựng chế độ luật pháp sát với tiêu chuẩn quốc tế hơn. Tãm l¹i: Qua nghiên cứu ở trên, chúng ta thấy hoạt động tiếp nhận ĐTNN của Trung Quèc trong 29 n¨m qua ®F ph¸t triÓn nhanh chãng, m¹nh mÏ vµ ®em l¹i nhiÒu lîi Ých to lín cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ Trung Quèc. Cã ®−îc nh÷ng thành quả đó là nhờ việc, chính phủ Trung Quốc đF thực hiện một cách triệt để ph−ơng châm coi ĐTNN nh− con Ph−ợng hoàng đẻ trứng và để Ph−ợng hoàng.

(58) 58. đẻ đ−ợc nhiều thì cần phải làm tổ cho chúng. Vậy Trung Quốc đF làm tổ cho Ph−îng hoµng nh− thÕ nµo? §ã chÝnh lµ viÖc ban hµnh vµ thùc hiÖn mét hÖ thống luật pháp đầy đủ, nghiêm minh về ĐTNN cùng nhiều chính sách khuyến khÝch, −u ®Fi nh»m thu hót vèn §TNN. Mét sè chÝnh s¸ch chñ yÕu vÒ thu hót vèn §TNN ®−îc tr×nh bµy d−íi ®©y sÏ minh chøng cho c©u tr¶ lêi trªn. 2.2. chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi cña trung quèc 2.2.1. Kh¸i qu¸t sù h×nh thµnh chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi cña Trung Quèc 2.2.1.1. Thời kỳ tr−ớc khi thực hiện chính sách mở cửa từ 1949 đến 1978 Sau khi n−íc Céng hoµ Nh©n d©n Trung Hoa ®−îc thµnh lËp vµo n¨m 1949, sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña Trung Quèc hoµn toµn kh«ng thuËn buåm xu«i giã mµ ®F tr¶i qua mét qu¸ tr×nh gËp gÒnh khóc khuûu, nhiÒu vÊp v¸p. Thêi kú 1949-1978 cã thÓ chia lµm c¸c giai ®o¹n nh− sau: Giai đoạn từ năm 1949 đến 1957: thực hiện khôi phục kinh tế và cải t¹o xF héi chñ nghÜa, b−íc ®Çu thùc hiÖn thêi kú thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ. Giai đoạn từ năm 1958 đến 1978: là giai đoạn khó khăn về kinh tế và chính trị với phong trào thực hiện “đại nhảy vọt” và 10 năm “đại cách mạng văn ho¸”. Giai ®o¹n nµy nÒn kinh tÕ Trung Quèc ®F bÞ tæn h¹i lín víi s¶n xuÊt c«ng nghiệp mất cân đối nghiêm trọng, sản l−ợng l−ơng thực giảm mạnh; riêng cuộc “đại cách mạng văn hoá” đF làm tổn thất khoảng 500 tỷ NDT (gần bằng số vốn đầu t− xây dựng cơ bản trong 30 năm từ 1949 đến 1979, là 600 tỷ NDT). Trong thêi kú nµy, Trung Quèc duy tr× nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. Nhà n−ớc nắm sản xuất, kiểm soát giá cả và quyết định các nguồn lực của toàn bé nÒn kinh tÕ. Môc tiªu trung t©m cña Nhµ n−íc lµ x©y dùng mét nÒn kinh tÕ tù cung tù cÊp. Trong giai ®o¹n nµy, Trung Quèc ®F cã nh÷ng quan hÖ kinh tÕ víi mét sè n−íc trªn thÕ giíi, nh−ng quy m« nhá vµ ph¹m vi hÑp. Sau khi x¶y ra cuéc chiÕn tranh víi B¾c TriÒu Tiªn vµ khñng ho¶ng trong quan hÖ víi Liªn X« vµo nh÷ng n¨m 1960 th× nÒn ngo¹i th−¬ng cña Trung Quèc.

(59) 59 cµng bÞ suy yÕu. Tæng gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu thÊp h¬n 10% GDP vµ giá trị này tiếp tục giảm đến con số nhỏ hơn 5% GDP vào năm 1970. Những hoạt động thông th−ờng nh− vay nợ, nhận đầu t− từ n−ớc ngoài đều không đáng kể. Vào những năm đầu thập niên 70, Trung Quốc đF có một số thay đổi trong quan hệ đối ngoại với các n−ớc nh− gia nhập Liên Hiệp Quốc, thiết lập lại quan hÖ víi Mü vµ mét sè n−íc kh¸c nh−ng c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÉn ch−a cã sự thay đổi gì. ChÝnh s¸ch bÕ quan to¶ c¶ng vèn cã trong lÞch sö vÉn lµ xu thÕ c¬ b¶n trong các quan hệ kinh tế đối ngoại của Trung Quốc. Yếu tố này xuất phát từ t− t−ởng chủ nghĩa phiêu l−u cực tả trong chính trị và kinh tế ở Trung Quốc mà đặc tr−ng là lấy “chính trị”, “t− t−ởng” làm thống soái; đối lập kinh tế thị tr−ờng với kinh tế kế hoạch; đối lập kinh tế t− nhân, sở hữu t− nhân với sở hữu công cộng, kinh tế quốc doanh và tập thể; đề cao và thực hiện chủ nghĩa bình quân trong phân phối, đả phá “lợi ích vật chất’ và “lợi nhuận”, tự kiêu dân tộc quá đáng, coi th−ờng thậm chí đả phá việc hợp tác kinh tế, khoa học kỹ thuật với thế giới t− bản [14, tr.53]. ở thời kỳ này, việc thu hút ĐTNN của Trung Quốc không đáng kể và chủ yÕu lµ thùc hiÖn qua h×nh thøc hîp doanh víi Liªn x« vµ mét sè n−íc §«ng ¢u. Thêi kú 1950 - 1951, Trung Quèc vµ Liªn x« cã mét sè xÝ nghiÖp chung vèn kinh doanh nh− lµ c«ng ty Cæ phÇn dÇu má Trung - X« vµ c«ng ty cæ phÇn kim loại mầu Trung - Xô ở Tân c−ơng, công ty đóng tàu Trung - Xô ở Đại liên. Cổ phần của các xí nghiệp chung vốn mỗi bên là 50%, phía Trung Quốc lấy đất đai, nhà x−ởng, nguyên vật liệu để góp vốn; Liên xô lấy thiết bị để góp. Hai bên ký hợp đồng cùng h−ởng lợi nhuận và cùng chịu rủi ro. Đến cuối năm 1954, hai bên kết thúc hợp doanh tr−ớc kỳ hạn. Cùng thời kỳ đó Trung Quốc và Ba Lan hợp vèn x©y dùng c«ng ty cæ phÇn tµu thuû Trung - Ba víi tæng vèn ®Çu t− 80 triÖu róp, mçi bªn gãp 50%. Vµo n¨m 1953 Trung Quèc vµ Liªn x« ®F cïng ký kÕt hợp đồng đ−a vào 304 dự án thiết bị đồng bộ bao gồm 56 dự án trọng điểm cho viÖc x©y dùng kÕ hoach 5 n¨m lÇn thø nhÊt cña Trung Quèc (1953 - 1957) vµ.

(60) 60 nhiều dự án lắp đặt trang thiết bị khác. Từ tháng 7/1960 do quan hệ giữa Liên xô và Trung Quốc xấu đi nên nhiều dự án bị huỷ bỏ và đình chỉ. Sau đó chỉ còn hai liên doanh với Albania và Tanzania đ−ợc thành lập và hoạt động vào những năm cuèi 1960 vµ ®Çu 1970. Tuy nguån vèn FDI cña Liªn X« vµ c¸c n−íc §«ng ¢u vµo Trung Quèc trong thời kỳ này rất ít nh−ng nó đF phát huy tác dụng tích cực đối với việc nâng cao trình độ kỹ thuật, công nghệ của Trung Quốc, giúp Trung Quốc thu đ−ợc nh÷ng th¾ng lîi trong c«ng cuéc kh«i phôc, c¶i t¹o vµ x©y dùng kinh tÕ thêi kú ®Çu sau khi thµnh lËp n−íc. 2.2.1.2. Thêi kú sau n¨m 1978 Nhà lFnh đạo Đặng Tiểu Bình đF chỉ rõ: “ Chủ nghĩa xF hội muốn dành ®−îc −u thÕ h¬n Chñ nghÜa t− b¶n th× ph¶i m¹nh d¹n tiÕp thu vµ häc tËp mäi thµnh qu¶ v¨n minh xF héi loµi ng−êi s¸ng t¹o ra, tiÕp thu vµ häc tËp mäi ph−¬ng thøc kinh doanh vµ ph−¬ng ph¸p qu¶n lý tiªn tiÕn ph¶n ¸nh quy luËt s¶n xuÊt hiện đại hoá của các n−ớc trên thế giới bao gồm cả các n−ớc t− bản” (Đề c−ơng tóm tắt học tập lý luận xây dựng Chủ nghĩa xw hội mang đặc sắc Trung Quốc). Các nhà lFnh đạo đF nghiêm khắc phê phán các quan niệm thủ cựu, coi mở cöa kinh tÕ lµ “®Çu hµng”, coi bu«n b¸n, vay nî lµ “¨n mµy chñ nghÜa t− b¶n”, nhËn §TNN lµ “quú gèi d©ng tµi nguyªn cho ngo¹i bang”, “ngän cá cña chñ nghÜa xF héi cßn h¬n c©y lóa cña chñ nghÜa t− b¶n”. Ng−êi Trung Quèc ®F thÊm thÝa c¸i gi¸ qu¸ đắt của chính sách “tự lực cánh sinh, độc lập tự chủ” cực đoan và phiến diện, thấy rõ tính tất yếu của xu thế hội nhập và phân công lao động mới trong nền kinh tế thế giới và khu vực mà Trung Quốc không thể đứng ngoài [14, tr.56]. Sù kiÖn chÝnh trÞ cã ý nghÜa lÞch më ®Çu cho c«ng cuéc c¶i c¸ch më cöa hiện đại hoá ở Trung Quốc là Hội nghị Trung −ơng 3 khoá XI Đảng cộng sản Trung Quốc họp từ ngày 18 đến ngày 22-12-1978. Hội nghị Trung −ơng 3 Đại héi XI ®F nªu râ “thùc hiÖn më cöa víi bªn ngoµi lµ mét quèc s¸ch c¬ b¶n mµ n−ớc ta phải giữ vững trong một thời gian dài, là biện pháp chiến l−ợc để đẩy nhanh xây dựng hiện đại hoá xw hội chủ nghĩa” [14, tr.56]. Qua hội nghị đó,.

(61) 61 đ−ờng lối cải cách do Đặng Tiểu Bình đề x−ớng với quan điểm ‘thực sự cầu thị”, “thùc tiÔn lµ tiªu chuÈn duy nhÊt kiÓm nghiÖm ch©n lý” ®F ®Èy lïi ®−êng lèi b¶o thủ tr−ớc đó. Hội nghị Trung −ơng 3 khoá XI đ−ợc coi là một cuộc giải phóng t− t−ởng mở đ−ờng cho công cuộc cải cách thể chế, hiện đại hoá đất n−ớc trên tất cả c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ v¨n ho¸ ë Trung Quèc. Sau hội nghị này, đất n−ớc Trung Quốc đF hoàn toàn chuyển sang quỹ đạo xây dựng hiện đại hoá, lấy xây dựng kinh tế làm trung tâm. Cuộc cải cách mở cöa kinh tÕ ®−îc thùc hiÖn víi môc tiªu xo¸ bá dÇn thÓ chÕ kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp trung cao độ, từng b−ớc thực hiện thể chế kinh tế thị tr−ờng xF hội chủ nghĩa. Ban lFnh đạo mới của Trung Quốc nhận định rằng, Trung Quốc phải có mối quan hệ rộng lớn hơn, tiếp cận mạnh hơn đối với các công nghệ kỹ thuật và khoa học của ph−ơng Tây. Với mục đích nh− vậy, Trung Quốc đF quyết định sử dụng đầu t− của n−ớc ngoài và tất cả các sự hỗ trợ có liên quan đến đầu t− của n−ớc ngoài để đẩy nhanh tốc độ quá trình chuyển giao công nghệ, cũng nh− để nguồn bổ sung ngoại tệ cho nguồn vốn trong n−ớc. Cùng với quyết định này, chÝnh s¸ch thu hót vèn §TNN cña Trung Quèc ®−îc thùc hiÖn. ChÝnh s¸ch thu hót §TNN ®F ®−îc §Æng TiÓu B×nh vµ mét sè nhµ nghiªn cứu phục hồi kinh tế bàn đến vào đầu năm 1979. Đặng Tiểu Bình đF đề cập đến viÖc khuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c liªn doanh gi÷a Trung Quèc vµ n−íc ngoµi, ®F gîi ý chÝnh phñ nªn “cho phÐp c¸c Hoa kiÒu ®−îc x©y dùng c¸c nhµ m¸y ë Trung Quèc [94, tr.37]”. Vào cuối năm 1979, Đặng Tiểu Bình khẳng định việc Trung Quốc mong muèn tiÕp nhËn vèn §TNN bao gåm c¶ FDI vµ ®Çu t− n−íc ngoµi kh¸c. Sau chuyÕn ®i th¨m Singapore, «ng ®F nªu ra ba lîi Ých mµ c¸c doanh nghiÖp ®Çu t− n−ớc ngoài mang lại: “Chính phủ nhận đ−ợc 35% thuế, ng−ời lao động nhận đ−ợc tiền l−ơng và nền công nghiệp, dịch vụ nội địa đ−ợc phát triển” [94, tr.28]. C¸c §¹i héi XII, XIII, XIV, XV tiÕp theo cña §¶ng céng s¶n Trung Quèc đều khẳng định việc thực hiện mở cửa ra bên ngoài là điều không thể thiếu đ−ợc trong c¶i c¸ch vµ cÇn tiÕp thu vµ sö dông thµnh qu¶ v¨n minh, tiªn tiÕn cña c¸c.

(62) 62 n−ớc trên thế giới, kể cả các n−ớc t− bản phát triển để xây dựng Chủ nghĩa xF hội. T¹i §¹i héi lÇn thø XVI §¶ng Céng s¶n Trung Quèc vµo th¸ng 11 n¨m 2002, c¸c nhà lFnh đạo mới của Trung Quốc với ng−ời đứng đầu là Chủ Tịch Giang Trạch Dân khẳng định vẫn tiếp tục thực hiện đ−ờng lối mở cửa và thực hiện thuyết “ba đại diÖn” mµ tinh thÇn cèt lâi cña nã lµ “gi¶i phãng t− t−ëng” m¹nh h¬n n÷a. ViÖc “gi¶i phóng t− t−ởng” này là tiền đề hết sức quan trọng trong việc tăng c−ờng thu hút ĐTNN ở Trung Quốc. Hiện nay, Chủ tịch Hồ Cẩm Đào vẫn khẳng định tiếp tục đ−ờng lối phát triển kinh tế của các nhà lFnh đạo đi tr−ớc và ph−ơng châm mới là tÝch cùc “ph¸t triÓn khoa häc” ®−îc th«ng suèt tõ trªn xuèng d−íi. 2.2.2 C¸c chÝnh s¸ch vÒ ®Çu t− n−íc ngoµi Liên quan đến hoạt động ĐTNN, Trung Quốc đF ban hành hơn 500 văn bản gồm các bộ luật, các nghị định, thông t− để quy định về sự hình thành và hoạt động của đầu t− n−ớc ngoài nh−: - LuËt hîp t¸c gi÷a Trung Quèc víi n−íc ngoµi ( ngµy 1/7/1979). - LuËt vÒ doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t− n−íc ngoµi. - LuËt doanh nghiÖp hîp t¸c n−íc ngoµi. - Luật về hợp đồng chuyển giao công nghệ (năm 1985). - NghÞ quyÕt cña Quèc vô viÖn Trung Quèc vÒ viÖc khuyÕn khÝch ®Çu t− n−íc ngoµi (n¨m 1986). - Nh÷ng ®iÒu luËt bæ sung cho LuËt 1979 vÒ §Çu t− hîp t¸c gi÷a Trung Quèc víi n−íc ngoµi (n¨m 1990). - Quy chế về các đặc khu kinh tế tỉnh Quảng Đông (năm 1979) gồm những quy định riêng cho hoạt động kinh tế của các đặc khu kinh tế. - Quy định về khuyến khích đầu t− của đồng bào Đài Loan (năm 1988). - Quy định về khuyến khích đầu t− của Hoa Kiều và đồng bào Hồng K«ng - Ma Cao (n¨m 1994). - .. . Trong thời gian qua, để thực hiện các cam kết khi gia nhập WTO, 30 vụ của Uỷ ban Nhà n−ớc Trung Quốc đF rà soát hơn 2.300 bộ Luật và các quy định.

(63) 63 hiện hành, trong đó bFi bỏ 890 văn bản, sửa đổi 323 văn bản. Hơn 190.000 văn bản luật, quy định của cấp địa ph−ơng và các tiêu chuẩn đF đ−ợc huỷ bỏ hoặc sửa đổi. Trong lĩnh vực ĐTNN, Chính phủ Trung Quốc đF sửa đổi và ban hành Luật Liên doanh n−ớc ngoài, Luật hợp đồng, hợp tác với n−ớc ngoài, Luật công ty có vốn đầu t− n−ớc ngoài và các quy định h−ớng dẫn cũng nh− các văn bản h−ớng dẫn về ĐTNN. Thực hiện chính sách mở cửa đối với một số lĩnh vực dịch vụ, huỷ bỏ một số quy định về đầu t− liên quan đến th−ơng mại. Ngoài các quy định về luật pháp liên quan trực tiếp đến ĐTNN, chính phủ Trung Quốc còn ban hành một số luật và quy định có ảnh h−ởng đến quyền lợi cña c¸c nhµ §TNN nh− LuËt c«ng ty, LuËt së h÷u b¶n quyÒn. C¸c v¨n b¶n kh¸c liên quan đến tài chính, tiền tệ, xuất nhập khẩu, chuyển giao công nghệ, xuất nhập cảnh, đi lại và c− trú, quản lý tài nguyên khoáng sản, đất đai, lao động và tiÒn l−¬ng, còng ®−îc c¸c ngµnh h÷u quan ban hµnh nh»m h−íng dÉn cô thÓ ho¹t động hợp tác đầu t−. 2.2.2.1. Chính sách về đảm bảo đầu t− Sự đảm bảo về tài sản cho các nhà ĐTNN ở Trung Quốc đF đ−ợc quy định ở văn bản luật cao nhất đó là Hiến pháp. Hiến pháp năm 1982 của Trung Quốc đF có những điều quy định đối với hoạt động ĐTNN nh−: §iÒu 18: N−íc céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa cho phÐp c¸c c¬ së kinh doanh n−íc ngoµi, c¸c tæ chøc kinh tÕ n−íc ngoµi kh¸c vµ nh÷ng ng−êi n−íc ngoµi víi t− c¸ch c¸ nh©n ®−îc tiÕn hµnh ®Çu t− t¹i Trung Quèc vµ ®−îc tham gia vµo hµng lo¹t h×nh thøc hîp t¸c kinh tÕ víi c¸c c¬ së kinh doanh vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ kh¸c cña Trung Quèc tu©n theo luËt ph¸p cña Céng hßa nh©n d©n Trung Hoa. TÊt c¶ c¸c c¬ së kinh doanh n−íc ngoµi vµ c¸c tæ chøc kinh doanh n−íc ngoµi vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ cña n−íc ngoµi kh¸c, còng nh− c¸c c¬ së ®Çu t− liªn doanh víi ng−êi Trung Quèc vµ §TNN t¹i Trung Quèc ph¶i tu©n theo luËt ph¸p n−íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa. C¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña hä ®−îc luËt ph¸p cña n−íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa b¶o vÖ..

(64) 64 Quy định trong Luật Đầu t− liên doanh: Các doanh nghiệp liên doanh Trung Quèc víi n−íc ngoµi lµ ph¸p nh©n Trung Quèc, chÞu sù qu¶n lý vµ b¶o vÖ cña ph¸p luËt Trung Quèc, c¸c doanh nghiÖp nµy ®−îc phÐp kinh doanh ë c¸c ngµnh khai th¸c n¨ng l−îng, c«ng nghiÖp vËt liÖu x©y dùng, c«ng nghiÖp ho¸ chÊt, c«ng nghiÖp nhÑ, ®iÖn tö, thiÕt bÞ th«ng tin, trång trät, du lÞch, dÞch vô. Các quy định này đF giúp xua tan mọi lo ngại của các nhà đầu t− trong việc đảm bảo quyền lợi và tài sản của các nhà đầu t− khi đầu t− vào Trung Quốc. 2.2.2.2. ChÝnh s¸ch vÒ c¬ cÊu ®Çu t− Để thực hiện khuyến khích và quy hoạch hoạt động ĐTNN, Trung Quốc đF thực hiện nhiều chính sách về cơ cấu đầu t− nh− quy định về hình thức đầu t−, khu vùc ®Çu t−, lÜnh vùc ®Çu t−. C¸c biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch nµy lu«n ®−îc bæ sung, sửa đổi để phù hợp với xu h−ớng phát triển của hoạt động ĐTNN nên tạo ra đ−ợc lực hút mạnh mẽ đối với các nhà đầu t−. §a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc ®Çu t− n−íc ngoµi Trung Quốc đF rất linh hoạt trong việc quy định các hình thức đầu t− để c¸c nhµ ®Çu t− cã thÓ dÔ dµng lùa chän h×nh thøc phï hîp khi ®Çu t− vµo Trung Quèc. C¸c doanh nghiÖp §TNN khi thùc hiÖn ®Çu t− vµo Trung Quèc ®−îc thµnh lËp d−íi 3 h×nh thøc chÝnh lµ doanh nghiÖp gãp vèn liªn doanh, doanh nghiÖp hợp đồng hợp tác kinh doanh và doanh nghiệp 100% vốn n−ớc ngoài, ng−ời Trung Quốc th−ờng gọi là doanh nghiệp ba loại vốn. Từ những năm 1990, để hấp dÉn thªm c¸c nhµ ®Çu, Trung Quèc ®F më thªm nhiÒu h×nh thøc ®Çu t− kh¸c. Sau khi gia nhËp WTO, c¸c thøc ®Çu t− l¹i cµng ®−îc ®a d¹ng ho¸. Doanh nghiÖp liªn doanh gi÷a Trung Quèc vµ n−íc ngoµi Lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy chÞu sù ®iÒu chØnh cña LuËt §Çu t− liªn doanh và các văn bản d−ới luật liên quan đến hình thức đầu t− liên doanh. Luật liên doanh giữa Trung Quốc và đối tác n−ớc ngoài đ−ợc ban hành ngày 1/7/1979 đF đặt nền móng cho chính sách mở cửa của Trung Quốc. Đó là khung pháp lý đầu tiên cho hoạt động ĐTNN tại Trung Quốc bằng việc cho phép các nhà ĐTNN đ−ợc góp vốn liên doanh với các doanh nghiệp Trung Quốc để thực hiện hoạt động sản xuất kinh doanh..

(65) 65 §©y lµ h×nh thøc ®Çu t− ®−îc thµnh lËp bëi mét bªn lµ c«ng ty, c¸ nh©n hoặc các tổ chức kinh tế n−ớc ngoài với đối tác Trung Quốc t−ơng ứng để cùng đầu t− vào Trung Quốc. Theo hợp đồng liên doanh các bên cùng tham gia đầu t−, qu¶n lý cïng chia sÎ rñi ro vµ h−ëng lîi nhuËn theo tû lÖ gãp vèn ®Çu t−. Trong thêi kú ®Çu më cöa, h×nh thøc liªn doanh phï hîp víi c¶ phÝa Trung Quèc vµ n−íc ngoµi. C¸c doanh nghiÖp tham gia liªn doanh hÇu hÕt lµ doanh nghiệp nhà n−ớc. Với cơ chế quản lý lúc đó, chính phủ rất khó chấp nhận doanh nghiÖp tham gia liªn doanh víi n−íc ngoµi lµ doanh nghiÖp thuéc së h÷u t− nh©n. §ång thêi, viÖc thùc hiÖn h×nh thøc ®Çu t− nµy gióp Trung Quèc më réng xuÊt khẩu, học tập kinh nghiệm quản lý, thuận lợi cho đào tạo cán bộ quản lý cũng nh− cán bộ chuyên môn. Về phía các nhà ĐTNN, họ cũng cần sự giúp đỡ của đối tác Trung Quốc để hiểu thêm về ph−ơng thức, môi tr−ờng kinh doanh ở Trung Quốc đặc biệt trong việc tìm kiếm và cung cấp dịch vụ cho thị tr−ờng nội địa. V× vËy, liªn doanh gãp vèn lµ h×nh thøc FDI phæ biÕn ë Trung Quèc chiÕm tû träng trªn 50% nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 80 vµ ®Çu thËp kû 90. Th¸ng 4/1990, Trung Quốc đF tiến hành sửa đổi bộ luật này và có những quy định có lợi hơn cho các nhà ĐTNN ở ba vấn đề: quốc hữu hoá, kỳ hạn hợp doanh và lựa chọn giám đốc. Sau khi Trung Quốc gia nhập WTO, một số quy định cụ thể đối với loại h×nh doanh nghiÖp liªn doanh ®−îc më réng vµ th«ng tho¸ng cã lîi h¬n cho c¸c nhµ §TNN. Th«ng t− cña Bé Th−¬ng m¹i vµ Hîp t¸c kinh tÕ (MOFTEC) ngµy 30 tháng 12 năm 2002 về “Những vấn đề liên quan đến quản lý đăng ký và cấp phép trong hoạt động liên quan đến ngoại tệ và thuế của các doanh nghiệp có vèn ®Çu t− n−íc ngoµi” ®F nªu: • Tû lÖ gãp vèn cña bªn n−íc ngoµi cã thÓ thÊp h¬n 25%. •. Bªn n−íc ngoµi ®−îc quyÒn rót vèn ®Çu t−, chuyÓn nh−îng cæ phÇn. cho phÝa Trung Quèc hoÆc bªn thø ba. • Không cố định tỷ lệ sản phẩm phải xuất khẩu, không bắt buộc cân bằng giữa xuất và nhập khẩu, giữa thu và chi ngoại tệ; bwi bỏ quy định về bắt buộc.

(66) 66 mua nguyên liệu của doanh nghiệp trong n−ớc vì vi phạm Hiệp định về Th−ơng mại liên quan đến đầu t−. • C¸c doanh nghiÖp liªn doanh ®−îc quyÒn tù do lùa chän b¸n hµng ë bÊt cø thÞ tr−êng trong n−íc hay quèc tÕ miÔn lµ thu ®−îc lîi nhuËn cao nhÊt. Những sửa đổi này đF làm cho số l−ợng các doanh nghiệp liên doanh tăng lªn m¹nh mÏ. Tuy nhiên sau một thời gian hoạt động, hình thức này cũng đF bộc lộ những nh−ợc điểm nhất định nh− sự bất đồng trong quản lý hoạt động của doanh nghiệp giữa các nhà quản lý Trung Quốc và n−ớc ngoài do trình độ quản lý có sự chênh lệch, sự khác nhau về văn hoá và tập quán kinh doanh. Bên cạnh đó thì mét sè lo¹i h×nh ®Çu t− kh¸c thuËn lîi h¬n mµ c¸c nhµ ®Çu t− ®F ®−îc phÐp triÓn khai nªn h×nh thøc liªn doanh gi¶m dÇn. Tû lÖ c¸c doanh nghiÖp liªn doanh trong tæng sè doanh nghiÖp cã vèn t¨ng tõ 14% trong thêi kú tr−íc n¨m 1990 lªn trªn 50% trong thËp niªn 90, nh−ng sau đó giảm dần. Sau khi gia nhập WTO, tỷ lệ này giảm rõ rệt đến năm 2007 chØ cßn lµ 20.8%. H×nh thøc Doanh nghiÖp hîp t¸c kinh doanh Doanh nghiÖp hîp t¸c kinh doanh chÞu sù ®iÒu chØnh cña LuËt Doanh nghiệp hợp tác kinh doanh và các văn bản d−ới luật liên quan đến hình thức này §©y lµ h×nh thøc ®Çu t− mµ phÝa ngoµi cung cÊp toµn bé hoÆc phÇn lín tiền vốn và kỹ thuật còn phía Trung Quốc đóng góp bằng đất đai, nhà x−ởng hiện có và một phần nhỏ vốn đầu t−. Hai bên cùng nhau hoạt động hoặc cùng hợp tác s¶n xuÊt kinh doanh. Tỷ lệ và ph−ơng thức phân phối lợi nhuận giữa các bên hợp tác t−ơng đối linh ho¹t. Doanh nghiÖp hîp t¸c kinh doanh cã thÓ lµ thùc thÓ kinh tÕ vµ thµnh lập ban giám đốc điều hành, cũng có thể do các bên tiến hành hợp tác với t− cách pháp nhân của từng bên thành thể kinh tế liên hợp mà các đại biểu các bên hợp thµnh thùc hiÖn qu¶n lý kinh doanh..

(67) 67 Trong thời kỳ đầu (1978-1985), các đặc khu kinh tế đ−ợc thành lập và b−ớc đầu phát triển. Trọng điểm thu hút vốn bên ngoài của Trung Quốc để xây dùng nh÷ng c«ng tr×nh c¬ së, t¹o m«i tr−êng thuËn lîi cho §TNN vµo sau nµy nªn h×nh thøc hîp t¸c kinh doanh ph¸t triÓn rÊt m¹nh, chiÕm kho¶ng trªn 40% tổng số các dự án ĐTNN. Sau đó khi môi tr−ờng, chính sách thu hút đầu t− có những thay đổi nên doanh nghiệp thực hiện đầu t− theo hình thức này giảm dần, đến năm 2007 còn 2,8%. Doanh nghiÖp 100% vèn n−íc ngoµi Doanh nghiệp 100% vốn n−ớc ngoài ra đời sau doanh nghiệp Liên doanh vµ Hîp t¸c kinh doanh. H×nh thøc nµy chÞu sù ®iÒu chØnh cña LuËt doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t− n−íc ngoµi. LuËt doanh nghiÖp 100% vèn n−íc ngoµi ®−îc thông qua tháng 4 năm 1986. Theo quy định của Luật: - Các doanh nghiệp này phải đáp ứng đ−ợc yêu cầu về sử dụng công nghệ cao để phát triển sản phẩm mới, tiết kiệm nguyên liệu, năng l−ợng, nâng cÊp cho nh÷ng s¶n phÈm ®w ®−îc s¶n xuÊt hoÆc hoÆc gãp phÇn thay thÕ nhËp khÈu hoÆc xuÊt khÈu Ýt nhÊt 50% s¶n l−îng. - Vèn ®Çu t− cã thÓ d−íi h×nh thøc tiÒn mÆt hoÆc tµi s¶n nh− m¸y mãc thiÕt bÞ, quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp, bÝ quyÕt s¶n xuÊt hoÆc lîi nhuËn b»ng tiÒn NDT tõ c¸c doanh nghiÖp kh¸c ë Trung Quèc. - Mét sè lÜnh vùc mµ c¸c doanh nghiÖp 100% vèn n−íc ngoµi kh«ng ®−îc quyÒn kinh doanh nh− tin tøc, xuÊt b¶n, ph¸t thanh, truyÒn h×nh vµ s¶n xuÊt phim, ngo¹i th−¬ng vµ b¶o hiÓm, b−u chÝnh vµ viÔn th«ng,v.v. Ngoµi ra, cßn bÞ giới hạn trong một số lĩnh vực công cộng nh− thông tin, giao thông, bất động s¶n, thuª mua. Thực hiện cam kết bổ sung và sửa đổi hệ thống luật pháp khi gia nhập WTO, trong năm 2000 và 2001 Trung Quốc đF sửa đổi lại một cách cơ bản các điều luật trong Luật doanh nghiệp 100% vốn ĐTNN. Việc sửa đổi này đF bỏ các yêu cầu về cân đối ngoại tệ, về tỷ lệ nội địa hoá, bỏ hoặc sửa đổi yêu cầu về công nghệ hiện đại và mức độ xuất khẩu. Cho phép các doanh nghiệp 100% vốn n−ớc.

(68) 68 ngoài đ−ợc quyền tự bán sản phẩm hoặc chỉ định tổ chức kinh tế khác là đơn vị đại diện bán sản phẩm của họ. Những thay đổi mới nhận đ−ợc sự tán đồng và ñng hé m¹nh mÏ cña c¸c nhµ §TNN. X©y dùng lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy cã lîi cho phÝa Trung Quèc: - Tiếp thu đ−ợc trình độ kỹ thuật t−ơng đối cao vì doanh nghiệp 100% vèn n−íc ngoµi lµ c¸c c«ng ty con cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia. C¸c nhµ ®Çu t− sẽ lựa chọn kỹ thuật tiên tiến để tạo sức cạnh tranh cho sản phẩm của họ. - Trung Quốc không phải lo vấn đề vốn đầu t−. - Trung Quèc kh«ng ph¶i chÞu rñi ro ®Çu t− mµ chØ thu tiÒn thuÕ cña doanh nghiÖp nµy. - Kh«ng cã m©u thuÉn vÒ qu¶n lý kinh doanh trong xÝ nghiÖp gi÷a hai phÝa Trung Quèc vµ n−íc ngoµi. Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng lîi Ých thu ®−îc, h×nh thøc ®Çu t− nµy còng cã mét sè h¹n chÕ: - PhÝa Trung Quèc kh«ng thÓ tiÕn hµnh c¶i t¹o doanh nghiÖp hiÖn cã. - X¶y ra nhiÒu tr−êng hîp trèn thuÕ nghiªm träng. Víi nh÷ng Ých lîi mang l¹i, hiÖn nay h×nh thøc ®Çu t− nµy ®ang ®−îc Trung Quốc khuyến khích. Do đó, tỷ trọng các doanh nghiệp n−ớc ngoài đầu t− d−íi h×nh thøc nµy ngµy cµng t¨ng trong tæng sè doanh nghiÖp FDI vµo Trung Quèc. Thêi kú 1979 -1985, h×nh thøc nµy míi chiÕm 3% trong tæng sè c¸c doanh nghiệp FDI, sau đó tăng dần lên và sau khi Trung Quốc gia nhập WTO, việc thực hiÖn c¸c cam kÕt cho phÐp c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi ®−îc ®Çu t− d−íi h×nh thøc 100% vèn n−íc ngoµi th× h×nh thøc nµy t¨ng m¹nh mÏ. §Õn n¨m 2007 tû lÖ h×nh thøc nµy ®F lµ 76,5%. H×nh thøc hîp t¸c ph¸t triÓn Lµ c¸ch gäi rót gän cña lo¹i h×nh hîp t¸c nghiªn cøu vµ khai th¸c dÇu trong đất liền và ngoài khơi. Đây là ph−ơng thức hợp tác kinh tế đ−ợc áp dụng réng rFi trong khai th¸c má tù nhiªn. Đặc điểm của hình thức này là mức độ rủi ro cao, đòi hỏi đầu t− lớn và có lîi nhuËn cao. Quy tr×nh thùc hiÖn ®−îc chia thµnh ba giai ®o¹n: nghiªn cøu, triÓn khai vµ s¶n xuÊt. Lo¹i h×nh nµy chiÕm tû lÖ nhá trong c¸c h×nh thøc ®Çu t−..

(69) 69 C¸c h×nh thøc ®Çu t− míi H×nh thøc Hîp t¸c ®Çu t− §Ó më réng dÇn lÜnh vùc ®Çu t− vµ thÞ tr−êng, Trung Quèc ®F tÝch cùc thùc hiÖn c¸c ph−¬ng thøc míi nh− BOT, BTO, BT nh»m khuyÕn khÝch ph¸t triÓn loại hình này đối với các dịch vụ cơ bản, cơ sở hạ tầng. . H×nh thøc c«ng ty ®Çu t−. Th¸ng 4/1995, c¬ quan qu¶n lý kinh tÕ vµ ngo¹i th−¬ng ban hµnh c¸c quy định về công ty đầu t− có vốn ĐTNN để khuyến khích các công ty n−ớc ngoài lín ph¸t triÓn c¸c dù ¸n ®Çu t−. §Õn nay ®F cã h¬n 160 c«ng ty ®Çu t− ®−îc thµnh lập và hoạt động đầu t− của các công ty này ngày càng đ−ợc mở rộng. . C«ng ty cæ phÇn ®Çu t− n−íc ngoµi. C«ng ty cæ phÇn cã thÓ ®−îc thµnh lËp tõ ®Çu hoÆc lùa chän c¸c c«ng ty tr¸ch nhiệm hữu hạn có vốn đầu t− n−ớc ngoài để chuyển đổi thành công ty cổ phần. §Æc ®iÓm cña h×nh thøc nµy lµ c¸c chñ ®Çu t− cã thÓ ph¸t hµnh cæ phiÕu. ¸p dông h×nh thøc nµy, c¸c xÝ nghiÖp cã thÓ trong thêi gian ng¾n thu ®−îc l−îng tiÒn vèn cÇn thiÕt vµ nhanh chãng ®−a vµo sö dông. Tuy vËy, nh÷ng h×nh thøc nµy ph¸t triÓn cßn chËm ch¹p bëi gÆp ph¶i khã kh¨n lín tõ phÝa Trung Quèc. Trung Quèc cßn thiÕu nh÷ng biÖn ph¸p theo quy t¾c vµ thiÕu hiÓu biÕt nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ h×nh thøc nµy. S¸t nhËp vµ mua l¹i c«ng ty Sát nhập và mua lại các công ty của n−ớc bản địa của công ty quốc tế đF trë thµnh mét trong nh÷ng ph−¬ng thøc §TNN. HiÖn nay Trung Quèc ®ang nghiên cứu xây dựng và hoàn thiện những chính sách liên quan đến việc quản lý lo¹i h×nh nµy. C¸c c«ng ty ®Çu t− tµi chÝnh, chøng kho¸n, quü ®Çu t− m¹o hiÓm vµ quü t−¬ng hç Các hình thức đầu t− này đ−ợc ra đời và phát triển cùng với sự phát triển cña thÞ tr−êng vèn vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n Trung Quèc. Cïng víi LuËt chøng khoán, nhiều quy định khác đF đ−ợc ban hành để điều chỉnh loại hình công ty này. Số liệu cụ thể về sự thay đổi tỷ trọng các hình thức ĐTNN ở Trung Quốc theo tæng vèn ®Çu t− thùc hiÖn ®−îc thÓ hiÖn ë h×nh 2.6 sau:.

(70) 70 90 80. 76.5. 70 60. 1. 19 93. Liªn doanh. 21. 20. 33. 13. 1. 2. 2. 2. 2. Hîp t¸c KD. 37 28. 28. 28 20.8 20.8. 15. 20 02. 1. 20. 35. 45. 20 01. 1. 36. 39. 20 00. 2. 0. 2. 19 97. 3. 19. 21. 19. 19 92. 10. 20. 19. 19 96. 14. 24. 19 95. 20. 24. 30. 19 94. 23. 28. 40 36. 51. 19 99. 30. 47. 10 2. 8 2. 7 3. 4 3. 100% vèn n−íc ngoµi. 9.8 2.8 1.9 0.8. 20 07. 43. 20 06. 50. 19 98. 40. 19 79 -1 98 4. 51. 43 40. 66.6. 62. 20 05. 53. 62. 20 04. 55. 50. 56. 20 03. 60. Kh¸c. Nguån: www.fdi.gov.cn H×nh 2.6: Tû träng c¸c h×nh thøc §TNN ë Trung Quèc (1979 -2007) Thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ c¸c chñ ®Çu t− ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t− cña Hoa KiÒu Ngay tõ n¨m 1979, sau khi Trung Quèc c«ng bè LuËt §TNN, Hoa KiÒu ®F ®ua nhau ®Çu t− vµo Trung Quèc. Hä t×m thÊy ë Trung Quèc mét thÞ tr−êng rộng lớn, tài nguyên phong phú, sức lao động dồi dào. Đầu t− vào Trung Quốc họ gÆp nhiÒu thuËn lîi mµ c¸c nhµ ®Çu t− ph−¬ng T©y kh«ng cã ®−îc. §ã lµ do “Hoa Kiều có nền văn hoá chung, ngôn ngữ chung, các quan hệ gia đình và nguån gèc tæ tiªn ë Trung Quèc. Nh÷ng ®iÒu thuËn lîi nµy sÏ gióp Ých rÊt nhiÒu cho c¸c nhµ ®Çu t− Hoa kiÒu trong qu¸ tr×nh ®Çu t− vµo Trung Quèc” [29]. Về phần mình Trung Quốc đánh giá rất cao những tiềm năng kinh tế của ng−ời Hoa và Hoa kiều. Cộng đồng ng−ời Hoa và Hoa kiều chỉ chiếm 4% dân số Trung Quèc mµ cã tæng thu nhËp t−¬ng ®−¬ng 2/3 tæng thu nhËp quèc d©n cña Trung Quèc. Với mục đích tiếp cận với vốn, kỹ thuật và bí quyết sản xuất của họ, đặc biÖt lµ muèn cã sù hîp t¸c cña hä trong viÖc th©m nhËp vµo thÞ tr−êng thÕ giíi, Trung Quốc đF có những biện pháp, chính sách −u đFi cụ thể đối với loại chủ thể đầu t− này nh−: Quy định về khuyến khích đầu t− của đồng bào Đài loan (năm 1988); Quy định về khuyến khích đầu t− của Hoa Kiều và đồng bào Hồng Kông Ma Cao (năm 1994)..

(71) 71 V× vËy trong thêi gian qua, Trung Quèc ®F thu hót ®−îc nhiÒu vèn ®Çu t− cña Hoa kiÒu vµ ng−êi Hoa.Trong tæng doanh nghiÖp vµ tæng sè ®Çu t− vµo Trung Quèc, Hoa kiÒu chiÕm trªn 70%. Tæng vèn ®Çu t− cña ng−êi Hoa ë Hång K«ng, Ma Cao, §µi Loan lªn tíi trªn 62% tæng vèn FDI vµ 64% vèn ®Çu t− thùc hiÖn trong c¶ thêi kú 1979-1997. HiÖn nay, tû träng vèn ®Çu t− cña Hoa kiÒu ®F gi¶m h¬n so víi thêi gian tr−íc nh−ng vÉn chiÕm phÇn lín trong tæng vèn §TNN vµo Trung Quèc. KhuyÕn khÝch ®Çu t− cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia, ®a quèc gia Trong thập kỷ 80, Trung Quốc tiến hành công nghiệp hoá chủ yếu để thay thế hàng tiêu dùng nhập khẩu, đáp ứng đ−ợc sự tiêu dùng trong n−ớc và xuất khÈu thu ngo¹i tÖ nªn quy m« ®Çu t− cña mçi dù ¸n kh«ng lín. B−íc sang thËp kû 90, mét nhiÖm vô c¬ b¶n cña Trung Quèc lµ thay thÕ nhËp khÈu lÇn thø 2 víi chñ tr−¬ng thay thÕ nhËp khÈu c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nh»m thùc hiÖn môc tiªu công nghiệp hoá, xây dựng một hệ thống công nghiệp độc lập và thống nhất. Trung quốc thực hiện triệt để ph−ơng châm “dùng bảo bối của thiên hạ làm giàu cho Trung Quèc” [14, tr.57]. BiÕt râ môc tiªu chÝnh cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia lµ chiÕm lÜnh thÞ tr−êng Trung Quèc vµ tiÕn thªm mét b−íc chiÕm lÜnh thÞ tr−êng §«ng Nam á và Châu á - Thái Bình D−ơng, Trung Quốc đF xác định nh−ờng một phần thị tr−ờng cho các nhà đầu t− để đổi lấy sự đầu t− lớn hơn nữa, nhiều hơn nữa với ph−ơng châm "lấy thị tr−ờng đổi lấy kỹ thuật:", " lấy thị tr−ờng đổi lấy vốn", " lấy thị tr−ờng để phát triển". Trung Quốc thực thi các biện pháp linh hoạt mở rộng thị tr−ờng nội địa, thiết lập và cải tiến cơ chế cạnh tranh thÞ tr−êng, cung cÊp nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t−. Tõ th¸ng 9 n¨m 1993, Bé Th−¬ng m¹i vµ Hîp t¸c kinh tÕ cña Trung Quèc cho phép thành lập các công ty đầu t− và nới lỏng dần phạm vi kinh doanh đối với các công ty này. Từ đó, nhiều công ty xuyên quốc gia và những tập đoàn tài chính lớn của ph−ơng Tây đF dồn dập đến Trung Quốc đầu t−. Các công ty này đF góp phần nâng cao trình độ kỹ thuật, nâng cấp, đổi mới thế hệ sản phẩm, cải thiÖn kÕt cÊu ngµnh nghÒ cña Trung Quèc..

(72) 72 Sau khi Trung Quèc gia nhËp WTO, lÜnh vùc vµ khu vùc ®Çu t− cña Trung Quèc ®−îc më réng nhiÒu h¬n. Mét sè lÜnh vùc nh− cung cÊp n−íc s¹ch, cung cÊp gas cho sinh ho¹t vµ s−ëi Êm ë c¸c thµnh phè, viÔn th«ng. §©y vèn lµ c¸c lĩnh vực thuộc độc quyền của các doanh nghiệp nhà n−ớc, nay đF đ−ợc mở ra cho c¸c nhµ §TNN. C¸c c«ng ty ®a quèc gia ®−îc khuyÕn khÝch tham gia viÖc c¶i tæ, c¶i t¹o c¸c doanh nghiÖp quèc h÷u hãa lín bao gåm c¶ viÖc mua l¹i, s¸t nhËp c¸c doanh nghiÖp. §ång thêi, Trung Quèc cµng chó ý h¬n trong viÖc c¶i thiÖn nh÷ng điều kiện mà các nhà đầu t− mong muốn: môi tr−ờng chính trị ổn định, mô hình quản lý kinh tế tiếp cận với quốc tế, có hoạt động vận hành thị tr−ờng quy phạm, thiết bị cơ sở hạ tầng tốt. Những thay đổi này càng hấp dẫn các tập đoàn đa quốc gia cña c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn ®Çu t−. HiÖn nay Trung Quèc ®F thu hót ®−îc 400/500 c¸c tËp ®oµn ®a quèc gia nh−: Mitsubishi, Panasonic, Toyota, Honda, Hitachi, Mitsui cña NhËt B¶n; c«ng ty IBM, Microsoft cña Mü. Nh×n chung, kÕt qu¶ cña viÖc thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ chñ ®Çu t−, tính đến cuối năm 2007 đF có các nhà đầu t− từ hơn 180 n−ớc và khu vực trên thÕ giíi ®Çu t− vµo Trung Quèc. Trong 10 n−íc cã vèn ®Çu t− lín nhÊt th× dÉn ®Çu lµ Hång K«ng, §µi Loan, NhËt B¶n, Singapore. Tæng vèn ®Çu t− thùc hiÖn cña 10 quèc gia dÉn ®Çu vµ tû träng vèn ®Çu t− cña c¸c quèc gia vµ khu vùc cã vèn ®Çu t− lín nhÊt ®−îc thÓ hiÖn ë h×nh 2.7 vµ b¶ng 2.4.. 73666. 13326 10858. 38676 14151. 307465. 56571 33189 61563. Hång k«ng §øc. §µi Loan Hµn Quèc. 45067. NhËt b¶n Virgin Islands. Singapore Cayman Islands. Mü West Samoa. Nguån: Niªn gi¸m thèng kª cña Trung Quèc nhiÒu n¨m H×nh 2.7: Vèn FDI thùc hiÖn cña c¸c n−íc ®Çu t− lín nhÊt vào Trung Quốc tính đến cuối năm 2007.

(73) 73 B¶ng 2.4: Tû träng c¸c quèc gia cã vèn ®Çu t− trùc tiÕp cao nhÊt (1986-2007). N¨m. Tæng vèn thùc hiÖn (tû USD ). Tû träng (%) so víi tæng vèn thùc hiÖn. 1986. 2,20. Hong Kong /Macau 59,2. §µi Loan -. 1987. 2,30. 69,08. -. 9,5. 11,36. 2,28. 1988. 3,20. 65,60. -. 16,11. 7,39. 4,92. 1989. 3,40. 61,24. 4,56. 10,50. 8,38. 5,53. 1990. 3,50. 54,87. 6,38. 14,44. 13,08. 4,23. 1991. 4,40. 56,96. 10,68. 12,2. 7,40. 5,63. 1992. 11,00. 70,03. 9,54. 6,45. 4,64. 2,21. 1993. 27,50. 64,91. 11,41. 4,81. 7,5. 2,44. 1994. 33,80. 59,75. 10,04. 6,15. 7,38. 4,55. 1995. 37,50. 54,64. 8,43. 8,28. 8,22. 5,68. 1996. 41,70. 50,95. 8,33. 8,82. 8,25. 6,56. 1997. 45,30. 46,46. 7,27. 9,56. 7,16. 9,22. 1998. 45,50. 41,64. 6,41. 7,48. 8,58. 8,75. 1999. 40,30. 41,35. 6,45. 7,37. 10,46. 11,11. 2000. 40,70. 38,92. 5,64. 7,16. 10,77. 11,00. 2001. 46,88. 36,35. 6,36. 9,28. 9,46. 9,57. 2002. 52,74. 34,75. 7,53. 7,94. 10,28. 7,67. 2003. 53,50. 33,86. 6,31. 9,45. 7,85. 7,99. 2004. 60,33. 32,40. 5,17. 9,04. 6,53. 7,03. 2005. 60,63. 30,59. 3,55. 10,77. 5,05. 8,57. 2006. 69,47. 44,25. 6,45. 8,86. 8,15. 7,66. 2007. 74,75. 38,56. 5,65. 7,72. 7,09. 4,81. 2008. 93,39. 50,1. 2,02. 3,9. 2,94. 5,32. NhËt B¶n. Mü. EU. 11,74. 14,54. 7,96. Nguồn : Số liệu thống kê của Bộ kinh tế mậu dịch đối ngoại Trung Quốc nhiều n¨m vµ website. fdi.gov.cn.

(74) 74 Qua bảng số liệu trên ta thấy đến giữa thập kỷ 1990, vốn đầu t− từ Hồng K«ng & Ma cao chiÕm tû träng rÊt lín trong tæng vèn FDI vµo Trung Quèc (tõ 60 - 70%). Tuy nhiên, tỷ trọng đó đang giảm dần, đến năm 2005 chỉ còn chiếm 30,59%. C¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi tõ Hång K«ng chñ yÕu lµ Hoa kiÒu. Ngoµi ra cßn cã mét sè c¸c c«ng ty ®Çu t− d−íi quèc tÞch lµ Hång K«ng nh−ng c«ng ty mÑ th× ë c¸c n−íc ch©u ¸, ch©u ¢u, óc vµ Mü. Lý do cã c¸c c«ng ty nµy lµ do vÊn đề chính trị và chính sách đầu t− ra n−ớc ngoài của các n−ớc. Ví dụ, ở Mỹ các công ty con đang đóng ở một n−ớc khác đầu t− sang n−ớc thứ 3 thì cả hệ thống đó đ−ợc h−ởng mức thuế xuất thấp hơn là nếu công ty mẹ đầu t− trực tiếp; hoặc do vấn đề chính trị giữa Trung Quốc và Đài Loan, nhiều công ty của Đài Loan đF đầu t− vào Trung Quốc thông qua công ty con của họ ở Hồng Kông. Do đó, cơ cÊu chñ ®Çu t− vµo Trung Quèc ngµy cµng ®a d¹ng. Thực hiện mở cửa đầu t− theo khu vực địa lý “Mở cửa theo kiểu cuèn chiÕu” Chính sách đầu t− theo khu vực địa lý là sự phản ảnh rõ nét quá trình mở cöa nÒn kinh tÕ cña Trung Quèc. ChÝnh s¸ch nµy thùc hiÖn theo ph−¬ng ch©m: lùa chän c¸c vïng cã lîi thÕ so s¸nh tèt nhÊt vµ tËp trung vµo ph¸t triÓn tr−íc những vùng đó để lấy lực phát triển tiếp các vùng khác. X©y dùng §Æc khu kinh tÕ §Æc khu kinh tÕ (SEZs) lµ nh÷ng khu vùc ®Çu tiªn cung cÊp nh÷ng −u ®Fi đối với ĐTNN trong thời kỳ đầu đổi mới. Đặc khu kinh tế có thể chế kinh tế và chính sách kinh tế khác hẳn với thể chế kinh tế của cả n−ớc. Hoạt động kinh tế chñ yÕu dùa vµo sù ®iÒu tiÕt cña thÞ tr−êng, chÞu sù chi phèi trùc tiÕp cña thÞ tr−êng thÕ giíi, dùa vµo thu hót vµ sö dông vèn n−íc ngoµi, c¸c nhµ §TNN ®−îc h−ëng nhiÒu −u ®Fi. C¸c §Æc khu kinh tÕ ®Çu tiªn ®−îc thµnh lËp vµo th¸ng 8 n¨m 1980 bao gồm ba đặc khu thuộc tỉnh Quảng Đông là Thâm Quyến, Chu Hải và Sán Đầu; một đặc khu là Hạ Môn thuộc tỉnh Phúc Kiến. Năm 1988, Trung Quốc thành lập thªm §Æc khu H¶i Nam thuéc §¶o H¶i Nam. §Õn n¨m 1990, Phè §«ng míi n»m.

(75) 75 ở nửa phía đông của Th−ợng Hải cũng trở thành một đặc khu kinh tế tập trung vµo lÜnh vùc tµi chÝnh, ng©n hµng. Việc lựa chọn 5 điểm này để thành lập đặc khu kinh tế là một quyết định quan trọng của chính phủ Trung Quốc. Các điểm này đều có vị trí địa lý rất thuận lợi cho việc giao l−u quốc tế. Các khu vực này đều liền kề với các thị tr−ờng phồn vinh của thế giới là Hồng Kông, Ma Cao, Đài Loan. Đó là con đ−ờng chủ yếu để nhËp vèn, kü thuËt vµ kinh nghiÖm qu¶n lý cña t− b¶n n−íc ngoµi vµo Trung Quốc. Mặt khác, các đặc khu kinh tế có đủ điều kiện để tạo lập những cơ sở hạ tÇng nh− giao th«ng ®−êng biÓn, ®−êng kh«ng víi bªn ngoµi rÊt thuËn lîi trong viÖc giao th−¬ng víi thÕ giíi, tr−íc hÕt lµ víi c¸c n−íc t− b¶n ph¸t triÓn nh− Mü, NhËt B¶n vµ khu vùc §«ng Nam ¸ phån thÞnh. §ång thêi c¸c tØnh Qu¶ng §«ng vµ Phóc KiÕn l¹i cã −u thÕ lµ quª h−¬ng cña hµng triÖu ng−êi Hoa vµ Hoa kiÒu trªn thÕ giíi. ChÝnh phñ Trung Quèc mong muèn H¶i Nam ph¸t triÓn vµ trë thµnh “mét §µi Loan thø hai” nh»m thu hót §TNN tõ NhËt B¶n. ChÝnh phñ Trung Quèc cã nh÷ng chÝnh s¸ch riªng nh»m thu hót §TNN ë §Æc khu kinh tÕ nh−: -. Chính quyền địa ph−ơng đ−ợc trao quyền ra quyết định đầu t− đối với. c¸c dù ¸n ®Çu t− trÞ gi¸ 100 triÖu USD trë xuèng. -. Chính phủ thực hiện chính sách thuế −u đFi đặc biệt đối với các doanh. nghiÖp n−íc ngoµi trong §Æc khu kinh tÕ. -. Các thủ tục hành chính liên quan đến thành lập và hoạt động của doanh. nghiệp có vốn đầu t− n−ớc ngoài đ−ợc đơn giản hoá và rút ngắn thời gian hơn các n¬i kh¸c. -. Các đại diện của ngân hàng nhà n−ớc, bảo hiểm, kế hoạch đầu t−, lao. động đ−ợc thành lập nhanh chóng để phục vụ cho hoạt động của các doanh nghiÖp n−íc ngoµi. Më cöa c¸c khu vùc kh¸c Tiếp theo việc hình thành các đặc khu là việc thành lập 14 thành phố mở cửa ven biển vào năm 1984. Những địa điểm này là các thành phố có truyền.

(76) 76 thèng kinh doanh, bu«n b¸n, cã c¶ng biÓn, c¶ng s«ng nh− Thiªn T©n, Th−îng H¶i, Qu¶ng Ch©u, §¹i Liªn, Thanh §¶o, Ninh Ba, Phóc Ch©u, ¤n Ch©u, Liªn V©n c¶ng vµ TÇn Hoµng §¶o. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn m« h×nh kinh tÕ h−íng ngo¹i, 14 thµnh phè më cöa ven biÓn l¹i lËp ra nh÷ng khu khai th¸c ph¸t triÓn kinh tÕ kü thuËt, ®−îc thi hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch −u ®Fi ®Çu t− nh− ë c¸c §Æc khu kinh tÕ. Nh÷ng thµnh phè nµy trë thµnh n¬i thu hót §TNN víi hiÖu qu¶ cao. Năm 1985, Trung Quốc quyết định tiếp tục mở cửa ba đồng bằng (ba vùng mở cửa ven sông) là đồng bằng sông Châu Giang, sông Tr−ờng Giang và Nam Phóc KiÕn vµ mét sè khu khai th¸c ph¸t triÓn kinh tÕ kü thuËt t¹i tØnh Hµ B¾c vµ Qu¶ng T©y, h×nh thµnh mét vïng më cöa kinh tÕ ven biÓn réng tíi 320.000 km2. Chính quyền địa ph−ơng tại các vùng này cũng đ−ợc trao quyền hạn quyết định lớn liên quan đến đầu t− và th−ơng mại. Nhiều chính sách −u đFi về đầu t− nh− ë c¸c thµnh phæ më cöa ven biÓn còng ®−îc thùc hiÖn t¹i c¸c vïng nµy. N¨m 1990, chÝnh phñ Trung Quèc më khu míi Phè §«ng thuéc thµnh phố Th−ợng Hải cho nơi này thực hiện chính sách cởi mở nh− tại các đặc khu, đồng thời mở cửa một loạt thành phố ven sông Tr−ờng giang, hình thành vùng më cöa Tr−êng giang “coi phè §«ng lµ ®Çu rång” nh»m mau chãng biÕn Th−îng H¶i thµnh mét trong nh÷ng trung t©m kinh tÕ, tµi chÝnh, mËu dÞch quèc tÕ. Sù phát triển của khu vực phố Đông đF đánh dấu sự thay đổi lớn trong chính sách thu hót §TNN cña Trung Quèc. Sau khi c¸c thµnh phè ven biÓn ®−îc më cöa, §TNN tËp trung chñ yÕu ë c¸c vïng nµy ®F t¹o nªn sù chªnh lÖch rÊt lín vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ vµ thu nhËp cña ng−êi d©n gi÷a 2 vïng phÝa §«ng vµ T©y Trung Quèc. NhËn thÊy ®©y cã thÓ là hiểm hoạ tiềm tàng cho sự ổn định của quốc gia, chính phủ đF thực hiện tiếp việc mở cửa một số thành phố và khu vực trong nội địa và thi hành một số chính s¸ch −u ®Fi ®Çu t− nh− ë c¸c thµnh phè më cöa ven biÓn nh»m khuyÕn khÝch n−íc ngoµi vµo c¸c thµnh phè vµ khu vùc nµy. Qu¸ tr×nh më cöa nµy b¾t ®Çu tõ c¸c thµnh phè ch¹y theo s«ng Tr−êng Giang vµ nh÷ng tØnh cã ®−êng biªn giíi.

(77) 77 với các n−ớc láng giềng. Từ tháng 3 năm 1992 đến nay, Trung Quốc quyết định thành lập 13 thành phố mở cửa ven biên giới để có thể lập ra những khu hợp tác kinh tÕ biªn giíi, thi hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ −u ®Fi nh− cña nh÷ng khu khai th¸c ph¸t triÓn kinh tÕ kü thuËt ven biÓn, 13 khu b¶o thuÕ víi chøc n¨ng t−ơng tự nh− cảng tự do để thu hút FDI và mở cửa nốt toàn bộ các thành phố cấp tỉnh và thủ phủ khu tự trị trong nội địa. §Æc biÖt lµ sau khi gia nhËp WTO, chÝnh phñ ®F thùc hiÖn ®Çu t− ph¸t triển khu vực miền Trung và Tây để các vùng này cùng phát triển với các tỉnh miÒn §«ng. Với việc từng b−ớc mở cửa từ nam đến bắc, từ đông sang tây, từ ven biển vào nội địa theo kiểu cuốn chiếu tạo nên không gian thông thoáng cho các nhà ®Çu t− ®F thùc sù hÊp dÉn c¸c nhµ §TNN khi ®Çu t− vµo Trung Quèc. Kết quả đạt đ−ợc của chính sách này: Vào những năm đầu đổi mới, ĐTNN chủ yếu tập trung ở các đặc khu kinh tế. Sau đó ĐTNN chuyển dịch vào khu vực duyên hải miền Đông với các thành phố là trung tâm th−ơng mại và công nghiệp truyền thống, trong đó 5 tỉnh Quảng §«ng, Phóc KiÕn, Giang T«, S¬n §«ng vµ Th−îng H¶i tËp trung nhiÒu nhÊt. Riªng Th−îng H¶i chiÕm tíi 78,8% sè c«ng ty xuyªn quèc gia ®Çu t− vµo Trung Quèc. Tû träng trung b×nh cña vèn §TNN ë 12 tØnh khu vùc miÒn §«ng chiÕm đến 87% tổng vốn ĐTNN vào Trung Quốc từ lúc thực hiện chính sách mở cửa. Bắt đầu từ năm 1995, ĐTNN có xu thế phát triển v−ơn vào nội địa, đặc biệt là vào khu vực miền Trung và miền Tây nhằm phát huy sức lao động tại chỗ vµ khai th¸c tµi nguyªn nh− than, ho¸ chÊt, kim lo¹i mµu. C¸c doanh nghiÖp §TNN ®F ph¸t triÓn nhanh ë c¸c tØnh Hµ Nam, Hå B¾c, Hå Nam cña khu vùc Nam trung bé, Tø Xuyªn ë khu vùc T©y nam vµ 4 tØnh Cam Tóc, T©n C−¬ng, Ninh H¹, Thanh H¶i cña vïng T©y b¾c. Sau khi Trung Quèc gia nhËp WTO, ®F tập trung thực hiện chính sách đầu t− hạ tầng để thu hút ĐTNN vào khu vực miền Trung vµ T©y, tû träng vèn §TNN vµo c¸c khu vùc nµy cã t¨ng lªn nh−ng kh«ng đáng kể.Vốn ĐTNN vào Miền Trung trung bình chiếm khoảng 9% và Miền Tây lµ 4 % trong tæng vèn §TNN vµo Trung Quèc..

(78) 78 2007. 3.5. 11.8. 2006. 3.3. 11.4. 85.3. 2005. 3.1. 11.2. 85.7. 2004. 2.9. 11. 86.1. 2003. 4.3 9.1. 2002. 4.4 8.1 0. 2001. 84.7. 85.5 86.9. 7.3. 86.8. 2000. 3. 9.2. 1999. 2.8. 9.4. 1998. 3. 9.8. 1997. 3.5. 1995. 3.1. 1990. 2.8 4. 87.8 87.8 87.2. 10.7. 85.9. 9.2. 87.7 93.1. 5.1 6.9. 1985-1989 0. 10. 89.9 20. 30. 40. 50. 60. 70. 80. 90. 100. Tû lÖ(%). Miền đông. MiÒn Trung. MiÒn T©y. Nguån: Niªn gi¸m thèng kª cña Trung Quèc trong nhiÒu n¨m H×nh 2.8: Tû träng vèn FDI thùc hiÖn theo khu vùc 1985 - 2007 ChÝnh s¸ch më réng lÜnh vùc ®Çu t− Để ĐTNN phù hợp hơn với định h−ớng phát triển công nghiệp của đất n−íc vµ tr¸nh ®Çu t− kh«ng hiÖu qu¶, Trung Quèc ®F thùc hiÖn chÝnh s¸ch më rộng dần các lĩnh vực đầu t− đối với ĐTNN thông qua Danh mục tổng thể các ngành đầu t− n−ớc ngoài đ−ợc ban hành vào tháng 6 năm 1995 và sửa đổi tháng 12 n¨m 1997. Danh môc h−íng dÉn ph©n chia dù ¸n §TNN ra lµm 4 lo¹i gåm: c¸c lÜnh vùc khuyÕn khÝch ®Çu t−, c¸c lÜnh vùc ®−îc phÐp ®Çu t−, c¸c lÜnh vùc bÞ giíi h¹n ®Çu t− vµ nh÷ng lÜnh vùc bÞ cÊm ®Çu t−. Trong danh môc, c¸c dù ¸n ®−îc khuyÕn khÝch ®Çu t− lµ c¸c dù ¸n vÒ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng nh− giao th«ng, n¨ng l−îng vµ xö lý chÊt th¶i. §ã lµ nh÷ng dù án đòi hỏi vốn đầu t− lớn và thời gian hoàn vốn dài. Những dự án này đ−ợc −u đFi vÒ thuÕ thu nhËp, thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, cã thÓ ®−îc miÔn thuÕ nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ. Do ¶nh h−ëng cña c¸c chÝnh s¸ch vÒ c¬ cÊu ngµnh ®Çu t− cña ChÝnh phñ đối với ĐTNN nên các dự án ĐTNN vào Trung Quốc trong thời kỳ đầu th−ờng mang tính chất sản xuất là chủ yếu, đặc biệt là các ngành đòi hỏi nhiều.

(79) 79 lao động nh− dệt, may mặc, giày dép và công nghiệp lắp ráp sản phẩm và thiết bị ®iÖn, ®iÖn tö . Sau khi Trung Quèc trë thµnh thµnh viªn cña WTO mét sè ngµnh tr−ớc đây bị hạn chế hoặc bị cấm đối với ĐTNN đF dần đ−ợc nới lỏng theo lộ tr×nh cam kÕt nh− tµi chÝnh - ng©n hµng, viÔn th«ng, dÞch vô nghiªn cøu khoa häc vµ c«ng nghÖ, dÞch vô t− vÊn ph¸p luËt, kiÓm to¸n vµ t¹o ra nh÷ng b−íc ph¸t triÓn mạnh mẽ đối với những ngành này, thúc đẩy các ngành dịch vụ có hàm l−ợng chÊt x¸m cao cña Trung Quèc ngµy cµng héi nhËp s©u, réng vµo tiÕn tr×nh ph©n công lao động và quốc tế hoá toàn cầu. Danh môc c¸c lÜnh vùc khuyÕn khÝch ®Çu t− n−íc ngoµi ®−îc tiÕp tôc söa đổi vào ngày 11/2/2002. Nội dung các lĩnh vực mà các nhà ĐTNN đ−ợc tham gia ®F ®−îc më réng rÊt nhiÒu. Danh môc míi nµy ®F thÓ hiÖn sù më réng hîp t¸c của Trung Quốc với các nhà ĐTNN và đáp ứng đ−ợc những cam kết của Trung Quốc khi gia nhập WTO. Sự ra đời của danh mục này đF góp phần cho sự tăng tr−ởng nhanh chóng về l−ợng vốn ĐTNN đầu t− vào Trung Quốc sau đó. Bảng 2.5 so sánh tiến trình mở cửa các ngành, lĩnh vực d−ới đây thể hiện b−ớc đột phá trong cơ cấu đầu t− của Trung Quốc đặc biệt trong lĩnh vực dịch vụ đF đem đến nhiÒu c¬ héi ®Çu t− h¬n cho c¸c nhµ §TNN vµo Trung Quèc. B¶ng 2.5: So s¸nh c¸c lÜnh vùc ®Çu t− n−íc ngoµi ®−îc tham gia tr−íc vµ sau khi gia nhËp WTO Mét sè tiªu chÝ so s¸nh. Danh môc c¸c lÜnh vùc khuyÕn khÝch §TNN tr−íc khi gia nhËp WTO C¸c lÜnh vùc 186 kho¶n môc §TNN ®−îc khuyÕn khÝch C¸c lÜnh vùc bÞ 112 kho¶n môc h¹n chÕ §Çu t− vµo mét BÞ h¹n chÕ ®Çu t− sè lÜnh vùc bÞ h¹n chÕ. Danh môc c¸c lÜnh vùc khuyÕn khÝch §TNN sau khi gia nhËp WTO 262 kho¶n môc. 75 kho¶n môc §−îc phÐp ®Çu t− nÕu doanh thu xuÊt khÈu chiÕm 70% tæng doanh thu hoÆc ®Çu t− vµo khu vùc MiÒn T©y vµ Trung.

(80) 80 ThuÕ thu nhËp doanh nghiệp đối víi c¸c lÜnh vùc khuyÕn khÝch ®Çu t− QuyÒn kiÓm so¸t đối với một số tæng c«ng ty lín cña nhµ n−íc Về quy định xuất nhËp khÈu. C¸c lÜnh dÞch vô Ng©n hµng. 24%. 15% từ 2001 đến 2010. Ch−a ®−îc phÐp t¨ng tû lÖ cæ §−îc phÐp mua thªm cæ phần để nắm giữ quyền kiểm phần để nắm giữ quyền kiểm so¸t doanh nghiÖp so¸t doanh nghiÖp. vùc BÞ h¹n chÕ vÒ ph¹m vi vµ h×nh thøc ®Çu t− C¸c tæ chøc tµi chÝnh n−íc ngoài bị giới hạn về địa lý và kinh doanh ngoại tệ đối với c¸c doanh nghiÖp cã vèn n−íc ngoµi. C¸c ng©n hµng n−íc ngoµi bÞ h¹n chÕ trong kinh doanh đồng NDT và với đối t−ợng kh¸ch hµng lµ ng−êi Trung Quèc.. Gi¶m bít nh÷ng giíi h¹n trong quy định về nhập khẩu và các quy định về th−ơng mại liên quan đến đầu t− trong các ngµnh c«ng nghiÖp. VÝ dô nh− ngµnh s¶n xuÊt « t«, thuÕ nhËp khÈu tõ 80 – 100% ®−îc gi¶m xuèng 25% vµo gi÷a n¨m 2006 Xo¸ bá dÇn theo lé tr×nh c¸c h¹n chÕ ®Çu t− Mäi h¹n chÕ bÞ xo¸ bá. ChÝnh phñ më réng dÇn c¸c địa ph−ơng mà các ngân hàng n−íc ngoµi ®−îc phÐp kinh doanh đồng NDT. Sau 5 năm, không còn giới hạn về địa lý trong kinh doanh đồng NDT cña c¸c ng©n hµng n−íc ngoµi. Sau 2 n¨m, c¸c tæ chøc tµi chÝnh n−íc ngoµi cã thÓ cung cÊp dÞch vô cho c¸c c«ng ty nội địa và sau 5 năm thì có thể cung cÊp dÞch vô cho c¸ nh©n là ng−ời bản địa..

(81) 81 B¶o hiÓm. T− vÊn luËt ph¸p. DÞch vô kÕ to¸n, kiÓm to¸n, t− vÊn qu¶n lý, t− vÊn thuÕ §Çu t− gi¸n tiÕp. Còn bị hạn chế về mặt địa lý - Các công ty bảo hiểm phi cung cÊp dÞch vô vµ h¹n chÕ nh©n thä n−íc ngoµi ®−îc thµnh lËp c«ng ty 100% vèn quyÒn thµnh lËp chi nh¸nh n−ớc ngoài đối với cả lĩnh hoÆc liªn doanh víi vèn vùc b¶o hiÓm nh©n thä vµ phi n−íc ngoµi chiÕm 51% vèn nh©n thä pháp định. Sau 2 năm có thÓ thµnh lËp c«ng ty 100% vèn n−íc ngoµi. - §èi víi b¶o hiÓm nh©n thä, c¸c nhµ §TNN cã thÓ tham gia liªn doanh víi c«ng ty nội địa với 50% cổ phần. - Mở rộng dần các địa ph−¬ng mµ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm n−íc ngoµi ®−îc quyÒn cung cÊp dÞch vô. §Çu tiªn lµ Th−îng H¶i, §¹i Liªn, Qu¶ng Ch©u, 2 năm sau đến Bắc kinh, Thiªn T©n, Vò H¸n, … C¸c c«ng ty t− vÊn luËt ë C¸c c«ng ty t− vÊn luËt ph¸p n−íc ngoµi chØ ®−îc phÐp ®F cã thÓ tham gia cung cÊp thành lập văn phòng đại diện dịch vụ thu lợi nhuận. Giới hạn về địa lý đối với các công ty n−ớc ngoài hoạt động trong lÜnh vùc nµy còng ®−îc më réng dÇn. BÞ giíi h¹n trong viÖc thµnh C¸c c«ng ty n−íc ngoµi ®−îc lËp c«ng ty 100% vèn n−íc thµnh lËp 100% vèn n−íc ngoµi ngoài để cung cấp dịch vụ. Kh«ng ®−îc giao dÞch cæ phiÕu A. PhÝa n−íc ngoµi ®−¬c n¾m tèi ®a 33% trong c«ng ty liªn doanh qu¶n lý quü vµ kinh doanh chøng kho¸n. §−îc giao dÞch cæ phiÕu A Tû lÖ n¾m gi÷ vèn trong c«ng ty qu¶n lý quü vµ kinh doanh chøng kho¸n t¨ng lªn 49%..

(82) 82 Sau khi Trung Quèc gia nhËp WTO c¸c giíi h¹n trong lÜnh vùc dÞch vô ®−îc níi láng dÇn theo mét lé tr×nh nh− b¶ng 2.6 d−íi ®©y. Bảng 2.6: Tiến trình về tự do hoá lĩnh vực dịch vụ và mức độ sở hữu sau khi Trung Quèc gia nhËp WTO(a) LÜnh vùc 2001 DÞch vô gia t¨ng gi¸ 30 trÞ trong viÔn th«ng DÞch vô tho¹i vµ 25 d÷ liÖu Viễn thông nội địa vµ quèc tÕ Ph¸t hµnh b¸o chÝ. 49. Qu¶ng c¸o. 49. Thuª vµ cho thuª tµi chÝnh. -. VËn t¶i hµng ho¸. 49. §¹i lý vËn t¶i. 50. B¶o hiÓm phi nh©n thä M«i giíi b¶o hiÓm Qu¶n lý quü ®Çu t− chứng khoán nội địa Kinh doanh kho bFi B¸n bu«n, b¸n lÎ Dịch vụ đóng gói hµng ho¸. 2002. 2003. 2004. 2005. 2006. 2007. 49. 50b. c. c. c. c. 35. 35. 49. c. c. c. -. -. 25. 25. 35. 49. ChiÕm ChiÕm ChiÕm 100 .. ®a sè ®a sè ®a sè ChiÕm ChiÕm 49 100 .. ®a sè ®a sè (d) ChiÕm ChiÕm 100 .. .. ®a sè ®a sè ChiÕm ChiÕm ChiÕm 49 49 ®a sè ®a sè ®a sè (d) ChiÕm ChiÕm ChiÕm 100 .. ®a sè ®a sè ®a sè. .. .. .. 100 ... -. 51. 100. ... ... .... ... 50. 50. 50. 51. 51. 100. ... 33. 33. 33. 49. c. c. c. 40 H¹n chÕ -. ChiÕm ChiÕm 100d .. .. .. ®a sè ®a sè H¹n ChiÕm 100 .. .. .. chÕ ®a sè ChiÕm ChiÕm 100 .. .. .. ®a sè ®a sè Nguån: World Investment report 2004, UNCTAD.

(83) 83 Ghi chó: a: Tû lÖ % mµ nhµ §TNN ®−îc phÐp së h÷u lín nhÊt tr−íc ngµy 11/12/2001 b: C¸c c«ng ty cña Hång K«ng ®−îc phÐp t¨ng quyÒn së h÷u tèi ®a b¾t ®Çu tõ ngµy 1/10/2003. c: Không có cam kết nào liên quan đến quyền sở hữu của các nhà ĐTNN vào nh÷ng n¨m tiÕp theo kÓ tõ khi ra nhËp WTO d: C¸c c«ng ty Hång K«ng ®−îc phÐp së h÷u 100% vèn kÓ tõ 1/10/2004. Việc Trung Quốc thực hiện các cam kết mở cửa đối với các ngành dịch vụ đặc biệt là ngân hàng, b−u chính, vận tải đF thúc đẩy các ngành này có những phát triển mạnh mẽ và đáp ứng đ−ợc yêu cầu của các doanh nghiệp ĐTNN. 2.2.2.3. Chính sách −u đei và hỗ trợ tài chính đối với đầu t− n−ớc ngoài ChÝnh s¸ch −u ®ei thuÕ Trung Quốc thực hiện chính sách −u đFi thuế đối với ĐTNN, đặc biệt là những ngành và khu vực nhà n−ớc khuyến khích đầu t−. Hiện tại, thuế đối với doanh nghiÖp cã vèn §TNN vµ c¸ nh©n nhµ §TNN gåm thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, thuÕ thu nhËp c¸ nh©n, thuÕ VAT, thuÕ tiªu thô, thuÕ nhËp khÈu, thuÕ xuất khẩu, thuế tài nguyên, thuế bất động sản thành thị. VÒ thuÕ thu nhËp Thuế thu nhập đối với các doanh nghiệp có vốn ĐTNN nói chung là 33%, nh−ng các doanh nghiệp n−ớc ngoài ở trong đặc khu kinh tế và ở các khu khai th¸c ph¸t triÓn kinh tÕ kü thuËt cÊp quèc gia vµ khu c«ng nghÖ cao ®−îc h−ëng møc thuÕ suÊt lµ 15%. Cßn c¸c doanh nghiÖp ë khu vùc më cöa ven biÓn vµ c¸c thµnh phè trung t©m cña c¸c tØnh th× møc thuÕ suÊt lµ 24%. So víi c¸c doanh nghiÖp Trung Quèc th× c¸c doanh nghiÖp §TNN ®−îc h−ởng nhiều −u đFi về thuế hơn đặc biệt là các doanh nghiệp n−ớc ngoài nằm trong đặc khu. Ví dụ thuế thu nhập đối với các xí nghiệp Trung Quốc là 55%, thì møc nép cña c¸c doanh nghiÖp liªn doanh thÊp h¬n cßn c¸c doanh nghiÖp liªn doanh trong đặc khu còn thấp hơn nữa. Cụ thể:.

(84) 84. Møc thuÕ. 33%. Doanh nghiÖp cã vèn §TNN trong đặc khu 15%. 15%. 10%. 10%. 0%. Doanh nghiÖp cã vèn §TNN. ThuÕ thu nhËp thèng nhÊt ThuÕ thu nhËp cña c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh có hơn 70% sản phẩm để xuất khẩu ThuÕ chuyÓn lîi nhuËn ra n−íc ngoµi ChÝnh s¸ch gi¶m thuÕ. - Doanh nghiÖp cã vèn §TNN cã thÓ kh«ng ph¶i nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp trong 2 n¨m sau khi cã lFi, nép 50% trong 3 n¨m tiÕp theo. - §èi víi doanh nghiÖp n−íc ngoµi ®Çu t− vµo khu vùc khuyÕn khÝch ë miÒn Trung vµ T©y, sau thêi h¹n 5 n¨m gi¶m vµ miÔn thÕ, chÝnh phñ cßn kÐo dµi 3 n¨m tiÕp theo chØ ph¶i nép 50% thuÕ thu nhËp. - §èi víi doanh nghiÖp n−íc ngoµi cã c«ng nghÖ cao chØ ph¶i nép 50% , cã thÓ ®−îc miÔn thuÕ trong 2 n¨m vµ nép 50% vµo 6 n¨m tiÕp theo. - §èi víi doanh nghiÖp xuÊt khÈu, ngoµi phÇn −u ®Fi 2 n¨m vµ nép 50% trong 3 n¨m tiÕp theo, nÕu gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng n¨m cña c«ng ty v−ît sè phÇn trăm nào đó trên tổng doanh thu thì họ còn đ−ợc giảm một nửa số thuế thu nhập doanh nghiÖp ph¶i nép. - NÕu doanh nghiÖp n−íc ngoµi mua thiÕt bÞ trong n−íc hoÆc thiÕt bÞ nhËp khÈu thuéc danh s¸ch miÔn thuÕ th× doanh nghiÖp còng ®−îc gi¶m thuÕ thu nhËp. - Cuối năm 1999, Chính phủ quyết định giảm thuế thu nhập cho các nhà §TNN bá vèn vµo c¸c vïng s©u, vïng xa, kÐm ph¸t triÓn ë miÒn Trung vµ miÒn T©y tõ møc 33% xuèng cßn 15%. C¸c lÜnh vùc ®−îc h−ëng −u ®Fi lµ s¶n xuÊt phân bón, than đá, thép không gỉ, nguyên liệu mới và hàng điện tử. Các liên doanh cung cÊp c«ng nghÖ míi hoÆc xuÊt khÈu 70% s¶n l−îng cña m×nh sÏ ®−îc gi¶m xuèng cßn 10% thuÕ. ThuÕ doanh thu Tõ 1/1/1994, Trung Quèc ¸p dông thuÕ VAT, thuÕ tiªu thô vµ thuÕ kinh doanh đối với doanh nghiệp đầu t− n−ớc ngoài t−ơng tự nh− đối với doanh nghiệp.

(85) 85 trong n−ớc. Miễn thuế kinh doanh đối với khoản chuyển giao kỹ thuật của doanh nghiÖp §TNN. NÕu doanh nghiÖp §TNN mua thiÕt bÞ trong n−íc vµ thiÕt bÞ trong danh môc miÔn thuÕ nhËp khÈu sÏ ®−îc hoµn thuÕ VAT. HiÖn t¹i, tû suÊt thuÕ VAT ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp §TNN phô thuộc vào tầm quan trọng của ngành đó đối với nền kinh tế. Tỷ suất VAT hiện nay là 17% nh−ng đối với các doanh nghiệp hoạt động trong ngành nông nghiệp lµ 13%, c¸c doanh nghiÖp lo¹i nhá cã doanh thu Ýt h¬n 1 triÖu NDT hoÆc doanh sè b¸n bu«n vµ b¸n lÎ hµng n¨m thÊp h¬n 1.8 triÖu NDT th× chØ ph¶i chÞu møc thuÕ suÊt lµ 6%. ThuÕ nhËp khÈu ChÝnh phñ Trung Quèc ®F gi¶m thuÕ nhËp khÈu 8 lÇn kÓ tõ n¨m 1991. Møc thuÕ nhËp khÈu ®F gi¶m xuèng 16,5%. Tõ ngµy 1/1/1998, Trung Quèc thùc hiện miễn thuế nhập khẩu và thuế giá trị gia tăng đối với doanh nghiệp có vốn §TNN nhËp khÈu thiÕt bÞ thuéc danh môc khuyÕn khÝch vµ hç trî cña chÝnh phñ. Sau khi gia nhËp WTO, Trung Quèc tiÕp tôc gi¶m thuÕ nhËp khÈu thÊp h¬n n÷a, tÝnh tíi n¨m 2005 cßn 10%. Theo quy tắc đối xử quốc gia khi gia nhập WTO, Trung quốc sẽ phải giảm dẫn những chính sách −u đFi thuế đối với doanh nghiệp ĐTNN, nh−ng chính sách −u đFi thuế vẫn tiếp tục thực hiện nếu đó là điều cần thiết để thu hút ĐTNN. ¦u ®wi thuÕ theo kú h¹n kinh doanh §èi víi doanh nghiÖp §TNN mang tÝnh s¶n xuÊt, nÕu kú h¹n kinh doanh trªn 10 n¨m, tÝnh tõ n¨m b¾t ®Çu cã lFi, n¨m thø nhÊt vµ n¨m thø 2 hä ®−îc miÔn thuế thu nhập, từ năm thứ 3 đến năm thứ 5 họ đ−ợc giảm một nửa thuế. ¦u ®wi thuÕ trong t¸i ®Çu t− - ¦u ®Fi cho t¸i ®Çu t− th«ng th−êng: nhµ §TNN dïng sè lîi nhuËn thu đ−ợc của doanh nghiệp để tái đầu t− trực tiếp cho doanh nghiệp đó, hoặc đầu t− x©y dùng doanh nghiÖp kh¸c, nÕu kú h¹n kinh doanh kh«ng d−íi 5 n¨m th× ®−îc trả lại 40% thuế thu nhập đF nộp đối với phần tái đầu t−..

(86) 86 - Ưu đFi dành cho tái đầu t− đặc biệt: Các nhà đầu t− tái đầu t− xây dựng ở một số lĩnh vực đặc biệt nh− mở rộng doanh nghiệp có kỹ thuật tiên tiến, mở réng doanh nghiÖp xuÊt khÈu s¶n phÈm hoÆc ®Çu t− cho c¸c dù ¸n x©y dùng c¬ bản và mở mang nông nghiệp trong đặc khu kinh tế Hải nam thì có thể đ−ợc trả lại toàn bộ số thuế thu nhập đối với phần tái đầu t−. - Thực hiện −u đFi về thuế đối với các nhà đầu t− n−ớc ngoài đầu t− vào khu vùc nµy nh− sau khi hÕt thêi h¹n −u ®Fi thuÕ b×nh th−êng, c¸c doanh nghiÖp hoạt động kinh doanh ở những vùng này còn đ−ợc h−ởng mức thuế thu nhập rất thÊp lµ 15% trong vßng 3 n¨m tiÕp theo. Trong khi møc thuÕ nµy ë c¸c khu kinh tế đặc biệt là 24%. Những −u đFi về thuế dành cho các nhà ĐTNN ở một mức độ nhất định đF gi¶m bít g¸nh nÆng cho c¸c nhµ ®Çu t− trong giai ®o¹n khã kh¨n ban ®Çu khi thùc hiÖn ®Çu t− vµo Trung Quèc. Nã cã t¸c dông râ rÖt trong viÖc thu hót vèn §TNN. Ngoµi ra, nh»m t¨ng c−êng sù an toµn trong ®Çu t− cña nhµ §TNN vµ b¶o vÖ quyÒn hîp ph¸p cña nhµ ®Çu t−, chÝnh phñ Trung Quèc vµ mét sè n−íc ®F ký hiệp định khuyến khích đồng bảo hộ đầu t− và hiệp định tránh đánh thuế hai lần. Hç trî vÒ tµi chÝnh cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn §TNN Tăng c−ờng sự hỗ trợ về vốn cũng nh− các hỗ trợ khác đối với các doanh nghiÖp ®Çu t− vµo c¸c ngµnh n«ng nghiÖp, b¶o vÖ nguån n−íc, giao th«ng, n¨ng l−îng, chÕ biÕn nguyªn liÖu th« vµ b¸n thµnh phÈm, b¶o vÖ m«i tr−êng ë khu vùc miÒn T©y vµ Trung . - Các ngân hàng có thể chấp nhận sự bảo lFnh của các cổ đông n−ớc ngoài để các doanh nghiệp phát hành trái phiếu trong nội địa hoặc cho vay các khoản vay đặc biệt bằng đồng NDT bằng hình thức thế chấp các trái phiếu đF ph¸t hµnh. Nh÷ng kho¶n vay néi tÖ b»ng thÕ chÊp tr¸i phiÕu hoÆc b¶o lFnh cña cæ đông đều phải đ−ợc dùng để mua sắm tài sản cố định để đầu t− hoặc dùng làm vốn l−u động không đ−ợc mua cổ phiếu, trái phiếu. - C¸c ng©n hµng cã thÓ cho c«ng ty liªn doanh hoÆc hîp t¸c kinh doanh vay trong tr−ờng hợp các doanh nghiệp cần tiền gấp để tăng vốn đầu t− dựa trên sè l−îng cæ phiÕu mµ doanh nghiÖp sÏ ph¸t hµnh..

(87) 87 - Cho phÐp c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi ®−îc thÕ chÊp tµi s¶n cña hä t¹i n−ớc ngoài ở chi nhánh ngân hàng Trung Quốc ở n−ớc ngoài để vay vốn. Khoản vay này sẽ do chi nhánh của ngân hàng Trung Quốc ở n−ớc ngoài hoặc ở nội địa thùc hiÖn. - Theo nguyên tắc “thuận lợi và an toàn”, hoạt động bảo hiểm nh− là bảo hiÓm vÒ chÝnh trÞ ®−îc cung cÊp cho c¸c nhµ §TNN ®Çu t− vµo lÜnh vùc n¨ng l−îng và giao thông, là những lĩnh vực mà nhà n−ớc đặc biệt khuyến khích đầu t−. 2.2.2.4. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ, qu¶n lý ngo¹i hèi vµ tû gi¸ hèi ®o¸i Qu¶n lý tiÒn tÖ, vèn vµ nî n−íc ngoµi N¨m 1993, chÝnh phñ Trung Quèc b¾t ®Çu thùc hiÖn viÖc tù do ho¸ trong qu¶n lý vèn. Tuy nhiªn sau cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ ch©u ¸ vµo n¨m 1997, khi đồng NDT bị giảm giá, Trung Quốc quyết định quay lại thực hiện quản lý chặt chẽ vốn đặc biệt là trong thời kỳ khủng hoảng nhằm điều tiết sự di chuyển của dßng vèn n−íc ngoµi vµo trong n−íc. ChÝnh s¸ch qu¶n lý tiÒn tÖ vµ nî n−íc ngoµi nhằm mục đích hấp thụ vốn n−ớc ngoài theo nhiều kênh khác nhau đảm bảo nhu cầu vốn cho phát triển kinh tế đồng thời giới hạn nợ n−ớc ngoài và khối l−ợng ngoại tệ chuyển thành nhân dân tệ để giảm tác động của chúng tới chính sách tiÒn tÖ. Cô thÓ: - Vốn đầu t− từ n−ớc ngoài phải đ−ợc gửi vào những tài khoản đặc biệt. ViÖc thanh to¸n hoÆc chuyÓn tiÒn tõ nh÷ng tµi kho¶n nµy ph¶i ®−îc sù cho phÐp cña C¬ quan nhµ n−íc qu¶n lý vÒ ngo¹i hèi cña Trung Quèc (SAFE). - TÊt c¶ c¸c kho¶n vay n−íc ngoµi cã thêi h¹n tõ 1 n¨m trë lªn bao gåm cả vay để thực hiện dự án đầu t− đều phải đ−ợc đ−a vào kế hoạch vốn của nhà n−ớc. Các hợp đồng vay đó phải đ−ợc sự chấp thuận của của SAFE. Cơ quan này có thể đ−a ra các kế hoạch phân phối vốn đối với nhiều tổ chức tài chính và quyết định mức trần của khoản vay đối với mỗi tổ chức tài chính. - SAFE ấn định hạn ngạch đối với những khoản nợ n−ớc ngoài và chỉ định rõ tổ chức tài chính đối với những khoản vay n−ớc ngoài trong 1 năm hoặc d−íi 1 n¨m. §èi víi nh÷ng kho¶n vay d−íi 3 th¸ng theo c¸c tµi kho¶n vFng lai th× không cần sự cho phép của SAFE. Đối với những khoản vay từ 3 tháng đến 1.

(88) 88 n¨m cÇn ph¶i ®¨ng ký víi c¬ quan nµy vµ ®−îc sù chÊp thuËn cña hä vÒ c¸c ®iÒu kho¶n thanh to¸n vµ lFi suÊt. - ChØ c¸c tæ chøc nhµ n−íc ®−îc sù chÊp thuËn cña ng©n hµng Nh©n d©n Trung Hoa th× míi ®−îc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ra n−íc ngoµi. Mçi lÇn ph¸t hµnh ph¶i tu©n thñ theo kÕ ho¹ch sö dông vèn n−íc ngoµi cña Nhµ n−íc. - Thuª mua vµ c¸c kho¶n vay tÝn chÊp tõ n−íc ngoµi ph¶i tu©n thñ chÆt chẽ các kế hoạch của nhà n−ớc và địa ph−ơng về nâng cấp công nghệ và sử dụng vèn n−íc ngoµi. Nh÷ng kho¶n vay nµy kh«ng ®−îc v−ît qu¸ h¹n ng¹ch vÒ ngo¹i tÖ cÊp cho c¸c doanh nghiÖp liªn quan vµ ph¶i ®¨ng ký víi SAFE. - Tất cả các khoản vay có bảo lFnh đều phải đ−ợc sự chấp thuận của Cơ quan qu¶n lý ngo¹i hèi. Nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lý chÆt chÏ trªn ®F lµm cho Trung Quèc kh«ng bÞ r¬i vµo t×nh tr¹ng nî nÇn chång chÊt còng nh− kiÓm so¸t ®−îc dßng vèn tõ n−íc ngoµi vµo. §iÒu nµy ®F gióp cho chÝnh phñ cã nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ thu hót vµ sö dông vèn §TNN hiÖu qu¶ h¬n. Thay đổi trong chính sách quản lý ngoại hối Các doanh nghiệp có vốn ĐTNN thực hiện các giao dịch liên quan đến ngoại tệ tuân theo quy định về quản lý ngoại hối của chính phủ. Đến ngày 1/12/1996, Trung Quốc chấp nhận thực hiện các quy định trong ®iÒu VIII thuéc c¸c ®iÒu kho¶n tho¶ thuËn cña Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) vÒ viÖc giảm các hạn chế đối với việc thanh toán và chuyển khoản trong các giao dịch tiền tệ quốc tế. Kết quả của việc thực hiện điều khoản này, nhiều quy định về ngoại hối đF đ−ợc nới lỏng nhằm tạo thuận lợi cho hoạt động của các doanh nghiÖp §TNN. Cô thÓ: - Tất cả các doanh nghiệp đều có thể mua bán ngoại tệ để thực hiện thanh to¸n cho c¸c giao dÞch th−¬ng m¹i quèc tÕ, hoa hång, phÝ, tiÒn b¶n quyÒn vµ lîi tøc mµ kh«ng cÇn sù cho phÐp cña SAFE. - C¸c kho¶n lîi nhuËn tõ ®Çu t− hoÆc c¸c kho¶n tiÒn thu ®−îc tõ ho¹t động đầu t− của các doanh nghiệp có vốn đầu t− n−ớc ngoài có thể chuyển ra ngoài Trung Quốc sau khi đF thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ về thuế..

(89) 89 - PhÝa nhµ §TNN cã thÓ chuyÓn c¸c kho¶n tiÒn mµ hä nhËn ®−îc sau khi kÕt thóc liªn doanh. - L−¬ng vµ c¸c kho¶n thu nhËp kh¸c cña c¸c nh©n viªn ng−êi n−íc ngoµi làm việc ở tất cả các loại hình doanh nghiệp có vốn ĐTNN đều có quyền chuyển ra n−íc ngoµi sau khi ®F thanh to¸n c¸c kho¶n thuÕ thu nhËp c¸ nhËn theo quy định về quản lý ngoại hối. Xoá bỏ quy định về cân bằng ngoại tệ Lúc ban đầu các doanh nghiệp có vốn ĐTNN phải tuân theo quy định về cân bằng ngoại tệ trong thu - chi của họ. Điều này đF dẫn đến một số khó khăn cho hoạt động của các doanh nghiệp. Ví dụ một doanh nghiệp sản xuất hàng hoá xuÊt khÈu nh−ng cã ®Çu vµo lµ nguyªn liÖu trong n−íc th× sÏ cã mét sè l−îng lín ngo¹i tÖ tõ xuÊt khÈu hµng ho¸ v−ît qua nhu cÇu ngo¹i tÖ phôc vô nhËp khÈu nh−ng lại thiếu đồng bản tệ để mua nguyên liệu. Hoặc có doanh nghiệp mà sản phẩm chủ yếu phục vụ nội địa có rất nhiều đồng bản tệ nh−ng lại thiếu ngoại tệ để mua nguyên liệu. Theo c¸c cam kÕt khi gia nhËp WTO, Trung Quèc ®F níi láng mét sè quy định về quản lý ngoại hối nh− xoá bỏ quy định về cân bằng ngoại tệ giữa thu và chi, quy định về giới hạn số l−ợng ngoại tệ đ−ợc sử dụng đối với các doanh nghiệp. ChÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i Trung Quốc đF thực hiện chính sách tỷ giá cố định trong một thời gian dài từ năm 1994 đến 2004. Trong thời gian đó có 5 năm tỷ giá giữ ở mức 1USD = 8.3 NDT. Việc duy trì tỷ giá cố định đF giúp cho Trung Quốc tạo sự ổn định của chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong n−íc trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh. ChÝnh sách tỷ giá cố định tạo điều kiện cho hàng hoF xuất khẩu của Trung Quôc tràn ngËp kh¾p thÕ giíi víi gi¸ rÎ vµ hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp FDI ®Çu t− s¶n xuÊt ë Trung Quèc v× chi phÝ s¶n xuÊt thÊp. Sau khi Trung Quèc gia nhËp WTO, thùc hiÖn c¸c cam kÕt vÒ chÝnh s¸ch tiền tệ, đồng thời d−ới sức ép của Mỹ, các n−ớc châu Âu, Chính phủ Trung Quốc ®F n©ng dÇn gi¸ NDT vµ tuyªn bè th¶ næi tû gi¸ vµo th¸ng 7 n¨m 2005. Tuy.

(90) 90 nhiªn viÖc th¶ næi tû gi¸ cña Trung Quèc vÉn trong vßng kiÓm so¸t cña chÝnh phñ. ViÖc n©ng gi¸ NDT vÒ l©u dµi gióp cho Trung Quèc gi¶m nhËp siªu, gi¸ ®Çu vào sản phẩm xuất khẩu sẽ giảm, nên sẽ làm giảm áp lực đối với việc giá thành s¶n phÈm xuÊt khÈu t¨ng lµm t¨ng gi¸ xuÊt khÈu. §ång thêi, viÖc n©ng gi¸ NDT gióp cho Trung Quèc thu hót ®−îc nÒn c«ng nghÖ cao h¬n. Cũng nh− Nhật Bản thực hiện chính sách tỷ giá cố định và dần thả nổi vào nh÷ng n¨m 1949 - 1971 ®F gióp cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn v−ît bËc, viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tû gi¸ cña Trung Quèc ®F gãp phÇn cho sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ nãi chung vµ thu hót §TNN nãi riªng. 2.2.2.5. C¸c chÝnh s¸ch trùc tiÕp thu hót nguån vèn FII ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ tr−êng chøng kho¸n Nh»m thu hót vµ qu¶n lý dßng vèn FII, Trung Quèc ®F thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p th«ng qua thÞ tr−êng chøng kho¸n. Hiện nay Trung Quốc có hai Trung tâm giao dịch chứng khoán đ−ợc đặt ở Th−îng H¶i (thµnh lËp th¸ng 11 n¨m 1990) vµ Th©m QuyÕn (thµnh lËp th¸ng 7 năm 1991). Hai trung tâm này đ−ợc đặt d−ới sự quản lý của Uỷ ban điều hành chøng kho¸n (CSRC). Sau 5 n¨m nghiªn cøu, LuËt Chøng kho¸n ®F ®−îc th«ng qua vµo cuèi n¨m 1998 vµ b¾t ®Çu cã hiÖu lùc vµo ngµy 1/7/1999. LuËt chøng kho¸n kh«ng ph©n biÖt doanh nghiÖp nhµ n−íc vµ doanh nghiÖp kh«ng thuéc së h÷u nhµ n−íc khi tham gia niªm yÕt trªn thÞ tr−êng. ThÞ tr−êng chøng kho¸n ra đời đF tạo điều kiện cho các nhà đầu t− chứng khoán n−ớc ngoài mua đ−ợc cổ phiÕu cña c¸c c«ng ty Trung Quèc vµ cho phÐp c¸c doanh nghiÖp cã vèn §TNN ®−îc niªm yÕt cæ phiÕu trªn thÞ tr−êng. Tuy nhiªn trong thêi kú ®Çu míi thµnh lập, Trung Quốc ch−a có cơ sở pháp lý rõ ràng đối với việc niêm yết và kinh doanh cæ phiÕu nªn c¸c nhµ §TNN gåm c¶ c¸c c«ng ty cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi, c¸c tæ chøc tµi chÝnh vµ c¸c nhµ ®Çu t− c¸ nh©n n−íc ngoµi tham gia ch−a nhiều vào hoạt động của thị tr−ờng. Đến cuối năm 2003, trong 1287 công ty niªm yÕt trªn thÞ tr−êng th× cã 940 c«ng ty lµ doanh nghiÖp nhµ n−íc chiÕm 73% tæng sè c«ng ty niªm yÕt..

(91) 91 Trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n, Trung Quèc ®F thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p khuyến khích và quản lý đối với dòng vốn FII nh−: -. Tù do ho¸ tõ tõ kh¶ n¨ng th©m nhËp cña c¸c nhµ ®Çu t− th«ng qua viÖc. ¸p dông h×nh thøc ph©n t¸ch thÞ tr−êng chøng kho¸n thµnh 2 khu vùc lµ cæ phiÕu A và cổ phiếu B. Cổ phiếu A đ−ợc niêm yết bằng đồng NDT và chỉ các nhà đầu t− ng−êi Trung Quèc míi ®−îc phÐp mua b¸n. Cæ phiÕu B lµ cæ phiÕu niªm yết bằng đồng USD ở thị tr−ờng chứng khoán Th−ợng Hải và đồng HKD ở thị tr−êng chøng kho¸n Th©m QuyÕn, phôc vô cho nhu cÇu kinh doanh cæ phiÕu của các nhà đầu t− n−ớc ngoài. Sau đó Trung Quốc nới lỏng dần và vào 1/12/2002 cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi ®−îc mua b¸n cæ phiÕu A cña 1.200 c«ng ty víi tæng vèn thÞ tr−êng lµ 550 tû USD. Trung Quèc liªn tôc ®−a ra các điều kiện −u đFi, các quy định mởi để mở rộng diện phát hành và tăng mức giao dịch cổ phiếu B nh− cắt giảm thuế đánh vào các giao dịch cổ phiếu B tõ møc 0,4% xuèng cßn 0,3% trªn khèi l−îng giao dÞch, cho phÐp c¸c c«ng ty t− nh©n ®−îc ph¸t hµnh cæ phiÕu B b»ng ngo¹i tÖ (tr−íc kia chØ cã c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc). §Õn th¸ng 2 n¨m 2001, Trung Quèc cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t− nội địa đ−ợc kinh doanh cổ phiếu B. -. Quy định tỷ lệ nắm giữ cổ phần của các nhà đầu t− n−ớc ngoài trong. mét c«ng ty kh«ng ®−îc qu¸ 49% vµ cña mét nhµ ®Çu t− kh«ng ®−îc qu¸ 10%. -. C¸c tæ chøc tµi chÝnh ®Çu t− ph¶i lµ c¸c ng©n hµng, c«ng ty b¶o hiÓm,. công ty tài chính, công ty chứng khoán và phải đáp ứng đ−ợc một số yêu cầu đặc biÖt do Uû ban Chøng kho¸n ®−a ra. -. C¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi ®−îc n¾m gi÷ tèi ®a 25% tæng møc vèn ho¸. trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n. Sau khi gia nhËp WTO, Trung Quèc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh më cöa thÞ tr−ờng chứng khoán đối với các doanh nghiệp FDI và thu hút FII bằng việc nới lỏng một số hạn chế đối với các tổ chức tài chính và cá nhân n−ớc ngoài tham gia ®Çu t− trªn thÞ tr−êng..

(92) 92 Một số quy định mới sau khi Trung Quốc gia nhập WTO đối với các nhµ ®Çu t−: * §èi víi doanh nghiÖp FDI: Ngµy 8/10/2001 Bé Ngo¹i th−¬ng vµ Hîp t¸c kinh tÕ vµ Uû ban Chøng khoán Trung Quốc cùng ban hành H−ớng dẫn về các vấn đề liên quan đến các c«ng ty cã vèn §TNN ®−îc niªm yÕt cæ phiÕu. H−íng dÉn nªu nh÷ng yªu cÇu đối với việc chuyển một doanh nghiệp ĐTNN thành công ty cổ phần phù hợp với viÖc niªm yÕt gåm: -. Tu©n thñ chÝnh s¸ch cña Trung Quèc vÒ viÖc niªm yÕt vµ ph¸t hµnh cæ. phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp §TNN. -. Tuân thủ Luật công ty của Trung Quốc và các quy định liên quan của. Uû ban chøng kho¸n. -. V−ợt qua điều tra tổng hợp hàng năm trong vòng 3 năm tr−ớc khi đệ. đơn, nh− vậy có nghĩa là công ty nào muốn tham gia niêm yết cổ phiếu phải hoạt động có hiệu quả, tài chính lành mạnh trong 3 năm tr−ớc khi muốn niêm yết. -. Quy m«, h×nh thøc kinh doanh phï hîp víi c¸c H−íng dÉn vÒ §TNN. vµ Danh môc h−íng dÉn. -. Cæ phÇn cña nhµ ®Çu t− Trung Quèc, sau khi niªm yÕt ph¶i duy tr× ë. mức tr−ớc khi niêm yết hoặc ở mức chi phối nh− quy định. -. Cổ phần n−ớc ngoài, sau khi niêm yết ít nhất phải là 10% (25% để duy. tr× h×nh thøc doanh nghiÖp ®Çu t− n−íc ngoµi). * §èi víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh vµ c¸ nh©n ®Çu t− gi¸n tiÕp -. Cho phÐp c¸c tæ chøc tµi chÝnh n−íc ngoµi ®−îc trùc tiÕp më tµi kho¶n. vµ giao dÞch cæ phiÕu B trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n. -. Cho phÐp thµnh lËp c¸c liªn doanh vµ c¸c c«ng ty qu¶n lý quü ®Çu t−. -. Vµo th¸ng 12 n¨m 2002, Trung Quèc cho phÐp thµnh lËp Tæ chøc ®Çu. t− n−íc ngoµi theo tiªu chuÈn (QFII). C¸c tæ chøc nµy ®−îc phÐp kinh doanh cæ phiếu A và trái phiếu trên thị tr−ờng nội địa. Tuy nhiên, các tổ chức này sau khi đ−ợc thành lập phải thông qua SAFE để xin giấy phép sử dụng ngoại tệ để kinh doanh chøng kho¸n..

(93) 93 -. Trung Quèc cho phÐp c¸c c«ng ty chøng kho¸n n−íc ngoµi ®−îc thµnh. lËp liªn doanh t¹i Trung Quèc; thµnh lËp c¸c Quü ®Çu t− chøng kho¸n vµ thùc hiÖn nghiÖp vô qu¶n lý chøng kho¸n, nh−ng phÝa n−íc ngoµi chØ n−íc n¾m gi÷ 1/3 cæ phÇn; sau ba n¨m tû lÖ n¨m gi÷ cña phÝa n−íc ngoµi cã thÓ ®−îc t¨ng lªn nh−ng kh«ng v−ît qu¸ 49%. -. Tõ th¸ng 1 n¨m 2003, c«ng ty §Çu t− m¹o hiÓm còng ®−îc thµnh lËp. với mục đích đầu t− cho các dự án nghiên cứu sản phẩm mới và công nghệ cao. -. Đồng thời để thuận lợi hơn cho hoạt động đầu t− của các nhà đầu t−,. các công ty trong nội địa Trung Quốc cũng cho phép các công ty con của họ ở Hồng Kông đ−ợc phát hành cổ phiếu để thuận lợi cho việc chuyến tài sản của công ty mẹ từ Trung Quốc sang Hồng Kông sau đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra c«ng chóng. Mét sè c«ng ty cña Trung Quèc còng niªm yÕt cæ phiÕu trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n New York. -. B¾t ®Çu tõ 1/7/2007, c¸c Së Giao dÞch chøng kho¸n n−íc ngoµi ®−îc. phép mở văn phòng đại diện ở Trung Quốc. Các Văn phòng này đ−ợc phép thực hiện các hoạt động nh− nghiên cứu, hợp tác xúc tiến đầu t−. -. Từ tháng 4/2007, Uỷ ban Chứng khoán Trung Quốc cho phép hoạt động. mua b¸n quyÒn chän ®−îc thùc hiÖn trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n vµ c¸c tæ chøc tµi chính không bị giới hạn trong việc huy động nguồn vốn cho dịch vụ này. Việc này đF giúp cho các nhà đầu t− năng động hơn trong giao dịch chứng khoán. -. Tuy nhiên, Uỷ ban Chứng khoán cũng đ−a ra một số quy định nhằm. quản lý chặt chẽ thị tr−ờng nh−: quy định ngày 11/4/2007 nhằm hạn chế lFnh đạo các công ty bản cổ phiếu ra ngoài để trục lợi và lũng đoạn thị tr−ờng. Quy định các nhà môi giới chứng khoán phải quản lý chặt khách hàng để tránh việc dùng thị tr−ờng chứng khoán để rửa tiền. Với những chính sách mới cởi mở nhiều hơn là thắt chặt, đến cuối năm 2002 tổng vốn đầu t− gián tiếp vào Trung Quốc đạt khoảng 29,2 tỷ USD so với 395 tû USD vèn FDI. Cuèi th¸ng 12 n¨m 2004 ®F cã 27 quü ®Çu t− ®−îc thµnh lËp víi h¬n 3,4 tû USD ®−îc ®¨ng ký ®Çu t−. TiÒm n¨ng thu hót vèn FII cña.

(94) 94 Trung Quốc rất lớn khi các doanh nghiệp nhà n−ớc đ−ợc chuyển đổi thành công ty cæ phÇn. Tuy nhiên, một số biện pháp hành chính để quản lý thị tr−ờng nh− chính sách đánh thuế và tăng một l−ợng lớn cung hàng bằng việc thực hiện phát hành cæ phiÕu ra c«ng chóng lÇn ®Çu cña rÊt nhiÒu doanh nghiÖp nhµ n−íc ®F chuyÓn đổi cũng làm cho thị tr−ờng chứng khoán non trẻ bị tác động mạnh và thị tr−ờng gÇn nh− kh«ng ph¸t triÓn trong vßng 3 n¨m. §Õn cuèi n¨m 2005, thÞ tr−êng b¾t ®Çu ®−îc phôc håi sau nhiÒu nç lùc c¶i c¸ch vÒ chÝnh s¸ch thu hót c¸c nhµ ®Çu t− cïng sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ Trung Quèc. N¨m 2006, thÞ tr−êng chøng kho¸n cña Trung Quèc thùc sù bïng næ, ph¸t triÓn m¹nh mÏ. §Õn cuèi n¨m 2006, trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n cña Trung Quèc ®F cã 287 quü ®Çu t− hoạt động trên thị tr−ờng. Đẩy mạnh chuyển đổi và cải cách doanh nghiệp nhà n−ớc Trong thêi kú nÒn kinh tÕ thùc hiÖn c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, c¸c doanh nghiệp nhà n−ớc là thành phần kinh tế chủ yếu, nắm vai trò chủ đạo trong nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn sau khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa, víi c¬ cÊu tæ chøc nặng nề, trình độ quản lý còn kém ch−a thích nghi với cơ chế mới nên hoạt động cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc kh«ng hiÖu qu¶, nhµ n−íc ph¶i chÞu g¸nh nÆng đối với những thua lỗ do các doanh nghiệp này mang lại. Vào giữa những năm 1980, sè l−îng c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc bÞ ph¸ s¶n ngµy cµng nhiÒu. Tr−íc tình hình đó, chính phủ thấy việc cơ cấu lại và đổi mới hệ thống doanh nghiệp nhµ n−íc lµ viÖc cÊp thiÕt cÇn ph¶i thùc hiÖn. §Õn nay, sau h¬n 10 n¨m, hÇu hÕt doanh nghiệp nhà n−ớc (trừ những lĩnh vực quan trọng liên quan đến anh ninh quèc phßng) ®F ®−îc chuyÓn thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty TNHH. Sự chuyển đổi của các doanh nghiệp nhà n−ớc và sự phát triển của thành phần kinh tế t− nhân đF tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của các doanh nghiệp §TNN vµ thu hót ®−îc l−îng vèn ®Çu t− gi¸n tiÕp rÊt lín tõ n−íc ngoµi. Cô thÓ: -. Thuận lợi hơn trong các quan hệ với đối tác Trung Quốc trong liên. doanh hoÆc víi nh÷ng doanh nghiÖp kh¸c cã quan hÖ lµm ¨n. C¸c doanh nghiÖp.

(95) 95 n−íc ngoµi b¾t ®Çu cã thÓ tham gia kinh doanh trong mét sè lÜnh vùc mµ tr−íc đây chỉ các doanh nghiệp nhà n−ớc độc quyền. -. C¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi gi¶m bít nh÷ng khã kh¨n trong c¹nh. tranh do sự bảo hộ, hỗ trợ giá đối với sản phẩm nội địa của nhà n−ớc. -. C¸c c«ng ty n−íc ngoµi cung cÊp dÞch vô vÒ t− vÊn luËt ph¸p, tµi chÝnh,. quản lý có cơ hội để bán sản phẩm của mình vì các doanh nghiệp nhà n−ớc gặp rất nhiều vấn đề phải đối mặt trong quá trình chuyển đổi nh−ng lại ch−a có kinh nghiÖm vµ kü n¨ng qu¶n lý. -. Trung Quèc víi viÖc t¨ng dÇn tû lÖ së h÷u ®Çu t− n−íc ngoµi trong c¸c. doanh nghiÖp nhµ n−íc ®−îc cæ phÇn ho¸ vµ khuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc s¸t nhập, mua lại công ty hoặc mua lại những khoản nợ khó đòi của doanh nghiệp nhµ n−íc vµ trë thµnh chñ cña c¸c doanh nghiÖp, niªm yÕt giao dÞch trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n, nªn ®F thu hót ®−îc khèi l−îng lín vèn ®Çu t−. Bªn c¹nh đó, chính phủ Trung Quốc cũng cho phép các Quỹ đầu t−, Quỹ đầu t− mạo hiểm n−ớc ngoài đ−ợc hoạt động rộng rFi nên cũng tạo môi tr−ờng hấp dẫn các nhà ®Çu t− gi¸n tiÕp. Hiện nay, cổ phiếu của các doanh nghiệp nhà n−ớc đ−ợc chuyển đổi chiếm trªn 80% cæ phiÕu giao dÞch trªn thÞ tr−êng. 2.2.2.6. Chính sách khuyến khích phát triển và đổi mới công nghệ Một trong những động lực quan trọng trong việc thu hút ĐTNN của Trung Quốc là thu hút công nghệ hiện đại từ các n−ớc tiên tiến. Đặng Tiểu Bình đF phát biểu một trong những lợi ích mà ĐTNN mang lại đó là công nghệ. Trung Quốc thực hiện triệt để chiến l−ợc “đổi thị tr−ờng lấy công nghệ” để thu hót c«ng nghÖ cao. Nh÷ng n¨m 1990, c«ng nghÖ cao trong ngµnh c«ng nghiÖp cña Trung Quèc chñ yÕu lµ do c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi mang vµo. Vµo n¨m 2000, c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi chiÕm 55% gi¸ trÞ gia t¨ng, 2/3 sè l−îng b»ng s¸ng chÕ trong c«ng nghÖ cao vµ 4/5 sè l−îng c¸c s¶n phÈm c«ng nghÖ cao xuÊt khÈu ë Trung Quèc..

(96) 96 Tõ n¨m 1999, Trung Quèc ®F cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c nhµ §TNN đầu t− phát triển và đổi mới công nghệ. Đặc biệt sau khi gia nhập WTO, chính s¸ch thu hót c«ng nghÖ míi cµng ®−îc më réng vµ khuyÕn khÝch c¸c nhµ §TNN sö dông kü thuËt tiªn tiÕn vµ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm mang tÝnh c¹nh tranh cao nh−: -. TÊt c¶ c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ phôc vô cho viÖc nghiªn cøu trong c¸c. phòng thí nghiệm và các cuộc thử nghiệm (không để sản xuất) đ−ợc miễn thuế nhËp khÈu. -. C¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi thùc hiÖn chuyÓn giao c«ng nghÖ ë. Trung Quèc sÏ ®−îc miÔn thuÕ doanh thu. NÕu nh÷ng c«ng nghÖ do hä chuyÓn giao là công nghệ mới, hiện đại thì có thể đ−ợc miễn thuế thu nhập doanh nghiệp. -. NÕu c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi muèn mua mét sè m¸y mãc, thiÕt bÞ. s¶n xuÊt trong n−íc cho viÖc nghiªn cøu, ph¸t triÓn c«ng nghÖ th× nh÷ng m¸y mãc thiÕt bÞ nµy sÏ ®−îc hoµn l¹i thuÕ VAT. -. NÕu chi phÝ cho ph¸t triÓn c«ng nghÖ chiÕm Ýt nhÊt 10% chi phÝ cña. doanh nghiÖp trong n¨m tr−íc th× sÏ ®−îc gi¶m thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp b»ng 50% tæng sè chi phÝ cho ph¸t triÓn c«ng nghÖ trong n¨m hiÖn t¹i. -. C¸c doanh nghiÖp cã vèn §TNN cã Trung t©m Nghiªn cøu vµ Ph¸t. triÓn t¹i Trung Quèc ®−îc phÐp nhËp khÈu vµ b¸n mét sè l−îng nhá c¸c s¶n phÈm c«ng nghÖ cao ®F qua thö nghiÖm ë thÞ tr−êng trong n−íc. Bên cạnh đó, chính quyền ở nhiều địa ph−ơng còn ban hành nhiều chính sách để thu hút công nghệ cao từ các doanh nghiệp có vốn ĐTNN nh− giảm giá thuê đất, trợ giúp trong tuyển dụng nhân viên. Cïng víi c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c nhµ §TNN ®−a c«ng nghÖ cao vµo trong n−íc, Trung Quèc cßn thùc hiÖn mét sè chÝnh s¸ch qu¶n lý vÒ chuyÓn giao c«ng nghÖ nh»m h¹n chÕ viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ cò, l¹c hËu nh−: Trung Quốc có những quy định cụ thể đối với các loại công nghệ đ−ợc các nhà đầu t− n−ớc ngoài nhập khẩu phục vụ sản xuất; đó phải là những công nghệ mới, hiện đại và đảm bảo về môi tr−ờng. Chính phủ cũng có những quy định trong việc chuyển giao công nghệ giữa các nhà ĐTNN và đối tác Trung Quốc. Ví dụ.

(97) 97 nh− ngành công nghiệp sản xuất ô tô, Trung Quốc quy định các nhà ĐTNN phải liªn doanh víi doanh nghiÖp trong n−íc, vèn gãp kh«ng ®−îc qu¸ 50% vèn ph¸p định và phía n−ớc ngoài phải chuyển giao công nghệ sản xuất ô tô cho đối tác Trung Quèc. Ngoµi ra, chÝnh phñ cßn sö dông mét sè c«ng cô thuÕ quan vµ phi thuế quan để quản lý chất l−ợng của công nghệ do n−ớc ngoài đ−a vào. Víi viÖc thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch nµy, tû lÖ c¸c doanh nghiÖp §TNN ®Çu t− vµo ngµnh c«ng nghÖ cao vµ nghiªn cøu khoa häc ngµy cµng t¨ng. NhiÒu c«ng ty danh tiÕng trªn thÕ giíi nh− Microsoft, Motorola, Siemens, General Motors ®F thµnh lËp nh÷ng trung t©m nghiªn cøu c«ng nghÖ vµ c¬ së s¶n xuÊt t¹i Trung Quèc. §Õn nay cã h¬n 400 trung t©m nghiªn cøu c«ng nghÖ ®F ®−îc thµnh lËp vµ h¬n 60% c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ë Trung Quèc ¸p dông nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®−îc ®−a ra trong 3 n¨m gÇn ®©y. C«ng nghÖ nhËp cña Trung Quèc hiÖn t¹i chiÕm kho¶ng 50%. §ång thêi tû lÖ c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi ®Çu t− vµo nghiªn cøu khoa häc còng t¨ng m¹nh. ThËp kû 80 tû lÖ §TNN ®Çu t− vµo nghiªn cøu khoa häc mới đạt khoảng trên 0,1% vốn đầu t−. Đến những năm 90, tỷ lệ này đF tăng gấp đôi và sau khi Trung Quốc gia nhập WTO tỷ lệ đầu t− vào nghiên cứu khoa học đ−ợc tăng gấp đôi so với thập kỷ 90 đạt gần 0,5% tổng vốn đầu t− FDI. 2.2.2.7. C¸c chÝnh s¸ch c¶i thiÖn m«i tr−êng ®Çu t− phÇn mÒm vµ phÇn cøng ChÝnh s¸ch më réng ph©n cÊp qu¶n lý ®Çu t− n−íc ngoµi Để khuyến khích đầu t− n−ớc ngoài, vấn đề quản lý nhà n−ớc nh− thế nào đối với các hoạt động của doanh nghiệp có vốn ĐTNN đ−ợc Trung Quốc hết sức coi trọng và luôn điều chỉnh nhằm khuyến khích phát triển hoạt động ĐTNN. Phân cấp, phân quyền cho các địa ph−ơng theo nhiều mức độ và đơn gi¶n ho¸ thñ tôc thµnh lËp doanh nghiÖp Trung Quốc thực hiện quản lý theo từng cấp đối với ĐTNN. Mở rộng phân cÊp phª duyÖt dù ¸n ®Çu t− cho c¸c tØnh, thµnh phè, c¸c khu tù trÞ ®−îc quyÒn phª duyÖt dù ¸n ®Çu t− trÞ gi¸ kh«ng qu¸ 30 triÖu USD. Nh− vËy sÏ gi¶m ®−îc nhiÒu thủ tục và thời gian cho các nhà đầu t− khi xin giấy phép đầu t−. Các địa ph−ơng.

(98) 98 nµy cßn thµnh lËp c¸c trung t©m dÞch vô §TNN mét cöa, tõ t− vÊn ph¸p lý thµnh lập doanh nghiệp cho đến khi phê chuẩn dự án. ViÖc c¶i thiÖn hÖ thèng dÞch vô xF héi víi c¸c c¬ quan dÞch vô trung gian nh− c«ng ty t− vÊn, luËt s−, kÕ to¸n sÏ cung cÊp cho nhµ ®Çu t− c¸c dÞch vô hiÖu qu¶ vµ cã chÊt l−îng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè thu hót m¹nh c¸c nhµ §TNN ®Çu t− vµo Trung Quèc. ChÝnh s¸ch më réng quyÒn h¹n cña doanh nghiÖp §TNN -. Doanh nghiệp có vốn ĐTNN có toàn quyền quyết định về quản lý. doanh nghiÖp cña m×nh trong ph¹m vi kinh doanh ®F ®−îc c¬ quan cã thÈm quyÒn phª duyÖt. -. Nhà ĐTNN có thể sử dụng ngoại tệ có thể chuyển đổi để góp vốn đầu. t− hoặc góp bằng thiết bị và máy móc, quyền sở hữu công nghiệp, công nghệ độc quyền với giá xác định. Nhà ĐTNN có thể tái đầu t− từ lợi nhuận bằng đồng NDT tõ c¸c doanh nghiÖp cã vèn §TNN kh¸c thµnh lËp trªn lFnh thæ Trung Quèc sau khi ®−îc chÊp thuËn bëi c¬ quan cÊp phÐp. -. Nhµ ®Çu t− ®−îc më tµi kho¶n b»ng ngo¹i tÖ vµ NDT ë bÊt kú ng©n. hµng nµo; cã thÓ chuyÓn vèn b»ng ngo¹i tÖ cña doanh nghiÖp, hoµn tr¶ ®Çu t− vµ chuyÓn tiÒn chi tr¶ cho nh÷ng chi nh¸nh cña doanh nghiÖp bªn ngoµi Trung Quèc; cã thÓ mua b¸n ngo¹i tÖ trªn thÞ tr−êng ngo¹i hèi. -. Doanh nghiệp có vốn n−ớc ngoài đ−ợc tự quyết định bộ máy tổ chức. và nhân sự, tự tuyển dụng lao động và trả l−ơng cho ng−ời lao động nh−ng không d−íi møc l−¬ng tèi thiÓu lµ 240 NDT/ th¸ng. ChÝnh s¸ch x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng Với ph−ơng châm muốn các nhà ĐTNN xây lâu đài ở Trung Quốc thì Trung Quèc ph¶i lµm ®−êng cho hä vµo. V× vËy viÖc x©y dùng vµ c¶i t¹o c¬ së h¹ tầng là điều kiện quan trọng để thu hút ĐTNN. Trung Quốc đF chủ động bỏ vốn ra xây dựng và cải tạo đ−ờng sá, bến bFi, kho tµng, c¶ng n−íc s©u, s©n bay, hÖ thèng th«ng tin. VÝ dô nh− n¨m 2003, Trung Quốc đầu t− 3,5 tỷ USD để xây dựng cảng và đ−ờng vận tải hàng hải; để.

(99) 99 x©y dùng vµ c¶i t¹o c¬ së h¹ tÇng ë miÒn Trung vµ miÒn T©y, chÝnh phñ Trung Quèc cã kÕ ho¹ch ®Çu t− 1,2 ngh×n tû NDT trong vµi n¨m kÓ tõ n¨m 2004. §Õn nay, Trung Quèc ®F x©y dùng ®−îc gÇn 100.000 km ®−êng s¾t; 1,21 triệu km đ−ờng cao tốc; tất cả các huyện đều đF xây dựng đ−ờng bộ; cải tạo, sử dông 110.000 km ®−êng vËn t¶i ®−êng s«ng; ®F x©y dùng ®−îc h¬n 20 c¶ng lín, 1.763 cảng nhỏ; đF mở đ−ợc hơn 100 tuyến đ−ờng biển để giao l−u với 1.100 bÕn c¶ng cña h¬n 160 n−íc vµ khu vùc; ®F x©y dùng ®−îc 206 s©n bay; x©y dựng 60.400 trạm b−u điện với tuyến b−u điện dài 5,2 triệu km, đF đặt trên 80 triệu điện thoại, mạng l−ới thông tin đF phủ khắc các địa khu, thành phố và hơn 2.000 siªu thÞ, nèi m¹ng ra nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi, tæng c«ng suÊt ®iÖn lùc lµ 1,16 tû kw. §ång thêi, ®iÒu kiÖn cung øng n¨ng l−îng, giao th«ng, b−u ®iÖn ë Trung Quèc kh«ng ngõng ®−îc c¶i thiÖn t¹o thuËn lîi cho c¸c nhµ §TNN khi thùc hiÖn ®Çu t− vµo Trung Quèc. Trong các đặc khu kinh tế, khu công nghiệp, ngoài việc xây dựng nhà x−ëng vµ c¬ së h¹ tÇng trong khu, Trung Quèc cßn chó träng viÖc x©y dùng c¸c công trình phúc lợi xF hội và phục vụ cho đời sống văn hoá, tinh thần của ng−ời lao động trong n−ớc cũng nh− ng−ời n−ớc ngoài nh− bệnh viện, tr−ờng học, khu vui chơi, giải trí cho ng−ời n−ớc ngoài đang làm việc ở khu vực đó. ChÝnh s¸ch b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn m«i tr−êng Ngoài những chính sách trực tiếp tác động đến hoạt động ĐTNN, Trung Quốc còn chú trọng thay đổi các chính sách nhằm phát triển môi tr−ờng và xF hội để không ngừng nâng cao đời sống ng−ời dân đồng thời còn thu hút thêm §TNN chÊt l−îng cao. HiÖn nay, b¶o vÖ m«i tr−êng lµ mét trong nh÷ng quèc s¸ch cña Trung Quốc. Mọi kế hoạch phát triển thành thị và nông thôn đều có mục đích kết hợp lîi Ých kinh tÕ víi lîi Ých xF héi vµ m«i tr−êng. Ba nguyªn t¾c c¬ b¶n ®−îc ¸p dông trong b¶o vÖ m«i tr−êng lµ: -. B¶o vÖ vµ kÕt hîp b¶o vÖ víi kiÓm so¸t.. -. Yªu cÇu ng−êi g©y ra « nhiÔm m«i tr−êng ph¶i cã biÖn ph¸p xö lý « nhiÔm.. -. T¨ng c−êng qu¶n lý m«i tr−êng..

(100) 100 Ngoµi luËt b¶o vÖ m«i tr−êng, Trung Quèc ®F ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n d−ới Luật liên quan trực tiếp đến ĐTNN nh− “Quy định về bảo vệ môi tr−ờng trong khai thác và phát triển dầu khí” ban hành tháng 12 năm 1983; “Quy định qu¶n lý vÒ m«i tr−êng ë c¸c khu Kinh tÕ më” ban hµnh th¸ng 3 n¨m 1986, v.v. Các dự án ĐTNN đều phải chịu sự quản lý về môi tr−ờng của cơ quan quản lý môi tr−ờng của nhà n−ớc và địa ph−ơng. Khi đăng ký thực hiện dự án, các nhà đầu t− đều phải có ph−ơng án giả quyết ảnh h−ởng của dự án đối với môi tr−ờng cũng nh− cam kết thực hiện các quy định về bảo vệ môi tr−ờng của Trung Quốc. Đồng thời, chính phủ cũng có những −u đFi đặc biệt đối với các doanh nghiÖp n−íc ngoµi s¶n xuÊt kinh doanh trong lÜnh vùc xö lý chÊt th¶i hoÆc trong nghiªn cøu, ph¸t triÓn c«ng nghÖ phôc vô xö lý vµ b¶o vÖ m«i tr−êng. Ngoµi ra, chÝnh phñ Trung Quèc vÉn tiÕp tôc thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh nh»m gi¶i quyÕt c¸c lo¹i « nhiÔm m«i tr−êng nh»m t¹o lËp m«i tr−êng trong s¹ch để thu hút thêm ĐTNN nh−: để hấp dẫn các công ty đa quốc gia trong việc tìm kiếm địa điểm làm trụ sở chính, Chính quyền Th−ợng Hải đF cung cấp nhà ở, giáo dục và các yếu tố khác đáp ứng đ−ợc tiêu chuẩn quốc tế cho các nhà đầu t− đồng thời đF xây rất nhiều nhà cao tầng để cải thiện chất l−ợng không khí. T¨ng c−êng chèng tham nhòng ở các n−ớc đang chuyển đổi và phát triển, tham nhũng là vấn đề đ−ợc quan t©m cña c¶ chÝnh phñ vµ ng−êi d©n. ë Trung Quèc, tham nhòng ®−îc coi lµ một vấn đề nghiêm trọng cần phải giải quyết vì nó ảnh h−ởng lớn đến nền kinh tế và đời sống xF hội của nhân dân. Nhà lFnh đạo Giang Trạch Dân đF từng miêu tả “tham nhòng lµ ung nhät” cña c¬ thÓ chÝnh trÞ Trung Quèc. Theo ®iÒu tra cña c¬ quan kiÓm s¸t Trung Quèc n¨m 2000, trong 104.427 tr−êng hîp vi ph¹m luËt ph¸p cña c¸c c«ng chøc nhµ n−íc, cã 20.966 tr−êng hîp là lạm dụng quyền lực, vô trách nhiệm và lừa đảo; còn 83.461 tr−ờng hợp là tham nhòng vµ ¨n hèi lé vµ sè l−îng tiÒn ¨n hèi lé, tµi s¶n tham nhòng ngµy cµng tăng. Ví dụ nh− tr−ờng hợp tham nhũng liên quan đến hàng trăm công chức ở tỉnh Quảng Đông, làm giả chứng nhận xuất khẩu để giảm thuế lên tới hàng tỷ đô la Mü ®F ®−îc ®−a ra ¸nh s¸ng vµo n¨m 2001.

(101) 101 Trong lÜnh vùc §TNN, b¸o c¸o vÒ tham nhòng còng ®F ®−îc lµm gi¶m bít v× c¸c c«ng ty n−íc ngoµi cã thÓ kh«ng tr¸nh ®−îc bÞ khëi tè ë nh÷ng n−íc mµ họ có liên quan đến tham nhũng. Tham nhũng cũng là một yếu tố cản trở trong thu hút ĐTNN vì những chi phí phải bỏ ra đó không t−ơng ứng với lợi ích thu ®−îc ë c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi. Tham nhòng trong lÜnh vùc §TNNN th−ờng biểu hiện rõ nhất là những liên quan đến thủ tục và thời gian cấp các loại giÊy phÐp cho doanh nghiÖp. Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi ph¶i chÞu sù cạnh tranh không lành mạnh khi các đối thủ cạnh tranh là các công ty Trung Quốc hối lộ các quan chức nhà n−ớc để tranh giành hợp đồng. Vì vậy, hiện nay Trung Quốc đF có nhiều các quy định để chống lại cả hai kiểu nhận hối lộ là chủ động hoặc bị động của các quan chức nhà n−ớc. ë Trung Quèc cã 3 c¬ quan cña chÝnh phñ vµ 1 c¬ quan cña §¶ng Céng sản chịu trách nhiệm chống hoạt động tham nhũng là: Viện kiểm sát tối cao, Bộ gi¸m s¸t vµ Bé an ninh c«ng céng. Cïng víi c¸c c¬ quan chèng tham nhòng, luËt pháp quy định rất chặt chẽ và đa dạng về khung hình phạt đối với hành động tham nhòng. VÝ dô: nÕu tham nhòng sè tiÒn nhá h¬n 5.000 NDT th× h×nh ph¹t tèi đa là 2 năm tù; số tiền từ 50.000 đến 100.000 NDT thì bị phạt tù chung thân; từ 100.000 NDT trë lªn bÞ tö h×nh vµ sung c«ng tµi s¶n. Ngoài ra, để hạn chế tệ nạn tham nhũng, chính phủ đF và đang cố gắng minh bạch hóa hệ thống Luật pháp, đặc biệt là giảm thiểu sự nhập nhằng, không râ rµng trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vµ gi¶m tÝnh tù do lµm theo ý c¸ nh©n, t¨ng c−ờng trách nhiệm đối với các quan chức nhà n−ớc. Thực hiện chặt chẽ các quy định về quyền sở hữu trí tuệ Tr−ớc đổi mới, nội dung về quyền sở hữu trí tuệ ch−a đ−ợc đ−a đầy đủ vào hÖ thèng luËt ph¸p cña Trung Quèc. Sau khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa, chÝnh phủ Trung Quốc bắt đầu hợp tác với một số n−ớc để thực hiện bảo vệ quyền sở h÷u trÝ tuÖ. §Õn th¸ng 6/1980,Trung Quèc trë thµnh thµnh viªn cña tæ chøc b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. Nh÷ng n¨m tiÕp theo Trung Quèc ®F tham gia vµo mét sè tho¶ thuËn quèc tÕ vÒ b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. N¨m 1989, Trung Quèc lµ mét trong nh÷ng n−íc ®Çu tiªn ký HiÖp −íc t«n träng quyÒn së h÷u trÝ tuÖ do Tæ chức bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ đại diện. Mặc dù Trung Quốc đF có rất nhiều nỗ.

(102) 102 lùc trong c«ng cuéc x©y dùng còng nh− thùc hiÖn luËt ph¸p vÒ b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, nh−ng c¸c nhµ §TNN vÉn cßn rÊt lo ng¹i vÒ nh÷ng vi ph¹m vÒ së h÷u trÝ tuÖ ë Trung Quèc hiÖn nay. Bëi v×, sù vi ph¹m vÒ së h÷u trÝ tuÖ ë Trung Quèc ngµy cµng phæ biÕn vµ trÇm träng. Nh÷ng vi ph¹m nµy kh«ng ph¸t triÓn vµo thËp kỷ 1980 vì lúc đó các doanh nghiệp Trung Quốc còn thiếu kỹ năng và máy móc để có thể sao chép các sản phẩm n−ớc ngoài. Nh−ng đến những năm 1990, các vi ph¹m vÒ b¶n quyÒn ngµy cµng nhiÒu khi c«ng nghÖ, kü n¨ng s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiệp Trung Quốc đF đ−ợc phát triển từ hoạt động đầu t− n−ớc ngoài và sự phát triển của nền kinh tế. Trong khi đó, các tr−ờng hợp vi phạm quyền sở hữu trí tuệ không phải lúc nào cũng đ−ợc giải quyết tại toà án. Đồng thời, mức độ nhận thức tÇm quan träng còng nh− t«n träng së h÷u trÝ tuÖ cña c¸c tÇng líp nh©n d©n trong xF hội ch−a đầy đủ và đúng đắn. Những vi phạm này sẽ ảnh h−ởng lớn đến việc chuyển giao bÝ quyÕt c«ng nghÖ, nghiªn cøu, s¸ng chÕ c«ng nghÖ míi cña c¸c nhµ §TNN ë Trung Quèc. Nhµ nghiªn cøu Maruyama (1999) ®F nhËn xÐt: Trung Quèc kh«ng thÓ thùc sù hy väng thu hót ®−îc FDI, nhËn ®−îc chuyÓn giao c«ng nghÖ n−íc ngoµi hoÆc thóc ®Èy ®−îc nghiªn cøu tÇm cì thÕ giíi nÕu kh«ng thuyÕt phôc ®−îc c¸c công ty n−ớc ngoài về việc bảo vệ đầy đủ quyền sở hữu trí tuệ của họ. Sau rất nhiều những hoạt động tham gia bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và bổ sung các quy định về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ vào hệ thống luật pháp, đến nay Trung Quèc ®F ban hµnh LuËt nhwn hiÖu th−¬ng m¹i, LuËt b¶n quyÒn vµ LuËt b»ng s¸ng chÕ vµ c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn d−íi luËt nh»m b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. §ång thêi, ChÝnh phñ Trung Quèc còng ®F thùc hiÖn rÊt nhiÒu biÖn ph¸p hành chính để xử lý đối với các vi phạm về sở hữu trí tuệ cũng nh− giáo dục cho ng−êi d©n nh»m n©ng cao sù hiÓu biÕt vÒ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. 2.2.2.8. Chính sách −u đei về đất đai đối với đầu t− n−ớc ngoài Cơ chế sở hữu tập thể của Trung Quốc không cho phép mua bán đất. Đất ®ai thuéc quyÒn së h÷u nhµ n−íc. C¸c c¸ nh©n hoÆc tËp thÓ kÓ c¶ ng−êi Trung Quốc và n−ớc ngoài cần đất để xây dựng thì đều phải làm đơn để xin cấp quyền sử dụng đất. Những cơ quan, cá nhân đF đ−ợc cấp quyền sử dụng đất thì đều có thể đem trao đổi, mua bán quyền sử dụng trên phần đất đ−ợc cấp..

(103) 103 N¨m 1993 lµ n¨m ®Çu tiªn ng−êi n−íc ngoµi ®−îc phÐp mua hoÆc thuª quyÒn sử dụng đất sau khi chính phủ Trung Quốc cho phép bất động sản đ−ợc mua bán trªn thÞ tr−êng n−íc ngoµi. Mét sè thµnh phè nh− B¾c Kinh, Qu¶ng Ch©u b¾t ®Çu cho các ng−ời n−ớc ngoài và ng−ời Trung Quốc đấu giá quyền sử dụng đất. Các doanh nghiệp có vốn ĐTNN có quyền đ−ợc thuê đất để xây dựng nhà m¸y, v¨n phßng. §èi víi c¸c doanh nghiÖp liªn doanh, phÝa Trung Quèc th−êng góp vốn bằng quyền sử dụng đất. Đó là phần đất mà các doanh nghiệp Trung Quốc đF đ−ợc nhà n−ớc cấp hoặc cho thuê lâu dài. Điều 12 của “Quy định về cấp và chuyển nh−ợng quyền sử dụng đất thuộc sở hữu nhà n−ớc ở khu vực thành thị” ban hành tháng 5 năm 1990, thời gian đ−ợc cấp quyền sử dụng đất từ 40 đến 70 năm tuỳ thuộc vào mục đích sử dụng. Ví dụ: cấp quyền sử dụng đất 50 năm cho đất sử dụng vào mục đích công nghiệp và đất dùng cho giáo dục, khoa học công nghệ và thể thao văn hoá. Cấp quyền sử dụng 40 năm cho đất đ−ợc sử dụng vµo kinh doanh th−¬ng m¹i, du lÞch vµ gi¶i trÝ. §èi víi lÜnh vùc x©y dùng toµ nhà, văn phòng cũng có thời gian t−ơng tự và khi hết hạn thuê đất thì đất và toà nhµ sÏ ®−îc chuyÓn l¹i quyÒn sö dông cho nhµ n−íc. Theo quy định về quản lý đất đai, phí thuê đất th−ờng do chính quyền địa ph−ơng cho thuê đất quy định vì vậy nhiều địa ph−ơng đF sử dụng chính sách về giảm phí thuế đất và tăng thời gian thuê đất để thu hút ĐTNN. Những công cụ này cũng có ảnh h−ởng mạnh đến sự tăng tr−ởng của vốn ĐTNN, nhất là trong thêi gian míi thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa ë Trung Quèc. 2.2.2.9. Chính sách phát triển thị tr−ờng lao động Vào cuối thập kỷ 1970, hệ thống kế hoạch phân bổ lao động vẫn tồn tại, thị tr−ờng lao động ch−a đ−ợc hình thành. Tổng công ty cung cấp dịch vụ cho doanh nghiệp n−ớc ngoài đ−ợc thành lập tháng 11/1979 là nơi độc quyền cung cấp lao động cho doanh nghiệp có vốn ĐTNN. Từ khi chính sách đào tạo con ng−ời đ−ợc đ−a lên hàng quốc sách, chính phủ đF thực hiện nhiều biện pháp để mở rộng hệ thống giáo dục, nâng cao trình độ và kỹ năng của ng−ời lao động. Với chính sách khuyến khích phát triển giáo dục, Nhà n−ớc đF tạo đều kiện cho việc học tập ở n−ớc ngoài của lao động trẻ và nhiều ng−ời đF tốt nghiệp từ các tr−ờng đại học ở n−ớc ngoài. Bên cạnh đó Nhà.

(104) 104 n−ớc cũng rất quan tâm tới phát triển lực l−ợng lao động đF và đang đ−ợc đào tạo nghÒ t¹i c¸c doanh nghiÖp cã vèn §TNN. Cùng với việc phát triển và nâng cao trình độ lao động, chính phủ cũng thực hiện xoá bỏ dần cơ chế phân bổ lao động và để cho thị tr−ờng lao động đ−ợc phát triển. Tổng công ty cung cấp lao động không còn giữ vai trò phân phối lao động nữa mà ng−ời lao động ở các doanh nghiệp n−ớc ngoài có thể đ−ợc tự do tham gia vµ c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng. C¸c doanh nghiÖp §TNN ®−îc quyÒn tù do lựa chọn lao động trên thị tr−ờng lao động nh− ở các n−ớc tiên tiến khác. Đồng thời, đề giúp các doanh nghiệp n−ớc ngoài có thể lựa chọn và giữ đ−ợc ng−ời lao động có chất l−ợng cao, ngoài việc trả l−ơng, th−ởng cao, các doanh nghiệp còn đ−ợc phép trả l−ơng cho ng−ời lao động bằng cổ phiếu. Tóm lại: Với những quy định về luật pháp, các biện pháp, chính sách thu hót §TNN ®F ®−îc thùc hiÖn nh− nªu ë trªn, Trung Quèc ®−îc c¸c chuyªn gia n−ớc ngoài đánh giá là n−ớc hiện có môi tr−ờng đầu t− phù hợp với tiêu chuẩn thÕ giíi. Theo th«ng tin tõ UNCTAD, kÕt qu¶ kh¶o s¸t cña c¸c chuyªn gia vµ MNEs về những n−ớc có môi tr−ờng đầu t− hấp dẫn nhất đối với các nhà ĐTNN trên thế giới, Trung Quốc đều dẫn đầu với tỷ lệ đồng ý rất cao. Cụ thể nh− sau: ý kiÕn tõ phÝa c¸c chuyªn gia. ý kiÕn tõ phÝa MNEs. 1. Trung Quèc. : 85%. 1. Trung Quèc. : 87%. 2. Mü. : 55%. 2. Ên §é. : 51%. 3. Ên §é. : 42%. 3. Mü. : 51%. 4. Brazil. : 24%. 4. Liªn bang Nga : 33%. 5. Liªn bang Nga : 21%. 5. Brazil. : 21%. 6. Anh. : 21%. 6. Mexico. : 16%. 7. §øc. : 12%. 7. §øc. : 13%. 8. PhÇn Lan. : 9%. 8. Anh. : 13%. 9. Singapore. : 9%. 9. Th¸i lan. : 11%. 10. Ukraina. : 9%. 10. Canada. :. 7%. Nguån: World Investment Report cña UNCTAD, 2005.

(105) 105 2.3 BµI häc kinh nghiÖm tõ chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµI cña Trung Quèc Từ việc phân tích các thành công đạt đ−ợc và những vấn đề còn tồn tại trong thu hót vèn §TNN nh÷ng n¨m qua ë Trung Quèc, t¸c gi¶ LuËn ¸n thÊy rằng có thể rút ra đ−ợc một số bài học kinh nghiệm chủ yếu đối với chính sách thu hót vèn §TNN cña Trung Quèc nh− sau: 2.3.1. Kinh nghiÖm thµnh c«ng 2.3.1.1. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch c¬ cÊu ®Çu t− hîp lý, thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi dần từng b−ớc theo khu vực địa lý, lĩnh vực đầu t− phù hợp với hiện trạng ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ Thực hiện cải cách toàn diện nh− nhà lFnh đạo Đặng Tiểu Bình đF nói ‘C¶i c¸ch toµn diÖn bao gåm c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ, c¶i c¸ch thÓ chÕ chÝnh trÞ vµ c¶i c¸ch c¸c lÜnh vùc t−¬ng øng kh¸c", tiÕn hµnh më cöa tõng b−íc theo ph−¬ng ch©m dÔ tr−íc, khã sau, tiÕn dÇn tõng b−íc, gi¶m bít rñi ro nªn ®F tr¸nh ®−îc nh÷ng va ch¹m xF héi lín vµ sù ph©n ho¸ hai cùc qu¸ nhanh nh− ®F xÈy ra ë Liªn X« cò vµ c¸c n−íc §«ng ¢u do thùc hiÖn "liÖu ph¸p sèc". VÒ khu vùc ®Çu t− Víi thùc tr¹ng cña mét nÒn kinh tÕ ch−a ph¸t triÓn, ®ang trªn ®−êng chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hoá sang kinh tế thị tr−ờng và điều kiện ch−a đủ để phát triển đồng thời tất cả địa ph−ơng cũng nh− các ngành nghề trong cả n−ớc, Trung Quốc thực hiện làm thí điểm tr−ớc đối với một số vùng, khu vực theo ph−ơng châm: xây dựng một số vùng có điều kiện tốt giàu lên tr−ớc sau đó sÏ gióp cho c¸c vïng kh¸c giµu theo. Về mặt địa lý, các địa ph−ơng đ−ợc chọn, xây dựng đặc khu kinh tế và mở cöa thu hót §TNN lµ nh÷ng vïng thuËn lîi trong viÖc giao th−¬ng víi c¸c quèc gia xung quanh hoÆc n»m trªn c¸c tuyÕn ®−êng hµng h¶i, hµng kh«ng quèc tÕ. Nhµ n−ớc đF đầu t− lớn xây dựng cơ sở hạ tầng ở những khu vực này để tạo thuận lợi cho các nhà đầu t−. Các đặc khu kinh tế là những ng−ời lính xung kích số một trong thu hót vèn, kü thuËt, c«ng nghÖ, kinh nghiÖm n−íc ngoµi vµ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu;.

(106) 106 các đặc khu đóng vai trò ng−ời dò đ−ờng trong quá trình thử nghiệm mở cửa; sự phát triển của các đặc khu kinh tế có tác dụng mạnh thúc đẩy các địa ph−ơng khác trong cả n−ớc phát triển. Việc mở cửa xây dựng và phát triển các đặc khu kinh tế, khu kinh tÕ më nh− vËy lµ thµnh c«ng lín cña Trung Quèc trong thu hót §TNN. §Æc khu Th©m QuyÕn lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh. Th©m QuyÕn tõ mét lµng chài nằm sát Hồng Kông đ−ợc nhà LFnh đạo Đặng Tiểu Bình chọn làm địa ph−¬ng ®Çu tiªn thÝ ®iÓm thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa vµ thu hót §TNN. Kinh tÕ cña Th©m QuyÕn ®F ph¸t triÓn nhanh chãng, trë thµnh mét trong nh÷ng thµnh phố có tốc độ phát triển nhanh nhất thế giới. Sau khi đ−ợc nhà n−ớc đầu t− phát triển về cơ sở hạ tầng, mở rộng đô thị các nhà đầu t− n−ớc ngoài đF đ−a Thâm Quyến thành địa ph−ơng có nền kinh tế h−ớng vào xuất khẩu trong hơn 2 thập kỷ qua đF có trên 30 tỷ USD đầu t− n−ớc ngoài đ−ợc đ−a vào Thâm Quyến để xây dùng nhµ m¸y vµ kinh doanh. C¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi ®F sö dông 1/3 lùc l−ợng lao động của Thâm Quyến, đóng góp 3/4 giá trị sản l−ợng công nghiệp và 60% kim ngạch xuất nhập khẩu. Tốc độ tăng GDP của Thâm Quyến đạt trung b×nh 29.5% thêi kú 1980-2001, gi¸ trÞ s¶n l−îng c«ng nghiÖp lµ 45,4%; ngo¹i th−¬ng lµ 39,1%; ®Çu t− n−íc ngoµi lµ 28,2%. Sau khi khu vùc miÒn §«ng ®F ph¸t triÓn m¹nh, Trung Quèc míi dÇn më cửa sâu vào nội địa khu vực miền Trung và Tây nhằm đ−a các khu vực này phát triÓn nh− c¸c tØnh miÒn §«ng. Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 2000, ph¸t triÓn khu vùc miÒn T©y ®F trë thµnh mét néi dung quan träng hµng ®Çu trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ 5 n¨m lÇn thø 10 cña quèc gia. ChÝnh phñ ®F ®−a ra chÝnh s¸ch −u ®Fi đầu t− hợp lý để thu hút ĐTNN, đ−a khu vực miền Tây phát triển nhanh nhất với những b−ớc đi ổn định, vững vàng. Ví dụ nh− việc xây dựng khu kinh tế kỹ thuật ở các tỉnh Quảng Tây, Vân Nam thuộc vùng biên giới phía nam để phát triển giao th−ơng buôn bán đ−ờng bộ từ trong nội địa với quốc gia láng giềng là Việt Nam. VÒ lÜnh vùc ®Çu t− : Trong giai ®o¹n ®Çu më cöa, Trung Quèc chñ yÕu më cöa ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ vµ dÖt cho c¸c nhµ §TNN. ViÖc më cöa nh÷ng ngµnh cÇn nhiÒu lao.

(107) 107 động này đF tạo ra một l−ợng lớn việc làm và đem lại thu nhập cao hơn cho ng−ời lao động và những ngành này cũng không làm ảnh h−ởng đến sự phát triển của c¸c doanh nghiÖp trong n−íc. Sau đó để cải thiện sức mạnh kinh tế, Trung Quốc thực hiện mở rộng ph¹m vi ®Çu t− cho nhµ §TNN bao gåm n¨ng l−îng, nguyªn liÖu th«, c¸c ngµnh cơ bản, xây dựng cơ sở hạ tầng, sau đó đến các lĩnh vực dịch vụ. Sau khi gia nhập WTO, Trung Quèc ®F cam kÕt më cöa gÇn hÕt c¸c ngµnh s¶n xuÊt, kinh doanh, dịch vụ nh−ng theo một lộ trình nhất định. ViÖc më réng c¸c lÜnh vùc ®Çu t− cña Trung Quèc thÓ hiÖn qua viÖc chÝnh phủ đF liên tục sửa đổi Danh mục h−ớng dẫn về ĐTNN, tăng số l−ợng ngành đ−ợc khuyến khích đầu t−, giảm các ngành bị hạn chế hoặc cấm đầu t−.; đặc biệt là đối với đối với lĩnh vực dịch vụ nh− tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, viễn thông mµ tr−íc ®©y chØ c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc ®−îc phÐp kinh doanh. Tuy nhiªn việc mở rộng này đ−ợc Trung Quốc thực hiện theo một lộ trình t−ơng đối dài nên đF không làm ảnh h−ởng đột ngột đến hoạt động của các doanh nghiệp trong n−íc, mµ gãp phÇn t¹o ra c¹nh tranh lµnh m¹nh gióp c¸c doanh nghiÖp trong n−ớc phải thay đổi cung cách quản lý, kinh doanh để có thể tồn tại và phát triển. Trong thời gian qua, với việc chủ động mở cửa dần về địa lý và lĩnh vực đầu t− cho ĐTNN một cách hợp lý và phù hợp với sự phát triển kinh tế của đất n−ớc, Trung Quốc đF dần tăng đ−ợc hiệu quả sử dụng vốn ĐTNN, tạo điều kiện để ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ, n©ng cÊp ngµnh c«ng nghiÖp cña Trung Quèc vµ ®−a nÒn kinh tÕ Trung Quèc ngµy cµng héi nhËp s©u vµ réng víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. 2.3.1.2. Thµnh c«ng trong thu hót c«ng nghÖ cao vµ x©y dùng c¸c khu nghiªn cøu ph¸t triÓn Mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi rÊt thµnh c«ng cña Trung Quèc lµ chÝnh s¸ch kh«ng thu hót vèn n−íc ngoµi trµn lan mµ tËp trung vµo viÖc khuyÕn khÝch c¸c nhµ §TNN thuéc c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao, n¨ng l−îng vµ b¶o vÖ m«i tr−êng. ChÝnh s¸ch nµy ®−îc thÓ hiÖn qua viÖc h¹n chÕ nhËp khÈu c«ng nghÖ cò, khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi mang kü thuËt.

(108) 108 hiện đại, công nghệ tiên tiến vào phát triển nền công nghiệp Trung Quốc. Chính sách này với các quy định cụ thể đF đ−ợc thực hiện rất linh hoạt và phù hợp theo thời gian và với từng địa ph−ơng. Bằng việc đ−a ra những quy định chặt chẽ về chủng loại, chất l−ợng, mức độ công nghệ đối với các máy móc, thiết bị nhập khẩu, Trung Quốc đF hạn chế ®−îc t×nh tr¹ng c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi biÕn Trung Quèc thµnh “bFi th¶i công nghiệp”. Các −u đFi đối với các doanh nghiệp n−ớc ngoài mang vào công nghÖ cao còng nh− ph¸t triÓn vÒ nghiªn cøu khoa häc kü thuËt ®F gãp phÇn n©ng cao trình độ khoa học,công nghệ của các doanh nghiệp trong n−ớc và toàn ngành c«ng nghiÖp Trung Quèc. Những thay đổi trong chính sách thu hút công nghệ của ĐTNN của chính quyền đặc khu Thâm Quyến là một thí dụ về sự linh hoạt và hiệu quả. Lúc đầu để thu hót §TNN vµ n©ng cÊp c¬ cÊu ®Çu t−, Th©m QuyÕn ®F khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi thµnh lËp c«ng ty chñ yÕu d−íi h×nh thøc “Sanlai yibu” mét trong nh÷ng h×nh thøc Hîp t¸c kinh doanh. Theo h×nh thøc nµy, c¸c doanh nghiệp chủ yếu là gia công theo đơn đặt hàng. Vì vậy, các doanh nghiệp n−ớc ngoài chỉ cần sử dụng nhiều lao động mà không cần đầu t− công nghệ và nhiều vốn. Sau một thời gian hoạt động, chính quyền Thâm Quyến thấy hình thức này không đóng góp đ−ợc nhiều cho sự phát triển kinh tế của đặc khu, nên từ tháng 2 n¨m 1994 ®F kh«ng cho phÐp c¸c dù ¸n ‘Sanlai yibu” ®−îc thùc hiÖn n÷a. §Ó thu hót ®−îc c¸c c«ng ty n−íc ngoµi vµo c¸c khu c«ng nghÖ cao, chÝnh quyÒn Th©m Quyến đF nhanh chóng xây dựng một cơ sở hạ tầng hiện đại, đầy đủ đáp ứng nhu cầu của các công ty khi đầu t− vào nh− các toà nhà hiện đại trong các khu công nghệ cao, đầu t− tiền để phát triển khoa học công nghệ, tăng ngân sách cho viÖc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, gi¶m thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vµ nhiÒu chÝnh sách −u đFi khác đặc biệt là đối với các doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất c«ng nghÖ th«ng tin vµ phÇn mÒm. Ngoµi ra, c¸c nhµ ®Çu t− s¶n xuÊt c«ng nghÖ cao còn đ−ợc phép bán tất cả sản phẩm của họ ở thị tr−ờng nội địa. Đây là lần ®Çu tiªn, c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi ®−îc phÐp coi thÞ tr−êng Trung Quèc lµ.

(109) 109 thị tr−ờng chính của họ. Thêm vào đó để nâng cao trình độ công nghệ của doanh nghiÖp trong n−íc, Th©m QuyÕn cßn ®−a ra nh÷ng −u ®Fi nhiÒu h¬n n÷a vÒ tµi chính, về thủ tục đối với những doanh nghiệp n−ớc ngoài chuyển giao công nghệ cho doanh nghiệp nội địa. Thâm Quyến còn khuyến khích các tr−ờng đại học, các viện nghiên cứu x©y dùng c¸c trung t©m nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn ë Th©m QuyÕn. §Õn nay, tr−êng đại học Bắc Kinh, tr−ờng công nghệ Harbin, Viện nghiên cứu công nghệ trung t©m Trung Quèc,… ®F thµnh lËp c¸c trung t©m nghiªn cøu ë Th©m QuyÕn vµ cã những đóng góp lớn cho việc nghiên cứu công nghệ cao. Với những chính sách nh− vậy, tốc độ tăng tr−ởng công nghệ cao ở Thâm Quyến đạt bình quân trên 50% hàng năm. 2.3.1.3. Thùc hiÖn nhiÒu chÝnh s¸ch −u ®ei tµi chÝnh hiÖu qu¶ Trong giai ®o¹n ®Çu më cöa, chÝnh phñ chñ yÕu sö dông chÝnh s¸ch thuÕ −u ®Fi vÒ thu hót §TNN. Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch c¶ gãi vµ khuyến khích về thuế độc đáo ở các đặc khu kinh tế, khu kinh tế kỹ thuật. Đồng thêi Trung Quèc cßn thµnh lËp mét sè c¶ng vµ khu ngo¹i quan miÔn thuÕ. VÝ dô:c¸c dù ¸n ®−îc khuyÕn khÝch ®Çu t− sÏ ®−îc h−ëng chÝnh s¸ch thuÕ víi tû suÊt thÊp vÒ thuÕ xuÊt nhËp khÈu, thuÕ doanh thu, thuÕ thu nhËp nh− viÖc miÔn thuÕ nhập khẩu và thuế VAT đối với máy móc thiết bị phục vụ cho mục đích nghiên cứu và phát triển. Đặc biệt là chính sách thuế −u đFi đối với doanh nghiệp sử dụng lợi nhuận để tái đầu t−. Chính sách thuế −u đFi đF chứng minh là có hiệu qu¶ trong thu hót c¸c nhµ ®Çu t−. Cùng với chính sách thuế là chính sách về thời gian thuê đất và giá đất cũng hết sức −u đFi đối với các nhà đầu t−. Thực hiện những chính sách hỗ trợ về tài chính, ngoại hối đối với các doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶. Thực hiện nhiều biện pháp đặc biệt −u đFi đối với các nhà ĐTNN đầu t− vào các vùng ch−a phát triển để phát triển đồng đều các vùng nh− khu vực Hồ B¾c, Néi M«ng, c¸c vïng d©n téc ë miÒn nói biªn giíi …..

(110) 110 2.3.1.4. Lu«n lu«n c¶i thiÖn m«i tr−êng ®Çu t− Môi tr−ờng đầu t− là một yếu tố quan trọng để thu hút ĐTNN ở mỗi n−ớc. Đặng Tiểu Bình đF xác định để có thể cạnh tranh trong thu hút ĐTNN với các n−íc nhËn ®Çu t− kh¸c Trung Quèc cÇn cung cÊp cho c¸c nhµ ®Çu t− mét c¬ së hạ tầng, một môi tr−ờng đầu t− tốt nhất để các công ty có thể tạo ra đ−ợc nhiều lîi nhuËn. ChÝnh phñ Trung Quèc còng nhËn thÊy râ ®−îc tÇm quan träng cña viÖc phải tạo ra một môi tr−ờng đầu t− gồm cả môi tr−ờng cứng và mềm hoàn hảo để hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi. §èi víi m«i tr−êng ®Çu t− cøng: -. Chó träng viÖc x©y dùng vµ c¶i t¹o c¬ së h¹ tÇng gåm giao th«ng,. thông tin liên lạc, cung cấp n−ớc, điện và gas nhằm đáp ứng tối đa nhu cầu phát triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. C¬ së h¹ tÇng ®−îc ChÝnh phñ và từng địa ph−ơng xây dựng và phát triển theo quy hoạch và tầm nhìn chiến l−ợc đảm bảo cho sự phát triển lâu dài của nền kinh tế. Trung Quốc đF không những mở rộng nguồn vốn trong n−ớc mà còn kết hợp thu hút vốn n−ớc ngoài để phát triÓn, x©y dùng m¹nh hÖ thèng h¹ tÇng c¬ së gãp phÇn c¶i thiÖn m«i tr−êng ®Çu t− trong n−íc vµ thu ®−îc hiÖu qu¶ to lín. -. N©ng cao n¨ng lùc cung cÊp vµ chÊt l−îng cña nhiªn liÖu, nguyªn liÖu. th« vµ c¸c nguyªn nhiªn vËt liÖu phôc vô s¶n xuÊt. -. Cung cÊp c¸c ®iÒu kiÖn −u ®Fi vÒ qu¶n lý më réng s¶n xuÊt cho c¸c. doanh nghiÖp n−íc ngoµi. §èi víi m«i tr−êng ®Çu t− mÒm: -. T¨ng c−êng thùc hiÖn kÕ ho¹ch ho¸ vµ phèi hîp trong thu hót §TNN. giữa chính quyền Trung Ương và từng địa ph−ơng. -. §æi míi toµn diÖn hÖ thèng hµnh chÝnh vÒ cÊp phÐp ®Çu t− nh−: Gi¶m. bít c¸c b−íc trong thñ tôc cÊp phÐp ®Çu t−, thùc hiÖn chÝnh s¸ch “mét cöa”; thñ tục cấp phép đối với các dự án đ−ợc khuyến khích đầu t− chỉ cần cấp có thẩm quyền ở địa ph−ơng phê chuẩn không cần phải qua các cơ quan quản lý về ngành.

(111) 111 đó ở trung −ơng; giảm tối thiếu thời gian trả lời của cấp có thẩm quyền đối với viÖc phª duyÖt hoÆc kh«ng phª duyÖt c¸c dù ¸n ®Çu t−. -. Giảm thiểu những gánh nặng tài chính đối với các doanh nghiệp n−ớc. ngoài nh− thuế, các khoản chi phí liên quan đến xây dựng, hoạt động kinh doanh -. KhuyÕn khÝch c¶i c¸ch qu¶n lý c¶ng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ th«ng quan.. -. Tăng c−ờng hiệu quả của dịch vụ thu thuế và chuyển đổi ngoại hối.. -. T¨ng c−êng thµnh lËp vµ c¶i thiÖn c¬ chÕ gi¶i quyÕt khiÕu n¹i tõ c¸c. doanh nghiệp có vốn đầu t− n−ớc ngoài; giám sát và đánh giá môi tr−ờng đầu t−, tạo môi tr−ờng cạnh tranh bình đẳng cho các doanh nghiệp thuộc các hình thức së h÷u kh¸c nhau. -. Chú trọng xây dựng và đào tạo lực l−ợng lao động có trình độ cao để. đáp ứng đ−ợc yêu cầu cao về kỹ thuật của các doanh nghiệp n−ớc ngoài. Sau khi trë thµnh thµnh viªn cña WTO, Trung Quèc vÉn tiÕp tôc nç lùc tèi đa để cải thiện môi tr−ờng đầu t− bao gồm: bổ sung và hoàn thiện hệ thống các bộ luật, quy định và chính sách liên quan đến thu hút ĐTNN; xoá bỏ những lĩnh vực độc quyền và rào chắn đối với các khu vực để tạo một hệ thống thị tr−ờng cạnh tranh bình đẳng, dần dần mở rộng các lĩnh vực dịch vụ; bảo vệ quyền chuyÓn lîi nhuËn vµ lFi suÊt vÒ n−íc cña c¸c nhµ §TNN. Víi nh÷ng chÝnh s¸ch thu hót §TNN hîp lý, m«i tr−êng ®Çu t− lµnh m¹nh vµ hÊp dÉn cña Trung Quèc, ngµy cµng cã nhiÒu c¸c c«ng ty ®a quèc gia lín ®Çu t− vµo Trung Quèc. KÕt qu¶, Trung Quèc tõ chç lµ môc tiªu thÞ tr−êng cña c¸c nhµ §TNN ®F trë thµnh c«ng x−ëng lín nhÊt thÕ giíi. Hµng ho¸ “made in China” cã mÆt ë hÇu hÕt c¸c n−íc ph¸t triÓn ë Ch©u ¢u, Mü vµ c¸c n−íc kh¸c. Trªn ®©y lµ nh÷ng bµi häc thµnh c«ng trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch thu hót §TNN cña Trung Quèc nh÷ng n¨m qua, t¸c gi¶ luËn ¸n cho r»ng viÖc nghiªn cøu c¸c bµi häc nµy sÏ gióp ViÖt Nam cã nh÷ng b−íc ®i ng¾n nhÊt vµ hiÖu qu¶ trong thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch thu hót §TNN vµo ViÖt Nam trong thêi gian tíi. 2.3.2. Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ch−a thµnh c«ng Sau gÇn 30 n¨m thùc hiÖn chÝnh s¸ch thu hót vèn §TNN, nh÷ng chÝnh sách này đF mang lại những thành công nhất định trong quá trình tiếp nhận vốn.

(112) 112 §TNN ë Trung Quèc. Tuy nhiªn qua mét thêi gian thùc hiÖn, c¸c chÝnh s¸ch nµy cũng có những hạn chế nhất định và tạo ra những bài học ch−a thành công trong thu hót vµ sö dông vèn §TNN. Nh÷ng bµi häc nµy cã gi¸ trÞ tham kh¶o cho c¸c nhà hoạch định chính sách của Trung Quốc cũng nh− các n−ớc đang phát triển kh¸c muèn thu hót §TNN. 2.3.2.1. Hệ thống luật pháp điều tiết cũng nh− hoạt động quản lý ĐTNN còn yÕu vµ vÉn cßn mang tÝnh chñ quan, duy ý chÝ cña nh÷ng ng−êi thùc hiÖn. HÖ thèng luËt ph¸p thiÕu minh b¹ch Theo quan ®iÓm cña OECD: thiÕu minh b¹ch cã thÓ t¹o ra khã kh¨n hoÆc cản trở đối với các nhà đầu t− tiềm năng trong việc tính toán chính xác những yếu tố làm ảnh h−ởng và kiểm soát đối với hoạt động của doanh nghiệp. Trong nhiÒu tr−êng hîp c¸c nhµ ®Çu t− muèn cã mét sè th«ng tin vÒ ng−êi chñ së h÷u và quản lý của công ty, điều này rất quan trọng đối với đối thủ cạnh tranh, nhà cung cÊp vµ kh¸ch hµng trªn thÞ tr−êng [93, tr.79]. M«i tr−êng kinh doanh ë Trung Quèc ®F trë nªn minh b¹ch h¬n sau khi Đặng Tiểu Bình thực hiện chính sách đổi mới và mở cửa kinh tế, nh−ng cách thức đối xử của các cấp chính quyền đối với các doanh nghiệp t− nhân vẫn theo kiểu quyết định đ−a ra dựa trên quan hệ nhiều hơn là trên luật pháp. Nhà đầu t− cũng có thể chịu ảnh h−ởng của các thủ tục hành chính quá mức trong hoạt động liên doanh. Từ khi có những cơ sở pháp lý và quy định hoạt động của ĐTNN, một số biện pháp đF đ−ợc ban hành nhằm đơn giản hoá thủ tục đối với nhà ĐTNN đầu t− vào thị tr−ờng Trung Quốc. Tuy nhiên, những luật và quy định này vẫn còn mơ hå vµ kh«ng cã nhµ §TNN nµo cã triÓn väng nÕu kh«ng cã luËt s− cã kinh nghiệm. Ví dụ, Luật liên doanh bị thúc ép ban hành để đáp ứng hình thức mới cña doanh nghiÖp kinh doanh. V× vËy lóc ®Çu, LuËt cßn rÊt s¬ sµi vµ chØ cã mét vài trang nêu về các điều khoản chung. Sau đó mới dần đ−ợc bổ sung và thay đổi bằng những lần bổ sung và thay đổi luật sau này. Trªn thùc tÕ, luËt ë Trung Quèc ®−îc miªu t¶ “luËt tu©n theo h−íng dÉn h¬n lµ h−íng dÉn ph¶i tu©n theo luËt” [93, tr.103]. Vµo nh÷ng n¨m 1980, nhiÒu.

(113) 113 doanh nghiệp n−ớc ngoài đF phải bỏ ra nhiều năm để xây dựng các mối quan hệ với các công chức quản lý về ĐTNN ở địa ph−ơng đó tr−ớc khi đảm bảo đ−ợc ®−îc cÊp phÐp. §Õn nay, t×nh tr¹ng nµy ®F gi¶m nhiÒu do nh÷ng nç lùc vÒ c¶i cách thủ tục hành chính trong cấp phép đầu t− của chính phủ. Bên cạnh đó, thực tế khoảng cách quyền lực giữa chính quyền địa ph−ơng và trung −ơng cũng kh«ng râ rµng, m¹ch l¹c nh− trong c¸c v¨n b¶n. Đối với các thông tin kinh tế của đất n−ớc, tr−ớc đổi mới và thời gian đầu đổi mới các số liệu kinh tế đều thuộc loại thông tin bí mật không đ−ợc thông báo rộng rFi. Vì vậy việc tìm hiểu thông tin là một vấn đề hết sức khó khăn. Đối với th«ng tin cña tõng doanh nghiÖp th× l¹i cµng khã thu thËp. Tuy nhiªn, cïng víi quá trình đổi mới, hệ thống cung cấp thông tin của Trung Quốc ngày càng đ−ợc më réng. Ngoµi c¸c th«ng tin ®−îc xuÊt b¶n b»ng tiÕng Trung, tiÕng Anh trªn s¸ch, b¸o chÝ, t¹p chÝ. C¸c th«ng tin vÒ t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ, c¸c sè liÖu vÒ kinh tế của cả n−ớc cũng nh− của nhiều doanh nghiệp đều có thể tìm trên các website cña chÝnh phñ hoÆc cña c¸c c«ng ty th«ng qua hÖ thèng Internet. Trong qu¸ tr×nh gia nhËp WTO, Trung Quèc ®F minh b¹ch ho¸ nhiÒu chính sách và quy định, đặc biệt là những cam kết với các n−ớc thành viên của WTO. Tuy nhiên, nhiều tồn tại liên quan đến hoạt động của các doanh nghiệp n−ớc ngoài vẫn ch−a đ−ợc giải quyết triệt để. Vì vậy, Trung Quốc vẫn đang có nh÷ng nç lùc nh»m hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ §TNN vµ t¨ng c−êng tÝnh minh b¹ch cña c¸c chÝnh s¸ch vÒ §TNN. Các biện pháp, chính sách quản lý đối với ĐTNN ch−a thực sự cụ thÓ, râ rµng -. Chính sách đầu t− ch−a hoàn thiện. Đ−ờng lối chỉ đạo, mục tiêu quản. lý ch−a rõ ràng cụ thể nên các ban ngành không biết phải làm thế nào để thu hút c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi. N¨m 1995, Trung Quèc ban hµnh "Danh môc h−íng dÉn ®Çu t− n−íc ngoµi", nh−ng danh môc vÉn ch−a hoµn thiÖn vµ cô thÓ. Trong danh môc h−íng dÉn cña Nhµ n−íc vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh cña Bé chñ quản đều thể hiện sự quản lý vĩ mô của Nhà n−ớc đối với đầu t− n−ớc ngoài..

(114) 114 Song kh«ng Ýt tr−êng hîp do kh«ng qu¸n triÖt chÊp hµnh tèt môc tiªu qu¶n lý nµy nên đF nảy sinh mâu thuẫn giữa lợi ích của các địa ph−ơng với lợi ích của tập thể. V× muèn cã thµnh tÝch thu hót nhiÒu dù ¸n ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi nªn nhiÒu địa ph−ơng đua nhau giảm thuế để tranh giành thu hút đầu t− nên đF dẫn đến việc đánh giá qua loa, đại khái trong việc thẩm định các dự án, từ đó làm cho nhiÒu dù ¸n x©y dùng bÞ trïng l¾p, kh«ng cã hiÖu qu¶ c¶ vÒ kinh tÕ vµ xF héi. -. Coi träng thu hót, coi nhÑ qu¶n lý lµ hiÖn t−îng x¶y ra phæ biÕn ë. Trung Quèc trong thêi gian qua. C¸c cÊp chÝnh quyÒn nÆng vÒ thu hót sè l−îng các dự án ĐTNN nh−ng không chú trọng xem xét đến tình hình hoạt động và hiệu quả của các dự án. Kết quả xuất hiện những hiện t−ợng vi phạm hợp đồng nghiªm träng. -. Thiếu một chế độ thống kê, kiểm tra hợp lý do đó không thể nắm vững. toàn bộ hoạt động của các doanh nghiệp có vốn ĐTNN. Vì vậy việc hoạch định những biện pháp chính sách quản lý thiếu tính đồng bộ, chính xác. -. Trình độ quản lý của ng−ời đại diện cho phần đóng góp thuộc Trung. Quốc ở các công ty liên doanh còn yếu. Công tác bồi d−ỡng cán bộ kinh tế đối với loại hình kinh tế này vẫn ch−a đ−ợc coi trọng nh− là cán bộ đảng, chính quyền và cán bộ của doanh nghiệp nhà n−ớc do đó dẫn đến tình trạng thiếu nhất trí trong quan niÖm vÒ kinh doanh cña c¸c nhµ qu¶n lý vµ kinh doanh phÝa Trung Quèc víi nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi lµm t¹o ra nh÷ng v−íng m¾c trong qu¸ tr×nh thùc thi. 2.3.2.2. Chính phủ duy trì chính sách bảo hộ không hợp lý đối với một số lĩnh vực nên đe ảnh h−ởng đến việc nâng cao khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp Thị tr−ờng rộng lớn là một nhân tố để thu hút các nhà đầu t− đến Trung Quèc. Trung Quèc coi ®©y lµ mét nh©n tè mang tÝnh chÊt l©u dµi. V× vËy, Trung Quèc chñ tr−¬ng më réng cöa thÞ tr−êng trong n−íc nh»m nh−êng mét phÇn thÞ tr−ờng trong n−ớc cho các nhà đầu t− để đổi lấy sự đầu t− lớn hơn. Song xuất hiện vấn đề là phần thị tr−ờng của các doanh nghiệp có vốn ĐTNN không cao nh−ng nh×n tõ mÆt c¬ cÊu, c¸c doanh nghiÖp cã vèn §TNN ®ang khèng chÕ thÞ tr−êng cña mét sè ngµnh vµ lÜnh vùc then chèt, ngµnh nghÒ míi næi vµ c¸c.

(115) 115 ngành nghề có hàm l−ợng kỹ thuật cao nh− ngành sản xuất lắp đặt ôtô con, thiết bÞ ®Çu t−, th«ng tin, ... s¶n phÈm hÇu hÕt ®−îc tiªu thô trong n−íc. C¸c nhµ §TNN chiÕm −u thÕ râ rÖt trong thÞ tr−êng tiªu thô cña nh÷ng ngµnh míi næi lµ kü thuËt cao, lîi nhuËn nhiÒu. Theo tÝnh to¸n cña ngµnh ®iÖn tö, n¨m 1995 c¸c nhà ĐTNN đF thu đ−ợc lợi nhuận rất lớn trong thị tr−ờng thông tin di động ở Trung Quèc. C«ng ty Motorola thu ®−îc 3,2 tû USD, Siemens lµ 1 tû USD,... Sù khèng chÕ nµy ®F g©y nh÷ng khã kh¨n lín trong c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trong n−íc. Tr−ớc tình hình đó, để bảo hộ cho nền công nghiệp trong n−ớc, chính phủ Trung Quốc đF ban hành chính sách hạn chế các công ty n−ớc ngoài hoạt động trong mét sè lÜnh vùc nh− «t«, viÔn th«ng, tµi chÝnh vµ ng©n hµng. Trung Quèc ®F quy định tỷ lệ tiêu thụ trong n−ớc và n−ớc ngoài về sản phẩm của các doanh nghiÖp cã vèn §TNN b¶o vÖ ®−îc thÞ tr−êng trong n−íc. Sù b¶o hé ®F kh«ng gióp ®−îc cho c¸c doanh nghiÖp trong n−íc ph¸t triÓm mµ cßn lµm cho c¸c doanh nghiệp nhà n−ớc không chịu v−ơn lên để cạnh tranh với doanh nghiệp n−íc ngoµi, lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶, g©y thiÖt h¹i cho tµi s¶n quèc gia. VÝ dô, víi sù bảo hộ của nhà n−ớc nh− vậy nh−ng ngành công nghiệp ôtô vẫn ở mức độ thấp sau 10 n¨m ph¸t triÓn. Do đó, vấn đề bảo hộ trong n−ớc là một bức xúc trong quản lý hoạt động thu hót §TNN. §Æc biÖt lµ theo c¸c cam kÕt khi gia nhËp WTO, b¶o hé s¶n xuÊt trong n−íc kh«ng ®−îc duy tr× trªn nhiÒu lÜnh vùc. 2.3.2.3. Chính sách −u đei đối với doanh nghiệp n−ớc ngoài còn nhiều bất cập Thiếu các tiêu chí về chính sách −u đFi dẫn đến cạnh tranh không lành mạnh giữa các địa ph−ơng trong việc thu hút FDI. Sự khác biệt trong quy định về thuế giữa chính quyền trung −ơng và địa ph−ơng cản trở ĐTNN, đặc biệt ở những vïng xa x«i vµ ch−a ph¸t triÓn. Chính sách −u đFi đối với các doanh nghiệp có vốn ĐTNN đF tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp khi thực hiện đầu t− vào Trung Quốc, đặc biÖt lµ trong giai ®o¹n ®Çu thùc hiÖn ®Çu t−. Tuy nhiªn, nhiÒu doanh nghiÖp ®F lîi.

(116) 116 dụng sự −u đFi này để trốn tránh thực hiện các nghĩa vụ đối với nhà n−ớc; đồng thời còn tạo ra sự cạnh tranh không bình đẳng đối với các doanh nghiệp trong n−íc g©y thiÖt h¹i cho c¸c doanh nghiÖp nµy. Nh− hiÖn nay, ë Trung Quèc cã tíi 20% doanh nghiÖp do th−¬ng nh©n n−íc ngoµi ký kÕt ®Çu t− nh−ng thùc tÕ l¹i kh«ng ®−a vèn vµo. Cã mét sè sau khi ®−a tiÒn vèn vµo kh«ng l©u th× thu håi l¹i vèn, gi÷ h×nh thøc doanh nghiÖp do n−ớc ngoài đầu t−, để h−ởng sự đFi ngộ của chính sách −u đFi. Đây là hình thức chung vèn gi¶, g©y kh«ng Ýt thiÖt h¹i cho phÝa Trung Quèc. Mét lo¹i nhiÒu h¬n là những doanh nghiệp tiền vốn thực tế không đủ, tỷ lệ tiền vốn đến đúng chỗ kh«ng cao. Nh−ng do c¸c doanh nghiÖp nµy sau khi ®¨ng ký trë thµnh ph¸p nh©n chính thức, có đủ t− cách vay tiền, đF dùng tiền vay ngân hàng để bù đắp lỗ hổng về tiền vốn thực. Do đó dẫn đến hiện t−ợng không ít tr−ờng hợp doanh nghiệp vừa bắt đầu hoạt động đF ở vào tình trạng nợ nần nhiều. Nhiều doanh nghiệp n−íc ngoµi chiÕm tû träng thø yÕu trong tiÒn vèn thùc, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp chung vèn cæ phÇn. VÒ h×nh thøc, ë c¸c doanh nghiÖp nµy bªn Trung Quèc ®−îc ®iÒu hµnh vèn chØ cÇn bá ra Ýt, nh−ng thùc tÕ ®F bÞ thiÖt h¹i v× phÝa n−íc ngoµi ®F dùa vµo nh÷ng kho¶n tiÒn vay trong n−íc. Nh− v©y, l−îng tiÒn vèn cµng lín th× phÝa n−íc ngoµi cµng ®−îc nhiÒu, song nh÷ng rñi ro cña tiÒn vay th× phÝa Trung Quèc ph¶i g¸nh chÞu (do ®iÒu hµnh), ph¶i tr¶ nî ng©n hµng. §iÒu nµy hoµn toµn trái với mục đích thu hút vốn đầu t− n−ớc ngoài. Đây là bài học kinh nghiệm mà lúc đầu Trung Quốc không tính đến khi đ−a ra các −u đFi đầu t−. NhiÒu doanh nghiÖp §TNN ®F lîi dông kÏ hë cña luËt ph¸p Trung Quèc để trốn thuế hoặc kéo dài năm đ−ợc h−ởng −u đFi nh− : luật pháp quy định các doanh nghiÖp liªn doanh, tõ n¨m b¾t ®Çu cã lFi trë ®i sÏ ®−îc h−ëng sù −u ®Fi 2 năm miễn thuế, 3 năm tiếp theo giảm một nửa, nh−ng lại không quy định số năm mà các doanh nghiệp cần thiết phải thu đ−ợc lFi. Từ đó, họ đF dùng mọi cách cố ý khai b¸o thua lç hoÆc lîi nhuËn b»ng kh«ng trªn sæ s¸ch. §iÒu nµy kh«ng những làm tổn hại đến các khoản thu của chính phủ, mà còn ng−ợc lại nguyên tắc cạnh tranh bình đẳng giữa các doanh nghiệp gây bất lợi cho các doanh nghiệp trong n−íc [78, tr. 9]..

(117) 117 Vì vậy, bài toán đặt ra là nên có sự −u đFi nh− thế nào cho hợp lý và các quy định để đ−ợc h−ởng những −u đFi đó phải chặt chẽ, rõ ràng và l−ờng tr−ớc đ−ợc những phát sinh trong quá trình hoạt động của doanh nghiệp. 2.3.2.4. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ tr−êng chøng kho¸n cßn nhiÒu h¹n chÕ. Trong thêi gian qua thÞ tr−êng chøng kho¸n cña Trung Quèc cã nhiÒu b−ớc thăng trầm, ch−a phát triển với đúng những sức mạnh của nó. Với các biện ph¸p kiÓm so¸t chÆt chÏ dßng vèn FII ®F gióp cho Trung Quèc tr¸nh ®−îc nguy cơ bong bóng của thị tr−ờng chứng khoán cũng nh− những tác động tiêu cực của đầu t− quốc tế. Do đó đF hạn chế phần nào tác động của cuộc khủng hoảng tiền tÖ ch©u A giai ®o¹n 1997-1998. Việc phân tách cổ phiếu thành 2 loại khác nhau đF đảm bảo cho sự ổn định của thị tr−ờng, tránh đ−ợc sự rút vốn ồ ạt của các nhà đầu t− n−ớc ngoài (nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi muèn rót vèn th× ph¶i t×m c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi kh¸c muèn mua cæ phiÕu cña Trung Quèc) trong giai ®o¹n míi ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng. Tuy nhiªn, viÖc ph©n t¸ch cæ phiÕu nh− vËy ®F lµm gi¶m tÝnh thanh khoản của cổ phiếu và không hấp dẫn đ−ợc các nhà đầu t−, đồng thời lại làm tăng c¸c h×nh thøc giao dÞch kh«ng chÝnh thøc. Các chính sách đối với thị tr−ờng chứng khoán cơ bản còn mang tính qu¶n lý vÒ khèi l−îng vµ thùc hiÖn b»ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh chø kh«ng dùa vµo cung cÇu tr−êng. Khi thÞ tr−êng chøng kho¸n võa b¾t ®Çu cã sù chuyÓn biến phát triển nhất định do một số chính sách nới lỏng đối với các nhà đầu t− gi¸n tiÕp c¶ n−íc ngoµi vµ trong n−íc thêi kú 1999-2002, th× ngay lËp tøc rÊt nhiÒu sù c¶nh b¸o vµ th«ng tin vÒ viÖc ph¸t triÓn nãng cña thÞ tr−êng cïng víi việc ồ ạt thực hiện đấu giá cổ phần lần đầu ra công chúng của các doanh nghiÖp nhµ n−íc ®−îc cæ phÇn ho¸ ®F lµm cho gi¸ cæ phiÕu gi¶m m¹nh dÉn đến thị tr−ờng gần nh− bị đóng băng trong một thời gian dài. Điều này đ−ợc thÓ hiÖn râ ë h×nh 2.9..

(118) 118 §¬n vÞ tÝnh: tû USD 180 166. 160 140 120. 113 103. 100. 97. 106. 80 60 40 20. 25.3 13.2. 30.5 10.2. 0 1997. 1998. 18.8 7.3 1999. 2000. L−îng cæ phiÕu ph¸t hµnh. 9.9 2001. 10.4 2002. 13.3 2003. L−ợng vốn huy động. Nguån: Tæng hîp tõ website cña thÞ tr−êng chøng kho¸n Th−îng H¶i H×nh 2.9: Cæ phiÕu ph¸t hµnh ë Trung Quèc giai ®o¹n 1999 - 2003 Qua h×nh 2.9 ta thÊy vµo giai ®o¹n 1999 -2002, l−îng cæ phiÕu ph¸t hµnh rất lớn trong khi l−ợng vốn thực sự huy động đ−ợc thì tăng không đáng kể so với nh÷ng n¨m tr−íc. §iÒu nµy cho thÊy l−îng cung trªn thÞ tr−êng t¨ng lªn m¹nh, cầu không đáp ứng đ−ợc nên dẫn đến tình trạng giá cổ phiếu sụt giảm mạnh. Chính sách quản lý đối với dòng vốn FII ch−a nhất quán, có nhiều thay đổi đột xuất không có lộ trình đF làm ảnh h−ởng đến sự phát triển của thị tr−ờng nh− lµ chÝnh s¸ch thuÕ, chÝnh s¸ch tÝn dông. VÝ dô nh− th¸ng 4/2007, khi chÝnh phñ Trung Quốc thông báo dự định đánh thuế thu nhập đối với các nhà đầu t− chứng kho¸n th× ngay lËp tøc thÞ tr−êng ®F cã sù ph¶n håi l¹i b»ng viÖc chØ sè chøng kho¸n trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n Th−îng H¶i vµ Th©m QuyÕn sôt gi¶m m¹nh vµ c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi rót vèn ra..

(119) 119 TiÓu KÕt ch−¬ng 2 Thùc tiÔn cöa thu hót §TNN ë Trung quèc (nh− ®F nghiªn cøu ë trªn) ®F chøng minh r»ng : më cöa - thu hót vèn §TNN lµ con ®−êng gióp Trung Quèc thoát khỏi đói nghèo lạc hậu để trở thành một n−ớc giàu mạnh. Cụ thể: Sau 26 n¨m c¶i c¸ch thùc hiÖn nhiÒu chÝnh s¸ch −u ®Fi, khuyÕn khÝch thu hút ĐTNN Trung Quốc đF thu hút đ−ợc l−ợng vốn đáng kể. Những năm gần đây luôn là n−ớc đứng đầu các n−ớc đang phát triển và nằm trong danh sách những n−íc dÉn ®Çu vÒ thu hót §TNN trªn thÕ giíi. Quy m« dù ¸n ngµy cµng t¨ng, lÜnh vùc ®Çu t− ngµy cµng ®−îc më réng cïng víi sù gãp mÆt cña nhiÒu MNEs lín trªn thÕ giíi (400/500 MNEs trªn thÕ giíi). Hoạt động ĐTNN đF có đóng góp lớn cả về mặt định l−ợng và định tính cho sự phát triển kinh tế, xF hội của đất n−ớc nh− là: tạo nguồn vốn cho ngân sách nhà n−ớc; là nguồn cung cấp công nghệ hiện đại, kỹ thuật tiên tiến, kỹ năng quản lý hiện đại phục vụ cho quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất n−ớc; tạo công nhiều công ăn việc làm với thu nhập cao, góp phần nâng cao trình độ ng−ời lao động. §Ó cã ®−îc nh÷ng thµnh qu¶ vÒ §TNN nh− vËy, ngoµi nh÷ng lîi thÕ vÒ điều kiện tự nhiên, thị tr−ờng rộng lớn và nguồn lao động dồi dào; chính phủ Trung Quèc ®F ban hµnh vµ thùc thi rÊt nhiÒu c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p nh»m n©ng cao nh÷ng lîi thÕ ®F cã vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t− trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh t¹i Trung Quèc. Nh÷ng thµnh c«ng trong thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch thu hót vèn §TNN cña Trung Quèc nh−: chÝnh s¸ch më cöa dÇn từng khu vực, từng lĩnh vực; chính sách −u đFi theo khu vực; các đổi mới về thủ tôc hµnh chÝnh; chÝnh s¸ch ®Çu t− lín vµo viÖc c¶i t¹o vµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng . Ngoµi ra, qu¸ tr×nh ban hµnh vµ thùc thi c¸c chÝnh s¸ch thu hót §TNN cña Trung Quốc cũng có một số hạn chế nhất định nh− sự ch−a rõ ràng, minh bạch trong luËt ph¸p vÒ §TNN, bÊt cËp trong thùc thi ph¸p luËt vµ nh÷ng bÊt hîp lý trong mét sè chÝnh s¸ch −u ®Fi. Nh÷ng bµi häc nµy ®F ®em l¹i kinh nghiÖm quý b¸u cho các n−ớc đang phát triển khác đặc biệt là Việt Nam trong việc xây dựng và thực thi chính sách nhằm thu hút vốn ĐTNN để thực hiện công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất n−ớc..

(120) 120. ch−¬ng 3 chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ë viÖt nam vµ C¸c gi¶I ph¸p vËn dông kinh nghiÖm cña Trung quèc nh»m hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi cñaviÖt nam 3.1. Kh¸I qu¸t qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nhËn thøc vµ quan ®iÓm vÒ ®Çu t− n−íc ngoµI cña ViÖt nam Các n−ớc đang phát triển th−ờng có nguồn lao động và tài nguyên thiên nhiªn ch−a sö dông hÕt hoÆc kh«ng ®−îc sö dông cã hiÖu qu¶ v× thiÕu c¸c ®iÒu kiện vật chất của quá trình lao động sản xuất. Bản thân các n−ớc đang phát triển lại ít có khả năng tự tích luỹ vì năng suất lao động thấp, sản xuất hầu nh− không đủ đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong n−ớc. Trong hoàn cảnh nh− vậy, nguồn vốn từ bên ngoài sẽ có ý nghĩa quan trọng đối với b−ớc phát triển ban đầu của các n−ớc này. Đặc biệt là trong xu thế quốc tế hóa đời sống kinh tế thế giới hiện nay, các n−ớc đang phát triển bị đặt trong tình huống phải tạo đ−ợc tốc độ phát triển nhanh để đuổi kịp và từng b−ớc hội nhập với nền kinh tế thế giới. Tr−ớc tình hình đó, việc tranh thủ đ−ợc nguồn vốn và kỹ thuật của n−ớc ngoài để phát triển nền kinh tế là vấn đề mà các n−ớc này hết sức quan tâm. Ngoài những đặc điểm chung của một quốc gia đang phát triển, Việt Nam còn có những nét đăc thù riêng của một đất n−ớc đF phải trải qua nhiều năm chiÕn tranh ¸c liÖt. NÒn kinh tÕ sau chiÕn tranh ®F bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ, l¹i vÊp ph¶i nh÷ng sai lÇm nghiªm träng trong qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh c¶ trªn tÇm vÜ m« vµ vi m«, nªn ®F r¬i vµo khñng ho¶ng nghiªm träng. Mét thêi gian dµi tr−íc n¨m 1990, ViÖt Nam kh«ng cã tÝch luü tõ trong néi bé nÒn kinh tÕ, mét phÇn quü tiªu dïng vµ phÇn lín quü tÝch luü ph¶i dùa vµo vay nî vµ viÖn trî cña n−íc ngoµi. Sau khi v−ît qua ®−îc khñng ho¶ng, nÒn kinh tÕ Việt Nam b−ớc vào giai đoạn ổn định và phát triển (1991-2000), cũng lại nhờ vào nguồn lực bên ngoài thông qua vay nợ, nhận viện trợ và đặc biệt là ĐTNN..

(121) 121 ĐTNN là một hoạt động kinh tế đối ngoại, do đó nó bị chi phối tr−ớc hết bởi đ−ờng lối phát triển kinh tế nói chung và chính sách kinh tế đối ngoại nói riêng. Tr−ớc năm 1986 hoạt động kinh tế đối ngoại của Việt Nam kém phát triển và ch−a đ−ợc coi trọng, quy mô hoạt động nhỏ bé, hình thức đơn điệu, chủ yếu chØ cã vay nî, viÖn trî vµ xuÊt nhËp khÈu trong ph¹m vi c¸c n−íc xF héi chñ nghÜa, chñ yÕu víi Liªn X« cò. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI (năm 1986) với chính sách đổi mới toàn diện đất n−ớc đF đánh giá cao vai trò to lớn của các quan hệ kinh tế quốc tế nãi chung vµ §TNN nãi riªng. ChÝnh phñ ViÖt Nam hiÓu r»ng, trong nÒn kinh tÕ cßn ë tr×nh tr¹ng l¹c hËu, nÕu muèn ph¸t triÓn nhanh th× ph¶i biÕt lîi dông vèn và kỹ thuật của các c−ờng quốc công nghiệp và nếu có phải trả “học phí” để có trình độ kỹ thuật công nghệ cao và quản lý tiên tiến thì cũng phải và nên làm. Những quan điểm của Đại hội VI là một sự đổi mới có tính b−ớc ngoặt trong t− duy và chính sách kinh tế đối ngoại của Việt Nam. Trên cơ sở những quan điểm đổi mới đó, Luật đầu t− n−ớc ngoài tại Việt Nam ®F ®−îc so¹n th¶o vµ ban hµnh vµo ngµy 26 th¸ng 12 n¨m 1987. §Õn nay, sau nhiều lần sửa đổi, bổ sung, Luật Đầu t− n−ớc ngoài của Việt Nam đ−ợc đánh giá là t−ơng đối thông thoáng và có tính hấp dẫn đối với các nhà ĐTNN. Với nhận thức ngày càng đúng về hoạt động ĐTNN, chính phủ Việt Nam ngày cµng hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p vµ m«i tr−êng ®Çu t− theo chuÈn mùc quèc tÕ nhằm tạo ra những lợi thế so sánh để thu hút vốn ĐTNN. Trong V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX (2002), khu vùc cã vèn §TNN ®−îc coi lµ thµnh phÇn kinh tÕ thø 6 cña n−íc ta hiÖn nay. V¨n kiÖn nªu rõ “Tạo điều kiện để kinh tế có vốn đầu t− n−ớc ngoài phát triển thuận lợi, h−ớng vµo xuÊt khÈu, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ, xw héi g¾n víi thu hót c«ng nghÖ hiện đại tạo thêm nhiều việc làm. Cải thiện môi tr−ờng kinh tế và pháp lý để thu hót m¹nh vèn §TNN. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X (2006) tiếp tục khẳng định vai trò quan trọng của hoạt động ĐTNN trong tiến trình phát triển kinh tế của Việt Nam..

(122) 122 3.2. t×nh h×nh thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ë viÖt nam trong thêi gian qua. 3.2.1. §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi Tính đến cuối tháng 12 năm 2008 đF có 9.803 dự án đang hoạt động với tổng vèn ®Çu t− ®¨ng ký lµ 149,774 tû USD vµ vèn ®Çu t− thùc hiÖn lµ 45,18 tû USD. Tõ sau khi ViÖt Nam gia nhËp WTO, n¨m 2007 vµ n¨m 2008 vèn FDI vµo Việt Nam tăng lên mạnh mẽ so với các năm tr−ớc, đặc biệt là năm 2008, vốn đăng ký đạt mức kỷ lục hơn 60 tỷ USD. §¬n vÞ tÝnh : triÖu USD 70000 60271 60000. 50000. 40000. 30000 20300 20000. 10000. 9928. 8407. 5885 4071 6616 15481973 4450 2345 4200 3300 478 2271 2987 3040 1097 2213 2761 2827 30224000 2350 388 2189 22002300 512 1933 2290 2300. 11500 8000. 3891. 0 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008. Vốn ñăng ký. Vốn thực hiện. 2000. Nguån: Tæng hîp sè liÖu tõ Côc §Çu t− n−íc ngoµi - Bé KÕ ho¹ch và ®Çu t−, 2008. H×nh 3.1: Vèn ®Çu t− ®¨ng ký vµ thùc hiÖn (1991 - 2008) Vèn FDI vµo ViÖt Nam còng tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n kh¸c nhau. Giai ®o¹n 1986 – 2006 (tr−íc khi ViÖt Nam gia nhËp WTO) : - Ba n¨m ®Çu thùc hiÖn LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi (1988-1990) l−îng vèn ®Çu t− cßn thÊp v× ®©y lµ thêi kú ®Çu thu hót FDI vµo ViÖt nam, c¸c v¨n b¶n ph¸p quy điều chỉnh hoạt động đầu t− còn thiếu nh−ng đ−ợc d− luận quốc tế coi là t−ơng đối thông thoáng và hấp dẫn..

(123) 123 - Thời kỳ 1991-1996 là thời kỳ phát triển mạnh mẽ của FDI, đặc biệt là trong 2 n¨m 1995 vµ 1996: vèn ®Çu t− n¨m 1996 gÊp 6,4 lÇn n¨m 1991 (ch−a kÓ vèn bæ sung cña c¸c dù ¸n më réng quy m« s¶n xuÊt). Nguyªn nh©n cña t×nh h×nh nµy lµ do m«i tr−êng ®Çu t− ë ViÖt nam cßn kh¸ hÊp dÉn, chi phÝ ®Çu t− vµ kinh doanh còn thấp, các trở ngại về thủ tục hành chính đối với đầu t− và kinh doanh ch−a nhiÒu vµ ch−a g©y ra nh÷ng ¸ch t¾c nghiªm träng. Tuy nhiªn cuèi thời kỳ này đF xuất hiện ngày càng nhiều trở lực về nhận thức và hành động ảnh h−ởng đến việc tăng c−ờng mở rộng FDI. - Thêi kú 1997-2000 do chÞu ¶nh h−ëng lín cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh-tiÒn tÖ khu vùc, FDI vµo ViÖt Nam ®F gi¶m m¹nh. N¨m 1997 lµ n¨m thø 10 thùc hiÖn LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi vµ lµ n¨m ®Çu tiªn thùc hiÖn LuËt ®Çu t− söa đổi, bổ sung, nh−ng số vốn thấp hơn năm 1996 nếu tính cả vốn đầu t− mới đ−ợc bæ sung cña nh÷ng dù ¸n më réng s¶n xuÊt th× tæng vèn ®Çu t− cña n¨m 1997 còng chØ lµ 5,57 tû USD, chØ b»ng 61% cña n¨m 1996. N¨m 1998 - 1999, do tiÕp tôc chÞu ¶nh h−ëng cña khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc kÐo dµi nªn FDI vµo ViÖt Nam vÉn tiÕp tôc gi¶m sót m¹nh. - Từ cuối năm 2001 FDI dần phục hồi và đến năm 2004, FDI đF có sự bứt phá lớn đạt 4,2 tỷ USD vốn đăng ký, là năm có số vốn đầu t− vào lớn nhất sau thêi kú khñng ho¶ng tµi chÝnh Ch©u A. N¨m 2005, 2006 FDI tiÕp tôc t¨ng tr−ëng m¹nh. Giai ®o¹n sau khi ViÖt Nam giai nhËp WTO tõ th¸ng 1/2007 - 2008 : - Vốn FDI tăng tr−ởng mạnh mẽ tạo ra những b−ớc đột quá. Năm 2007,Vốn FDI đăng ký đạt 20,3 tỷ USD, vốn thực hiện trên 8 tỷ USD. Trong năm 2008ăm 2008, mặc dù tình hình kinh tế Việt Nam có nhiều biến động mạnh nh− tû lÖ l¹m ph¸t cao nhÊt kÓ tõ n¨m 1992 (25,2% vµo th¸ng 5/2008), th©m hôt c¸n cân th−ơng mại lớn nh−ng vốn FDI vẫn đạt mức tăng rất mạnh đạt 60,271 tỷ USD víi vèn thùc hiÖn 11,5 tû USD. Nh− vËy, vèn FDI ®¨ng ký trong 2 n¨m lín h¬n và vốn thực hiện đạt trên 50% tổng vốn FDI của 20 năm tr−ớc đó..

(124) 124 §Õn nay c¸c dù ¸n cã vèn FDI ®F cã mÆt 64 tØnh thµnh phè trùc thuéc Trung −ơng, nh−ng phân bố không đều. Các dự án FDI tập trung vào một số tỉnh, thành phố và hình thành nên các vùng trọng điểm quốc gia đó là thành phố Hå ChÝ Minh-§ång Nai-B×nh D−¬ng- Bµ RÞa-Vòng Tµu; Hµ Néi-H¶i PhßngQu¶ng Ninh; §µ N½ng-Qu¶ng Nam-Qu¶ng NgFi. Nh×n chung, c¸c thµnh phè lín có điều kiện kinh tế thuận lợi thuộc các vùng kinh tế trọng điểm vẫn là những địa ph−¬ng dÉn ®Çu thu hót vèn ®Çu t−. 30.00 25.00 20.00 15.00. 26.27. 10.00. 15.56. 17.55 13.53 9.97. 5.00. 9.63. 7.92. 6.96. 6.32. 3.59. TP Hồ Chí M inh. B à RịaVũng Tàu. Hà Nội. ðồng Nai. Ninh Thuận. B ình Dương. Hà Tĩnh. Thanh Hó a. P hú Yên. Quảng Ngãi. Nguån : Côc ®Çu t− n−íc ngßai - Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t− – 2008 Hình 3.2: M−ời địa ph−ơng có vốn FDI lớn nhất (1988 – 2008) 3.2.2. §Çu t− gi¸n tiÕp n−íc ngoµi §Çu t− gi¸n tiÕp n−íc ngoµi (FII) vµo ViÖt nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®F b¾t đầu nhận đ−ợc sự quan tâm của các định chế tài chính, các quỹ đầu t− n−ớc ngoài trªn kh¾p thÕ giíi, thÓ hiÖn qua l−îng vèn ®Çu t− vµo ViÖt nam ngµy cµng t¨ng. Nguån vèn FII vµo ViÖt Nam gåm c¸c kho¶n ®Çu t− b»ng cæ phiÕu, tr¸i phiÕu tõ c¸c nhµ §TNN trªn thÞ tr−êng vèn trong vµ ngoµi n−íc. C¸c lÜnh vùc ®−îc c¸c nhµ ®Çu t− quan t©m t×m kiÕm c¬ héi ®Çu t− lµ cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty niêm yết, công ty cổ phần hoạt động về ngân hàng, bất động sản, sản xuất hàng tiªu dïng vµ xuÊt khÈu. . Tr−íc khi ViÖt Nam gia nhËp WTO: LÞch sö thÞ tr−êng vèn ViÖt Nam. đF ghi nhận làn sóng FII đầu tiên đến Việt Nam là từ những năm đầu thập kỷ 90.

(125) 125 với sự xuất hiện của 7 quỹ đầu t− n−ớc ngoài với tổng vốn huy động khoảng 700 triÖu USD. Tuy nhiªn, khi cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ ch©u ¸ x¶y ra vµo nh÷ng n¨m 1997 -1998, th× c¸c quü ®Çu t− lÇn l−ît rót hÕt, chØ cßn l¹i quü Vietnam Enterprise Investment. §Õn n¨m 2002, khi cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh ch©u ¸ ®F tạm lắng, cùng với sự ra đời và dần phát triển của thị tr−ờng chứng khoán, dòng vèn FII vµo ViÖt Nam b¾t ®Çu t¨ng trë l¹i víi sù xuÊt hiÖn cña quü Mekong Enterprise Fund, Vina Capital vµ mét sè c«ng ty qu¶n lý kh¸c víi môc tiªu ®Çu t− vµo nhiÒu lÜnh vùc ®a d¹ng. Tuy nhiªn, l−îng vèn FII vÉn ë møc thÊp so víi tổng vốn FDI. Cụ thể: năm 2002 chiếm 1,2%; năm 2003 lên 2,3% và đạt 3,7% vµo n¨m 2004. Đến năm 2005, với một số những thay đổi và quy định mới trên thị tr−ờng chứng khoán và các quy định về việc niêm yết cổ phiếu, tỷ lệ mua cổ phần của các doanh nghiệp n−ớc ngoài đối với các doanh nghiệp trong n−ớcvà cùng với sự ổn định về chính trị và kinh tế, nguồn vốn FII vào Việt Nam đF dần đ−ợc tăng lên. Năm 2006, tổng vốn FII đạt 1,31 tỷ USD, năm 2007 tăng đột biến đạt 7,41 tỷ USD. Cïng víi sù gia t¨ng vÒ vèn ®Çu t− lµ sè l−îng c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ®Çu t− n−íc ngoµi còng t¨ng m¹nh. NhiÒu tæ chøc, c¸ nh©n n−íc ngoµi tõ c¸c quèc gia cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nh− NhËt B¶n, Mü, Hµn quèc, Anh, ®F tham gia ®Çu t− vào Việt Nam. Tính đến tháng 4/2008, đF có 9.100 cá nhân và tổ chức n−ớc ngoµi tham gia më tµi kho¶n ®Çu t− vµo thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam. Tû lÖ së h÷u cña c¸c nhµ §TNN ë thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®F tăng mạnh lên gần 3 lần từ 6% lên 17% trong năm 2006 và đến tháng 5 năm 2007, tỷ lệ này đF đạt gần 25%. . Sau khi ViÖt Nam gia nhËp WTO: thÞ tr−êng chøng kho¸n ®F cã sù. khëi s¾c m¹nh mÏ vµo ®Çu n¨m 2007. Trong n¨m 2007, ViÖt Nam ®F thu hót ®−îc 7,4 tû USD FII. C¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi chñ yÕu vÉn tËp trung vµo thÞ tr−ờng cổ phiếu niêm yết. Tính đến tháng 4 năm 2008, tổng vốn đầu t− của nhà §TNN vµo thÞ tr−êng cæ phiÕu niªm yÕt lµ 68%, tr¸i phiÕu niªm yÕt lµ 25%, tr¸i phiÕu kh«ng niªm yÕt lµ 6% vµ cæ phiÕu kh«ng niªm yÕt lµ 1%..

(126) 126 ThÞ tr−êng tr¸i phiÕu còng cã nhiÒu biÕn chuyÕn lín, tr¸i phiÕu cña ViÖt Nam lÇn ®Çu tiªn b¸n t¹i thÞ tr−êng chøng kho¸n Newyork vµo n¨m 2006 ®F thµnh c«ng víi sè l−îng b¸n lµ 750 triÖu USD. Trong n¨m 2007, nhiÒu tËp ®oµn lớn đF phát hành trái phiếu để thu hút vốn đầu t− nh− Tập đoàn Điện lực đF kết hợp với Deutsche Bank phát hành 1.000 tỷ đồng trái phiếu; Vinashin cũng phát hành hàng tỷ đồng trái phiếu để thực hiện các dự án đóng tàu,... L−ợng trái phiếu nµy ®F thu hót ®−îc sè l−îng lín c¸c nhµ §TNN tham gia ®Çu t−. Tuy nhiªn tõ th¸ng 10/2007, thÞ tr−êng chøng kho¸n b¾t ®Çu cã xu h−íng ®i xuèng vµ sôt gi¶m m¹nh. Tæng vèn ho¸ cña thÞ tr−êng cña 283 doanh nghiÖp niªm yÕt trªn c¶ 2 sµn giao dÞch chØ cßn 324.400 tû VN§ (21/3/2008). ChØ sè VNIndex ®F xuèng møc 315 ®iÓm vµo ngµy 31/12/2008 (lóc cao nhÊt VNIndex lµ 1.170 ®iÓm vµo ngµy 12/3/2007). Sù sôt gi¶m cña thÞ tr−êng chøng kho¸n thÕ giíi nãi chung vµ t×nh h×nh l¹m ph¸t vµ c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ m« cña ViÖt nam nãi riªng lµ nguyªn nh©n dẫn đến sự sụt giảm mạnh của thị tr−ờng [5]. 8000 7,410. 7000 6000 5000 4000 3000 2000. 2,000. 1000 27.6. 66.7. 155.4. 0 2002. 2003. 2004. 264.8 2005. 2006. 2007. Tổng vốn FII. Nguån : Tæng hîp tõ th«ng tin cña Bé Tài chÝnh, Ng©n hµng thÕ giíi, Ng©n hµng ANZ vµ b¸o §Çu t− chøng kho¸n T12/2007. H×nh 3.3: Vèn ®Çu t− gi¸n tiÕp vµo ViÖt Nam ( 2002 – 2007).

(127) 127 3.3. Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi vµo ViÖt nam trong thêi gian qua. 3.3.1. Chính sách về đảm bảo đầu t− cho các nhà ĐTNN Th¸ng 12 n¨m 1987, Quèc héi n−íc Céng hoµ xF héi chñ nghÜa ViÖt nam ®F th«ng qua LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt nam, t¹o c¬ së ph¸p lý ®Çu tiªn cho hoạt động ĐTNN tại Việt nam. Từ năm 1987 đến nay, Luật đầu t− n−ớc ngoài đF liên tục đ−ợc hoàn thiện, qua 4 lần sửa đổi, bổ sung ở các mức độ khác nhau vào c¸c n¨m 1990,1992,1996 vµ 2000. LuËt §TNN t¹i ViÖt Nam n¨m 1996 ®F ghi râ ngay ë ®iÒu 1: “Nhµ n−íc n−ớc CHXHCN Việt nam bảo hộ quyền sở hữu đối với vốn đầu t− và các quyền hîp ph¸p kh¸c cña nhµ §TNN”. Nội dung chi tiết về sự đảm bảo đầu t− của các nhà ĐTNNN đ−ợc khẳng định trong ch−ơng 3 Biện pháp đảm bảo đầu t− (từ điều 20 đến điều 24). Điều 21 nªu râ “Trong qu¸ tr×nh ®Çu t− vµo ViÖt Nam, vèn vµ tµi s¶n hîp ph¸p kh¸c cña nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi kh«ng bÞ tr−ng dông hoÆc tÞch thu b»ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh , doanh nghiÖp cã vèn §TNN kh«ng bÞ quèc h÷u ho¸. Nhµ n−íc Céng hoµ Xw héi chñ nghÜa ViÖt Nam b¶o hé quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp , b¶o đảm lợi ích hợp pháp của các nhà đầu t− n−ớc ngoài trong hoạt động chuyển giao c«ng nghÖ t¹i ViÖt Nam; Từ điều khoản từ 22 đến điều 24 quy định cụ thể về ph−ơng thức giải quyết các thiệt hại mà nhà đầu t− n−ớc ngoài phải gánh chịu do sự thay đổi về chính sách, quy định về pháp luật Việt Nam. LuËt §Çu t− chung n¨m 2005 thay thÕ cho LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi n¨m 1987 và Luật khuyến khích đầu t− trong n−ớc năm 2006, các quy định của luật này vẫn khẳng định việc không quốc hữu hoá hoặc tịch thu tài sản của nhà đầu t−. Trong tr−êng hîp ph¶i quèc h÷u ho¸ th× chØ cã thÓ phôc vô cho lîi Ých c«ng cộng và nhà đầu t− đ−ợc đền bù đầy đủ và công bằng theo quy định..

(128) 128 Ngoµi ra, trong tr−êng hîp ViÖt nam tham gia c¸c tho¶ thuËn song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng vÒ ®Çu t− mµ c¸c ®iÒu −íc quèc tÕ ViÖt Nam tham gia kh¸c víi quy định trong luật này thì quy định trong các điều −ớc quốc tế đ−ợc −u tiên. Khi có sự thay đổi của pháp luật Việt Nam mà có thể gây thiệt hại đến lợi ích của doanh nghiệp có vốn đầu t− n−ớc ngoài mà các bên tham gia hợp đồng hợp tác kinh doanh, th× doanh nghiÖp §TNN vµ c¸c bªn tham gia hîp t¸c kinh doanh vÉn tiÕp tục đ−ợc h−ởng các −u đFi đF đ−ợc quy định trong giấy phép đầu t− hoặc đ−ợc nhà n−ớc Việt Nam giải quyết thoả đáng. Những quy định về đảm bảo đầu t− của Việt Nam đF đem lại cho các nhà ®Çu t− n−íc ngoµi sù yªn t©m, tin t−ëng vµo viÖc quyÒn lîi cña m×nh ®−îc b¶o vÖ khi ®Çu t− vµo ViÖt Nam. 3.3.2. ChÝnh s¸ch vÒ c¬ cÊu ®Çu t− 3.3.2.1. H×nh thøc ®Çu t− Theo LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi n¨m 1987, tõ ngµy 29/12/1987, c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi ®−îc ®Çu t− vµo ViÖt Nam d−íi c¸c h×nh thøc: Hîp t¸c kinh doanh trên cơ sở hợp đồng hợp tác kinh doanh, Xí nghiệp liên doanh và Xí nghiệp 100% vèn n−íc ngoµi. Sau này để tạo thuận lợi hơn cho các nhà đầu t− , các quy định về hình thøc ®Çu t− n−íc ngoµi vµo ViÖt Nam ®−îc më réng vµ t¨ng thªm nhiÒu h×nh thức khác. Đồng thời, các quy định cũng cho phép các công ty đ−ợc chuyển đổi h×nh thøc ®Çu t− nh− c«ng ty liªn doanh chuyÓn thµnh c«ng ty 100% vèn n−íc ngoµi, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n thµnh c«ng ty cæ phÇn cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi, c«ng ty qu¶n lý vèn. Cô thÓ nh− b¶ng 3.1..

(129) 129 B¶ng 3.1: H×nh thøc ®Çu t− n−íc ngoµi ë ViÖt Nam LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi 1987. LuËt ®Çu t− LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi n−íc ngoµi sửa đổi lần bổ sung lần 1 n¨m 1990 2 n¨m 1992 Hîp tác Hợp đồng Hợp đồng kinh doanh hîp t¸c hîp t¸c kinh trªn c¬ së kinh doanh doanh hîp đồng hîp t¸c kinh doanh Doanh Doanh Doanh nghiÖp hoÆc nghiÖp liªn nghiÖp liªn c«ng ty liªn doanh doanh doanh Doanh Doanh Doanh nghiÖp 100% nghiÖp nghiÖp vèn n−íc 100% vèn 100% vèn ngoµi n−íc ngoµi n−íc ngoµi. LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi 1996. LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi sửa đổi năm 2000 Hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ sở hợp đồng hîp t¸c kinh doanh. LuËt ®Çu t− chung n¨m 2005. Hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hợp đồng hîp t¸c kinh doanh Doanh Doanh nghiÖp nghiÖp liªn liªn doanh doanh. Hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp đồng hợp tác kinh doanh. Doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t− n−íc ngoµi. Doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t− n−íc ngoµi. Doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t− n−íc ngoµi. Doanh nghiÖp doanh. liªn. C«ng ty cæ phÇn cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi. Hîp BOT, BT. C«ng ty cæ phÇn cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi, c«ng ty qu¶n lý vèn đồng Hợp đồng BTO, BOT, BTO, BT C«ng ty mÑ con. Mỗi hình thức đầu t− n−ớc ngoài đều có những −u và nh−ợc điểm nhất định đối với cả nhà đầu t− và Việt Nam . Hợp đồng hợp tác kinh doanh: −u ®iÓm: - Linh hoạt trong quản lý hoạt động sản xuất kinh doanh..

(130) 130 - Bộ máy quản lý hoạt động sản xuất kinh doanh gọn nhẹ do các bên chỉ cử ng−òi thành lập một Ban điều phối để giám sát và quản lý việc hợp tác kinh doanh. - Ban điều phối hoạt động hợp tác kinh doanh không có quyền quyết định hoạt động sản xuất kinh doanh mà mọi hoạt động đều phải có sự nhất trí của hai bên ký hợp đồng và phù hợp với nội dung của hợp đồng hợp tác kinh doanh. -. Doanh thu đ−ợc chia đều cho các bên t−ơng ứng với tỷ lệ vốn góp và. c¸c bªn tù thùc hiÖn nép thuÕ vµ c¸c nghÜa vô tµi chÝnh kh¸c nªn viÖc qu¶n lý vÒ tài chính của các cơ quan quản lý nhà n−ớc đối với hình thức đầu t− này cũng đơn giản hơn. Nh−îc ®iÓm: - Kh«ng tån t¹i mét thùc thÓ ph¸p lý riªng vµ kh«ng mang tÝnh chÊt chÞu tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ë ViÖt Nam nªn g©y khã kh¨n cho viÖc tuyÓn dông lao động và ký kết các hợp đồng phục vụ thực hiện dự án. - H×nh thøc ®Çu t− nµy bÞ h¹n chÕ trong viÖc lùa chän lÜnh vùc ®Çu t− vµ kh«ng ®−îc h−ëng nhiÒu −u ®Fi vÒ thuÕ vµ −u ®Fi kh¸c so víi c¸c h×nh thøc ®Çu t− kh¸c. Doanh nghiÖp liªn doanh −u ®iÓm: - C¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi cã thÓ tËn dông c¬ së h¹ tÇng vµ nh©n lùc sẵn có của đối tác Việt Nam. - H×nh thøc nµy kh«ng bÞ h¹n chÕ vÒ lÜnh vùc ®Çu t−. - Bªn n−íc ngoµi gi¶m bít ®−îc nh÷ng trë ng¹i vÒ ng«n ng÷ vµ v¨n hãa kinh doanh - Đơn giản hơn trong việc tìm nguồn nguyên liệu và tuyển dụng lao động. - Rñi ro ®−îc chia sÎ cho c¶ hai bªn. Nh−îc ®iÓm: - Trình độ quản lý và văn hoá của đội ngũ cán bộ quản lý liên doanh của Việt Nam và n−ớc ngoài có nhiều chênh lệch và khác biệt nên dẫn đến những xung đột trong công tác điều hành hoạt động của liên doanh..

(131) 131 - Phía Việt Nam chủ yếu góp vốn bằng quyền sở dụng đất và cơ sở hạ tầng đF có sẵn trên đất. Nh−ng phần hạ tầng này th−ờng là không đáp ứng ngay ®−îc yªu cÇu vÒ s¶n xuÊt kinh doanh cña liªn doanh c¶ vÒ kü thuËt. - Trình độ của lao động phía Việt Nam nhiều khi không đáp ứng đ−ợc yªu cÇu cña liªn doanh. Doanh nghiÖp 100% vèn n−íc ngoµi −u ®iÓm: - Độc lập về tổ chức và điều hành hoạt động của doanh nghiệp. - Kh«ng ph¶i chia sÎ lîi nhuËn vµ dÔ dµng chuyÓn nh−îng vèn. Nh−îc ®iÓm: - Bị giới hạn trong một số lĩnh vực đầu t− đặc biệt trong lĩnh vực dịch vụ nh− tµi chÝnh, ng©n hµng, b¶o hiÓm, t− vÊn,... - GÆp trë ng¹i trong thêi gian ®Çu vÒ v¨n ho¸ vµ tËp qu¸n kinh doanh do không có sự hỗ trợ của đối tác Việt Nam. C«ng ty cæ phÇn cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi §©y lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi tõ tr¸ch nhiÖm hữu hạn đ−ợc chuyển sang hoạt động theo hình thức công ty cổ phần. Chính phủ ViÖt Nam cã phÐp thµnh lËp h×nh thøc ®Çu t− nµy nh»m ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thức đầu t−, mở rộng kênh huy động vốn đầu t− gián tiếp cả trong n−ớc và quốc tế để tạo thêm nguồn cho sự phát triển của thị tr−ờng chứng khoán. −u ®iÓm: - HÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t− gi¸n tiÕp mua cæ phiÕu do c¸c c«ng ty nµy ¸p dụng chế độ kế toán và quản lý quốc tế nên thông tin về tài chính rõ ràng và minh b¹ch. - C¸c c«ng ty nµy hi väng ng−êi së h÷u cæ phiÕu sÏ gióp c«ng ty gi¶m bớt các rào cản từ sự phân biệt đối xử giữa đầu t− trong n−ớc và n−ớc ngoài. - C¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi dÔ dµng h¬n trong viÖc rót vèn vµ chuyÓn nh−îng vèn..

(132) 132 Nh−îc ®iÓm: - ChÝnh phñ chØ cho phÐp c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi hoạt động trong thời gian là 50 năm trở lên đ−ợc chuyển đổi. - Cæ phiÕu giao dÞch cña c«ng ty ®−îc nÕu giao dÞch trªn thÞ tr−êng chứng khoán Việt Nam thì phải ghi bằng đồng Việt Nam, trong khi đó giá trị tài sản của các doanh nghiệp này th−ờng đ−ợc định giá bằng ngoại tệ (USD). Do đó, sau khi chuyển đổi vốn của công ty có thể sẽ thay đổi do tỉ giá. - Việc xác định giá trị tài sản doanh nghiệp để chuyển đổi thành công ty cæ phÇn lµ ‘toµn bé gi¸ trÞ tµi s¶n ghi trªn sæ s¸ch cña doanh nghiÖp ®F ®−îc kiểm toán trong vòng 6 tháng tr−ớc khi nộp hồ sơ chuyển đổi’ sẽ làm thiệt thòi cho phía Việt Nam khi vốn góp của họ bằng giá trị quyền sử dụng đất đang tăng lªn theo thêi gian vµ gi¸ trÞ thÞ tr−êng. H×nh thøc X©y dùng - VËn hµnh - ChuyÓn giao (BOT), X©y dùng ChuyÓn giao - VËn hµnh (BTO) vµ X©y dùng - ChuyÓn giao (BT) §©y lµ nh÷ng h×nh thøc ®Çu t− chñ yÕu thùc hiÖn trong lÜnh vùc c¬ së h¹ tÇng. Nh÷ng h×nh thøc nµy ®−îc coi lµ sù lùa chän phï hîp cña ViÖt Nam trong t×nh h×nh kinh tÕ hiÖn t¹i v× chóng kh¾c phôc ®−îc t×nh tr¹ng thiÕu hôt vèn vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn. V× vËy, nh÷ng h×nh thøc nµy còng ®−îc ChÝnh phñ ViÖt Nam chó träng ph¸t triÓn. Theo chÝnh s¸ch më réng dÇn nh»m ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc §TNN cña Chính phủ Việt Nam, cùng với những −u, nh−ợc điểm nhất định của từng hình thøc ®Çu t− trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ ViÖt Nam thêi gian qua; §TNN thÓ hiÖn qua các hình thức đầu t− cũng có những thay đổi lớn. Trong giai ®o¹n 1988 -1995, doanh nghiÖp liªn doanh chiÕm −u thÕ víi trên 84% vốn đầu t− đăng ký và 93% số dự án. Sau đó, khi môi tr−ờng đầu t− ở ViÖt Nam ®F tèt h¬n vµ hÖ thèng luËt ph¸p ViÖt Nam ®F minh b¹ch, râ rµng h¬n, nhiều lĩnh vực tr−ớc đây hạn chế đối với hình thức đầu t− 100% vốn n−ớc ngoài ®F ®−îc níi láng th× h×nh thøc liªn doanh còng gi¶m dÇn..

(133) 133 §Õn cuèi n¨m 2008, tû träng cña h×nh thøc liªn doanh chiÕm 19% sè dù ¸n, 34% vốn đầu t− đăng ký; trong khi đó hình thức đầu t− 100% vốn n−ớc ngoài lại ®−îc t¨ng m¹nh tõ kho¶ng 6% thêi kú 1988 -1991 lªn 77% sè dù ¸n vµ 60% vèn đăng ký ; hình thức tác kinh doanh trên cơ sở hợp đồng thời kỳ đầu mới mở cửa cũng đ−ợc các nhà đầu t− sử dụng nhiều nh−ng đến nay thì chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ trong c¸c lo¹i h×nh ®Çu t−. C¸c h×nh thøc ®Çu t− BOT, BTO, BT cã sè dù ¸n ch−a nhiÒu, hiÖn cßn 4 dù ¸n ®ang triÓn khai H×nh thøc c«ng ty cæ phÇn th× cµng ngµy cµng ®−îc ph¸t triÓn, hiÖn ®F cã 170 dù ¸n víi vèn ®¨ng ký chiÕm 3%. H×nh thøc®Çu t− míi lµ c«ng ty mÑ - con chØ cã 1 dù ¸n chiÕm 0,07% vÒ vèn ®Çu t−. B¶ng 3.2: Tæng Vèn FDI vµo ViÖt Nam ph©n theo h×nh thøc ®Çu t− 1988 – 2008 §¬n vÞ : TriÖu USD Sè dù Tû lÖ %/Tæng ¸n Tæng vèn ®Çu t− vèn ®Çu t− Hình thức ñầu tư 100% vốn nước ngoài 7.574 87.603,37 58,49% Liên doanh 51.581,669 34,44% 1.822 Hợp ñồng hợp tác KD 227 4.614,081 3,08% Công ty cổ phần 170 4.130,866 2,75% Hợp ñồng BOT, BT, BTO 9 1.746,725 1,17% Công ty Mẹ - Con 1 98,008 0,07% Tổng số 9.803 149.774,721 100% Nguån: Côc §Çu t− n−íc ngoµi - Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t−, 2008 2.75% 3.08%. 1.17%. 0.07%. 34.44%. 58.49%. 100% vốn nước ngoài. Liên doanh. Hợp ñồng hợp tác KD. Công ty cổ phần. Hợp ñồng BOT, BT, BTO. Công ty Mẹ - Con. Nguån: Côc §Çu t− n−íc ngoµi - Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t−, 2008 H×nh 3.4: Tû träng vèn FDI vµo ViÖt Nam theo h×nh thøc ®Çu t− 1988 –2008.

(134) 134 3.3.2.2. Më réng lÜnh vùc ®Çu t− C¸c lÜnh vùc c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi ®−îc khuyÕn khÝch hoÆc h¹n chÕ đầu t− đều đ−ợc ghi rõ trong Luật đầu t− n−ớc ngoài tại Việt Nam năm 1987, 1996, 2000 vµ LuËt ®Çu t− chung n¨m 2005. C¸c lÜnh vùc ®Çu t− ®−îc khuyÕn khÝch ®Çu t− gåm : -. S¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu.. -. Nu«i trång, chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n.. -. Sử dụng công nghệ cao, kỹ thuật hiện đại, bảo vệ môi tr−ờng sinh thái,. ®Çu t− nghiªn cøu ph¸t triÓn. -. Sử dụng nhiều lao động và sử dụng có hiệu quả tài nguyên thiên nhiên.. -. X©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng vµ c¸c c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp quan träng.. Nh÷ng lÜnh vùc ®Çu t− cã ®iÒu kiÖn gåm: -. Các ngành nghề liên quan đến an ninh quốc phòng, trật tự xF hội.. -. Tµi chÝnh ng©n hµng, b¶o hiÓm.. -. Ngành nghề ảnh h−ởng đến sức khoẻ ng−ời dân.. -. V¨n ho¸, th«ng tin, b¸o chÝ, xuÊt b¶n.. -. DÞch vô gi¶i trÝ.. -. Bất động sản.. Đồng thời, Chính phủ xây dựng danh mục các dự án đặc biệt khuyến khích ®Çu t−, khuyÕn khÝch ®Çu t− vµ ®Çu t− cã ®iÒu kiÖn. Danh môc nµy ®−îc bæ sung cũng đ−ợc mở rộng dần đối với các ngành bị hạn chế đầu t− hàng năm. Nghị định 27/2003/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 24/2000/N§-CP theo h−íng: më réng lÜnh vùc khuyÕn khÝch ®Çu t− n−íc ngoµi; xoá bỏ tỷ lệ xuất khẩu bắt buộc đối với một số sản phẩm công nghiệp cũng nh− nh÷ng h¹n chÕ vÒ tû lÖ vèn gãp b»ng chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ vÒ tuyÓn dông lao động; quy định cụ thể, minh bạch hơn các tiêu chí áp dụng −u đFi đầu t−. Theo c¸c cam kÕt khi ViÖt Nam gia nhËp WTO, lé tr×nh më cöa nhiÒu ngành tr−ớc đây bị hạn chế đối với các doanh nghiệp có vốn ĐTNN đF đ−ợc thực hiÖn dÇn ..

(135) 135 B¶ng 3.3: So s¸nh më cöa mét sè lÜnh vùc cña ViÖt Nam khi gia nhËp WTO Tr−íc khi gia nhËp. Néi dung. WTO. Sau khi gia nhËp WTO. Tỷ lệ xuất khẩu đối với Quy định tỷ lệ xuất khẩu, BFi bỏ các quy định về tỷ doanh nghiệp có vốn tỷ lệ nội địa hóa. lệ xuất khẩu và nội địa. §TNN. hãa. QuyÒn kinh doanh xuÊt Kh«ng ®−îc phÐp. §−îc phÐp. nhËp khÈu mét sè lo¹i hµng hãa Më ng©n hµng 100% vèn Kh«ng ®−îc phÐp. Tõ 1/4/2007 ®−îc phÐp. n−íc ngoµi. më. Thµnh lËp c«ng ty b¶o Kh«ng ®−îc phÐp. Tõ 1/1/2008 ®−îc phÐp. hiÓm 100% vèn §TNN. thµnh lËp. Thành lập văn phòng đại Không đ−ợc phép. §−îc. diÖn vµ liªn doanh. doanh đến 49% vốn n−ớc. thµnh. lËp. liªn. ngo¹i ngay sau khi gia nhËp vµ c«ng ty 100% vèn n−íc ngoµi sau 5 n¨m Cung. cÊp. dÞch. chuyÓn ph¸t nhanh. vô ®−îc thµnh lËp liªn doanh §−îc. thµnh. lËp. liªn. vèn n−íc ngoµi d−íi 50% doanh vèn n−íc ngoµi 51%. Sau 5 n¨m ®−îc thµnh lËp c«ng ty 100% vèn n−íc ngßai.. Më c«ng ty ph©n phèi Kh«ng ®−îc thµnh lËp §−îc më doanh nghiÖp b¸n lÎ hµng hãa. công ty 100% vốn n−ớc 100% vốn n−ớc ngòai đối ngoµi. víi mét sè mÆt hµng tõ 1/1/2009.. Nguån: Thùc hiÖn ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi sau khi ViÖt Nam gia nhËp WTO - 2008.

(136) 136 Sau 20 n¨m thùc hiÖn chÝnh s¸ch thu hót §TNN, tû träng c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi trong c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña ViÖt Nam còng cã nh÷ng thay đổi. Hiện nay, ngành công nghiệp và dịch vụ đang chiếm tỷ trọng chủ yếu trong c¬ cÊu ngµnh. Cô thÓ nh− b¶ng 3.4. B¶ng 3.4: Vốn FDI vào Việt Nam theo lĩnh vực ñầu tư (1988-2008). STT. Chuyên ngành. I. Công nghiệp và xây dựng CN dầu khí CN nhẹ CN nặng CN thực phẩm Xây dựng Nông, lâm nghiệp Nông-Lâm nghiệp Thủy sản Dịch vụ Dịch vụ GTVT-Bưu ñiện Khách sạn-Du lịch Tài chính-Ngân hàng Văn hóa-YtếGiáo dục XD Khu ñô thị mới XD Văn phòngCăn hộ XD hạ tầng KCXKCN Tổng số. II. III. Số dự án. Tæng vèn ®Çu t− (USD). Tỷ trọng vốn ñầu tư/ tổng vốn ñầu tư (%). 6.303. 87.799.745.637. 58,63. 48 2740 2602 350 563 976 838 138 2.524 1438 235 250 68. 14.477.841.815 15.680.141.811 47.164.684.169 4.199.005.162 6.278.072.680 4.792.791.569 4,322,791,540 470.000.029 57.182.184.193 3.332.641.410 6.254.568.683 15.411.708.335 1.057.777.080. 294. 1.758.606.263. 14. 8.224.680.438. 189. 19.361.686.326. 36. 1.780.515.658. 9,803. 149.774.721.399. 3,2. 38,17. 100. Nguån : Côc §Çu t− n−íc ngoµi- Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t−, 2008 3.3.2.3. §a d¹ng ho¸ c¸c chñ ®Çu t− Với chính sách không phân biệt, đối xử Việt Nam khuyến khích tất cả các nhµ ®Çu t− thuéc tÊt c¶ c¸c quèc gia vµ khu vùc trªn thÕ giíi ®Çu t− vµo ViÖt nam. Đặc biệt đối với các nhà đầu t− là Việt kiều, chính phủ có thêm nhiều chính sách.

(137) 137 −u đFi về thủ tục c− trú lâu dài, mua nhà, thuế suất để khuyến khích bà con đầu t− vÒ n−íc. Khu vùc §TNN ®F gãp phÇn më réng hîp t¸c ®Çu t− víi c¸c n−íc, ®Èy nhanh tiÕn tr×nh héi nhËp cña ViÖt Nam vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. §Õn cuèi n¨m 2008 ®F cã 84 n−íc vµ vïng lFnh thæ trªn thÕ giíi cã dù ¸n ®Çu t− t¹i ViÖt Nam. M−êi n−íc cã tæng vèn ®Çu t− lín nhÊt vµo ViÖt Nam nh− ë h×nh 3.5. §¬n vÞ tÝnh : Tû USD 25.00 20.00. 19.65 17.78. 15.00. 17.16. 16.53. 15.44 11.70. 10.00 6.49. 5.70. 4.75. 5.00. 4.59. Br un ei. a C an ad. Th ái La n. Si ng Br ap iti or sh e Vi rg in Is la nd s. M al ay si a. -. Nguån: Côc ®Çu t− n−íc ngoµi, Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t− - 2008 H×nh 3.5: M−êi n−íc cã vèn ®Çu t− lín nhÊt ë ViÖt Nam (1988-2008) HiÖn trong sè 96 tËp ®oµn cña 16 quèc gia vµ vïng lFnh thæ ®F ®Çu t− vµo Việt Nam có 81 tập đoàn đứng trong danh sách Global 500 của tạp chí Fortune (500 tËp ®oµn ®a quèc gia lín nhÊt thÕ giíi). C¸c tËp ®oµn ®a quèc gia cã kho¶ng 300 dự án đầu t− tại Việt Nam với tổng số vốn pháp định trên 6 tỷ USD và tổng vèn ®Çu t− cña c¸c dù ¸n cã gãp vèn lµ trªn 12 tû USD. Víi c«ng nghÖ cao, tiÒm lùc m¹nh vÒ tµi chÝnh, c¸c dù ¸n ®Çu t− cña c¸c tËp ®oµn ®a quèc gia tËp trung trªn c¸c lÜnh vùc quan träng cña nÒn kinh tÕ nh− c«ng nghiÖp dÇu khÝ, ng©n hµng, c«ng nghiÖp ®iÖn tö, c«ng nghÖ th«ng tin, viÔn th«ng, s¶n xuÊt «t«, ho¸ mü phÈm nh− lµ c¸c tËp ®oµn Mitsubishi, Mitsui, Toyota cña NhËt B¶n; Thyssen, Mercedes, Siemens cña §øc; Samsung, Daewo, LG, Hyundai cña Hµn Quèc; Electrolux cña Thuþ §iÓn; IBM, Intel, Microrsoft, Motorola cña Mü, ... ViÖc.

(138) 138 nhiÒu c«ng ty ®a quèc gia cã tiÒm lùc m¹nh ®Çu t− vµo sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt nam tiếp thu đ−ợc những công nghệ hiện đại, trình độ quản lý tiên tiến trên thế giới. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng thu hút đ−ợc vốn đầu t− từ những doanh nghiÖp võa vµ nhá, ®iÓn h×nh lµ c¸c doanh nghiÖp cña §µi Loan, Hµn Quèc, ®©y là những doanh nghiệp năng động, thích ứng nhanh với thị tr−ờng mới, phù hợp víi hiÖn tr¹ng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. 3.3.3. ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t− vµo khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp, khu c«ng nghÖ cao vµ khu kinh tÕ më Chính phủ thực hiện một số chính sách −u đFi riêng đối với các nhà đầu t− n−íc ngoµi ®Çu t− vµo KCN, KCX, KCNC vµ Khu KTM nh»m khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t−. Khu CN vµ KCX ®−îc x©y dùng nh»m thu hót c¸c doanh nghiÖp vµo s¶n xuất, kinh doanh với mục đích khai thác các sản phẩm h−ớng vào xuất khẩu. Khu KTM ®−îc thµnh lËp nh»m khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp tham gia đầu t− kinh doanh các lĩnh vực kết cấu hạ tầng và đô thị, phát triển công nghiệp, kinh doanh th−¬ng m¹i, dÞch vô. C¸c doanh nghiÖp khi ®Çu t− vµo c¸c khu vùc nµy ®−îc h−ëng −u ®Fi vÒ thuế thu nhập doanh nghiệp, tiền thuê đất và đ−ợc sử dụng cơ sở hạ tầng đF sẵn sàng cho việc sản xuất kinh doanh. Đặc biệt đối với khu KTM, chính phủ thực hiÖn mét c¬ chÕ chÝnh s¸ch míi th«ng tho¸ng h¬n, t¹o m«i tr−êng ®Çu t− kinh doanh binh đẳng và phù hợp với thông lệ quốc tế cho tất cả các loại hình kinh doanh, áp dụng các mô hình, động lực mới cho phát triển kinh tế, khắc phục nh÷ng v−íng m¾c trong chÝnh s¸ch vµ qu¶n lý kinh tÕ hiÖn hµnh. C¸c giao dÞch kinh doanh trong khu KTM có thể đ−ợc thanh toán bằng đồng tiền tự do chuyển đổi thông qua tài khoản mở tại ngân hàng. Ng−ời n−ớc ngoài và thành viên gia định đ−ợc cấp thị thực xuất nhập cảnh nhiều lần với thời hạn phù hợp với thời gian lµm viÖc ë khu KTM.. Đến cuối 2007, đF có 150 KCX và KCN đ−ợc thành lập, trong đó có 90 khu đF gần nh− hoàn thành đầu t− cơ sở hạ tầng để cung cấp cho khách hàng.

(139) 139. thuª, cßn 60 khu ®ang trong giai ®o¹n x©y dùng. Tæng diÖn tÝch cña c¸c KCN và KCX là 32.325 ha, trong đó đF cho thuê đ−ợc 21.376 ha với gần 2.000 dự ¸n §TNN. Nhìn chung, kết quả hoạt động của các khu chế xuất và khu công nghiÖp trong thêi gian qua ®F gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, t¨ng GDP, t¹o b−íc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h−íng t¨ng tû träng c«ng nghiệp nhất là để xuất khẩu, góp phần giải quyết việc làm cho ng−ời lao động. 3.3.4. Các chính sách −u đãi tài chính Mức độ hấp dẫn các nhà ĐTNN phụ thuộc rất lớn vào việc quy định các mức thuế đầu t− đối với họ. Cơ cấu thuế đầu t− còn ảnh h−ởng đến quyết định lựa chọn đối t−ợng, định h−ớng, quy mô và hình thức đầu t− của các nhà đầu t−. So víi c¸c doanh nghiÖp trong n−íc, c¸c doanh nghiÖp §TNN ®−îc h−ëng nhiÒu −u đFi về thuế hơn. Căn cứ vào lĩnh vực, địa bàn đầu t−, tỷ lệ xuất khẩu hàng hoá và sử dụng nhân công, chính phủ Việt Nam đF quy định các mức thuế khác nhau. 3.3.4.1 ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp Tr−íc n¨m 2004, doanh nghiÖp cã vèn §TNN nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp víi thuÕ suÊt 25% (c¸c doanh nghiÖp trong n−íc lµ 32%). Theo nghị định 12/CP ngày 18/2/1997 của Chính phủ quy định chi tiết thi hµnh LuËt §TNN t¹i ViÖt Nam: doanh nghiÖp cã vèn §TNN vµ c¸c bªn n−íc ngoµi hîp doanh, nép thuÕ lîi tøc víi møc thuÕ suÊt lµ 25% lîi nhuËn thu ®−îc trừ một số tr−ờng hợp −u tiên : (i) mức thuế 20% đối với dự án có một trong các tiêu chuẩn: xuất khẩu ít nhất 50% sản phẩm; sử dụng từ 500 lao động; nuôi trång, chÕ biÕn n«ng, l©m, h¶i s¶n; sö dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®Çu t− vµo nghiªn cứu, phát triển; (ii) mức thuế 15% đối với dự án: xuất khẩu ít nhất 80% sản phÈm, ®Çu t− vµo lÜnh vùc luyÖn kim, ho¸ chÊt c¬ b¶n, c¬ khÝ chÕ t¹o, s¶n xuÊt linh kiÖn ®iÖn tö; x©y dùng, kinh doanh c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng (cÇu, ®−êng, cÊp tho¸t n−íc, ®iÖn); ®Çu t− vµo c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ kinh tÕ xw héi khã kh¨n; v.v..

(140) 140 LuËt ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp n¨m 2003 vµ c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn thi hành có hiệu lực từ ngày 1/1/2004 đF quy định danh mục, lĩnh vực, địa bàn khuyÕn khÝch ®Çu t− còng nh− thuÕ suÊt vµ c¸c møc −u ®Fi thèng nhÊt cho c¸c doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế, đồng thời bổ sung một số tiêu chí áp dông −u ®Fi míi nh»m khuyÕn khÝch c¸c dù ¸n ®Çu t− øng dông c«ng nghÖ cao và sử dụng nhiều lao động. KÓ tõ 1/1//2004, thuÕ thu nhËp ®−îc ¸p dông chung cho c¶ doanh nghiÖp n−ớc ngoài và trong n−ớc là 28% (Luật sửa đổi bổ sung Luật Đầu t− n−ớc ngoài vµ LuËt ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp 2003). §Ó khuyÕn khÝch §TNN, ChÝnh phñ còng ®−a ra thêi h¹n ¸p dông c¸c møc thuÕ suÊt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp trong c¸c dù ¸n cô thÓ. Ch¼ng h¹n: cã dù ¸n ®−îc ¸p dông møc thuÕ suÊt lµ 10% trong 15 n¨m kÓ tõ khi dù ¸n b¾t ®Çu ho¹t động và đ−ợc miễn thuế thu nhập trong 4 năm kể từ khi kinh doanh có lFi; dự án có thuế suất 15% đ−ợc áp dụng trong 12 năm kể từ khi dự án bắt đầu hoạt động vµ miÔn thuÕ thu nhËp 2n¨m kÓ tõ khi kinh doanh cã lFi vµ gi¶m 50% trong 3 năm tiếp theo; ... Sau thời gian h−ởng các mức thuế suất −u đFi thì các dự án đều ph¶i nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp víi møc thuÕ suÊt 25%. Các dự án BOT đ−ợc h−ởng mức thuế 10% trong suốt thời gian hoạt động cña dù ¸n. C¸c dù ¸n trong KCN, KCX ®−îc h−ëng c¸c −u ®Fi thuÕ ë møc 10%, 15% trong thêi h¹n 8, 4 vµ 2 n¨m kÓ tõ khi kinh doanh cã lFi tïy tõng tr−êng hîp doanh nghiÖp kü thuËt cao hoÆc theo tû lÖ xuÊt khÈu. ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cã thÓ ®−îc hoµn l¹i khi doanh nghiÖp sö dụng lợi nhuận để tái đầu t−. 3.3.4.2 ThuÕ chuyÓn lîi nhuËn ra n−íc ngoµi Tr−íc th¸ng 1 n¨m 2004, nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi ph¶i nép thuÕ chuyÓn lîi nhuËn ra n−íc ngoµi víi møc 3%, 5% vµ 7% tuú tõng dù ¸n. ThuÕ suÊt nµy ®−îc miÔn trõ b¾t ®Çu tõ th¸ng 1/2004 ..

(141) 141 3.3.4.3 ThuÕ nhËp khÈu Điều 47 Luật ĐTNN quy định rõ về thực hiện thuế xuất nhập khẩu nh−: máy mãc ph−¬ng tiÖn vËn t¶i n»m trong d©y chuyÒn c«ng nghÖ nhËp khÈu vµo ViÖt nam để tạo tài sản cố định khi thành lập doanh nghiệp đ−ợc miễn thuế nhập khẩu. Trong tr−ờng hợp doanh nghiệp mở rộng quy mô dự án, thay thế, đổi mới c«ng nghÖ còng ®−îc miÔn thuÕ nhËp khÈu. Các dự án đầu t− vào các vùng thuộc địa bàn khó khăn cũng đ−ợc −u đFi hoÆc miÔn thuÕ nhËp khÈu. 3.3.4.4 ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT) Doanh nghiệp có vốn ĐTNN cũng đ−ợc miễn thuế VAT đối với hàng hoá tạo tài sản cố định. Đối với dự án đầu t− vào khu KTM, thì mọi hàng hoá dịch vụ tiªu thu trong khu phi thuÕ quan kh«ng chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng. 3.3.5. ChÝnh s¸ch qu¶n lý vèn, tiÒn tÖ vµ tû gi¸ hèi ®o¸i 3.3.5.1. ChÝnh s¸ch qu¶n lý vèn Cïng víi c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý tµi chÝnh kh¸c, ViÖt Nam thùc hiÖn chÝnh s¸ch kiÓm so¸t vèn chÆt chÏ. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, viÖc tù do hãa giao dÞch vèn b¾t ®Çu ®−îc thùc hiÖn. B¾t ®Çu tõ më cöa ngo¹i th−¬ng, níi láng kiÓm so¸t lîi nhuËn chuyÓn ra n−íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn §TNN vµ gÇn ®©y lµ viÖc cho phÐp c¸c nhµ §TNN ®−îc mua tr¸i phiÕu chÝnh phñ víi khèi l−îng vµ gi¸ trÞ kh«ng h¹n chÕ, mua 49% cæ phÇn cña doanh nghiÖp vµ 30% cæ phÇn cña ng©n hµng. Luồng vốn ĐTNN tăng mạnh trong mấy năm qua đF tác động đáng kể đến nền kinh tế và áp lực tăng giá của tiền đồng, lạm phát, tỷ giá và tính thanh khoản cña thÞ tr−êng vµ cña c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i. 3.3.5.2. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®−îc thùc hiÖn víi mét sè c«ng cô nh−: tû lÖ d÷ tr÷ b¾t buéc vµ lFi suÊt c¬ bÈn ®F ®−îc chÝnh phñ ViÖt Nam víi c¬ quan trùc tiÕp qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh lµ Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam thùc hiÖn trong thêi gian qua. Tõ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ theo kiÓu kÕ ho¹ch hãa, vµo ®Çu nh÷ng n¨m 90, cïng víi sù.

(142) 142 đổi mới hệ thống ngân hàng nhà n−ớc tách từ 1 hệ thống thành 2 hệ thống ngân hµng nhµ n−íc vµ c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ngµy cµng cã những thay đổi linh hoạt hoạt và phù hợp dần với hiện trạng của nền kinh tế. Trong giai ®o¹n 2001-2007, ViÖt Nam ®F thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ níi láng víi viÖc më réng t¨ng tr−ëng tÝn dông trong n¨m 2006-2007, t¨ng m¹nh cung tiền để mua vào ngoại tệ trong 6 tháng đầu năm 2007 đF góp phần tăng tr−ởng GDP và tác động tích cực đến sự phát triển của thị tr−ờng chứng khoán, góp phần thu hót dßng vèn FII tõ n−íc ngoµi. Trong giai ®o¹n nµy møc t¨ng cung tiÒn b×nh quân là 28,1%/ năm, còn 3 năm 2005-2007 đF lên đến 34%/năm Từ cuối năm 2007, nền kinh tế Việt Nam chịu sự tác động của khủng ho¶ng tµi chÝnh thÕ giíi vµ nh÷ng bÊt æn vÜ m« trong néi t¹i cña nÒn kinh tÕ nh− l¹m ph¸t t¨ng cao, th©m hôt c¸n c©n th−¬ng m¹i lín, ChÝnh phñ ®F sö dông chÝnh sách tiền tệ là công cụ chính để điều tiết nền kinh tế thể hiện qua việc Chính phủ chỉ đạo Ngân hàng Nhà n−ớc điều chỉnh tăng lFi suất cơ bản từ 7,5% lên 14%, t¨ng dù tr÷ b¾t buéc, th¾t chÆt tÝn dông, ph¸t hµnh tr¸i phiÕu kh«ng ®−îc chiÕt khấu buộc các ngân hàng th−ơng mại phải mua để thu tiền từ l−u thông về. Tuy nhiªn, do sù thiÕu kinh nghiÖm vµ cßn nhiÒu lóng tóng trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tr−íc sù ph¸t triÓn nhanh cña nÒn kinh tÕ vµ sù bïng ph¸t cña luång vốn FDI cũng nh− FII, những biện pháp Chính phủ thực hiện đF dẫn đến tình tr¹ng thiÕu thanh kháan trÇm träng cña c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i vµ lµm ¶nh h−ởng đến sản xuất cũng nh− thu hút vốn FDI và FII vào Việt Nam. Từ cuối quý 3 năm 2008, để thực hiện ngăn chặn nguy cơ giảm phát của nÒn kinh tÕ, ChÝnh phñ ®F gi¶m dÇn lFi suÊt c¬ b¶n xuèng 8,5%, gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc, t¨ng cung tiÒn cho l−u th«ng,… Víi nh÷ng viÖc sö dông ngµy cµng nhuần nhuyễn, linh hoạt chính sách tiền tệ để điều hành nền kinh tế, những tháng cuối năm 2008, Chính phủ đF thành công trong việc ngăn chặt đà tăng tr−ởng của lạm phát, giảm thâm hụt cán cân th−ơng mại, tạo sự ổn định dần cho nền kinh tế. 3.3.5.3. ChÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i Ngân hàng Nhà n−ớc Việt Nam duy trì tỷ giá VNĐ và USD cố định bằng việc quy định tỷ giá tham khảo hàng ngày và các giao dịch của ngân hàng th−ơng.

(143) 143 mại phải giao động xung quanh tỷ giá đó. Theo diễn biễn thực tế của thị tr−ờng thì tỷ giá tham khảo cùng biên độ giao động cũng đ−ợc điều chỉnh ngày một th−ờng xuyên và tiến dần đến giá trị thực của đồng tiền. Chính sách tỷ giá cố định và định giá tiền đồng thấp giúp cho tăng tr−ởng xuất khẩu góp phần thu hút các doanh nghiệp ĐTNN đầu t− và sản xuất hàng xuất khẩu. Biên độ giao động cũng đ−ợc thay đổi tăng dần, hiện nay là +/- 3% so với giá tham khảo của Ngân hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam. Trong năm 2008, với tác động của khủng hoảng tài chính thế giới, thâm hôt c¸n c©n thanh to¸n, tû gi¸ hèi ®o¸i cña ViÖt Nam ®F cã thêi kú cã nh÷ng biÕn động mạnh. Tuy nhiên, do Chính phủ đF có biện pháp kịp thời, phù hợp nên đF khống chế đ−ợc sự mất giá của đồng Việt Nam, đảm bảo sự ổn định về tỷ giá trong n−íc. 3.3.6. Nhóm chính sách tác động đến thu hút FII 3.3.6.1. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ tr−êng chøng kho¸n Thu hút FDI đóng góp cho ngành công nghiệp sản xuất, tăng kim ngạch xuất khẩu và tạo công ăn việc làm cho ng−ời Việt Nam nh−ng lại không tác động tíi c¸c doanh nghiÖp trong n−íc, cßn thu hót FII cã thÓ gióp cho doanh nghiÖp trong n−íc t¨ng nguån vèn vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh. Do vËy, thu hót FII rất quan trọng đối với các doanh nghiệp trong n−ớc đang thiếu vốn. Việc thu hút FII chủ yếu thông qua thị tr−ờng chứng khoán là kênh huy động vốn ĐTNN quan träng cña ViÖt Nam. Để thực hiện phát triển thị tr−ờng, trong thời gian qua nhiều quy định đF đ−ợc ban hành nh− : Nghị định 38/2003/NĐ-CP về việc chuyển đổi một số doanh nghiệp đầu t− n−ớc ngoài sang hoạt động theo hình thức công ty cổ phần để tạo cơ sở pháp lý nhằm đa dạng hóa hình thức đầu t− n−ớc ngoài, mở thêm kênh mới để thu hút nguồn vốn này. Quyết định 146/2003/QĐ-TTg về việc góp vèn, mua cæ phÇn cña nhµ §TNN trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. N¨m 2006, Luật Chứng khoán ra đời đF tạo ra một khung pháp lý nhằm quản lý và phát triển thị tr−ờng hiệu quả nhất. Các quy định hạn chế tỷ lệ nắm giữ nắm giữ vốn điều lệ.

(144) 144 trong c¸c doanh ViÖt Nam cæ phÇn ho¸ trong c¸c lÜnh vùc ®Çu t− kh«ng cã ®iÒu kiện đ−ợc tăng lên từ 30% đến 49% vốn điều lệ vào tháng 10 năm 2005. Tỷ lệ nµy trong t−¬ng lai sÏ ®−îc më réng h¬n n÷a víi dù kiÕn më thªm “room” cho c¸c nhµ §TNN cña chÝnh phñ ViÖt Nam. Thùc hiÖn c¸c cam kÕt khi ViÖt Nam gia nhËp WTO, nhiÒu h¹n chÕ vÒ së h÷u vèn cña c¸c nhµ ®Çu t− trong c¸c lÜnh vùc cã ®iÒu kiÖn còng ®−îc níi láng. Trong lÜnh vùc ng©n hµng, tû lÖ n¾m gi÷ cæ phÇn cña c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi đF đ−ợc tăng lên từ 20% lên 30% vào đầu năm 2007 (nghị định 69/2007/NĐ-CP). Trong đó, tỷ lệ nắm giữ vốn một nhà đầu t− chiến l−ợc n−ớc ngoài cũng đ−ợc tăng từ 10% lên 15% và t−ơng lai gần là 20%. Do đó, nhiều ngân hàng n−ớc ngoài đF ký hợp đồng hợp tác với các ngân hàng Việt Nam để chuẩn bị sẵn cho kÕ ho¹ch t¨ng cæ phÇn së h÷u nh− Standard Chartered Bank cña Anh mua cæ phÇn cña Techcombank; Duchest Bank mua cæ phÇn cña Habubank. Víi nh÷ng chÝnh s¸ch ®F thùc hiÖn, thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam tõ năm 2005 đến nay đF có những b−ớc phát triển mạnh cả về chỉ số chứng khoán, số l−ợng các công ty niêm yết và nhà đầu t−. Trong đó, số l−ợng các nhà đầu t− n−ớc ngoài chiếm một tỷ trọng đáng kể. §Õn th¸ng 3/2008 cã kho¶ng 1.700 nhµ §TNN víi l−îng n¾m gi÷ h¬n 30% cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty niªm yÕt vµ mét l−îng lín tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu ng©n hµng, c¸c c«ng ty vµ kho¶ng 23 quü ®Çu t− n¾m gi÷ kho¶ng 2,3 tû USD. Tuy nhiªn, tõ quý 2 n¨m 2008 trë ®i, t×nh h×nh khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi ngµy cµng trầm trọng và kinh tế Việt Nam có nhiều biến động mạnh đF tác động đến thị tr−ờng chứng khoán Việt Nam tạo ra những đợt sụt giảm giá liên tục. 3.3.6.2. ChÝnh s¸ch cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n−íc HiÖn ViÖt Nam cã kho¶ng trªn 6.000 doanh nghiÖp nhµ n−íc. N¨m 1992, ChÝnh phñ b¾t ®Çu thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc. C¸c doanh nghiệp thực hiện cổ phần hoá đ−ợc h−ởng nhiều chính sách −u đFi đối với doanh nghiệp cũng nh− với ng−ời lao động. Theo quy định, doanh nghiệp sẽ đ−ợc miễn 100% thuế thu nhập doanh nghiệp.

(145) 145 trong vòng từ 3-5 năm sau khi hoàn thành cổ phần hoá và sau đó là 50% trong vßng 2-3 n¨m tuú theo tõng ngµnh nghÒ. Việc chuyển đổi doanh nghiệp nhà n−ớc thành công ty cổ phần không nh÷ng ®F gãp phÇn b¶o toµn ®−îc nguån vèn cña nhµ n−íc mµ cßn lµm t¨ng tû suất lợi nhuận trên đồng vốn. Các doanh nghiệp hoạt động năng động và tự chủ h¬n trong kinh doanh. Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ ®F thu hót réng rFi nguån vèn cña cả doanh nghiệp, ng−ời lao động và ngoài xF hội, nhờ đó doanh nghiệp có vốn đầu t−, đổi mới công nghệ và mở rộng hoạt động sản xuất, kinh doanh. Đặc biệt khi thÞ tr−êng chøng kho¸n b¾t ®Çu ph¸t triÓn, viÖc cæ phÇn ho¸ cßn gióp cho c¸c doanh nghiệp dễ dàng trong việc huy động vốn. Đồng thời cổ phần hoá doanh nghiÖp còng t¹o thªm hµng hãa cho thÞ tr−êng chøng kho¸n, gãp phÇn thóc ®Èy thÞ tr−êng ph¸t triÓn m¹nh mÏ. §Õn nay ®F cã kho¶ng 3.000 doanh nghiÖp ®F ®−îc cæ phÇn ho¸, tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ ®ang ®−îc ChÝnh phñ thóc ®Èy m¹nh mÏ. Ngµy 29/12/2006, Thñ t−ớng đF ký quyết định danh sách 53 tập đoàn và tổng công ty lớn của nhà n−ớc sẽ cổ phần hoá trong giai đoạn 2007 - 2010. Dự kiến đến năm 2010 sẽ hoàn thµnh viÖc cæ phÇn hãa tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc ®−îc ®−a vµo danh s¸ch thùc hiÖn cæ phÇn hãa. 3.3.7. ChÝnh s¸ch c¶i thiÖn m«i tr−êng ®Çu t− 3.3.7.1. Chính sách cải cách hành chính trong thẩm định và cấp giấy phép ®Çu t− Thực hiện chính sách “một cửa” trong việc thẩm định và cấp giấy phép ®Çu t− cho c¸c dù ¸n cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi nh»m gi¶m bít c¸c thñ tôc hành chính đối với nhà đầu t−. Thực hiện giảm dần thời gian thẩm định và cấp giÊy phÐp. Theo LuËt ®Çu t− chung, c¸c dù ¸n ®Çu t− n−íc ngoµi cã vèn ®Çu t− d−íi 300 tỷ đồng chỉ cần đăng ký đầu t− và giấy chứng nhận đăng ký sẽ đ−ợc nhận trong vòng 15 ngày. Đối với những dự án trên 300 tỷ đồng thì phải có sự thẩm tra ®Çu t−, thêi gian thÈm tra chØ kÐo dµi tõ 30-45 ngµy..

(146) 146 Hiện nay việc phân cấp trong cấp giấy phép đF đ−ợc thực hiện triệt để. Chính phủ đ−a toàn bộ việc cấp giấy phép về cho các địa ph−ơng. Việc phân cấp này đF góp phần tạo nên sự cạnh tranh thu hút đầu t− giữa các địa ph−ơng. §Þa ph−¬ng nµo cã thñ tôc hµnh chÝnh gän nhÑ vµ hîp lý sÏ thu hót ®−îc nhiÒu nhµ ®Çu t−. TØnh VÜnh Phóc, B×nh D−¬ng lµ ®iÓn h×nh trong thu hót c¸c nhµ ®Çu t− tõ c¸c tËp ®oµn ®a quèc gia lín nhê viÖc thùc hiÖn c¸c thñ tôc hµnh chÝnh gän nhÑ vµ m«i tr−êng ®Çu t− hÊp dÉn. 3.3.7.2. ChÝnh s¸ch chèng tham nhòng Gièng nh− Trung Quèc vµ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c, tham nhòng ë ViÖt Nam ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh theo sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−ờng và đF trở thành “quốc nạn”. Tham nhũng ở Việt Nam đF đến tình trạng tham nhòng thµnh c¶ hÖ thèng, d−íi mäi h×nh thøc vµ diÔn ra ë kh¾p mäi lÜnh vùc kinh tÕ, xF héi. Thêi gian qua ®F cã nhiÒu vô tham nhòng lín ®−îc phanh phui đ−a ra pháp luật, nh−ng theo ý kiến của nhiều nhà lFnh đạo và chuyên gia thì tham nhòng ë ViÖt Nam cßn “Èn hiÖn” cßn nhiÒu h¬n c¸i ®F lé ra. C¸i lé ra th× dÔ thÊy nh−ng cßn “nh÷ng t¶ng b¨ng ch×m” th× ch−a khui ra vµ xö lý ®−îc. Tình trạng tham nhũng đF đem đến những ảnh h−ởng tiêu cực lớn cho sự phát triển kinh tế và xF hội của đất n−ớc, đặc biệt ảnh h−ởng mạnh đến môi tr−êng ®Çu t− lµm cho nhiÒu nhµ §TNN ngÇn ng¹i khi cã kÕ ho¹ch ®Çu t− vµo ViÖt Nam. Theo mét cuéc ®iÒu tra vÒ tham nhòng cña ban Néi chÝnh Trung −¬ng vµo n¨m 2005, 10 lÜnh vùc bÞ bÇu chän tham nhòng phæ biÕn nhÊt gåm: - Cơ quan địa chính, nhà đất. - H¶i quan vµ c¬ quan qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu. - C«ng an giao th«ng. - C¬ quan, c¸n bé tµi chÝnh, c¸n bé thuÕ. - Cơ quan quản lý và các đơn vị trong ngành xây dựng. - C¬ quan cÊp phÐp x©y dùng.

(147) 147 - Y tÕ - C¬ quan kÕ ho¹ch vµ ®Çu t− - Cơ quan quản lý và các đơn vị kinh tế trong ngành giao thông - C«ng an kinh tÕ §Ó lµm minh b¹ch vµ trong s¹ch m«i tr−êng ®Çu t−, gÇn ®©y chÝnh phñ ®F ®−a ra các quy định và các biện pháp cụ thể để loại trừ tình trạng tham nhũng này nh−: - Thành lập ban chỉ đạo Trung −ơng về chống tham nhũng. - Quy định các địa ph−ơng, các bộ ngành phải có báo cáo định kỳ về việc điều tra phát hiện và xử lý tham nhũng tại địa ph−ơng mình. - C«ng khai c¸c th«ng tin vÒ tham nhòng trªn c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin đại chúng. 3.3.8. Chính sách đất đai 3.3.8.1. Về sở hữu đất đai ở Việt Nam, đất đai là tài sản quốc gia thuộc sở hữu toàn dân. Vì vậy, bất kể ng−ời Việt Nam hay các nhà đầu t− n−ớc ngoài đều không có quyền sở hữu mà chỉ có quyền sử dụng đối với đất đai. Quyền sử dụng của các nhà đầu t− n−ớc ngoài là thuê đất hoặc nhận vốn góp từ các nhà đầu t− trong n−ớc. Việc cho thuê đất căn cứ vào dự án đF đ−ợc cơ quan Nhà n−ớc có thẩm quyền xét duyệt theo LuËt ®Çu t−. 3.3.8.2. Về thời gian giao và cho thuê đất Luật đất đai năm 1993 hạn chế thời gian thuê đất đối với các nhà đầu t− n−ớc ngoài bằng thời hạn thực hiện dự án theo giấy phép. Đến luật đất đai năm 2003, thời hạn sử dụng đất vẫn không quá 50 năm trừ một số dự án đầu t− vào những vùng đặc biệt khó khăn và thu hồi vốn chậm là 70 năm. Tuy nhiên, khi hết thời hạn, ng−ời sử dụng đất đ−ợc xem xét gia hạn sử dụng nếu có nhu cầu tiếp tôc sö dông. 3.3.8.3. Quyền và nghĩa vụ của ng−ời sử dụng đất So với các Luật đất đai năm 1987, 1993, sửa đổi bổ sung năm 1998 và 2001, Luật năm 2003 có b−ớc chuyển đáng kể trong mở rộng hạn chế về đất đai.

(148) 148 đối với các nhà đầu t− n−ớc ngoài. Luật đF mở rộng đối t−ợng đ−ợc xây dựng và kinh doanh nhà ở đối với tổ chức và cá nhân ng−ời n−ớc ngoài. Tạo môi tr−ờng bình đẳng giữa ng−ời trong n−ớc và ng−ời n−ớc ngoài. 3.3.8.4. Về miễn giảm tiền thuê đất, mặt n−ớc, mặt biển Các nhà ĐTNN đ−ợc miễn, giảm tiền thuế đất khi đầu t− vào những khu vùc khuyÕn khÝch ®Çu t− nh− KCN, KCX, khu KTM, miÒn nói, vïng s©u, vïng có điều kiện kinh tế xF hội khó khăn. Theo quy định mới các doanh nghiệp BOT đ−ợc miễn tiền thuê đất trong thời gian thực hiện dự án. 3.3.8.5. Ưu đei về sử dụng đất áp dụng chính sách một giá đối với các nhà đầu t− thuê đất trực tiếp từ Ban quản lý KCNC. Nhà đầu t− đ−ợc quyền thế chấp giá trị quyền sử dụng đất và các tài sản gắn liên với đất trong thời gian thuê để vay vốn từ các tổ chức tín dụng. Nhà đầu t− thực hiện dự án nghiên cứu công nghệ cao hoặc đào tạo nhân lực khoa học - công nghệ cao đ−ợc miễn tiền thuê đất ( QĐ số 53/2004-Ttg về một số chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t− vµo khu CNC). 3.3.9. Chính sách lao động Chính sách lao động của Việt Nam đối với đầu t− n−ớc ngoài đ−ợc thể hiện qua Luật Đầu t− n−ớc ngoài tại Việt Nam, Bộ Luật lao động năm 1994 và năm 2002 vµ c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn liªn quan ®F ®−îc ban hµnh. 3.3.9.1. Về tuyển dụng lao động Theo quy định của luật, công dân Việt Nam đ−ợc −u tiên tuyển dụng vào các xí nghiệp có vốn n−ớc ngoài. Đối với những công việc có đòi hỏi kỹ thuật cao mà lao động Việt Nam ch−a đáp ứng đ−ợc thì xí nghiệp đ−ợc tuyển ng−ời n−íc ngoµi. Tr−ớc năm 1996, các doanh nghiệp n−ớc ngoài đều phải tuyển dụng lao động Việt Nam thông qua các công ty tuyển dụng lao động của Việt Nam. Quy định này cũng gây khó khăn cho doanh nghiệp khi muốn tuyển dụng lao động kỹ thuật cao. Sau này, quy định về tuyển dụng lao động đF đ−ợc nới lỏng, một số doanh nghiệp có quyền đ−ợc tự tuyển dụng lao động..

(149) 149 3.3.9.2. Về đào tạo tay nghề Lao động Việt nam, nhất là lao động phổ thông ngày càng đ−ợc chú trọng trong việc đào tạo tay nghề phục vụ cho nhu cầu lao động của các doanh nghiệp n−ớc ngoài. Tuy nhiên, đến nay số l−ợng lao động đ−ợc đào tạo bài bản ch−a nhiều do đó ch−a đáp ứng đ−ợc nhu cầu về lao động trình độ cao của các doanh nghiÖp n−íc ngoµi. 3.3.10. Các quy định khác Cùng với các quy định trên, hệ thống các văn bản liên quan đến hoạt động đầu t− n−ớc ngoài cũng tiếp tục đ−ợc sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện nh− Bộ Luật lao động, Luật xây dựng, Luật môi tr−ờng, Luật sở hữu trí tuệ, .v.v để tạo ra sự bình đẳng về luật pháp nhằm xây dựng một môi tr−ờng đầu t− minh bạch và hấp dẫn đối với đầu t− n−ớc ngoài. §ång thêi khung ph¸p lý song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng vÒ ®Çu t− tiÕp tôc đ−ợc hoàn thiện nhằm tạo điều kiện thuận lợi để các nhà đầu t− tiếp cận rộng rFi h¬n víi thÞ tr−êng hµng ho¸, dÞch vô vµ ®Çu t− cña ViÖt nam vµ c¶i thiÖn m¹nh mÏ m«i tr−êng ®Çu t− ë ViÖt nam nh−: - Hiệp định th−ơng mại Việt - Mỹ mở ra cơ hội mới cho doanh nghiệp trong n−ớc và doanh nghiệp ĐTNN tiếp cận thị tr−ờng Hoa kỳ và tạo điều kiện để thu hót §TNN vµo c¸c lÜnh vùc cã lîi thÕ xuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng nµy. - C¬ chÕ ph¸p lý ®a ph−¬ng vÒ ®Çu t− còng ®−îc cñng cè, më réng víi việc Chính phủ ký kết Nghị định th− sửa đổi Hiệp định khung về Khu vực đầu t− ASEAN, tham gia Hiệp định khung về hợp tác kinh tế toàn diện ASEAN-Trung Quốc và các Hiệp định t−ơng tự với Nhật bản, Ân độ. - Tích cực triển khai ch−ơng trình hành động về tự do hoá đầu t− và xúc tiÕn ®Çu t− trong khu«n khæ APEC, ASEM, v.v Tãm l¹i: Qua 22 n¨m x©y dùng vµ hoµn thiÖn, khung luËt ph¸p vÒ ®Çu t− n−ớc ngoài tại Việt Nam có những thành công và hạn chế nhất định. Một số đánh gi¸ vÒ chÝnh s¸ch ®Çu t− n−íc ngoµi ë ViÖt Nam ®−îc nªu cô thÓ ë phÇn sau..

(150) 150 3.4. §¸nh gi¸ vÒ chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi cña ViÖt nam thêi gian qua 3.4.1. Nh÷ng thµnh c«ng Những nội dung của Luật Đầu t− n−ớc ngoài và các quy định liên quan là sự thể chế hoá đ−ờng lối, quan điểm đổi mới của Đảng và nhà n−ớc về kinh tế đối ngoại và hợp tác đầu t− với n−ớc ngoài. Qua c¸c thêi kú, LuËt §Çu t− n−íc ngoµi ®−îc hoµn thiÖn dÇn ®F tõng b−íc t¹o dùng khung ph¸p luËt ngµy cµng râ rµng, th«ng tho¸ng vµ thuËn lîi h¬n cho c¸c hoạt động đầu t−, kinh doanh; xoá bỏ dần sự khác biệt giữa đầu t− trong n−ớc và đầu t− n−ớc ngoài để hình thành một khung luật pháp về đầu t− thống nhất và phù hợp với thông lệ quốc tế trên nguyên tắc bình đẳng và cùng có lợi nên đF tạo tâm lý yên t©m cho c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi khi ®Çu t− vµo ViÖt nam. Những nội dung của luật và các quy định về ĐTNN tại Việt nam đ−ợc xây dùng trªn c¬ së häc tËp cña c¸c n−íc kh¸c phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ, xF héi Việt nam và từng b−ớc đáp ứng yêu cầu và thông lệ quốc tế. Vì vậy về cơ bản, pháp luật ĐTNN tại Việt nam đ−ợc cộng đồng nhà ĐTNN đánh giá là t−ơng đối hÊp dÉn. Ph¸p luËt vÒ §TNN ®F ph¸t huy ®−îc mÆt tÝch cùc cña §TNN nh− lµ mét nh©n tè quan träng gãp phÇn t¨ng l−îng vèn ®Çu t−, ®a d¹ng ho¸ c¸c nhµ đầu t− cũng nh− loại hình đầu t−; phát triển, đổi mới công nghệ, mở mang ngành nghề và sản phẩm mới, tạo điều kiện cho một số ngành, địa ph−ơng nâng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt, thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ, gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tế theo h−ớng công nghiệp hoá, hiện đại hoá, phát triển th−ơng mại, du lịch và dịch vụ và tạo điều kiện để Việt nam hội nhập ngày càng sâu vào đời sống kinh tÕ thÕ giíi. ChÝnh phñ còng ®F cã x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p liªn quan đến hoạt động đầu t− nh− Luật th−ơng mại, Luật đất đai, Luật ngân hàng, LuËt b¶o hiÓm. Trong 2 n¨m 2005, 2006 ViÖt Nam ®F thùc hiÖn kh¸ tèt nh÷ng b−íc cÇn thiết về thể chế để gia nhập WTO. Trong thời gian này đF hòan chỉnh và xây.

(151) 151 dùng míi 27 LuËt cho phï hîp h¬n víi nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng còng nh− c¸c cam kÕt héi nhËp. §¨c biÖt, viÖc ban hµnh, thùc thi LuËt Doanh nghiÖp, LuËt §Çu t− n¨m 2005 gãp phÇn c¶i thiÖn m«i tr−êng ®Çu t−, kinh doanh ë ViÖt nam. Cã thÓ nãi: Trong thêi gian qua, ph¸p luËt vÒ ®Çu t− n−íc ngoµi ®w lµ bé phận quan trọng của pháp luật Việt nam, góp phần đắc lực vào sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập kinh tế quốc tế của đất n−ớc (Bộ tr−ởng T− ph¸p Hµ Hïng C−êng - Héi nghÞ Tæng kÕt 20 n¨m §Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt nam - ngµy 24/1/2008 t¹i Hµ néi). T¹o nªn thµnh c«ng trong thu hót §TNN vµo ViÖt Nam trong thêi gian quan còn phải kể đến chỉ đạo kịp thời, phù hợp của Chính phủ đối với chính sách tài chính, tiền tệ kịp thời đối phó với những tình huống khó khăn của nền kinh tế khi chÞu ¶nh h−ëng cña khñng ho¶ng tµi chÝnh thÕ giíi lµm cho l¹m ph¸t t¨ng mạnh và cán cân th−ơng mại thâm hụt lớn. Thành công của những chính sách đó lµ l¹m ph¸t trong nh÷ng th¸ng cuèi n¨m 2008 gÇn nh− kh«ng t¨ng mµ cßn gi¶m nên đF tạo đ−ợc sự ổn định cho thị tr−ờng tài chính tiền tệ trong n−ớc cũng nh− sự ổn định của nền kinh tế. Ngoài ra, cùng với chính sách của chính phủ, các địa ph−ơng trong n−ớc cũng chủ động, tích cực có các chính sách, biện pháp thông thoáng về hành chÝnh, −u ®Fi vÒ tµi chÝnh, t¹o dùng c¬ së h¹ tÇng vµ m«i tr−êng ®Çu t− hÊp dÉn để thu hút và quản lý dòng vốn ĐTNN vào địa ph−ơng mình. Kết quả là đến cuối năm 2008, toàn bộ 64 tỉnh thành phố đều có các dự án có vốn ĐTNN thực hiện ®Çu t−. 3.4.2. Nh÷ng tån t¹i, h¹n chÕ cña hÖ thèng chÝnh s¸ch ®Çu t− n−íc ngoµi cña ViÖt Nam Qua viÖc nghiªn cøu thùc tr¹ng vÒ chÝnh s¸ch thu hót §TNN cña ViÖt Nam, tác giả luận án xin đề cập đến một số hạn chế trong hệ thống luật pháp về §TNN còng nh− viÖc thùc thi c¸c chÝnh s¸ch thu hót §TNN cña ViÖt Nam trong thời gian qua, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm giải quyết các tồn tại, phát huy hiÖu qu¶ tèi ®a cña c¸c chÝnh s¸ch thu hót vèn §TNN mµ ViÖt Nam ®F ban hµnh..

(152) 152 3.4.2.1. HÖ thèng luËt ph¸p ch−a minh b¹ch, thi hµnh luËt ch−a nghiªm Trong thêi gian qua, ChÝnh phñ ®F th−êng xuyªn theo dâi t×nh h×nh thùc tế, kịp thời kiến nghị để sửa đổi, bổ sung Luật Đầu t− n−ớc ngoài cũng nh− các Nghị định, Thông t− liên quan đến lĩnh vực ĐTNN nhằm tạo một môi tr−ờng luật pháp thông thoáng để khuyến khích các nhà ĐTNN. Tuy nhiên, các chính sách ch−a thật đồng bộ, văn bản pháp quy ban hành chậm và ch−a đủ mức cụ thể và th−ờng không có lộ trình tr−ớc về những thay đổi do đó gây khó khăn trong quá trình dự đoán, dự báo của nhà đầu t− nên trong nhiều tr−ờng hợp làm đảo lộn ph−ơng án kinh doanh và gây thiệt hại cho họ. Sự minh bạch và đơn giản hoá hệ thống luật pháp còn yếu nhiều so với Trung Quốc vµ mét sè n−íc ASEAN. §Æc biÖt lµ c¸c chÝnh s¸ch vÒ thuÕ, thñ tôc h¶i quan, qu¶n lý ngo¹i tÖ, thñ tôc xuÊt nhËp khÈu cßn nhiÒu v−íng m¾c. ViÖc thi hµnh ph¸p luËt, chÝnh s¸ch kh«ng nhÊt qu¸n, tuú tiÖn. Mét sè v¨n bản h−ớng dẫn của các bộ, ngành, địa ph−ơng có xu h−ớng xiết lại, thêm nhiều quy trình dẫn đến tình trạng “trên thoáng, d−ới chặt”, thậm chí chồng chéo, thiếu thống nhất gây khó khăn cho hoạt động của các doanh nghiệp có vốn ĐTNN. Thực thi Luật tuỳ thuộc vào các cơ quan địa ph−ơng hoặc các quan chức nhµ n−íc cÊp d−íi. VÝ dô: c¸c nh©n viªn h¶i quan ë c¸c c¶ng biÓn kh¸c nhau cã thÓ ¸p dông thuÕ suÊt kh¸c nhau cho cïng mét lo¹i hµng ho¸. Hệ thống pháp luật về ĐTNN ch−a phát huy hết vai trò là công cụ định h−ớng thu hút đầu t−. Cơ chế chính sách thu hút ĐTNN còn chậm, ch−a đồng bộ. Cơ chế khuyến khích đầu t− ch−a thật sự hấp dẫn và thích ứng đối với từng vùng khác nhau. Các biện pháp khuyến khích và bảo đảm đầu t− trong một số lĩnh vực ch−a đủ sức hấp dẫn. Điều này một mặt không tạo điều kiện để Việt nam thu hút ĐTNN vào những lĩnh vực và địa bàn trọng điểm, mặt khác đF gây khó khăn lúng tóng cho c¬ quan nhµ n−íc trong viÖc xÐt duyÖt dù ¸n vµ lµm cho nhµ §TNN mất nhiều chi phí, thời gian cho việc xác định cơ hội đầu t−. Nhiều quy định không thể hiện đ−ợc tính minh bạch do có nhiều nội dung không đủ rõ ràng để điều khiển các hành vi kinh tế, cũng nh− trong một số.

(153) 153 tr−ờng hợp thiếu nhất quán, nhiều quy định ban hành sau còn có nội dung khác, thậm chí đối lập với quy định ban hành tr−ớc hoặc quy định của ngành này chồng chéo ngành khác làm cho các doanh nghiệp không xác định đ−ợc đâu là quy định ph¶i tu©n theo. Một số thủ tục liên quan đến việc triển khai dự án nh− : thủ tục về thuê đất, giải phóng mặt bằng, xây dựng, xuất nhập khẩu, hải quan còn nhiều phiền hà vµ chËm ®−îc c¶i tiÕn. T×nh h×nh nµy cïng víi nh÷ng hµnh vi s¸ch nhiÔu, tiªu cùc cña mét sè viªn chøc ®F lµm biÕn d¹ng c¸c chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch cña nhµ n−íc vµ lµm n¶n lßng nhµ ®Çu t−. Những điều này tạo nên sự không ổn định của môi tr−ờng pháp lý, từ đó h×nh thµnh t©m lý kh«ng yªn t©m cña nhµ ®Çu t−. Bên cạnh đó, việc thi hành pháp luật cũng không nghiêm túc. Công tác qu¶n lý cña c¸c ngµnh c¸c cÊp liªn quan cã n¬i cßn tuú tiÖn, kh«ng tu©n thñ quy định chung. Thời gian qua khi nghe các nhà đầu t− phàn nàn, Việt nam mới thay đổi một chút, tuy có thoáng hơn nh−ng vẫn ch−a thực sự hấp dẫn, ch−a đi đ−ợc vào lòng ng−ời. Vấn đề đặt ra hiện nay là “sân chơi” ch−a bình đẳng, từ lời nói đến hành động cụ thể còn khoảng cách khá xa, quan niệm trong làm ăn kinh tế là “hai bªn cïng cã lîi” trªn thùc tÕ cßn e dÌ. V× vËy, cÇn ph¶i thõa nhËn mét thùc tế rằng: mục đích của các nhà đầu t− là tối đa hoá lợi nhuận, nếu không thấy có lợi thì ng−ời ta không đến, không đầu t−. Có sự hấp dẫn ở mặt này nh−ng lại cản trở khó khăn ở mặt khác, không đồng bộ, nhất quán thì sẽ làm cho các nhà đầu t− e ngại. Do vậy đF đến lúc, cần có một hệ thống chính sách đồng bộ và loại bỏ mäi c¶n trë trong qu¸ tr×nh thu hót §TNN 3.4.2.2. Chính sách quy hoạch đầu t− theo địa ph−ơng cũng nh− từng ngành ch−a hîp lý vµ cßn nhiÒu bÊt cËp Bộ Kế hoạch và Đầu t− đF phối hợp với các ngành địa ph−ơng xây dựng và công bố danh mục dự án kêu gọi FDI, nh−ng từng ngành, từng địa ph−ơng ch−a cã quy ho¹ch cô thÓ vÒ hîp t¸c ®Çu t− n−íc ngoµi trªn c¬ së quy ho¹ch c¬ cÊu đầu t− tổng thể dẫn đến hiện t−ợng chồng chéo, trùng lắp trong đầu t−..

(154) 154 Cơ cấu ĐTNN từng địa ph−ơng đ−ợc hình thành tuỳ thuộc vào mục tiêu phát triển kinh tế, xF hội do chính quyền cấp tỉnh và thành phố đề ra, ch−a quan tâm đầy đủ đến kinh tế của vùng - lFnh thổ. Do vậy, ch−a có sự liên kết của nhiều tØnh, thµnh phè trong mét khu vùc, lµm cho hiÖu qu¶ kinh tÕ - xF héi cña c¸c dù ¸n kh«ng cao. §Çu t− n−íc ngoµi vÉn chñ yÕu tËp trung vµo mét sè ngµnh sö dụng nhiều lao động nh− dệt may, thuỷ sản, nông sản ch−a chế biến còn đóng gãp vµo c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao nh− ®iÖn tö, c¬ khÝ chÝnh x¸c th× cßn thÊp. Tính đến tháng 3/2007, số l−ợng các dự án ĐTNN vào công nghiệp dầu khí mới chỉ có 30 dự án với tổng vốn đầu t− là 2,1 tỷ USD, trong khi đó thì vào các ngành công nghiệp nhẹ (chủ yếu là dệt may, giày dép) có đến 1026 dự án với tổng vốn ®Çu t− 10,4 tû USD. Đối với mục đích xuất khẩu thì các doanh nghiệp có vốn ĐTNN chủ yếu tËp trung vµo thÞ tr−êng trong n−íc. Gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp nµy th−ờng nhỏ hơn rất nhiều so với giá trị nhập khẩu. Tốc độ tăng xuất khẩu của họ chØ kho¶ng 20% thÊp h¬n so víi c¸c doanh nghiÖp trong n−íc lµ 31%. MÆc dï ®F có những chính sách −u đFi lớn đối với những dự án có tỷ lệ xuất khẩu cao nhằm định h−ớng các doanh nghiệp có vốn ĐTNN vào xuất khẩu. Nh−ng trên thực tế, mục đích của các nhà ĐTNN khi thực hiện đầu t− vào Việt Nam chính là khai thác thị tr−ờng Việt Nam để thu lợi nhuận. Do vậy, nhập khẩu để tăng sản xuất không nhằm vào xuất khẩu. Đây là nguyên nhân lâu dài nếu không có định h−ớng mạnh để khắc phục thì sẽ ảnh h−ởng nghiêm trọng đến cán cân th−ơng mại của đất n−ớc. Bên cạnh đó, vốn ĐTNN chủ yếu tập trung ở một số thành phố lớn hoặc các địa ph−ơng có điều kiện kinh tế t−ơng đối phát triển. Vì vậy, chính sách −u đFi đối với ĐTNN nhằm phát triển một số khu vực có điều kiện kinh tế khó khăn kh«ng ph¸t huy ®−îc hiÖu qu¶. Lý do nµy lµ do c¸c khu vùc ch−a ph¸t triÓn th× c¬ sở hạ tầng và xF hội còn kém, các doanh nghiệp sẽ không có đủ điều kiện để đạt đ−ợc mục đích thu lợi nhuận cao nên sẽ không muốn đầu t−..

(155) 155 3.4.2.3. ChÝnh s¸ch thu hót vµ qu¶n lý c«ng nghÖ cao ch−a ph¸t huy ®−îc hiÖu qu¶ Trong thêi gian qua, ViÖt Nam còng ®F cã nh÷ng chÝnh s¸ch nh»m thu hót nguån c«ng nghÖ cao tõ c¸c n−íc ph¸t triÓn. ViÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch thu hút và quản lý đối với công nghệ cao đF đạt đ−ợc một số kết quả nhất định. Nhìn chung c«ng nghÖ ®−îc sö dông trong c¸c doanh nghiÖp §TNN th−êng cao h¬n mÆt b»ng c«ng nghÖ cïng ngµnh vµ cïng lo¹i s¶n phÈm ë ViÖt Nam. Tuy nhiªn, việc tiếp nhận công nghệ qua kênh ĐTNN còn là một vấn đề nổi cộm cần có những biện pháp cụ thể để giải quyết nh−: Thứ nhất, mới chỉ kiểm tra đánh giá đ−ợc khoảng 1-2% các thiết bị, máy móc đ−a vào Việt Nam để lắp đặt tại các xí nghiệp có vốn ĐTNN. Từ đó, xảy ra t×nh tr¹ng mét sè nhµ ®Çu t− ®F lîi dông s¬ hë cña ph¸p luËt ViÖt nam, còng nh− sù yÕu kÐm trong kh©u kiÓm tra gi¸m s¸t t¹i c¸c cöa khÈu nªn ®F nhËp vµo ViÖt Nam mét sè m¸y mãc, thiÕt bÞ cã c«ng nghÖ l¹c hËu, thËm chÝ lµ phÕ th¶i cña c¸c n−íc kh¸c. §ång thêi, trong viÖc nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ lµ gi¸ c¶ ghi trªn hoá đơn th−ờng cao hơn giá bình quân của thị tr−ờng. Do đó, nhiều nhà đầu t− đF t¨ng tû lÖ vèn gãp trong c¸c liªn doanh víi bªn ViÖt Nam h¬n so víi thùc tÕ. §iÒu nµy biÕn ViÖt Nam thµnh n¬i th¶i cña c¸c m¸y mãc, thiÕt bÞ cò cña c¸c c«ng ty n−íc ngoµi. Thø hai, rÊt Ýt cã sù “khuyÕch t¸n“ c«ng nghÖ tõ nh÷ng ngµnh tiÕp nhËn c«ng nghÖ sang c¸c ngµnh kh¸c cña nÒn kinh tÕ. Thø ba, n¨ng lùc tiÕp nhËn c«ng nghÖ cßn yÕu, nguyªn nh©n c¬ b¶n lµ do còn thiếu những chuyên gia kinh tế, kỹ thuật và đội ngũ công nhân có trình độ chuyên môn tốt, tay nghề vững. Bên cạnh đó, rất khó có thể đánh giá chính xác giá trị thực của từng loại công nghệ trong những ngành khác nhau, đặc biệt là nh÷ng ngµnh c«ng nghÖ cao. Do vËy, th−êng ph¶i th«ng qua th−¬ng l−îng theo kiểu mặc cả đến mức hai bên có thể chấp nhận đ−ợc thì ký hợp đồng chuyển giao c«ng nghÖ..

(156) 156 Thø t−, viÖc lùa chän c«ng nghÖ cßn nhiÒu lóng tóng, ch−a cã kÕ ho¹ch vµ quy hoạch tổng thể, đôi khi còn tuỳ tiện hoặc thiếu hiểu biết. 3.4.2.4. Chính sách phát triển các khu chế xuất và khu công nghiệp ch−a đạt hiÖu qu¶ cao Thực hiện nhiều chính sách −u đFi đối với các doanh nghiệp hoạt động trong lÜnh vùc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng còng nh− c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh trong các KCN, KCX về giá thuê đất, thuế suất,... Tuy nhiên, hoạt động của các khu này ch−a phát triển mạnh và đạt hiệu quả. Cụ thể : Nhìn chung, kết quả hoạt động của các KCX và KCN trong thời gian qua ®F gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, t¨ng GDP, t¹o b−íc chuyÓn dÞch c¬ cấu kinh tế theo h−ớng tăng tỷ trọng công nghiệp nhất là để xuất khẩu, góp phần giải quyết việc làm cho ng−ời lao động. Tuy nhiên, hoạt động của các KCN, KCX cũng đặt ra nhiều vấn đề cần quan tâm xử lý để tiếp tục phát triển nh−: - Tiến độ đầu t− xây dựng hạ tầng của các KCX và KCN còn chậm, tình hình cho thuê đất tại các KCN không đồng đều. Trung bình diện tích cho thuê chỉ đạt trên 50%. - Tình hình phát triển và hoạt động của các khu chế xuất và khu công nghiệp đF có những biểu hiện phá vỡ cân đối, thành lập quá nhiều khu công nghiÖp trong khi kh¶ n¨ng thu hót ®Çu t− h¹n chÕ, kh«ng ph¸t huy ®−îc hiÖu qu¶ cña vèn ®Çu t− x©y dùng h¹ tÇng. MÆt kh¸c, viÖc tu©n thñ quy ho¹ch khu c«ng nghiÖp ch−a ®−îc thùc hiÖn hoµn toµn nghiªm tóc. ViÖc bæ sung quy ho¹ch còng nh− chủ tr−ơng thành lập KCN, KCX nhiều khi ch−a đúng theo quy trình, ch−a đánh giá hết khả năng thu hút đầu t− để đảm bảo hiệu quả hoạt động của các khu này. - Nhiều KCN đầu t− rất lớn cho cơ sở hạ tầng nh−ng số l−ợng đất đ−ợc thuê thì rất ít thậm chí có những khu gần nh− là trống. Với tình hình đó, liệu các c«ng ty ViÖt Nam vµ c¸c nhµ §TNN ®Çu t− vµo x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cho c¸c KCN cã thÓ tån t¹i ®−îc trong bao l©u, víi viÖc chØ cã chi mµ kh«ng cã thu. §©y cũng đang là một vấn đề cấp bách mà các cơ quan quản lý nhà n−ớc cần nghiên cøu, xem xÐt..

(157) 157 3.4.2.5. VÒ chÝnh s¸ch −u ®ei tµi chÝnh HÖ thèng chÝnh s¸ch tµi chÝnh hiÖn t¹i ch−a bao qu¸t ®−îc hÕt t×nh h×nh hoạt động của các doanh nghiệp có vốn ĐTNN, đặc biệt trong lĩnh vực thuế. VÒ chÝnh s¸ch −u ®wi thuÕ Việc quy định −u đFi thuế đối với lĩnh vực FDI ch−a hợp lý tạo ra sự cạnh tranh không bình đẳng giữa các doanh nghiệp có vốn ĐTNN với các doanh nghiÖp trong n−íc. HÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ phøc t¹p, trong mét s¾c thuÕ cßn thu chång chÐo, trïng l¾p ch−a phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®a d¹ng, ®a thµnh phÇn vµ ch−a hoµ nhËp víi hÖ thèng thuÕ quèc tÕ. Chính sách thuế bổ sung sửa đổi th−ờng xuyên đáp ứng đ−ợc yêu cầu thực tÕ nh−ng l¹i g©y ra sù thiÕu tin t−ëng vµ yªn t©m ®Çu t− cña c¸c nhµ §TNN. Chính sách hỗ trợ về cân đối và chuyển đổi ngoại tệ ChÝnh phñ ch−a cã chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p cô thÓ trong viÖc hç trî c¸c doanh nghiệp có vốn ĐTNN trong cân đối, chuyển đổi ngoại tệ phục vụ cho sản xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Qu¶n lý cña Ng©n hµng Nhµ n−íc vÒ ngo¹i tÖ chÆt chÏ vµ kh«ng cã nh÷ng hỗ trợ doanh nghiệp về ngoại hối trong quá trình hoạt động của doanh nghiệp. Trong khi đó, thời gian qua hầu hết các doanh nghiệp có vốn ĐTNN đều đang ở giai ®o¹n ®Çu x©y dùng, triÓn khai dù ¸n nªn ®F gÆp nhiÒu khã kh¨n trong ho¹t động kinh doanh khi phải tự cân đối ngoại tệ. 3.4.2.6. Các chính sách cải thiện môi tr−ờng đầu t− ch−a đ−ợc thực thi đầy đủ và đúng Quy định và thực hiện thủ tục trong các khâu thẩm định cấp giấy phép ®Çu t− cßn nhiÒu bÊt cËp Trong nh÷ng n¨m qua, thñ tôc cÊp phÐp ®Çu t− ®F liªn tôc ®−îc c¶i tiÕn mµ quan trọng nhất là việc bổ sung vào Luật Đầu t− n−ớc ngoài chế độ đăng ký cấp giấy phép đầu t− với thủ tục đơn giản. Tuy nhiên, các tiêu chí cấp và từ chối cấp giấy phép vẫn còn ch−a rõ ràng. Thủ tục để có giấy phép đầu t− tuy đ−ợc khuyến khÝch theo h−íng ‘mét cöa”, nh−ng trªn thùc tÕ ph¶i qua “nhiÒu cæng” (Së chñ.

(158) 158 qu¶n, Së KÕ ho¹ch vµ §Çu t−, Së Ngo¹i vô, Së C«ng an, Së Khoa häc - C«ng nghệ - Môi tr−ờng, Cục Thuế, Uỷ ban Nhân dân các địa ph−ơng ...) nhiều khi là nguyªn nh©n lµm n¶n lßng c¸c nhµ ®Çu t−. Quy định về công tác thẩm định dự án đầu t− trong thời gian qua đF đ−ợc chuyển từ ph−ơng pháp thẩm định đơn giản, dập khuôn theo kinh nghiệm thẩm định của các dự án do Nhà n−ớc cấp ngân sách sang thẩm định theo ph−ơng pháp quốc tế. Quy định về quá trình thẩm định dự án đF dần dần đ−ợc cải tiến cả về thủ tục đầu t−, nhất là các dự án đầu t− vào KCN, KCX. Thời gian thẩm định vµ cÊp giÊy phÐp ®F ®−îc rót ng¾n nhiÒu. Tuy nhiªn, c¸c thñ tôc xÐt duyÖt cßn r−ờm rà, nhất là ở khâu xét duyệt của các địa ph−ơng. Thời gian thẩm định ở các địa ph−ơng còn kéo dài. Các vấn đề quan tâm của “hội đồng” thẩm định ở địa ph−ơng gồm đại diện của nhiều ngành gây không ít phiền phức cho các chủ đầu t−. Ngoài ra, công tác thẩm định đầu t− còn xảy ra các hiện t−ợng tiêu cực trong đội ngũ cán bộ làm công tác thẩm định gây ra sự bất bình cho các nhà ĐTNN. Bên cạnh đó, có những nội dung quy định trong hồ sơ là không cần thiết trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. Nh− th«ng lÖ mµ nhiÒu n−íc ®ang ¸p dông, viÖc quyÕt định các dự án đầu t− tr−ớc hết thuộc quyền của các nhà đầu t−, các cơ quan quản lý nhà n−ớc chỉ cần giữ vai trò h−ớng dẫn để họ thực hiện các dự án theo chiến l−ợc phát triển của vùng, đất n−ớc và trong khuôn khổ pháp luật. Vì vậy, đF đến lúc cần giảm bớt mối quan tâm của các cơ quan nhà n−ớc vào khẩu thẩm định cấp giấy phép mà chú trọng hơn đến các giai đoạn sau khi đ−ợc cấp phép. Công tác hậu kiểm đối với các doanh nghiệp sau khi cấp giấy phép ch−a đ−ợc quản lý đúng tâm quan trọng. Qu¶n lý tèt c¸c doanh nghiÖp sau khi ®−îc cÊp giÊy phÐp ®Çu t− lµ nh©n tố quyết định bảo đảm thành công của hợp tác đầu t−. Thực tế đF chứng minh việc hình thành dự án, thẩm định cấp giấy phép đầu t− đF khó khăn nh−ng khó khăn hơn nhiều là thực hiện quản lý hoạt động của doanh nghiệp. Thời gian qua, các cơ quan quản lý chỉ chú ý nhiều đến khâu ban đầu tr−íc khi cÊp giÊy phÐp ®Çu t− , cßn sau khi cã giÊy phÐp ®Çu t−, dù ¸n ®i vµo.

(159) 159 hoạt động thì việc quản lý lại bị coi nhẹ. Các cơ quan nhà n−ớc không nắm chắc đ−ợc tình hình hoạt động của các doanh nghiệp, nhiều vấn đề phát sinh trong doanh nghiệp chậm đ−ợc xử lý làm kéo dài tình trạng sản xuất đình trệ, làm xấu m«i tr−êng ®Çu t−. NhiÒu tr−êng hîp xö lý c¸c vô viÖc trong doanh nghiÖp liªn doanh không theo đúng pháp luật mà thiên về biện pháp xử lý hành chính nh− đối với doanh nghiệp quốc doanh mà không tính đến đặc thù của các doanh nghiệp có vốn ĐTNN. Bên cạnh đó, một số công chức nhà n−ớc vẫn t− duy theo kiÓu c¬ chÕ “xin-cho”, chñ ®Çu t− ph¶i xin phÐp, vµ ph¶i ®−îc c¬ quan qu¶n lý nhà n−ớc chuyên ngành cho phép mới đ−ợc triển khai dự án. Trong khi đó, về b¶n chÊt viÖc x©y dùng doanh nghiÖp tr−íc hÕt thuéc vÒ tr¸ch nhiÖm cña chñ ®Çu t− và cũng là vấn đề quan tâm hàng đầu gắn với lợi ích thiết thân của họ. C«ng t¸c kiÓm tra trong giai ®o¹n x©y dùng cña c¸c doanh nghiÖp §TNN cũng ch−a chặt chẽ về các vấn đề liên quan đến môi tr−ờng, phòng và chống cháy næ, v.v. Công tác kiểm tra, thanh tra hoạt động các doanh nghiệp có vốn đầu t− n−ớc ngoài liên quan đến thuế, hải quan, quản lý thị tr−ờng ch−a chặt chẽ, dẫn đến nhiều doanh nghiệp đF lợi dụng để trốn tránh các nghĩa vụ đối với nhà n−ớc vµ chuyÓn lËu lîi nhuËn ra n−íc ngoµi. C¸c c¬ quan nhµ n−íc cßn thiÕu phèi hîp trong viÖc thu thËp vµ xö lý thông tin, giám sát hoạt động, h−ớng dẫn, giúp đỡ các nhà đầu t− khắc phục khó kh¨n trong qu¸ tr×nh kinh doanh. Do vËy, võa cã c¶ hiÖn t−îng bu«ng láng qu¶n lý, vừa gây phiền hà bằng các thủ tục hành chính phức tạp và các đợt kiểm tra tuỳ tiÖn, tr¸i ph¸p luËt còng nh− t×nh tr¹ng lµm dông quyÒn lùc cña mét sè c«ng chøc nhµ n−íc. Về chính sách tuyên truyền, vận động và xúc tiến đầu t− Để thu hút đ−ợc vốn ĐTNN, tr−ớc hết phải có chính sách, quy định cụ thể về ph−ơng pháp tiếp cận, phân loại đối tác để lựa chọn đ−ợc loại đối tác có tiềm năng, có uy tín. Thời gian qua đF có những cơ hội tốt để thực hiện điều đó, vì đF cã nhiÒu tËp ®oµn vµ c«ng ty cã tªn tuæi trªn thÕ giíi vµo ViÖt Nam t×m hiÓu kh¶.

(160) 160 năng đầu t−. Nh−ng đáng tiếc là cơ chế nhiều đầu mối trong giao dịch, tiếp xúc với n−ớc ngoài và sự yếu kém của hệ thống quản lý và truyền đạt thông tin đF làm hạn chế kết quả thăm dò để hiểu rõ đ−ợc đối tác và kịp thời thiết lập các mèi quan hÖ th−êng xuyªn víi hä. ViÖt Nam ch−a x©y dùng ®−îc mét hÖ thèng “¨ng ten”ë bªn ngoµi. Cßn ë trong n−íc, thiÕu sù chuÈn bÞ mét c¸ch kü cµng trong c¸c tµi liÖu vÒ xóc tiÕn ®Çu t−, kh«ng bao qu¸t ®−îc nhu cÇu mµ nhµ ®Çu t− cần biết nh− cơ sở hạ tầng, các chi phí, lao động và giá cả, các tiện ích có sẵn và kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr−êng ®Çy tiÒm n¨ng. C¸c th«ng tin vÒ dù ¸n ®Çu t− kh«ng đủ độ mềm dẻo, cần thiết để các nhà đầu t− tham khảo; không quan tâm đầy đủ đến lợi ích của các nhà đầu t−. ChÊt l−îng cña c¸c trang th«ng tin ®iÖn tö kÓ c¶ cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t− nói chung là thấp, không đ−ợc cập nhật thông tin th−ờng xuyên và đầy đủ. So víi c¸c trang th«ng tin cña c¸c c¬ quan xóc tiÕn ®Çu t− trong khu vùc th× chÊt l−îng kÐm h¬n nhiÒu. §ång thêi ch−a cã chÝnh s¸ch vÒ kinh phÝ riªng vµ chÝnh sách đào tạo chuyên viên đủ trình độ để thực hiện xúc tiến đầu t−. Các hoạt động xóc tiÕn ®Çu t− th−êng kÕt hîp víi c¸c ®oµn ra c«ng t¸c ë n−íc ngoµi, hoÆc chØ tæ chức giới thiệu ở các thành phố lớn trong n−ớc mà ch−a trở thành một hoạt động th−êng xuyªn do c¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch thùc hiÖn. Sau khi xóc tiÕn còng ch−a có sự tổ chức theo dõi và đánh giá kết quả. Do đó đF gây ra khó khăn cho quá trình vận động đầu t−, giới thiệu dự án và đàm phán cụ thể, làm giảm sức hấp dẫn của các danh mục dự án đF ban hành. 3.4.2.7. Chất l−ợng đào tạo và quản lý trong đào tạo lao động còn thấp Trình độ quản lý, kiến thức và kinh nghiệm hoạt động ĐTNN của Việt Nam còn yếu. Các cán bộ trực tiếp tham gia trong hội đồng quản trị và ban giám đốc các xí nghiệm liên doanh, nói rộng ra là cả những cán bộ ở các cơ quan quản lý hoạt động đầu t− trực tiếp n−ớc ngoài từ địa ph−ơng đến Trung −ơng, ch−a đáp ứng đ−ợc đầy đủ yêu cầu công tác do ch−a đ−ợc đào tạo một cách cơ bản. Bên cạnh đó còn có hiện t−ợng tuỳ tiện, nể nang trong việc bố trí cán bộ và buông lỏng quản lý, kiểm tra hoạt động của họ. Do đó, nhiều tr−ờng hợp đ−ợc.

(161) 161 cö vµo nh÷ng chøc vô quan träng trong ban ®iÒu hµnh doanh nghiÖp nh−ng ch−a qua đào tạo, thiếu kiến thức về chuyên môn, nghiệp vụ; không nắm vững luật ph¸p vµ th−¬ng tr−êng; kh«ng biÕt ngo¹i ng÷ (hoÆc chØ thuÇn tuý biÕt ngo¹i ng÷). Khi gánh vác một công việc mới mẻ, phải đối mặt với những nhà kinh doanh n−íc ngoµi läc lâi, nhiÒu c¸n bé ViÖt Nam trë nªn lóng tóng, kh«ng ph¸t huy đ−ợc vai trò bảo vệ quyền lợi cho nhà n−ớc, doanh nghiệp và cả ng−ời lao động phía Việt Nam. Điều này dẫn đến những thiệt thòi trong quá trình hợp tác đầu t−. Cũng có những cán bộ ch−a thấy hết trọng trách của mình trong vai trò đại diện chủ sở hữu nhà n−óc trong liên doanh, chỉ biết lo nghĩ đến thu nhập và lợi ích cá nhân, nên đF làm ảnh h−ởng đến kết quả chung. Sự yếu kém của cán bộ quản lý phía Việt Nam cũng là một nguyên nhân quan trọng dẫn đến sự đổ bể, giải thể cña rÊt nhiÒu doanh nghiÖp liªn doanh trong thêi gian qua. Mặt khác, lao động của phía Việt Nam trong các doanh nghiệp, chất l−ợng còn hạn chế, ch−a đáp ứng đ−ợc yêu cầu nắm bắt công nghệ hiện đại, tiên tiến, thiếu tác phong công nghiệp. Tình trạng thiếu hụt nguồn nhân lực đF qua đào tạo, đặc biệt là công nhân kỹ thuật, kỹ s− cho các dự án ĐTNN ngày càng rõ khi các dự án lớn đi vào triển khai. Việc tuyển dụng lao động kỹ thuật có tay nghề cao gặp khó khăn. Sự không nhất quán giữa các cơ quan tuyển dụng lao động và các doanh nghiệp cũng tạo ra những thiệt thòi, khó khăn cho ng−ời lao động. §øng tr−íc yªu cÇu c¶i thiÖn h¬n n÷a m«i tr−êng ®Çu t− vµ t¨ng c−êng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, hÖ thèng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch vÒ §TNN t¹i ViÖt Nam cßn một số hạn chế và ch−a thực sự đáp ứng yêu cầu của các tổ chức kinh tế thế giới vµ khu vùc. 3.4.2.8. Chính sách đất đai còn nhiều bất cập cả về thủ tục hành chính và công tác giải phóng mặt bằng, quản lý đất đai. Thủ tục hành chính trong việc xin cấp đất, giấy phép xây dựng th−ờng mất nhiều thời gian làm ảnh h−ởng đế tiến độ xây dựng và sản xuất kinh doanh của c¸c doanh nghiÖp..

(162) 162 Chính sách đền bù, giải phóng mặt bằng nhiều khi không nhất quán, không phù hợp với thực trạng đất gây phiền hà cũng nh− thiệt thòi cho cả phía doanh nghiệp và ng−ời dân nhận đền bù. Tiến độ giải phóng mặt bằng để bàn giao đất sạch cho các dự án đầu t− th−ờng rất chậm. Ngoài ra nhiều địa ph−ơng ch−a có quy hoạch và kế hoạch sử dụng quỹ đất cho các dự án đầu t− một cách đầy đủ và rõ ràng và không hiệu quả. Hiện nay xảy ra hiện t−ợng nhiều địa ph−ơng sử dụng một diện tích lớn đất nông nghiệp đang sản xuất để cấp cho các dù ¸n ®Çu t− s©n golf, nhµ m¸y, ... kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ vÒ kinh tÕ cho Nhµ n−íc còng nh− ng−êi d©n. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra 140 doanh nghiÖp FDI cña nhãm nghiªn cøu vÒ ”§Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi sau khi ViÖt Nam gia nhËp WTO” thuéc ViÖn Qu¶n lý kinh tÕ Trung −¬ng th× tû lÖ c¸c doanh nghiÖp §TNN phµn nµn vÒ quy tr×nh giải quyết thủ tục đất đai, mặt bằng xây dựng nhà x−ởng rất phức tạp và đều rất cao ë c¶ 3 nhãm ngµnh ®iÒu tra lµ 41,7% trong ngµnh thay thÕ nhËp khÈu, 67% trong ngµnh h−íng xuÊt khÈu vµ 50% thuéc nhãm dÞch vu. Thêi gian gi¶i quyÕt thủ tục đất đai còn dài hơn so với thủ tục thuế. Tới 68,2% doanh nghiệp ĐTNN trong ngành thay thế nhập khẩu và 53,7% trong ngành xuất khẩu phải chờ đợi trªn 2 th¸ng. Hầu hết các doanh nghiệp đều cho rằng cần phải đơn giản hóa thủ tục này sau khi ViÖt Nam gia nhËp WTO. 3.5. Mét sè so s¸nh vÒ thùc hiÖn chÝnh s¸ch thu hót vèn §TNN cña Trung Quèc vµ ViÖt Nam Trªn c¬ së c¸c nghiªn cøu vÒ c¸c chÝnh s¸ch thu hót §TNN cña Trung Quèc vµ ViÖt Nam, t¸c gi¶ LuËn ¸n ®−a ra sù so s¸nh vÒ c¸c chÝnh s¸ch mµ hai n−ớc đF đ−ợc ban hành và kết quả thực thi các chính sách đó trong thời gian qua để thấy đ−ợc những lợi thế so sánh về chính sách thu hút vốn ĐTNN của từng n−ớc, từ đó đề xuất các giải pháp có sự vận dụng những điểm hay, điểm mạnh và sù phï hîp víi ViÖt Nam cña c¸c chÝnh s¸ch mµ Trung Quèc ®F thùc hiÖn nh»m hoµn thiÖn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c chÝnh s¸ch thu hót vèn §TNN cña ViÖt Nam..

(163) 163 B¶ng 3.5: So s¸nh c¸c chÝnh s¸ch thu hót §TNN cña Trung Quèc vµ ViÖt Nam. C¸c chÝnh. Trung Quèc. ViÖt Nam. s¸ch chung ChÝnh s¸ch Ghi râ quyÒn lîi cña nhµ ®Çu Ghi râ quyÒn lîi cña nhµ ®Çu đảm bảo đầu t− t− trong hiến pháp t− trong LuËt §TNN ChÝnh s¸ch vÒ X©y dùng vµ thùc hiÖn tèt Thùc hiÖn ch−a tèt quy ho¹ch c¬ cÊu ®Çu t− chÝnh s¸ch vÒ lÜnh vùc, khu vÒ khu vùc ®Çu t−. vùc, h×nh thøc ®Çu t−. Chính sách xây Xây dựng đ−ợc 5 đặc khu dựng đặc khu kinh tế và nhiều khu CNC, kinh tÕ KCX, KCN thu hót ®−îc nhiÒu vèn §TNN. Ch−a có đặc khu kinh tế, đF x©y dùng ®−îc nhiÒu KCX, KCN. Hoạt động của các khu này ch−a đạt hiệu quả cao.. Chính sách −u Nhiều chính sách tác động tốt Chính sách có tác dụng khuyến ®Fi tµi chÝnh đến sự phát triển của ĐTNN khÝch §TNN ChÝnh s¸ch ph¸t Thu hót ®−îc c«ng nghÖ cao, triÓn c«ng nghÖ ph¸t triÓn nghiªn cøu nhiÒu trung t©m nghiªn cøu khoa häc, c«ng nghÖ. Tõ môc tiªu. Thùc hiÖn ch−a tèt, cßn nhiÒu c«ng nghÖ l¹c hËu, ch−a ph¸t triÓn ®−îc nghiªn cøu khoa häc.. lµ thÞ tr−êng cña c¸c n−íc ph¸t triÓn trë thµnh c«ng x−ëng cña thÕ giíi. ChÝnh s¸ch tiÒn Thùc hiÖn qu¶n lý tiÒn tÖ chÆt tệ và tỷ giá hối chẽ, tỷ giá hối đoái cố định. ®o¸i Sau khi gia nhËp WTO, qu¶n lý tiÒn tÖ ®−îc níi láng vµ tû gi¸ hèi ®o¸i th¶ næi dÇn dÇn. Chính sách tỷ giá đồng NDT thÊp gãp phÇn thu hót §TNN.. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ch−a ®−îc thùc hiÖn linh ho¹t. Tû gi¸ hèi đoái cố định theo điều hành cña ng©n hµng nhµ n−íc. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ch−a gãp phÇn thu hót dßng vèn n−íc ngoµi.. Chính sách thị Thời gian đầu hạn chế đối với Chính sách ch−a thực sự theo tr−ờng chứng đầu t− gián tiếp, mở rộng dần sát thị tr−ờng, ảnh h−ởng đến kho¸n sau khi gia nhËp WTO. Cßn sö c¸c nhµ ®Çu t−..

(164) 164 dông nhiÒu biÖn ph¸p hµnh chÝnh ®iÒu chØnh thÞ tr−êng. ChÝnh s¸ch c¶i Thêi gian ®Çu chËm, sau khi c¸ch doanh gia nhËp WTO ®F cã nh÷ng nghiÖp nhµ n−íc c¶i c¸ch m¹nh mÏ nªn ®F t¸c động tích cực đến hoạt động cña doanh nghiÖp vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n vµ khuyÕn khÝch ®−îc c¸c nhµ §TNN tham gia vµo viÖc c¬ cÊu l¹i doanh nghiÖp nhµ n−íc.. Cæ phÇn ho¸ vµ c¶i c¸ch chËm, ch−a khuyÕn khÝch ®−îc c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi tham gia vµo qu¸ tr×nh c¬ cÊu l¹i doanh nghiÖp. IPO ¶nh h−ëng đến thị tr−ờng chứng khoán.. ChÝnh s¸ch c¶i Thùc hiÖn m¹nh mÏ vµ triÖt thiÖn môi để chế độ 1 cửa về thủ tục tr−êng ®Çu t− hành chính đối với doanh nghiÖp §TNN. Thùc hiÖn tèt cung cÊp th«ng tin, vµ xóc tiÕn ®Çu t−. Qu¶n lý ”hËu kiÓm” sau ®Çu t− sau cÊp giÊy phÐp ch−a tèt Luôn luôn đề cao và thực hiện viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¬ sở hạ tầng để thu hút ĐTNN. Thùc hiÖn b¶n quyÒn cßn nhiÒu bÊt cËp Thùc hiÖn m¹nh mÏ chèng tham nhòng. ChÝnh s¸ch lao Trung Quèc lµm tèt chÝnh động và đào sách về lao động để bảo vệ tạo lao động quyền lợi của ng−ời lao động lµm cho c¸c doanh nghiÖp. ĐF dần thực hiện chế độ 1 cửa. Th«ng tin vÒ §TNN, danh môc ®Çu t− ch−a cung cÊp vµ qu¶ng b¸ réng rFi. Ch−¬ng tr×nh xóc tiÕn ®Çu t− cßn nghÌo nµn, kh«ng hiÖu qu¶. Qu¶n lý ”hËu kiÓm” ch−a tèt X©y dùng vµ ph¸t triÓn c¬ së hạ tầng ch−a đ−ợc đầu t− đúng mức và đúng trọng điểm. Tham nhòng cßn g©y ¶nh h−ởng đến môi tr−ờng đầu t−.. Việt Nam đF quy định các điều kiÖn mµ doanh nghiÖp §TNN phải đảm bảo cho ng−ời lao động. Tuy nhiên, các quy định.

(165) 165. ChÝnh s¸ch đất đai. n−íc ngoµi nh− chÝnh s¸ch l−¬ng, th−ëng, thêi gian lµm viÖc. Thùc hiÖn nhiÒu chÝnh s¸ch đào tạo đối với cả lao động trình độ cao và lao động lành nghÒ nh− khuyÕn khÝch vµ hç trî sinh viªn ®i häc tËp ë c¸c n−íc ph¸t triÓn nh− Mü vµ Châu Âu; đào tạo lực l−ợng lao động có tay nghề cao để đáp ứng nhu cầu lao động trong lÜnh vùc c«ng nghÖ cao cña c¸c doanh nghiÖp §TNN.. th−ờng thay đổi chậm so với tình hình thực tế dẫn đến thiệt thòi cho ng−ời lao động nh− møc l−¬ng tèi thiÓu cßn thÊp và thay đổi chậm khi giả cả sinh ho¹t thùc tÕ t¨ng m¹nh. ViÖc qu¶n lý thêi gian lµm viÖc đối với các doanh nghiệp n−ớc ngoµi ch−a tèt, nªn trong nhiÒu doanh nghiệp ng−ời lao động ®F ph¶i lµm viÖc víi l−îng thêi gian v−ît qu¸ nhiÒu so víi quy định. Chính sách lao động ch−a đạt chÊt l−îng cao. §µo t¹o lao động ch−a thực sự bám sát nhu cÇu thÞ tr−êng.. §Êt ®ai thuéc së h÷u nhµ n−íc. ChÝnh phñ thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p −u ®Fi vÒ thêi gian sö dông, gi¸ thuª đối với doanh nghiệp ĐTNN. Công tác cấp đất, giải phóng mÆt b»ng ®−îc thùc hiÖn nhanh chãng, hîp lý.. §Êt ®ai thuéc së h÷u nhµ n−íc. ChÝnh phñ thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p −u ®Fi vÒ thêi gian sö dụng, giá thuê đối với doanh nghiÖp §TNN. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch cho ng−êi n−íc ngoµi ®−îc mua nhµ l©u dµi t¹i ViÖt Nam. Chính sách đất đai sau khi gia nhËp WTO cã th«ng tho¸ng h¬n nh−ng vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp vµ g©y khã kh¨n cho nhµ §TNN. Thủ tục cấp đất, mặt bằng xây dùng kÐo dµi..

(166) 166 Trªn c¬ së nh÷ng thµnh c«ng vµ h¹n chÕ trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch thu hút vốn ĐTNN của Trung Quốc và Việt Nam, tác giả Luận án xin đề xuất mét sè gi¶i ph¸p vËn dông linh ho¹t c¸c chÝnh s¸ch thu hót vèn §TNN cña Trung Quèc vµo viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch nµy cña ViÖt Nam. 3.6. giải pháp vận dụng kinh nghiệm của trung quốc để hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi vµo ViÖt nam Qua c¸c nghiªn cøu ë phÇn trªn, cho thÊy Trung Quèc ®F rÊt thµnh c«ng trong viÖc thu hót vèn §TNN trong thêi gian qua. C¸c bµi häc kinh nghiÖm vÒ thu hút ĐTNN của Trung Quốc vô cùng quý báu đối với các n−ớc đang phát triển nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng trªn con ®−êng hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thu hót vốn ĐTNN phục vụ công cuộc phát triển đất n−ớc. ViÖt Nam vµ Trung Quèc lµ hai n−íc l¸ng giÒng cã nhiÒu ®iÓm t−¬ng đồng. Qua nghiên cứu thành công, hạn chế của Trung Quốc trong thu hút vốn §TNN vµ thùc tr¹ng chÝnh s¸ch thu hót vèn §TNN cña ViÖt Nam trong thêi gian qua, trong phạm vi nghiên cứu của Luận án, tác giả xin đề xuất một số giải pháp nh»m tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thu hót vèn §TNN vµo ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Các giải pháp này cũng nhằm mục đích tháo gỡ ‘3 nút cổ chai’ là vấn đề luật pháp, thể chế; trình độ lao động và trình độ công nghệ [5]. 3.6.1 Nhãm gi¶i ph¸p vÒ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt: thùc hiÖn hoµn thiện hệ thống luật pháp về ĐTNN một cách đồng bộ, minh bạch và có lộ trình theo đúng các cam kết khi Việt Nam gia nhập WTO trong việc thay đổi, bổ sung các quy định liên quan đến đầu t− n−ớc ngoài Sự không đồng bộ và minh bạch của hệ thống pháp luật tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến ĐTNN ở Việt Nam trong thời gian qua có tác động tiêu cực mạnh mẽ đến việc thu hút vốn ĐTNN gồm các luồng vốn FDI và FII. Việc thay đổi l−ơng tối thiểu trong doanh nghiệp ĐTNN vừa qua là một ví dụ, sự thay đổi quá bất ngờ về mức l−ơng vừa qua đF khiến cho nhiều doanh nghiệp.

(167) 167 không kịp trở tay. Theo ý kiến của nhiều doanh nghiệp, mức l−ơng thay đổi đó cho ng−ời lao động là hợp lý vì lạm phát nh−ng nếu việc điều chỉnh này có lộ tr×nh, c¸c doanh nghiÖp ®−îc th«ng b¸o tr−íc Ýt nhÊt lµ 6 th¸ng hoÆc ®iÒu chØnh tõng b−íc mét sÏ kh«ng g©y sèc cho c¸c nhµ ®Çu t− . Ví dụ nh− là chính sách thuế thu nhập, chỉ riêng việc ban hành nghị định 164 vÒ chÝnh s¸ch thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ch−a ®−îc tÝnh to¸n kü, sau ph¶i sửa thành nghị định 152 đF vô tình làm mất một phần lớn vốn đăng ký đầu t− vào Việt nam do các nhà đầu t− phải dừng lại để nghe nghóng tình hình. Hoặc nh− dự thảo về thuế thu nhập đối với kinh doanh chứng khoán mới ®−îc ®−a ra lÊy ý kiÕn mµ thÞ tr−êng ®F cã nh÷ng ph¶n øng tiªu cùc nh− gi¸ c¸c loại cổ phiếu sụt giảm, l−ợng vốn đầu t− n−ớc ngoài dự kiến chuyển vào để đầu t− vµo cæ phiÕu còng bÞ dõng. Khi Luật đầu t− chung có hiệu lực, nghị định h−ớng dẫn chi tiết về luật đầu t− đF ra đời. Tuy nhiên, để điều chỉnh về cấp giấy phép đầu t− đối với doanh nghiệp ĐTNN nghị định 61/2006 và một số quy định liên quan bị quy định chồng chéo nên cơ quan cấp phép của nhiều địa ph−ơng phải tạm dừng việc cấp phép. V× vËy: -. Hệ thống luật pháp về ĐTNN cần phải đ−ợc hoàn thiện đồng bộ và. minh bạch từ Trung −ơng đến địa ph−ơng, tránh tình trạng chồng chéo, mỗi ngành, mỗi địa ph−ơng có quy định khác nhau về một vấn đề gây phiền hà cho c¸c nhµ ®Çu t−. -. Giảm tình trạng chính sách, luật pháp luôn thay đổi gây ra sự không an. tâm của các nhà đầu t− về môi tr−ờng luật pháp. Trong tr−ờng hợp các quy định cần phải sửa đổi, bổ sung thì phải có lộ trình từ sớm và có thông báo rộng rFi trên ph−ơng tiện thông tin đại chúng để các nhà đầu t− có thể biết tr−ớc và có ph−¬ng ¸n, kÕ ho¹ch trong s¶n xuÊt, kinh doanh. -. Các nghị định, thông t− h−ớng dẫn về lĩnh vực ĐTNN cần đ−ợc sớm. hoàn thiện và ban hành một cách đồng bộ để tránh tình trạng vừa quy định cũ, vừa quy định mới sẽ rất khó khăn trong quá trình thực hiện của các doanh.

(168) 168 nghiệp. Đặc biệt đối với một số quy định tr−ớc đây có sự khác biệt giữa đầu t− trong n−ớc và ĐTNN cần phải đ−ợc bổ sung, sửa đổi một cách chi tiết để tránh t×nh tr¹ng chång chÐo, m©u thuÉn víi LuËt. -. C¸c chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ cÇn ®−îc ¸p dông thèng nhÊt trªn toµn. bộ lFnh thổ. Thực hiện nghiêm túc quá trình kiểm tra thực thi luật pháp ở địa ph−¬ng, chÊm døt t×nh tr¹ng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh b»ng viÖc ®−a ra nh÷ng −u đFi riêng của địa ph−ơng nhằm thu hút đầu t− làm ảnh h−ởng đến quy hoạch đầu t−, lợi ích và hiệu quả đầu t− của các địa ph−ơng khác và của nhà n−ớc. Chính quyền các địa ph−ơng chỉ đ−ợc phép đ−a ra các −u đFi riêng trong khuôn khæ luËt ph¸p cho phÐp. 3.6.2. Thực hiện chính sách tập trung phát triển hạ tầng một số vùng, địa ph−ơng có lợi thế so sánh để thu hút đầu t− n−ớc ngoài lấy đà phát triển các vïng kh¸c Trung Quèc ®F rÊt thµnh c«ng trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch lùa chän vµ ph¸t triÓn tõng khu vùc. Víi ViÖt Nam, trong ®iÒu kiÖn nguån vèn ®Çu t− cßn h¹n hẹp, nh−ng từ tr−ớc đến nay ngân sách nhà n−ớc hàng năm vẫn có sự phân phối theo h−ớng chia đều cho các vùng. Do vốn đầu t− bị dàn trải nên đF không mang l¹i hiÖu qu¶. B»ng chøng lµ nhiÒu c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng kh«ng ®−îc ®Çu t− đồng bộ, quy mô không đáp ứng nhu cầu; nhiều công trình bị dở dang không thể hoµn thµnh trong thêi gian dµi do thiÕu vèn ®Çu t−. C¬ së h¹ tÇng kÐm lµ yÕu tè bÊt lîi trong thu hót §TNN. T×nh tr¹ng thiÕu ®iÖn, thiÕu ®−êng giao th«ng vÉn phổ biến gây ra sự e ngại đối với các nhà đầu t− đang định rót vốn vào Việt Nam. Đây là nút thắt cổ chai về vấn đề hạ tầng cơ sở làm giảm sức hấp dẫn đối với §TNN ë ViÖt Nam. Vì vậy, nhà n−ớc cần có quy hoạch lựa chọn các địa ph−ơng có điều kiện thuận lợi về địa lý, lao động, tài nguyên thiên nhiên để tập trung đầu t− xây dựng đồng bộ cơ sở hạ tầng nh− hệ thống giao thông, hệ thống cung cấp năng l−ợng, n−ớc, thông tin, các công trình phúc lợi xF hội để cung cấp điều kiện hạ tầng chất.

(169) 169 l−îng cao nh»m thu hót c¸c nhµ §TNN nh− mét sè tØnh n»m gÇn Hµ Néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh: H−ng Yªn, Hµ T©y, B¾c Ninh, Long An, §ång Nai; nh÷ng tØnh cã c¶ng biÓn, c¶ng s«ng nh− H¶i Phßng, Qu¶ng Ninh, v.v. §ång thêi thùc hiện các chính sách −u đFi đối với các doanh nghiệp giống nh− chúng ta đF làm đối với các doanh nghiệp trong khu công nghiệp, khu chế xuất. 3.6.3. Ban hành các chính sách −u đãi, khuyến khích và tạo điều kiện hạ tầng tốt nhất để thu hút đầu t− n−ớc ngoài vào lĩnh vực nghiên cứu và phát triÓn c«ng nghÖ cao Bé tr−ëng Bé Khoa häc c«ng nghÖ ®F ph¸t biÓu t¹i héi nghÞ Tæng kÕt 20 n¨m ®Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt nam t¹i Hµ néi vµo th¸ng 1/2008 ”§Çu t− n−íc ngoµi lµ mét kªnh quan träng trong chuyÓn giao c«ng nghÖ tõ n−íc ngoµi vµo Việt nam và là con đ−ờng ngắn nhất để đổi mới công nghệ. §Ó thu hót c¸c nhµ §TNN ®Çu t− vµo lÜnh vùc c«ng nghÖ cao, cÇn thùc hiện kết hợp các chính sách −u đFi về tài chính và đầu t− phát triển về hạ tầng để khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t−. Cô thÓ: -. Miễn thuế nhập khẩu, thuế VAT đối với máy móc thiết bị đ−ợc sử. dụng để nghiên cứu, phát triển sản phẩm mới. Hỗ trợ về tài chính nh− cho vay với lFi suất thấp, thời gian dài đối với các dự án nghiên cứu phát triển công nghệ mới (Các biện pháp hỗ trợ này phải đảm bảo không mâu thuẫn với các cam kết khi gia nhËp WTO). -. Nhanh chãng x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghÖ cao nh− khu. c«ng nghÖ cao Hoµ L¹c, khu phÇn mÒm Quang Trung ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh nh»m t¹o h¹ tÇng tèt thu hót c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi chuyªn vÒ nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ. -. Ban hµnh chÝnh s¸ch ®Çu t− x©y dùng cë së h¹ tÇng cho c¸c phßng. nghiªn cøu khoa häc, c«ng nghÖ ë c¸c tr−êng §¹i häc, Trung t©m nghiªn cøu khoa học công nghệ từ đó thu hút đ−ợc các Quỹ đầu t− mạo hiểm n−ớc ngoài tham gia ®Çu t−..

(170) 170 3.6.4. Phát triển thị tr−ờng chứng khoán ổn định và bền vững để tạo kênh thu hút ĐTNN đặc biệt là đầu t− gián tiếp Môc tiªu cña chÝnh phñ lµ ph¸t triÓn thÞ tr−êng vèn, thÞ tr−êng chøng khoán đến năm 2010 và định h−ớng 2020 là phát triển đồng bộ, vững chắc. Đ−a thÞ tr−êng vèn vµ nhÊt lµ thÞ tr−êng chøng kho¸n trë thµnh mét bé phËn quan träng cña thÞ tr−êng tµi chÝnh. ThÞ tr−êng chøng kho¸n v÷ng ch¾c sÏ lµ kªnh thu hót vèn §TNN nhanh chãng vµ m¹nh mÏ. §Ó ph¸t triÓn thÞ tr−êng nµy cÇn: -. Hoàn thiện luật pháp điều chỉnh hoạt động của thị tr−ờng chứng khoán. theo chuẩn mực quốc tế để kiểm soát các hoạt động của thị tr−ờng mà không vi phạm quy định WTO. -. T¨ng c−êng tÝnh minh b¹ch vµ c«ng khai th«ng tin cña thÞ tr−êng. chøng kho¸n. -. Tạo nguồn cung hàng hoá ổn định cho thị tr−ờng bằng việc đẩy mạnh. cổ phần hoá các doanh nghiệp nhà n−ớc để tạo hàng hoá. Thực hiện có kế hoạch và lộ trình đối với việc phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) của các doanh nghiÖp nhµ n−íc. -. C¬ quan qu¶n lý cÇn hoµn thiÖn chÝnh s¸ch kiÓm so¸t luång vèn. chuyển vào, chuyển ra đối với dòng vốn đầu t− gián tiếp tham gia vào thị tr−ờng chøng kho¸n. -. Nên sớm hình thành cơ quan giám sát thị tr−ờng để kiểm tra giám sát. hoạt động của thị tr−ờng và có ngay những biện pháp xử lý kịp thời khi thị tr−ờng có những biến động xấu gồm cả thị tr−ờng chứng khoán chính thức và không chÝnh thøc. -. Tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp ĐTNN có đủ điều kiện. ®−îc niªm yÕt t¹i Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n. -. KhuyÕn khÝch c¸c tËp ®oµn, c¸c c«ng ty lín ph¸t hµnh tr¸i phiÕu vµ. niªm yÕt cæ phiÕu ë thÞ tr−êng chøng kho¸n n−íc ngoµi. -. §Çu t− ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng vÒ c«ng nghÖ th«ng tin phôc vô cho. hoạt động của các trung tâm giao dịch chứng khoán, thiết lập tổ chức xếp hạng.

(171) 171 tín nhiệm cũng nh− các nhà tạo lập thị tr−ờng để tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao dÞch còng nh− niÒm tin cho c¸c nhµ ®Çu t− khi tham gia thÞ tr−êng. -. Thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý tiÒn tÖ, hèi ®o¸i linh ho¹t vµ phï hîp. víi t×nh h×nh ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng chøng kho¸n. Tr¸nh sö dông trong thêi gian dµi c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý mang tÝnh b¾t buéc hµnh chÝnh lµm ¶nh h−ëng đến sự phát triển tự nhiên của thị tr−ờng. 3.5.5. Nhãm gi¶i ph¸p n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña m«i tr−êng ®Çu t− nh»m thu hót m¹nh mÏ §TNN 3.5.5.1. TiÕp tôc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh, thùc hiện triệt để chính sách một cửa Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng viÖc nhµ n−íc tham gia ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ là một yêu cầu khách quan. Tuy nhiên, để thực hiện tốt chức năng quản lý của nhà n−ớc về kinh tế, nhất là trong lĩnh vực kinh tế đối ngoại thì một trong những yªu cÇu quan träng thu hót c¸c nhµ §TNN lµ ph¶i cã mét bé m¸y nhµ n−íc c¸c cấp gọn nhẹ, trong sạch, có năng lực, năng động, thủ tục hành chính gọn nhẹ, đơn giản. Trên cơ sở Luật Đầu t− , các quy định khác có liên quan (nh− nguyên tắc “một cửa “ đối với nhà đầu t−; uỷ quyền, phân cấp trong cấp giấy phép đầu t−; c¸c kh©u trong toµn bé qu¸ tr×nh ®Çu t−.) trong thêi gian qua ®F gãp phÇn t¹o ra sù th«ng tho¸ng, nhanh chãng cho viÖc gi¶i quyÕt c¸c thñ tôc hµnh chÝnh trong lÜnh vùc §TNN. Tuy nhiªn, c«ng t¸c qu¶n lý hµnh chÝnh cßn cã nhiÒu bÊt cËp vµ c¸c nhµ §TNN còng ®F cã nhiÒu phµn nµn. V× vËy, - C¸c Bé, Ngµnh cïng c¸c Uû ban Nh©n d©n Thµnh phè ®−îc ph©n cÊp ra quyết định đầu t− cần tăng c−ờng hơn nữa công tác kiểm tra các cơ quan chức năng quản lý về ĐTNN để tránh việc các cơ quan này làm lẫn công việc của nhau làm ảnh h−ởng đến tiến độ thực hiện các dự án. - Các cơ quan nhà n−ớc cần có t− duy đúng về hoạt động đầu t− và kinh doanh tr−íc hÕt lµ lîi Ých vµ tr¸ch nhiÖm cña nhµ ®Çu t− vµ doanh nghiÖp; trªn c¬ sở đó mọi thủ tục hành chính cần h−ớng vào việc tạo thuận lợi cho các dự án đầu.

(172) 172 t− cũng nh− hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Các thủ tục hành chính cần ®−îc thùc hiÖn víi thêi gian ng¾n nhÊt vµ chi phÝ thÊp nhÊt. - Công tác kiểm tra thanh tra phải theo đúng mục đích là đảm bảo môi tr−êng ®Çu t− lµnh m¹nh vµ ph¶i cã kÕ ho¹ch, néi dung cô thÓ cho viÖc kiÓm tra và báo cáo với Cơ quan quản lý cao nhất về ĐTNN ở địa ph−ơng. -. CÇn cã biÖn ph¸p kiªn quyÕt chÊm døt t×nh tr¹ng kiÓm tra c¸c doanh. nghiệp có vốn ĐTNN một cách tuỳ tiện ở các ngành, các cấp. Hoạt động thanh tra, kiểm tra doanh nghiệp cần h−ớng vào mục đích làm cho các doanh nghiệp tự giác tôn trọng pháp luật. Việc xử lý các hành vi phạm pháp cần thực hiện đúng trình tự và hình phạt đF đ−ợc quy định. - Quán triệt việc thực hiện các chính sách khuyến khích, giúp đỡ các doanh nghiệp hoạt động, tránh tình trạng chính sách đó bị bỏ quên hoặc bị biến d¹ng khi ®i qua c¸c tÇng nÊc hµnh chÝnh. - Thực hiện cải cách hành chính mạnh mẽ, đơn giản hoá các thủ tục đầu t− nh−: • Nhµ ®Çu t− nÕu thµnh lËp tæ chøc kinh tÕ g¾n víi dù ¸n ®Çu t− cô thÓ th× việc làm thủ tục đăng ký kinh doanh và đăng ký đầu t− nên thực hiện đồng thời t¹i mét c¬ quan nhµ n−íc. GiÊy ®¨ng ký kinh doanh vµ giÊy phÐp ®Çu t− nªn kÕt hîp l¹i lµ mét giÊy chøng nhËn ®¨ng ký dinh doanh - ®Çu t− . • Nội dung thẩm định dự án chỉ nên tập trung vào một số điều kiện mà dự án phải đáp ứng và phù hợp với quy hoạch chung. Còn các yêu cầu về tài chÝnh, vÒ m¸y mãc thiÕt bÞ th× do nhµ ®Çu t− tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc kª khai vµ triÓn khai. • Sử dụng công nghệ thông tin hiện đại trong việc đăng ký dự án nh− cho phÐp ®¨ng ký dù ¸n qua m¹ng Internet. 3.5.5.2. Đổi mới ph−ơng thức vận động, xúc tiến đầu t− - nên có đại lý xúc tiến ®Çu t− ë n−íc ngoµi Trong t×nh h×nh c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c n−íc trªn thÕ giíi hiÖn nay, việc tìm kiếm và thu hút đầu t− trực tiếp n−ớc ngoài không phải là vấn đề đơn.

(173) 173 giản đối với nhiều quốc gia đang phát triển. Nhiều n−ớc trong khu vực Đông Nam ¸ ®F cã nh÷ng biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch h÷u hiÖu c¶i c¸ch m«i tr−êng ®Çu t− nh»m t¨ng c−êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh thu hót ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi sau giai ®o¹n khủng hoảng kinh tế của khu vực Châu á. Bên cạnh đó, việc thực hiện hoạt động thu hót vèn §TNN còng chÝnh lµ viÖc chóng ta ®ang giao b¸n c¸c mÆt hµng cña mình, nh−ng đây là những hàng hoá đặc biệt, mà trong nền kinh tế thị tr−ờng, để bán đ−ợc hàng hoá thì vấn đề về chiến l−ợc thị tr−ờng vô cùng quan trọng. Vì vậy, để nâng cao khả năng cạnh tranh thu hút ĐTNN, công tác vận động xúc tiến đầu t− của n−ớc ta cần phải đ−ợc chú trọng hơn, nói cách khác là chóng ta ph¶i thùc hiÖn chiÕn l−îc Marketing ®Çu t−. §ã lµ: -. Chủ động tiếp xúc, giới thiệu rộng rFi đến các nhà đầu t−, khắc phục. tình trạng thụ động ngồi chờ. -. Cần hình thành chiến l−ợc xúc tiến đầu t− của cả n−ớc để thống nhất. tiến hành các hoạt động xúc tiến nhằm nâng cao chất l−ợng hoạt động đầu t− n−ớc ngoài của đất n−ớc. Nội dung của xúc tiến đầu t− là hệ thống các giải pháp tiÕp thÞ tæng hîp vÒ chiÕn l−îc s¶n phÈm, chi phÝ vµ c¸c −u ®Fi ®Çu t− . Ho¹t động xúc tiến đầu t− cần làm nổi bật các lợi thế so sánh của Việt Nam, đồng thời cũng nêu ra những bất lợi và các giải pháp để khắc phục những bất lợi đó nhằm làm cho các nhà đầu t− nhận biết đúng cơ hội và lợi ích họ sẽ thu đ−ợc nh−: nêu rõ bị chi tiết về nội dung, điều kiện của từng loại dự án, đặc biệt là các dự án lớn, dự án cần khuyến khích đầu t−, chuẩn bị các thông tin về địa điểm đầu t−, giá thuê đất, hình thức đ−ợc đầu t− là liên doanh hay 100% vốn đầu t− n−ớc ngoài và c¸c th«ng tin liªn quan kh¸c. C¸c th«ng tin nµy cÇn ®−îc niªm yÕt ë c¬ quan quản lý về ĐTNN và đ−ợc thông báo rộng rFi trên các ph−ơng tiện thông tin đại chúng của Trung −ơng và địa ph−ơng để các nhà đầu t− dễ dàng tìm hiểu, nghiên cứu. Thành lập các trung tâm thông tin về ĐTNN ở các địa ph−ơng phối hợp chặt chÏ víi Trung t©m th«ng tin cña Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t−, cña c¸c Bé, ngµnh liªn quan để phục vụ nhu cầu tìm hiểu thông tin, h−ớng dẫn quy trình, cách thức, thủ tục đầu t− theo quy định của pháp luật, cũng nh− giải đáp những thắc mắc cụ thể.

(174) 174 của các nhà đầu t− . Qua đó tạo sự tin cậy và nhất là tạo điều kiện cho các nhà ®Çu t− tèn Ýt thêi gian nhÊt trong viÖc t×m kiÕm c¬ héi ®Çu t−. -. §ång thêi, ngoµi viÖc tuyªn truyÒn trong n−íc, c¬ quan qu¶n lý vÒ ®Çu. t− cïng c¸c ngµnh cã liªn quan cÇn cã kÕ ho¹ch cô thÓ vµ bè trÝ mét kho¶n ng©n sách thích đáng để thực hiện xúc tiến đầu t− hàng năm ở n−ớc ngoài nh− là kết hợp với các công ty t− vấn n−ớc ngoài giới thiệu quảng bá cho hoạt động ĐTNN tại Việt nam d−ới hình thức nh− các đại lý xúc tiến đầu t−; thực hiện các cuộc héi th¶o giíi thiÖu vÒ ®Çu t−; tranh thñ mèi quan hÖ cña ViÖt KiÒu ë n−íc ngoµi để tổ chức, vận động đầu t− ở ngay các n−ớc có Việt Kiều đang sinh sống. -. Đẩy mạnh vận động đầu t− một cách chủ động theo các ch−ơng trình. hợp tác song ph−ơng và đa ph−ơng, theo dự án, đối t−ợng trọng điểm, h−ớng mạnh vµo c¸c n−íc ph¸t triÓn ë T©y ¢u, B¾c ¢u, NhËt B¶n, B¾c Mü vµ c¸c n−íc NIEs khác. Đối với các Tập đoàn đa quốc gia, cần có hoạt động xúc tiến đầu t− đặc biệt vì các Tập đoàn đa quốc gia với uy tín sẵn có sẽ là những quảng cáo rất thiết thực để thu hót c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi kh¸c tin t−ëng vµo m«i tr−êng ®Çu t− t¹i ViÖt Nam nh− xúc tiến một số dự án quan trọng đ−ợc lựa chọn đồng thời cam kết hỗ trợ thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c dù ¸n nµy, më ®−êng cho viÖc thu hót c¸c c«ng ty trùc thuéc hoÆc cã quan hÖ kinh doanh víi c¸c c«ng ty nµy vµo ViÖt Nam. -. Nªn sím ®−a Quü xóc tiÕn ®Çu t− (nguån kinh phÝ cã thÓ trÝch tõ. nguồn đóng góp của khu vực kinh tế có vốn ĐTNN) vào hoạt động nhằm đảm bảo nguồn kinh phí cho cho công tác xúc tiến, vận động đầu t− của các ngành, địa ph−ơng. Bộ Kế hoạch và Đầu t−, Bộ Th−ơng mại, Bộ Ngoại giao cần phối hợp nghiªn cøu t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ , thÞ tr−êng vµ chÝnh s¸ch ®Çu t− cña c¸c n−ớc, các tập đoàn và công ty lớn để có thể đ−a ra đ−ợc chính sách thu hút §TNN phï hîp. -. Phân định rõ quyền hạn và trách nhiệm của từng cơ quan trong việc. phối hợp tổ chức các hoạt động xúc tiến đầu t−. -. Tăng c−ờng đội ngũ cán bộ có trình độ về luật pháp, chính sách ĐTNN. và kinh nghiệm hoạt động xúc tiến đầu t− công tác tại các Đại sứ quán Việt nam ë n−íc ngoµi..

(175) 175 3.5.5.3. ThiÕt lËp hÖ thèng tæng hîp, qu¶n lý vµ cung cÊp th«ng tin vÒ ®Çu t− n−ớc ngoài để các thông tin đ−ợc cung cấp đầy đủ và rộng rei đáp ứng nhu cÇu t×m hiÓu th«ng tin cña c¸c nhµ ®Çu t− Trung Quèc ®F rÊt thµnh c«ng trong viÖc x©y dùng hÖ thèng cung cÊp th«ng tin vÒ ®Çu t− n−íc ngoµi phôc vô cho nhu cÇu vÒ th«ng tin cña c¸c nhµ ®Çu t− còng nh− c«ng t¸c qu¶n lý. Bé Ngo¹i th−¬ng vµ hîp t¸c quèc tÕ (MOFTEC) có trang thông tin để cung cấp các thông tin về hoạt động của cơ quan này cũng nh− th«ng tin vÒ §TNN; trang web chuyªn vÒ §TNN cña Trung Quèc cung cÊp đầy đủ các thông tin về chính sách và luật pháp, tình hình đầu t− và thống kê các dù ¸n ®Çu t−, dù ¸n kªu gäi ®Çu t−, c¸c dÞch vô ®Çu t− . HiÖn ë ViÖt Nam ch−a cã ®−îc c¸c trang th«ng tin chÝnh thøc chuyªn vÒ §TNN ®−îc ®−a ra c«ng céng, ®−îc cËp nhËt th−êng xuyªn phôc vô cho nhu cÇu vÒ th«ng tin cña c¸c nhµ ®Çu t− còng nh− c«ng t¸c qu¶n lý cña c¸c c¬ quan thÈm quyÒn. V× vËy, b¶n th©n c¸c nhµ ®Çu t− khã t×m ®−îc ngay c¸c th«ng tin cÇn vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc kh«ng kÞp thêi thu thËp ®−îc c¸c th«ng tin c¬ b¶n về đầu t− và kinh doanh nên khó có đ−ợc các quyết định đúng đắn và kịp thời xử lý các kiến nghị và vấn đề phát sinh của doanh nghiệp. §Ó thùc hiÖn tèt viÖc l−u chuyÓn luång th«ng tin gi÷a c¸c nhµ ®Çu t− vµ c¬ quan qu¶n lý, chóng ta cÇn x©y dùng mét trung t©m thu thËp vµ xö lý th«ng tin vÒ ®Çu t− n−íc ngoµi. Trung t©m nµy cÇn ®−îc nèi m¹ng víi c¸c c¬ quan trung −ơng, chính quyền địa ph−ơng và các doanh nghiệp đầu t− n−ớc ngoài. Trung tâm nµy võa cã chøc n¨ng thu thËp, tæng hîp c¸c th«ng tin chung vÒ ®Çu t− n−íc ngoài ở trong n−ớc cũng nh− các n−ớc khác trên thế giới để cung cấp cho các nhà ®Çu t− vµ c¬ quan qu¶n lý; võa lµ nguån cung vµ qu¶ng b¸ th«ng tin vÒ chÝnh sách, quy định của nhà n−ớc, thông tin về các dự án và hoạt động của các doanh nghiÖp; võa lµ cÇu nèi cña doanh nghiÖp víi c¬ quan qu¶n lý, tiÕp nhËn c¸c ý kiến, kiến nghị của doanh nghiệp và phản ánh đến các cơ quan quản lý nhà n−ớc vµ tr¶ lêi c¸c yªu cÇu cña c¸c nhµ ®Çu t−..

(176) 176 3.5.5.4. Thực hiện các biện pháp chống tham nhũng mạnh mẽ để xây dựng m«i tr−êng ®Çu t− minh b¹ch HiÖn nay, ViÖt Nam ®ang bÞ xÕp h¹ng gÇn cuèi b¶ng vµ n»m trong danh s¸ch c¸c n−íc cã n¹n tham nhòng nhÊt thÕ giíi. §iÒu nµy ®F lµm ¶nh h−ëng lín đến môi tr−ờng đầu t− ở Việt nam. Nhiều nhà ĐTNN đF từng cho biết, họ rất kh«ng yªn t©m khi ®Çu t− vµo mét m«i tr−êng mµ tÖ n¹n tham nhòng ®ang hoµnh hành. Chủ tịch Hội đồng kinh doanh Mỹ - ASEAN, Matthew Daley đw phát biểu: B¶n th©n c¸c doanh nghiÖp vÉn s½n sµng ®Çu t−, kÓ c¶ trong mét m«i tr−êng chính trị không mấy tốt đẹp. Song điều họ cần là sự minh bạch và dễ phán đoán. C¸c doanh nghiÖp Mü kh«ng thÝch kinh doanh trong m«i tr−êng cã nhiÒu tham nhũng. Họ cần đ−ợc đảm bảo rằng quy tắc đ−ợc áp dụng ngày hôm này sẽ không bị thay đổi trong vòng 2- 3 năm sau để họ không bị rơi vào thế bất lợi. Để có thể giải quyết triệt để tệ nạn tham nhũng, thì chúng ta phải tìm ra nguyên nhân dẫn đến tham nhũng. Bởi vì tham nhũng là hành vi lợi dụng chức quyền, lợi dụng những sở hở trong cơ chế quản lý để thu lợi bất chính. Một số nguyên nhân dẫn đến tham nhũng trong lĩnh vực ĐTNN gồm: - Các quy định, chính sách của nhà n−ớc ch−a thực sự minh bạch và còn chồng chéo đF tạo ra sự “độc quyền về quyền lực” làm nảy sinh những tiêu cực ở những ng−ời có sự độc quyền này. Ví dụ nh− sự phức tạp của các thủ tục hành chÝnh trong viÖc xin giÊy phÐp thµnh lËp vµ mét sè lo¹i giÊy phÐp cÇn ph¶i cã trong quá trình hoạt động của doanh nghiệp; một số chính sách −u đFi bất hợp lý. - Chế độ l−ơng bất hợp lý đối với công chức nhà n−ớc. Theo chế độ l−¬ng hiÖn nay th× quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c “phôc vụ nhân dân” không đi đôi với nhau. V× vËy, nhµ n−íc cÇn: - Điều chỉnh lại hệ thống luật pháp đồng bộ, rõ ràng từ trên xuống d−ới, đảm bảo sự đối xử bình đẳng đối với mọi thành phần tr−ớc luật pháp để không tạo ra những kẽ hở để những ng−ời thi hành có thể lợi dụng nhằm tạo ra những “đối xử đặc biệt” để thu lợi cá nhân hoặc đòi hỏi hối lộ..

(177) 177 - Thay đổi chế độ tiền l−ơng và phụ cấp trách nhiệm đối với công chức nhµ n−íc nh−: Chia c«ng chøc thµnh nhiÒu lo¹i vµ cã møc l−¬ng phï hîp víi mỗi loại để đảm bảo đời sống vật chất và tinh thần. Mức phụ cấp trách nhiệm cũng cần phải tăng hơn nhiều so với mức hiện nay. Nh− vậy mới đảm bảo quyền lîi vµ tr¸ch nhiÖm c©n b»ng. Ngoµi l−¬ng, nhµ n−íc cßn cã thÓ cã nh÷ng kho¶n hç trî thªm vÒ nhµ ë, ph−¬ng tiÖn ®i l¹i, häc hµnh cña con c¸i hä, ... - T¨ng c−êng c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt, xö lý nghiªm minh kÞp thêi những vụ tham nhũng xảy ra ở mọi nơi, mọi cấp, đối với mọi c−ơng vị. Hệ thống kiểm tra, giám sát đối với cán bộ phải đ−ợc thực hiện nghiêm minh từ cấp cao nhất (Trung −ơng Đảng có Ban kiểm tra Đảng, các cấp đều có Ban kiểm tra đối với đảng viên, ... - Thành lập Ban chống tham nhũng hoạt động độc lập không chịu sự qu¶n lý cña Bé, Ngµnh nµo. - Có chế độ khen th−ởng và bảo vệ ng−ời phát hiện tham nhũng. 3.5.6. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc Chi phí lao động là yếu tố đ−ợc nhiều nhà đầu t− coi trọng, đặc biệt trong lĩnh vực và ngành nghề sử dụng nhiều lao động. Tuy vậy, năng suất lao động mới là yếu tố hàng đầu, nó gắn với trình độ lành nghề, năng lực tiếp cận công nghệ hiện đại và việc bảo đảm đội ngũ lao động có cơ cấu hợp lý và đào tạo tốt đáp øng ®−îc nhu cÇu vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng cña c¸c doanh nghiÖp. Một trong những lợi thế mà Việt nam tạo ra động lực đầu t− cho các nhà đầu t− n−ớc ngoài đó là nguồn nhân lực. Theo đánh giá của các nhà đầu t− n−ớc ngoài Việt nam có nguồn lao động dồi dào và chi phí nhân công còn đang t−ơng đối rẻ, nh−ng trình độ và kỹ năng của ng−ời lao động ch−a cao và ch−a đáp ứng đ−ợc đòi hỏi của các ngành và lĩnh vực sử dụng công nghệ hiện đại. Nhìn chung, chi phÝ nh©n c«ng rÎ chØ ph¸t huy lîi thÕ trong thêi gian ®Çu thu hót §TNN. HiÖn nay, víi t×nh h×nh chi phÝ tiªu dïng t¨ng cao, nhµ n−íc kh«ng thÓ duy tr× l©u dµi chính sách tiền l−ơng lao động thấp để thu hút đầu t−, nh− vậy sẽ rất thiệt thòi cho ng−ời lao động trong n−ớc. Bên cạnh đó, chi phí lao động rẻ chỉ thu hút đ−ợc.

(178) 178 các lĩnh vực đầu t− cần nhiều lao động. Trong khi đó với chiến l−ợc thu hút ĐTNN để thu hút công nghệ hiện đại thì chúng ta cần phải có một lực l−ợng lao động có đủ năng lực và trình độ để tiếp thu công nghệ mới. Đối với các nhà ĐTNN trong các lĩnh vực công nghệ cao, họ cũng có nhu cầu lớn đối với lao động bản xứ có tay nghề và trình độ cao. Vấn đề lao động cũng là một nút cổ chai thứ hai trong các điều kiện hạ tầng để thu hút ĐTNN. Để nới nút thắt này, việc đào tạo và phát triển lao động lành nghề và lao động có chuyên môn cao là việc làm cấp bách hiện nay. Giải pháp: - Có chính sách đón đầu trong đào tạo nguồn nhân lực. Cần xác định rõ cơ cấu lao động ở mọi cấp độ, gắn cơ cấu lao động với đặc thù của Việt nam là n−ớc đang phát triển và đang trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hoá đất n−ớc. - Không nên coi đào tạo và phát triển nguồn nhân lực cho khu vực ĐTNN là vấn đề riêng của các nhà đầu t−, mà nhà n−ớc cần có sự quan tâm và đầu t− và hỗ trợ thích đáng để xây dựng lực l−ợng cán bộ quản lý có trình độ cao, công nhân lành nghề để đáp ứng nhu cầu của khu vực ĐTNN, tăng sự hấp dẫn của môi tr−ờng đầu t−. Nh− vậy các địa ph−ơng, các ngành phải có kế hoạch đào tạo một cách th−ờng xuyên, liên tục. Chuẩn bị tốt đội ngũ cán bộ có bản lĩnh, phẩm chất chính trị, ý thức công dân, kiến thức đối ngoại, hiểu luật pháp, văn hoá của đối tác vào đầu t−. - C¸c c¬ quan qu¶n lý ph¶i cã biÖn ph¸p kiÓm tra chÆt chÏ vÒ chÊt l−îng của các khoá đào tạo tránh tình trạng các khoá học chỉ là “c−ỡi ngựa xem hoa”. Nh− vậy, đào tạo sẽ không có hiệu quả cao. Cơ quan quản lý về ĐTNN nên th−ờng xuyên tổ chức các cuộc hội thảo, gặp gỡ giữa nhiều ngành, địa ph−ong để c¸c c¸n bé cã thÓ häc hái kinh nghiÖm cña nhau. - Đẩy mạnh phát triển hệ thống giáo dục đào tạo nghề và trung học chuyên nghiệp, mở rộng hệ thống các tr−ờng đào tạo cán bộ quản lý bậc trung cấp, đào tạo cán bộ kỹ thuật và công nhân kỹ thuật của tất cả các ngành. - Hiện nay việc đào tạo thực hành khoa học và kỹ thuật ở các tr−ờng đại häc ë ViÖt nam cßn rÊt yÕu, thiÕu trang thiÕt bÞ phôc vô cho thùc hµnh vµ thÝ.

(179) 179 nghiệm. Vì vậy, cần cải cách triệt để đào tạo theo h−ớng là lý thuyết phải đ−ợc kÕt hîp víi thùc hµnh. Chó träng ®Çu t− c¬ së vËt chÊt kü thuËt phôc vô cho c«ng tác giảng dạy thực hành ở các tr−ờng đại học. - Cần có tr−ờng đào tạo công nhân phục vụ cho khu vực có vốn đầu t− n−ớc ngoài và theo đơn đặt hàng của các dự án đầu t−. - Đào tạo bồi d−ỡng trong n−ớc với việc kết hợp đ−a lao động đi đào tạo ë n−íc ngoµi. 3.5.7. Điều chỉnh chính sách đất đai tạo sự hấp dẫn đối với các nhà đầu t− n−íc ngoµi Việc chậm cải tiến các chính sách, thủ tục về đất đai đặc biệt những quy định có liên quan đến việc thế chấp quyền sử dụng đất đF và đang gây rất nhiều khó khăn cho việc triển khai thực hiện dự án đầu t−. Luật sửa đổi, bổ sung một sè ®iÒu cña LuËt §Çu t− n−íc ngoµi ®F cho phÐp doanh nghiÖp §TNN ®−îc thÕ chấp tài sản gắn liền với đất và giá trị quyền sử dụng đất để bảo đảm vay vốn tại các tổ chức tín dụng đ−ợc phép hoạt động tại Việt nam thay vì chỉ đ−ợc phép thế chấp tại các tổ chức tín dụng Việt Nam nh− quy định tr−ớc đây. Quy định mới nµy lµ biÖn ph¸p quan träng gãp phÇn th¸o gì khã kh¨n, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp §TNN tiÕp cËn nguån vèn vay t¹i tæ chøc tÝn dông n−íc ngoài đ−ợc phép hoạt động tại Việt Nam. Tuy nhiên, để đảm bảo tính khả thi của quy định trên, cần sửa đổi Luật Đất đai, Pháp lệnh về quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân n−ớc ngoài thuê đất tại Việt nam cho đồng bộ với quy định của Luật Đầu t− n−ớc ngoài đồng thời xem xét ph−¬ng ¸n cho phÐp doanh nghiÖp cã vèn §TNN thÕ chÊp gi¸ trÞ quyÒn sö dông đất và tài sản gắn liền với đất tại các tổ chức tín dụng cả trong và ngoài n−ớc. Ngoài ra, cần xem xét lại giá cho thuê đất, miễn giảm tiền thuê đất trong một số năm đầu để tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp tiến tới chấm dứt việc góp vốn bằng giá trị quyền sử dụng đất, chuyển sang chế độ nhà n−ớc cho thuê đất. Nh− vậy nhà n−ớc sẽ vừa có nguồn thu cho ngân sách đồng thời thuận lợi trong việc quan lý đất đai, tránh tình trạng sử dụng không đúng mục đích hoặc lFng phí ë c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc..

(180) 180 Tãm l¹i: C¸c gi¶i ph¸p nªu trªn nh»m gãp phÇn hoµn thiÖn thªm chÝnh s¸ch thu hót vèn §TNN vµo ViÖt Nam trong thêi gian tíi. §Ó c¸c gi¶i ph¸p nµy đ−ợc thực hiện mạnh mẽ và hiệu quả cần có một số điều kiện đảm bảo nh−: - T¨ng c−êng n¨ng lùc qu¶n lý ®iÒu hµnh cña chÝnh phñ vµ sù phèi hîp giữa các bộ, ngành liên quan đến hoạt động đầu t− n−ớc ngoài. Đảm bảo các chính sách quản lý đối với thành phần kinh tế này đi sát với đòi hỏi của quy luật kh¸ch quan, phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ. - Cần tổ chức một bộ máy quản lý cả tiền kiểm và hậu kiểm đối với hoạt động đầu t− phải mạnh cả về chất l−ợng chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp. Vì vậy việc đào tạo đội ngũ công chức nhà n−ớc là việc làm hết sức cần thiết và cÊp b¸ch hiÖn nay. §éi ngò c¸n bé nµy cÇn ®−îc trang bÞ: • Phát triển t− duy, năng lực của cán bộ lFnh đạo và quản lý gắn với hội nhập quốc tế. Phát huy tinh thần thực hiện tự cải cách chính mình của đội ngũ cán bộ bằng việc thay đổi t− duy theo xu thế mới và theo sự phát triển của xF hội. • Ph¸t huy d©n chñ trong c«ng t¸c c¸n bé vµ m¹nh d¹n vËn dông nguyªn tắc kinh tế thị tr−ờng vào quá trình đào tạo, lựa chọn, sử dụng cán bộ thực sự là những ng−ời có năng lực để đề bạt. Thực hiện tốt hình thức tranh cử, bầu cử. • Xoá bỏ tập quán chỉ có tuyển dụng mà không có thải hồi đối với đội ngũ cán bộ công chức nhà n−ớc. Thực hiện cơ chế tuyển dụng, đào thải, đào tạo đội ngũ cán bộ công chức thật khoa học, minh bạch, chặt chẽ, nghiêm minh trên c¬ së nh÷ng tiªu chuÈn c¸n bé ®−îc x¸c lËp. •. Theo nh− lêi Hå Chñ TÞch ®F tõng nãi: C¸n bé kh«ng chØ cÇn cã hång,. có chuyên mà còn cần có đức. Vì vậy, ngoài việc đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn còn cần th−ờng xuyên giáo dục về phẩm chất đạo đức. Xây dựng đội ngũ cán bộ có đức, có tâm trong công tác và thực sự làm việc theo đúng luật pháp và sự công bằng xF hội. Tạo ra những cán bộ dám nói, dám đấu tranh chống lại những hiện t−ợng tiêu cực trong đội ngũ cũng nh− trong xF hội..

(181) 181 TIÓU KÕt ch−¬ng 3 Việt Nam tham gia vào hoạt động ĐTNN hơi muộn hơn so với các n−ớc đang phát triển khác. Với thay đổi to lớn trong nhận thức về vai trò của các quan hệ kinh tế đối ngoại từ Đại hội Đảng lần thứ VI, Luật Đầu t− n−ớc ngoài tại Việt Nam đF đ−ợc ban hành. Sau nhiều lần bổ sung, sửa đổi, Luật Đầu t− n−ớc ngoài tại Việt Nam ngày càng đ−ợc hoàn thiện và thể hiện sự thông thoáng, hấp dẫn đối víi c¸c nhµ ®Çu t−. Sau 22 n¨m thùc hiÖn LuËt §Çu t− n−íc ngoµi vµ c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khích thu hút vốn đầu t− n−ớc ngoài, lĩnh vực ĐTNN của Việt Nam đF đạt đ−ợc một số thành công nhất định. Hoạt động ĐTNN đF có những đóng góp lớn trong quá trình phát triển kinh tế đất n−ớc, thể hiện rõ rệt trong các lĩnh vực ngoại th−¬ng, c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, viÖc lµm, v.v. Tuy nhiên, bên cạnh những thành công đạt đ−ợc thời gian, việc thực hiện chính sách thu hút ĐTNN ở Việt Nam còn có nhiều vấn đề bất cập cần phải đ−ợc xem xÐt, kh¾c phôc nh−: m«i tr−êng ®Çu t− ch−a thËt sù th«ng tho¸ng chÝnh s¸ch luật pháp còn ch−a đồng bộ, ch−a minh bạch và còn thay đổi liên tục làm ảnh h−ởng đến hoạt động của các doanh nghiệp có vốn đầu t− n−ớc ngoài; nhiều biện ph¸p −u ®Fi ®Çu t− ch−a thùc sù ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc. §Ó thùc hiÖn ®−îc môc tiªu thu hót §TNN, viÖc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thu hút ĐTNN, giải quyết các vấn đề còn hạn chế về môi tr−ờng đầu t−, cải tạo và ph¸t triÓn hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng, n©ng cao n¨ng lùc tiÕp nhËn §TNN, n©ng cao hiệu lực quản lý của nhà n−ớc đối với ĐTNN là nhiệm vụ cấp bách của chúng ta hiÖn nay. Trªn c¬ së nghiªn cøu, kÕ thõa vµ vËn dông kinh nghiÖm thùc thi chÝnh s¸ch thu hót vèn §TNN cña Trung Quèc - n−íc l¸ng giÒng cã nhiÒu ®iÓm t−¬ng đồng về chính trị, kinh tế, xF hội so với Việt Nam và rất thành công trong hoạt động thu hút ĐTNN - Việt Nam cần tiến hành một số giải pháp cùng một số điều kiện để thực hiện các giải pháp đó nhằm hoàn thiện hệ thống luật pháp về §TNN, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña m«i tr−êng ®Çu t− nh»m thu hót c¸c nhµ §TNN ®Çu t− vµo ViÖt Nam..

(182) 182. KÕt luËn Từ năm 1979 đến nay chính sách mở cửa thu hút ĐTNN của Trung Quốc ®F giµnh ®−îc nh÷ng thµnh tùu to lín khiÕn cho c¶ thÕ giíi quan t©m chó ý Luật pháp và quy định hiện hành của Trung Quốc về ĐTNN có thể nói là rất cởi mở và về cơ bản đF đáp ứng yêu cầu của WTO, đF hoà nhập vào những quy −ớc quốc tế. Điều này giúp Trung Quốc trở thành điểm đến rất hấp dẫn đối víi c¸c nhµ §TNN . ViÖt Nam më cöa, thu hót §TNN sau Trung Quèc 8 n¨m. ViÖt Nam còng ®F cã nh÷ng b−íc ®i chiÕn l−îc phï hîp víi thùc tÕ cña m×nh vµ còng thu ®−îc thành công nhất định trong lĩnh vực thu hút vốn ĐTNN phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá và phát triển đất n−ớc. Tuy nhiên, bên cạnh đó còn một số những bất cập trong hệ thống luật pháp và thực thi pháp luật liên quan đến §TNN ë ViÖt Nam V× vËy nghiªn cøu nh÷ng bµi häc thµnh c«ng còng nh− lµ h¹n chÕ cña Trung Quốc trong lĩnh vực này là vấn đề cần thiết và có ý nghĩa đối với Việt Nam, đặc biệt là sau khi Việt Nam vừa gia nhập WTO. Việt Nam có thể tham khảo các kinh nghiệm này để có những chính sách, b−ớc đi phù hợp nhằm tăng c−êng thu hót vèn §TNN vµo ViÖt nam . Luận án đe tập trung giải quyết đ−ợc những vấn đề sau: 1. Hệ thống hóa và phân tích về đầu t− n−ớc ngoài, đặc điểm, hình thức của cả đầu t− trực tiếp và đầu t− gián tiếp; phân tích các lý thuyết nêu lên động lực đầu t− ra n−ớc ngoài cũng nh− lựa chọn địa điểm đầu t− của các công ty ®a quèc gia. 2. HÖ thèng hãa, ph©n tÝch lý thuyÕt vµ néi dung cña chÝnh s¸ch thu hót ĐTNN, áp dụng nội dung đó vào chính sách thu hút vốn ĐTNN của Trung Quèc vµ ViÖt Nam. 3. Ph©n tÝch hiÖn tr¹ng chÝnh s¸ch thu hót vèn §TNN cña Trung Quèc tõ c¶i cách mở cửa 1979 đến 2008. Rút ra các bài học kinh nghiệm thành công vµ kh«ng thµnh c«ng cña Trung Quèc..

(183) 183 4. Ph©n tÝch hiÖn tr¹ng chÝnh s¸ch thu hót vèn §TNN vµo ViÖt Nam cïng c¸c đánh giá về những thành công và không thành công của các chính sách này từ năm 1986 đến nay. 5. Trªn c¬ së c¸c bµi häc kinh nghiÖm cña Trung Quèc vµ thùc tr¹ng thu hót vốn ĐTNN của Việt Nam đề xuất một số biện pháp nhằm hoàn thiện chính s¸ch thu hót vèn §TNN cña ViÖt Nam. Những đóng góp của Luận án: 1. Góp phần hệ thống hoá những vấn đề lý luận về ĐTNN và đặc biệt là chÝnh s¸ch thu hót vèn §TNN. 2. Tổng hợp và đánh giá thực trạng chính sách thu hút vốn ĐTNN của Trung Quèc vµ rót ra bµi häc kinh nghiÖm trong thu hót vèn §TNN ë Trung Quèc. 3. Tổng hợp và đánh giá thực trạng chính sách thu hút vốn ĐTNN của Việt Nam và rút ra những thành công và hạn chế để từ đó có các giải pháp phù hợp với sự phát triển của hoạt động ĐTNN tại Việt Nam. 4. KiÕn nghÞ mét sè gi¶i ph¸p (7 gi¶i ph¸p) cã c¨n cø khoa häc vµ tÝnh kh¶ thi để tăng c−ờng năng lực thu hút vốn ĐTNN vào Việt Nam..

(184) 184. Danh môc C«ng tr×nh cña t¸c gi¶. 1. Ng« Thu Hµ (2006), "ChÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi vào Trung Quốc và một số gợi ý đối với Việt nam", Tạp chí Kinh tế và Ph¸t triÓn, §Æc san th¸ng 9 n¨m 2006. 2. Ng« Thu Hµ (2006), "C¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi víi v¨n ho¸ kinh doanh Trung Quốc", Tạp chí Những vấn đề Kinh tế thế giới - Số 3 - Tháng 3 n¨m 2006. 3. Ng« Thu Hµ (2003), "Mét sè nÐt míi trong chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t− trùc tiếp n−ớc ngoài vào Trung Quốc", Tạp chí Những vấn đề Kinh tế Thế giới Số 12 tháng 12 năm 2003. 4. Ng« Thu Hµ, (2003), "§Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi t¹i ViÖt nam vµ tiÕn tr×nh hội nhập quốc tế về đầu t−", Tạp chí Hoạt động Khoa học - số 4 năm 2003. 5. Ngô Thu Hà (2002), "Sự ra đời và tác động của đồng Euro đến quan hệ th−ơng mại Việt Nam - EU", Tạp chí Hoạt động Khoa học - Số 4 năm 2002. 6. Ng« Thu Hµ (2001), "§Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi vµo Trung Quèc", T¹p chÝ Tµi chÝnh Doanh nghiÖp - Sè 4 n¨m 2001..

(185) 185. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o I. Tµi liÖu tiÕng ViÖt 1. NguyÔn Kim B¶o (1996), “§Æc ®iÓm ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi ë Trung Quèc”, T¹p chÝ Kinh tÕ ch©u ¸ Th¸i B×nh D−¬ng - Th¸ng 6/1996, Hµ néi. 2. §ç §øc B×nh (1997), “§Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi t¹i c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn từ 1980 đến nay: Xu h−ớng vận động và các vấn đề cần giải quyết”, Tạp chí Những vấn đề kinh tế thế giới - tháng 4/1997, Hà nội. 3. Đỗ Đức Bình - Nguyễn Th−ờng Lạng (2006), Những vấn đề kinh tế xw hội nảy sinh trong §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi, Kinh nghiÖm Trung Quèc vµ thùc tiÔn ViÖt nam, Nhµ xuÊt b¶n lý luËn ChÝnh trÞ - n¨m 2006, Hµ néi. 4. Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−, B¸o ®Çu t− chøng kho¸n - ngµy 13/12; 24/12/2007, Hµ néi 5. Bộ Kế hoạch và đầu t− (2008), Báo cáo Tác động hội nhập đối với nền kinh tế sau h¬n mét n¨m ViÖt Nam gia nhËp WTO, Hµ néi 6. Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t− (2008), Tµi liÖu Héi nghÞ Tæng kÕt 20 n¨m ®Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt nam, ngµy 2 4/1/2008, Hµ néi. 7. §¹i sø qu¸n n−íc Céng hßa nh©n d©n Trung Hoa (2000), B¶n tin §¹i sø qu¸n th¸ng 2/2000, Hµ néi 8. §¹i sø qu¸n n−íc Céng hßa nh©n d©n Trung Hoa (2005), B¶n tin §¹i sø qu¸n - th¸ng 9/2005, Hµ néi 9. NguyÔn BÝch §¹t (2005), Khu vùc kinh tÕ cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi, vÞ trÝ vai trò của nó trong nền kinh tế thị tr−ờng định h−ớng XHCN ở Việt nam, Đề tµi ch−¬ng tr×nh KHCN cÊp nhµ n−íc - 11/2005, Hµ néi. 10. NguyÔn Ngäc §øc (1999), “Nguån tµi chÝnh n−íc ngoµi nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 90”, T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ - Th¸ng 3/1999, Hµ néi. 11. §inh An Hµ (1999), “HiÖn tr¹ng vÒ ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi ë Trung quèc”, T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u A Th¸i B×nh D−¬ng - Th¸ng 6/1999, Hµ néi. 12. Hồng Hạnh (1999), ‘Trung Quốc những biện pháp mới nhằm đối phó với hậu qu¶ tõ cuéc khñng ho¶ng Ch©u A’’, T¹p chÝ Tµi chÝnh - Th¸ng 7/1999, Hµ néi..

(186) 186 13. NguyÔn Minh H»ng (1999), ‘Kinh tÕ Trung Quèc nh÷ng n¨m c¶i c¸ch më cöa: Thµnh tùu vµ nh÷ng bµi häc’’, T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc th¸ng 5/1999, Hµ néi. 14. Nguyễn Minh Hằng (2000), Quan hệ kinh tế đối ngoại Trung Quốc thời kỳ mở cöa, Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc, Nhµ xuÊt b¶n khoa häc vµ xF héi, Hµ néi. 15. NguyÔn Minh H»ng (1998), “Trung Quèc tr−íc cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë §«ng A’’, T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc - th¸ng 2/1998, Hµ néi. 16. Jerome Alan Cohen vµ Stuart J. Valentine (1989), §Çu t− trùc tiÕp cña n−íc ngoµi t¹i Trung Quèc, Tr−êng §¹i häc Havard (Tr−¬ng C«ng Dòng dÞch). ViÖn nghiªn cøu ph¸t triÓn du lÞch 1989- Hµ néi. 17. NhËt Minh (1999), “ChÝnh s¸ch ®Çu t− cña Trung Quèc’’, T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u A Th¸i B×nh D−¬ng - Th¸ng 2/1999, Hµ néi. 18. Trần Minh (2000), “Xu h−ớng vận động của vốn đầu t− trực tiếp n−ớc ngoài trong bèi c¶nh khñng ho¶ng tµi chÝnh-tiÒn tÖ Ch©u A’’, T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ - Th¸ng 5/2000, Hµ néi. 19. Bïi §−êng Nghiªu (1999), Kinh nghiÖm x©y dùng chÝnh s¸ch −u ®wi ph¸t triÓn ở các đặc khu kinh tế ở Trung Quốc, Kỷ yếu Hội thảo về Trung Quốc cải c¸ch vµ ph¸t triÓn - Th¸ng 10/1999, Hà néi. 20. Nobuo Maruyama (1995), Nh÷ng rñi ro ®Çu t− ë Trung Quèc sau §Æng TiÓu B×nh - ViÖn kinh tÕ thÕ giíi biªn so¹n vµ dÞch, Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc xF héi 1995, Hµ néi. 21. Quèc héi n−íc CNXHCN ViÖt Nam (1996), LuËt §Çu t− n−íc ngoµi vµo ViÖt nam, Hµ néi. 22. Quèc héi n−íc CNXHCN ViÖt Nam (2005), LuËt ®Çu t−, Hµ néi. 23. Quèc héi n−íc CNXHCN ViÖt Nam (2003), LuËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp Hµ néi. 24. Quèc héi n−íc CNXHCN ViÖt Nam (2006), LuËt Chøng kho¸n , Hµ néi. 25. Nguyễn Quán (1999), “50 năm kinh tế đối ngoại của Trung Quốc’’, Tạp chí Kinh tÕ vµ dù b¸o - Th¸ng 6/1999, Hµ néi 26. Ph¹m Th¸i Quèc, “Kinh tÕ Trung Quèc sau khñng ho¶ng khu vùc vµ triÓn vọng’’, Tạp chí Những vấn đề kinh tế thế giới - Tháng 5/1999, Hà nội..

(187) 187 27. NguyÔn Huy Quý (1999), “N−íc Céng hoµ Nh©n d©n Trung Hoa trªn chÆng ®−êng lÞch sö nöa thÕ kû’’, T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc - Th¸ng 5/1999, Hµ néi. 28. Lª V¨n Sang (1997), “Sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña Trung Quèc vµ vÞ trÝ cña nã trong hîp t¸c kinh tÕ khu vùc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D−¬ng’’, T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸ Th¸i B×nh D−¬ng - Th¸ng 6/1997, Hµ néi. 29. NguyÔn Hång S¬n (2005), §iÒu tiÕt sù di chuyÓn dßng vèn ®Çu t− gi¸n tiÕp n−íc ngoµi ë mét sè n−íc ®ang ph¸t triÓn, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia - 2005, Hµ néi. 30. Nguyễn Thế Tăng (1997), Đại hội XV với vấn đề mở cửa đối ngoại ở Trung Quốc, Trung tâm nghiên cứu Trung Quốc, Kỷ yếu Hội thảo về vấn đề mở cửa đối ngoại ở Trung Quốc - Tháng 8/1997, Hà nội 31. Nguyễn Thế Tăng (1999), “Hai m−ơi năm mở cửa đối ngoại của Trung Quốc, hiện trạng, vấn đề và triển vọng’’, Tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc tháng 5/1999, Hµ néi. 32. NguyÔn ThÕ T¨ng (2000), Trung Quèc C¶i c¸ch vµ Më cöa, Nhµ xuÊt b¶n khoa häc vµ xF héi - Hµ néi. 33. Hoàng Thế Thoả (2000), “Việt nam nên xây dựng đặc khu theo h−ớng nào’’, T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc - Th¸ng 5/2000, Hµ néi. 34. Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt nam, Thu hót vèn ®Çu t− gi¸n tiÕp, - sè ngµy 17 th¸ng 12 n¨m 2005, Hµ néi. 35. Thời báo kinh tế Việt nam, Kinh tế 1999-2000, Số đặc biệt tháng 3/2000, Hà nội. 36. §ç Ngäc Toµn (1998), T×m hiÓu vÒ xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp “ba h×nh thøc vèn” ë Trung Quèc, Kû yÕu héi nghÞ th«ng b¸o khoa häc 6 th¸ng ®Çu n¨m 1998, Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc, Hµ n«i. 37. §ç Ngäc Toµn (2004), “T×m hiÓu m«i tr−êng thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi cña Trung Quèc’’, T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc - Sè 2/2004, Hµ néi. 38.. TrÇn ThÞ CÈm Trang (2004), “So s¸nh m«i tr−êng ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi của Việt nam với các n−ớc ASEAN-5 và Trung Quốc’’, Những Vấn đề kinh tÕ thÕ giíi, sè 11/2004, Hµ néi.. 39. Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n (1997), Gi¸o tr×nh Kinh doanh Quèc tÕ Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc, Hµ néi..

(188) 188 40.. NguyÔn Anh TuÊn, Hoµng V¨n HuÊn, Phan H÷u Th¾ng (1994), §Çu t− n−íc ngoµi vµo ViÖt nam, Nhµ xuÊt b¶n ThÕ giíi – 1994, Hµ néi.. 41. Ph¹m ThÞ Tuý (1999), “T×nh h×nh thu hót vèn ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi ë Việt nam sau khủng hoảng kinh tế Châu A: Vấn đề và giải pháp’’, Tạp chÝ Kinh tÕ Ch©u A Th¸i B×nh D−¬ng - Th¸ng 6/1999, Hµ néi. 42. Vụ Tài chính đối ngoài -Bộ Tài chính(1999), Chiến l−ợc đổi mới chính sách huy động các nguồn vốn n−ớc ngoài phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tÕ xw héi giai ®o¹n 2001-2002, §Ò tµi nghiªn cøu Khoa häc, Hµ néi. 43. Vâ Minh §iÒu, Vâ Thµnh H−ng (1999), Khu vùc ®Çu t− Asean vµ viÖc tham gia cña ViÖt nam. Nhµ xuÊt b¶n Tµi chÝnh – 1999, Hµ néi. II. Tµi liÖu TiÕng Anh 44. ADB Institute, People’s Republic of China’s Round Tripping FDI, ADB Institute Discussion Paper No. 7, July 2004, China. 45. Agarwal, Sanjeev and Ramaswami S.N.(1992), “Choice of foreign market entry mode – Impacts of ownership, location and international factors’’, Journal of International Business, vol 23, 1992, USA. 46. Blonigen, B.A. and Feestra, R.C. (1996), Protectionist threats and foreign direct investment, NBER working paper No.6205, New York. 47. Buckley, Peter J. (1987), “The limits of explanation- testing the internalization theory of the multinational enterprise’’, Journal of International Business Studies, December- 1987, UK. 48. Buckley, Peter J. (1995), Foreign direct investment and Multinational enterprises, Macmillan Press Ltd. UK – 1998. 49. Buckley, Peter J. (1998), International strategic management and Government policy, Macmillan Press Ltd. UK – 1998. 50. Buckley, Peter J. (2000), Multinational firms, cooperation and competition in the World economy, Macmillan Press Ltd. UK – 2000. 51. Casson, Mark (1990), Multinational Corporation, Edward Elgar Publishing Limited – UK. 52. Caves, Richard E. (1971), “International corporation – The industrial economics of Foreign investment’’, Economica, vol 38, 1971, New York..

(189) 189 53. Caves, Richard E. (1974), “Multinational firms, Competition and Productivity in host country markets’’, Economica, vol 41, 1974, New York. 54. Caves, Richard E. (1996), Multinational enterprise and economic analysis, Cambridge University press, 1996, UK. 55. Cheng, Leonard K. and Kwan, Yum K. (2000), “What are the determinants of the location of foreign direct investment? The Chinese experience’’, Journal of International Economics 51, 2000. 56. Cheong, Ching and Yee Hung Ching (2003): China’s WTO accession and its impacts, World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd. UK. 57. Cherian and Perotti (2001), “Option pricing and foreign investment under political risk’’, Journal of International Economics, vol 55, 2001. 58. China Review (2005), Investment Overview in China 59. China Commercial Guide 2004, China. 60. Chung, Wilbur (2001), “Identifying technology transfer in foreign direct investment – Influence of industry conditions and investing firm motives’’, Journal of International Business Studies, vol 32 - 2001. 61. Correa, Carlos M and Kumar Nagesh (2003), Protecting foreign investment – implications of a WTO regime and policy options, Zed book Ltd. UK. 62. Czinkota, Michael R. (1994), International business, Edward Elgar published – UK. 63. Dunning John H. (1993), Multinational enterprises and the Global economy, Addison Wesley Publishing company, 1993. 64. Dunning, John H. (1977), The theories of. the multinational enterprise –. diversity, complexity and relevance, Michael A. Hitt vol 16, 2004. 65. Dunning, John H. (1988), “The eclectic paradigm of international production- a restatement and some possible extensions’’, Journal of International Business Studies, vol 19- 1988. 66. Dunning, John H. (1998), Explaining international production, Unwin Hyman Ltd., UK – 1998. 67. Dunning, John H. (2003), Economic analysis and the multinational enterprise, London George Allen & Unwin Ltd, UK. 68. Ellingsen, Tore and Warneryd, Karl (1999), “Foreign direct investment and the political economy of protection’’, International economic review, vol 40, 1999..

(190) 190 69. Executive Report on Strategies in China (2001), Direct investment accessibility in China, Icon Group International, Inc. 70. Fung K.C. and Iizaka Hitomi (2003), “Japanese direct investment in China’’, China Economic review, vol 14, 2003. 71. GaoTing (2005): “Labor quality and the location of foreign direct investment – Evidence from China’’, China Economic review, vol 16, 2005, China. 72. Globerman, Steven (1999), “The impact of Government policies on Foreign direct investment – the Canadian experience’’, Journal of International Business Studies, vol 30- 1999. 73. Greene, Fred (1974), “The management of Political risk’’, Best review, July, 1974. 74. Habib, Mohsin and Zurawicki Leon (2002), “Corruption and foreign direct investment’’, Journal of International Business studies, vol 33, 2002. 75. Haendel, Dan (1979), Foreign investment and the management of Political Risk, Westview Press, USA. 76. Hansen, Christan Dahl (1997), Multinational enterprise & Foreign direct investment – A critical survey, Aalborg University, 1997. 77. Haufler Andreas and Wooton Ian (1999), “Country size and tax competition for Foreign direct investment’’, Journal of Public Economics, vol 71, 1999. 78. He, Manqing, and Zhang, Changchun (2001), Foreign direct investment in China, Report, China. 79. Hines, J.R. (1999), “Lessons from behavioral responses to International taxation’’, National Tax journal, June, 1999. 80. Hollander (1984), “Foreign location decisions by US transnational firms – an empirical study’’, Managerial and Decision Economics 5, 1984. 81. Huang, Yasheng (2003), “One country, two system – Foreign invested enterprises and domestic firms in China’’, China Economic Review, vol 14, 2003. 82. Hymer, Stephen H. (1979), Multinational corporation – A radical approach, Cambridge University Press, UK. 83. Jun, J. (1989): Tax policy and international direct investment, NBER working paper No. 3048. 84. Lal and Siddharthan (1982), “The monopolistic advantages of multinational – lessons from foreign investment in the US’’, The Economic journal 92, September, 1982..

(191) 191 85. Meyer, Klaus E. (2004), Investment strategies in Emerging markets, Edward Elgar published – UK. 86. Moosa, Imad A. (2002): Foreign direct investment – Theory, evidence and practice, Palgrave Macmillan Press, New York – USA. 87. Mucchielli Jean L. and Mayer, Thierry (2004), Multinational firms’ location and new economic geography, Edward Elgar Publishing Limited – UK. 88. Navaretti, Giorgio B and Vernables, Anthony J. ( 2004), Multinational firms in the World economy, Princeton University Press - UK 89. Nisbet, Petter, Thomas Wayne (2003), “UK direct investment in the United State – A mode of entry analysis’’, International Journal of Economics of Business, Vol 10 – 2003. 90. Oborne, Michael (1986), China’s special economic zones, The OECD catalogue publication. 91. OECD (2002), Foreign direct investment for development, The OECD catalogue publication. 92. OECD (2002), Foreign direct investment in China’s regional development, The OECD catalogue publication. 93. OECD (2003), Attracting international investment for development, The OECD catalogue publication. 94. OECD (2003): OECD investment policy review – China progress and reform challenges, The OECD catalogue publication. 95. Oman (1988), Cooperative strategies in developing countries – the new forms of investment, Cooperation strategies in International business, Macmillan Press Limited – UK. 96. Paul Fischer (2000), Foreign direct investment in Russia – A strategy for industrial recovery, Macmillan Press Limited – UK. 97. Pingyao, Lai (2002), Foreign direct investment in China – Recent trends and Patterns, China and World economy, No. 2, 2002. 98. Political risk year book, China country forecast 2005 99. Robinson, Richard D (1987), Direct foreign investment – Costs and Benefits, Macmillan Press Limited – UK..

(192) 192 100.. Root, F. R. (1968), “Attitudes of American Executives towards foreign government and. investment opportunities’’, Economic and Business. Bulletin, vol 2, 1968. 101.. Sanyal, Rajib and Guvenli Turgut (2000), “Relations between multinational firms and host government – the experience of American owned firms in China’’, International business review, vol 9, 2000.. 102.. Sethi, D (2003), “Trends in foreign direct investment flows: a theoretical and empirical analysis’’, Journal of International Business Studies, vol 34- 2003.. 103.. Stevens, G (2000), “Politics, Economics and Investment: Explaining plant and equipment spending by US direct investors in Argentina, Brazil and Mexico’’, Journal of International Money and Finance, vol 19.. 104.. Tavares Ana, T. and Young Atephen (2005) “FDI and multinationalsPatterns, Impacts and Policies’’, International Journal of the Economics of Business, vol 12, 2005.. 105.. Vernon, Raymond (1974), The location of Economic activity in J. Dunning edited, Economic analysis and the Multinational enterprises, International Journal of the Economics of Business, vol 10, 2005.. 106.. Wallace, C.D. (1990), Foreign direct investment in the 1990s – A new climate in the Third World, Rordrecht - Martinus Nijhoff.. 107.. Wang, Z.Q. and Swain, N.J. (1995), “The determinant of foreign direct investment in transforming economic’’, Weltwirtshaftliches Archiv, vol 131.. 108.. Wang Mark Yaolin and Meng Xiaochen – Global – local initiatives in FDI, “The experience of Shenzhen, China – Asia Pacific’’ Viewpoint, No. 2 August 2004.. 109.. Wint Alvin and Williams Densil (2002), “Attracting FDI to developing countries – A changing role for government’’, The International Journal of Public sector management, vol 15, 2002.. 110.. World Bank (1996) Managing Capital Flows in East Asia, Washington D.C.. 111.. Wu, Yarui (1999), Foreign direct investment and Economic growth in China, Edward Elgar published – UK.. 112.. Yaingqi, Annie Wei (2004), Foreign direct investment – six country case studies, Edward Elgar Publishing Limited – UK..

(193) 193 113.. Yeo Steven (2003), “The PRC qualified Foreign Institutional Investors Market’’, China Economic Review , No. 14/2003.. 114.. Zhang, Xiao-guang (2000), China in the Global economy, Edward Elgar Publishing Limited – UK.. Website: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. www.vneconmy.com.vn 11. www.mof.gov.vn.

(194) 194 phô lôc. 1. Phô lôc 1: 10 n−íc nhËn ®−îc d− ¸n FDI nhiÒu nhÊt thÕ giíi 2. Phô lôc 2: FDI vµo c¸c khu vùc trªn thÕ giíi 3. Phô lôc 3: Tæng thu nhËp quèc d©n GDP cña Trung Quèc hµng n¨m 4. Phụ lục 4: Tổng vốn đầu t− vào tài sản cố định theo nguồn vốn và sử dụng vèn cña Trung Quèc 5. Phô lôc 5: Tû trong vèn FDI thùc hiÖn theo khu vùc 1985 – 2004 ë Trung Quèc 6. Phô lôc 6 : Tû gi¸ trung b×nh cña NDT víi mét sè ngo¹i tÖ 7. Phô lôc 7: XuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi theo khu vùc ë Trung Quèc 8. Phô lôc 8: Mét sè v¨n b¶n ph¸p lý vÒ ®Çu t− gi¸n tiÕp cña ViÖt Nam 9. Phô lôc 9: §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi theo ngµnh 1988 – 2008 cña ViÖt Nam 10. Phô lôc 10: §Çu t− n−íc ngßai theo h×nh thøc ®Çu t− 1988 – 2008 11. Phô lôc 11: §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi vµo ViÖt Nam theo n−íc ®Çu t− 1988 – 2008 12. Phụ lục 12: Đầu t− trực tiếp n−ớc ngoài vào Việt Nam theo địa ph−ơng 1988 - 2008.

(195) 195. Phụ lục 1 10 nước nhận ñược dự án FDI nhiều nhất Năm 2005 Nước/khu vực Trung Quốc. Tỷ lệ so với Số dự án toàn thế giới. Năm 2006 Tỷ lệ so với toàn thế Số dự án giới. % thay ñổi hàng năm. 1237. 11.84. 1378. 11.66. 11.4. Ấn ñộ. 590. 5.65. 979. 8.29. 65.9. Mỹ. 563. 5.39. 725. 6.14. 28.8. Anh. 633. 6.06. 668. 5.65. 5.5. Pháp. 489. 4.68. 582. 4.93. 19. Nga. 511. 4.89. 386. 3.27. -24.5. Romani. 261. 2.5. 362. 3.06. 38.7. ðức. 271. 2.59. 333. 2.82. 22.9. Phần lan. 271. 2.59. 324. 2.74. 19.6. Bulgaria. 140. 1.34. 286. 2.42. 104.3. Nguồn: World Investment Prospects 2007 - The Economist Intelligence Unit.

(196) 184 Phụ lục 2 FDI vào các khu vực trên thế giới. Khu vực. 2002. 2003. 2004. 2005. 618.1. 563.4. 730.2. 971.7. -274. -8.8. 29.6. 1.9. 1.5. FDI vào các nước phát triển. 421.1. % thay ñổi hàng năm. Năm 2006. 2007. 2008. 2009. 2010. 2011. 1335.1. 1474.7. 1406.4. 1470.3. 1536.8. 1604. 33.1. 37.4. 10.5. -4.6. 4.5. 4.5. 4.4. 1.8. 2.2. 2.8. 2.8. 2.5. 2.5. 2.4. 2.4. 354.6. 379.5. 546.8. 824.4. 940.2. 879. 925.5. 972.6. 1017.3. -25.2. -15.8. 7. 44.1. 50.7. 14. -6.5. 5.3. 5.1. 4.6. 1.7. 1.3. 1.2. 1.7. 2.4. 2.6. 2.3. 2.3. 2.3. 2.4. % so với toàn thế giới. 68.1. 62.9. 52. 56.3. 61.7. 63.8. 62.5. 62.9. 63.3. 63.4. FDI vào thị trường mới nổi. 197. 208.9. 350.7. 424.9. 510.7. 534.6. 527.4. 544.8. 564.2. 586.7. -31.5. 6. 67.9. 21.1. 20.2. 4.7. -1.3. 3.3. 3.6. 5. 2.5. 2.4. 3.4. 3.5. 3.6. 3.3. 2.9. 2.7. 2.6. 2.4. 31.9. 37.1. 48. 43.7. 38.3. 36.2. 37.5. 37.1. 36.7. 36.6. Toàn thế giới % thay ñổi hàng năm % so với GDP. % so với GDP. % thay ñổi hàng năm % so với GDP % so với toàn thế giới. Nguồn: World Investment Prospects 2007 - The Economist Intelligence Unit.

(197) 184 Phụ lục 3: Vốn ñầu tư nước ngoài vào Trung Quốc 1979 – 2007 ðơn vị tính: 100 triệu USD Năm. Vốn ñăng ký 1979-1984 1985 1989 1990 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Vốn thực hiện 1979-1984 1985 1989 1990 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007. Tổng số dự án. 3365 3145 5909 7371 37184 24673 21138 19850 17022 22347 26140 34171 41081 43664 44019 41473 37871. Tổng vốn ñầu tư. 281.26 102.69 114.79 120.86 1032.05 816.1 610.58 632.01 520.09 711.3 719.76 847.51 1169.01 1565.88. Vốn vay nước ngoài. ðầu tư trực tiếp nước ngoài. ðầu tư khác từ nước ngoài. Số dự án. Giá trị. Số dự án. Giá trị. 117 72 130 98 173 117 137 51 104. 169.78 35.34 51.85 50.99 112.88 79.62 58.72 83.85 83.6. 3724 3073 5779 7273 37011 24556 21001 19799 16918 22347 26140 34171 41081 43664 44019 41473 37871. 97.5 63.33 56 65.96 912.82 732.76 510.03 521.02 412.23 623.8 691.95 827.68 1150.69 1534.79. 13.98 4.02 6.94 3.91 6.35 3.71 41.82 27.14 24.26 87.5 27.81 19.82 18.32 31.09 34.8 40.55 35.72. 41.04 19.56 33.93 34.87 375.21 417.26 452.57 454.63 403.19 407.15 468.78 527.43 535.05 606.3 724.06 658.21 747.68. 10.42 2.98 3.81 2.68 2.85 4.1 71.3 20.94 21.28 86.41 27.94 22.68 26.35 34.42 34.8 40.55 35.72. 181.87 47.6 100.6 102.89 481.33 548.05 644.08 585.57 526.59 593.56 496.72 550.11 561.4 640.72 758.86 735.23 783.39. Nguồn: Niên giám thống kê Trung Quốc nhiều năm. 130.41 25.06 62.86 65.34 103.27 126.69 120.21 110 102.12 100.

(198) 185 Phụ lục 4: Tổng vốn ñầu tư vào tài sản cố ñịnh theo nguồn vốn và sử dụng vốn Năm. Ngân sách NN. Vốn ñầu tư (100 triệu NDT) 1981 269.8 1982 279.3 1983 339.7 1984 421 1985 407.8 1986 455.6 1987 496.6 1988 432 1989 366.1 1990 393 1991 380.4 1992 347.5 1993 483.7 1994 529.6 1995 621.1 1996 625.9 1997 696.7 1998 1197.4 1999 1852.1 2000 2109.5 2001 2546.4 2002 3161 2003 2687.8 2004 3255.1 Tỷ lệ (%) 1981 28.1 1982 22.7 1983 23.8 1984 23 1985 16 1986 14.6 1987 13.1 1988 9.3 1989 8.3 1990 8.7 1991 6.8 1992 4.3 1993 3.7. Nguồn vốn ðầu tư Vay nội nước ñịa ngoài. Các nguồn khác. Xây dựng và lắp ñặt. Sử dụng vốn Mua thiết bị. Khác. 122 176.1 175.5 258.5 510.3 658.5 872 977.8 763 885.5 1314.7 2214 3072 3997.6 4198.7 4573.7 4782.6 5542.9 5725.9 6727.3 7239.8 8859.1 12044.4 13788. 36.4 60.5 66.6 70.7 91.5 137.3 182 275.3 291.1 284.6 318.9 468.7 954.3 1769 2295.9 2746.6 2683.9 2617 2006.8 1696.3 1730.7 2085 2599.4 3285.7. 532.9 714.5 848.3 1082.7 1533.6 1869.2 2241.1 2968.7 2990.3 2954.4 3580.4 5050 8562.4 11531 13409.2 15412.4 17096.5 19359.6 20169.7 22577.4 26470 30941.9 41284.8 54866.6. 689.8 871.1 993.3 1217.6 1655.5 2059.7 2475.7 3099.7 2994.6 3008.7 3647.7 5163.4 8201.2 10786.5 13173.3 15109.3 15614 17874.5 18795.9 20536.3 22954.9 26578.9 33447.2 42803.6. 223.6 291.4 358.3 509.2 718.1 852 1038.8 1305.4 1115.8 1165.5 1460.2 2125.1 3315.9 4328.3 4262.5 4926 6044.8 6528.5 7053 7785.6 8833.8 9884.5 12681.9 16527. 47.5 67.9 78.4 106.1 169.7 209 277.3 348.8 300 342.7 486.6 791.6 1555.2 1928.1 2583.5 2878.3 3282.3 4003.1 4005.7 4595.9 5424.8 7036.6 9437.5 11146.8. 12.7 14.3 12.3 14.1 20.1 21.1 23 21 17.3 19.6 23.5 27.4 23.5. 3.8 4.9 4.7 3.9 3.6 4.4 4.8 5.9 6.6 6.3 5.7 5.8 7.3. 55.4 58.1 59.2 59 60.3 59.9 59.1 63.8 67.8 65.4 64 62.5 65.5. 71.8 70.8 69.5 66.4 65.1 66 65.3 65.2 67.9 66.6 65.2 63.9 62.7. 23.3 23.7 25.1 27.8 28.2 27.3 27.4 27.5 25.3 25.8 26.1 26.3 25.4. 4.9 5.5 5.4 5.8 6.7 6.7 7.3 7.3 6.8 7.6 8.7 9.8 11.9.

(199) 186 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004. 3 3 2.7 2.8 4.2 6.2 6.4 6.7 7 4.6 5.7. 22.4 20.5 19.6 18.9 19.3 19.2 20.3 19.1 19.7 20.5 18.5. 9.9 11.2 11.8 10.6 9.1 6.7 5.1 4.6 4.6 4.4 5.3. 64.7 65.3 66 67.7 67.4 67.8 68.2 69.6 68.7 70.5 70.5. 63.3 65.8 66 62.6 62.9 63 62.4 61.7 61.1 60.2 60.7. 25.4 21.3 21.5 24.2 23 23.6 23.7 23.7 22.7 22.8 23.5. 11.3 12.9 12.5 13.2 14.1 13.4 13.9 14.6 16.2 17 15.8.

(200) 187. Phô lôc 5: Tû träng vèn FDI thùc hiÖn theo khu vùc 1985-2004 19851989. 1990. 1995. 1997. 1998. 1999. 2000. 2001. §¬n vÞ tÝnh: % 2002 2003 2004. 89,9. 93,1. 87,7. 85,9. 87,2. 87,8. 87,8. 86,8. 86,9. 85,5. B¾c Kinh. 9,9. 8,1. 2,9. 3,5. 4,8. 4,9. 4,2. 3,7. 3,2. 4,1. Thiªn T©n. 3,6. 1,1. 4,1. 5,6. 4,7. 4,4. 2,9. 4,5. 2,9. 2,9. Hµ b¾c. 1,5. 1,3. 1,5. 2,5. 3,2. 2,6. 1,7. 1,5. 1,5. 1,8. 3,6. 7,5. 3,8. 4,9. 4,8. 2,7. 5,1. 5,3. 6,5. 5,2. Thîng H¶i. 9,5. 5,1. 7,8. 9,4. 8,0. 7,1. 7,8. 9,2. 8,1. 10,2. Giang T«. 3,7. 3,9. 13,9. 12,1. 14,6. 15,2. 15,9. 14,7. 19,3. 19,8. 1,6. 1,2. 3,4. 3,3. 2,9. 3,1. 4,0. 4,7. 5,8. 9,3. Phóc KiÕn. 6,9. 9,3. 10,9. 9,3. 9,3. 10,1. 8,5. 8,4. 7,3. 4,9. S¬n §«ng. 3,5. 5,3. 7,2. 5,6. 4,9. 5,7. 7,4. 7,5. 8,9. 11,3. Qu¶ng §«ng. 40,7. 46,1. 27,6. 26,1. 26,5. 29,2. 28,0. 25,5. 21,5. 14,6. H¶i Nam. 1,8. 3,0. 2,9. 1,6. 1,6. 1,2. 1,1. 1,1. 0,9. 0,8. Qu¶ng T©y. 1,7. 1,0. 1,8. 2,0. 2,0. 1,6. 1,3. 0,8. 0,8. 0,8. MiÒn Trung. 6,9. 4,0. 9,2. 10,7. 9,8. 9,4. 9,2. 7,3. 8,1. 9,1. 11,0. MiÒn T©y. 5,1. 2,8. 3,1. 3,5. 3,0. 2,8. 3,0. 4.8. 4,4. 4,3. 2,9. Khu vùc ®Çu t− MiÒn đông. §¹i Liªn. Zhejiang. 86,1.

(201) 188. Phụ lục 6: Tỷ giá trung bình của ñồng NDT với một số ngoại tệ Năm 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004. 100 US Dollars 293.66 345.28 372.21 372.21 376.51 478.32 532.33 551.46 576.2 861.87 835.1 831.42 828.98 827.91 827.83 827.84 827.7 827.7 827.7 827.68. 100 Japanese Yen 1.2457 2.0694 2.5799 2.9082 2.736 3.3233 3.9602 4.3608 5.202 8.437 8.9225 7.6352 6.86 6.3488 7.2932 7.6864 6.8075 6.6237 7.1466 7.6552. 100 Hong Kong Dollars 37.57 44.22 47.74 47.7 48.28 61.39 68.45 71.24 74.41 111.53 107.96 107.51 107.09 106.88 106.66 106.18 106.08 106.07 106.24 106.23. Nguồn: Niên giám thống kê Trung Quốc năm 2005. 100 Euros. 800.58 936.13 1029.

(202) 184. Phụ lục 7: Xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp có vốn ðTNN theo khu vực. Năm 2000 Khu vực. Tổng giá trị XNK cả nước Beijing Tianjin Hebei Shanxi Inner Mongolia Liaoning Jilin Heilongjiang Shanghai Jiangsu Zhejiang Anhui Fujian Jiangxi. Tổng số. Xuất khẩu. ðơn vị tính: 10 000 USD Năm 2004. Năm 2003 Nhập khẩu. Tổng số. Xuất khẩu. Nhập khẩu. Tổng số. Xuất khẩu. Nhập khẩu. 23671390 776847 1369289 158147 41876. 11944121 287108 637925 101240 15209. 11727269 489739 731364 56907 26667. 47216996 1180654 2328980 305669 41227. 24030598 512473 1141831 184636 26390. 23186398 668181 1187149 121032 14836. 66317568 1852699 3408834 426021 68521. 33860716 736179 1705174 265709 51768. 32456852 1116520 1703660 160312 16753. 18157 1229698 112274 47353 3341054 3018082 938993 94779 1405740 31814. 13799 624464 39197 26679 1426102 1445340 534851 39993 759713 16298. 4358 605234 73077 20674 1914952 1572742 404142 54786 646027 15516. 20930 1656935 270414 63223 7195227 8598191 2193179 153315 2367421 67215. 14906 874599 41056 29288 3079445 4111856 1305000 57917 1346529 27706. 6024 782336 229358 33935 4115782 4486335 888179 95398 1020892 39509. 27169 2066546 352083 76347 10723174 13553814 3262642 196206 3116631 115607. 15539 1089760 50537 38139 4948834 6515156 1965121 96541 1841854 52937. 11629 976786 301546 38208 5774340 7038658 1297521 99665 1274777 62670.

(203) 185 Shandong Henan Hubei Hunan Guangdong Guangxi Hainan Chongqing Sichuan Guizhou Yunnan Tibet Shaanxi Gansu Qinghai Ningxia Xinjiang. 1392569 57695 104686 47717 9203696 55339 45993 32389 61524 5690 19658 634 35433 5657 925 6125 11557. 792766 30889 42956 18250 4951011 34112 30464 9666 24517 4012 8113 389 11611 3832 202 4294 9119. 599803 26806 61730 29467 4252685 21227 15529 22723 37007 1678 11545 245 23822 1825 723 1831 2438. Nguồn: Niên giám thống kê Trung Quốc năm 2005. 2435767 106329 201845 76867 17467761 103708 82681 61754 95710 27763 26776 379 52999 14162 1411 11913 14779. 1376753 53652 84242 33406 9537313 37732 27756 13695 45192 11056 14403 175 15522 10750 1295 7799 9382. 1059014 52676 117604 43461 7930449 65976 54925 48058 50518 16708 12374 204 37478 3412 116 4114 5397. 3222568 122085 234500 106867 22653047 146909 143037 126518 130315 38766 31640 436 65751 16665 956 13456 17758. 1839654 70449 98525 50272 12171077 49585 34999 21868 55194 18883 20989 172 22667 12594 442 9051 11046. 1382914 51636 135975 56595 10481970 97324 108038 104650 75121 19883 10651 264 43084 4071 514 4405 6712.

(204) 184. Phụ lục 8 MỘT SỐ VĂN BẢN PHÁP LÝ VỀ ðẦU TƯ GIÁN TIẾP (FII) 1. Qð số 145/Qð-TTg ngày 28/6/1999 của TT chính phủ: cho phép nhà ðTNN ñược mua cổ phần trong các doanh nghiệp Việt Nam với tỷ lệ không vượt quá 30% vốn ñiều lệ của doanh nghiệp. 2. Qð số 139/Qð-TTg ngày 10/6/1999 cho phép nhà ðTNN ñược mua cổ phiếu với tỷ lệ không quá 20% tổng số cổ phiếu ñang lưu hành của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán. 3. Qð số 36/2003/Qð-TTg về quy chế góp vốn, mua cổ phần của nhà ðTNN với 30% - Mở rộng loại doanh nghiệp ñược bán cổ phần gồm doanh nghiệp thực hiện cổ phần hóa, công ty TNHH, công ty hợp danh, liên hiệp hợp tác xã hoạt ñộng trong lĩnh vực ngành nghề do Thủ tướng chính phủ quyết ñịnh. 4. Qð 146/2003/Qð-TTg ngày 17/7/2003 nâng tỷ lệ mua cổ phiếu của các công ty niêm yết lên 30%. 5. Qð 238/2005/Qð-TTg ngày 29/2/2005 cho phép tăng tỷ lệ giữ cổ phiếu của nhà ðTNN lên 49% của các doanh nghiệp niêm yết trừ ngân hàng thương mại cổ phần hiện chỉ cho phép 30%. 6. Nð 139/2007 /Nð-CP ngày 5/9/2007 quy ñịnh các tổ chức và pháp nhân gồm cả doanh nghiệp có vốn ñầu tư nước ngoài không phân biệt quốc tịch ñều có quyền góp vốn, mua cổ phần với mức không hạn chế tại doanh nghiệp (trừ công ty cổ phần niêm yết, doanh nghiệp ngành nghề kinh doanh có ñiều kiện do pháp luật chuyên ngành quy ñịnh, doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa và doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ áp dụng theo Biểu cam kết về thương mại dịch vụ với WTO)..

(205) 185. Phụ lục 9 ðẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI THEO NGÀNH 1988-2008 (tính tới ngày 19/12/2008 - chỉ tính các dự án còn hiệu lực) ðơn vị tính: USD STT I. Lĩnh vực ñầu tư Công nghiệp và xây dựng. Tổng vốn ñầu tư. Vốn ñiều lệ. 6,303. 87,799,745,637. 29,663,816,911. 48. 14,477,841,815. 4,658,841,815. CN nhẹ. 2740. 15,680,141,811. 6,884,439,318. CN nặng. 2602. 47,164,684,169. 14,132,235,521. CN thực phẩm. 350. 4,199,005,162. 1,875,954,424. Xây dựng. 563. 6,278,072,680. 2,112,345,833. 976. 4,792,791,569. 2,290,827,787. Nông-Lâm nghiệp. 838. 4,322,791,540. 2,024,892,567. Thủy sản. 138. 470,000,029. 265,935,220. 2,524. 57,182,184,193. 20,059,393,674. 1438. 3,332,641,410. 1,347,865,673. GTVT-Bưu ñiện. 235. 6,254,568,683. 3,475,235,406. Khách sạn-Du lịch. 250. 15,411,708,335. 4,465,834,460. 68. 1,057,777,080. 991,354,447. 294. 1,758,606,263. 642,864,566. 14. 8,224,680,438. 2,841,813,939. XD Văn phòng-Căn hộ. 189. 19,361,686,326. 5,735,689,586. XD hạ tầng KCX-KCN. 36. 1,780,515,658. 558,735,597. 9,803. 149,774,721,399. 52,014,038,372. CN dầu khí. II. Số dự án. Nông, lâm nghiệp. III. Dịch vụ Dịch vụ. Tài chính-Ngân hàng Văn hóa-Ytế-Giáo dục XD Khu ñô thị mới. Tổng số. Nguồn: Cục ðầu tư nước ngoài - Bộ Kế hoạch và ðầu tư.

(206) 186. Phụ lục 10 ðẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI THEO NƯỚC 1988-2008 (tính tới ngày 19/12/2008 - chỉ tính các dự án còn hiệu lực) ðơn vị tính: USD. STT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33. Nước, vùng lãnh thổ đài Loan Malaysia Nhật Bản Hàn Quốc Singapore BritishVirginIslands Hồng Kông Thái Lan Canada Brunei Cayman Islands Hoa Kỳ Hà Lan Pháp Síp Trung Quốc Vương quốc Anh Samoa Thụy Sỹ Australia Luxembourg CHLB ðức British West Indies ðan Mạch Liên bang Nga Bermuda Philippines Ba Lan Mauritius Bahamas ấn ðộ Indonesia Cook Islands. Số dự án 1940 302 1046 2058 651 404 511 198 72 67 35 428 101 234 5 628 112 67 61 193 15 116 6 66 59 6 38 7 32 4 30 21 3. Tổng vốn ñầu tư 19,650,567,091 17,783,408,023 17,158,201,448 16,526,117,830 15,438,025,346 11,704,426,217 6,494,424,736 5,702,134,248 4,749,236,125 4,587,781,421 4,388,697,851 4,258,607,038 2,626,481,622 2,393,406,131 2,202,104,000 2,197,764,850 2,126,657,271 1,569,596,668 1,383,989,029 1,048,938,564 799,865,393 610,062,331 511,231,090 466,172,372 376,361,841 331,572,867 276,463,899 224,964,646 221,803,600 208,350,000 195,636,210 178,392,000 142,000,000. Vốn ñiều lệ 7,816,779,142 3,812,797,776 4,875,799,623 5,862,630,195 5,132,305,330 3,917,299,736 2,399,626,879 2,339,342,962 995,352,656 912,116,421 765,457,618 2,034,308,995 1,496,748,468 1,444,573,450 747,220,000 1,091,652,297 1,300,599,644 555,645,910 1,010,045,984 491,783,848 724,808,469 317,521,685 146,939,327 220,683,847 233,512,086 165,186,700 140,962,336 41,264,334 157,256,519 82,650,000 121,902,391 92,405,600 22,571,000.

(207) 187 STT 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73. Nước, vùng lãnh thổ Channel Islands Italia TVQ ả rập thống nhất Bỉ New Zealand Thổ Nhĩ Kỳ Thụy ðiển Barbados Cộng hòa Séc Lào Belize Saint Kitts & Nevis Liechtenstein Na Uy Phần Lan Ma Cao Irắc Ukraina Panama Costa Rica Saint Vincent Isle of Man Aó Srilanca Bungary Israel Dominica Tây Ban Nha Cu Ba Campuchia Ireland Slovenia Turks & Caicos Islands St Vincent & The Grenadines Brazil Hungary Guatemala Nam Tư Guinea Bissau Pakistan. Số dự án 15 30 1 32 18 8 20 2 14 9 6 2 2 15 5 7 2 7 7 1 1 1 11 4 5 8 2 9 1 7 4 2 2 1 1 5 1 1 1 2. Tổng vốn ñầu tư 115,196,907 114,849,968 112,000,000 77,548,228 72,939,500 69,700,000 66,433,913 68,143,000 53,411,173 48,353,528 43,000,000 39,685,000 35,500,000 35,281,918 33,435,000 30,700,000 27,100,000 22,954,667 18,000,000 16,450,000 16,000,000 15,000,000 13,025,000 13,014,048 12,910,000 11,680,786 11,000,000 7,319,865 6,600,000 6,250,000 4,377,000 4,000,000 3,100,000 3,000,000 2,600,000 2,186,196 1,866,185 1,580,000 1,192,979 1,100,000. Vốn ñiều lệ 42,695,063 39,091,806 20,838,312 35,516,620 52,309,500 23,960,000 20,110,913 22,193,140 27,391,173 30,613,527 18,960,000 12,625,000 10,820,000 21,207,307 10,950,000 25,600,000 27,100,000 12,045,818 7,190,000 16,450,000 1,450,000 5,200,000 4,916,497 6,564,175 12,669,000 5,790,786 3,400,000 5,679,865 2,200,000 4,440,000 1,717,000 2,000,000 1,400,000 2,000,000 1,200,000 1,187,883 894,000 1,000,000 529,979 400,000.

(208) 188 STT 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 Tổng số. Nước, vùng lãnh thổ Syria Guam Belarus Bangladesh CHDCND Triều Tiên Achentina Libăng West Indies Mêxico Rumani Nam Phi. Số dự án 3 1 1 1 2 1 2 1 1 1 1. Tổng vốn ñầu tư 1,050,000 500,000 400,000 200,000 200,000 120,000 105,000 100,000 50,000 40,000 29,780. Vốn ñiều lệ 430,000 500,000 400,000 100,000 200,000 120,000 60,000 50,000 50,000 40,000 29,780. 9,803. 149,774,721,399. 52,014,038,372. Nguồn: Cục ðầu tư nước ngoài - Bộ Kế hoạch và ðầu tư.

(209) 189. Phụ lục 11 ðẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI THEO ðỊA PHƯƠNG 1988-2008 (tính tới ngày 19/12/2008 - chỉ tính các dự án còn hiệu lực) STT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34. ðịa phương TP Hồ Chí Minh Bà Rịa-Vũng Tàu Hà Nội ðồng Nai Ninh Thuận Bình Dương Hà Tĩnh Thanh Hóa Phú Yên Quảng Ngãi Hải Phòng Long An Kiên Giang đà Nẵng Hải Dương Vĩnh Phúc Dầu khí Bắc Ninh Thừa Thiên-Huế Quảng Ninh Hưng Yên Bình Thuận Khánh Hòa Cần Thơ Tây Ninh Hậu Giang Quảng Nam Ninh Bình Thái Nguyên Lâm ðồng Bình ðịnh Lào Cai Phú Thọ Bắc Giang. Số dự án 2834 161 1308 960 19 1720 11 35 40 16 304 259 14 129 221 170 39 137 53 107 144 66 74 49 164 5 54 17 26 112 31 35 41 59. TVðT 26,266,686,160 15,556,779,896 17,549,421,744 13,528,649,779 9,967,716,566 9,628,703,085 7,920,755,000 6,963,212,144 6,321,446,438 3,594,028,689 3,027,597,521 2,897,385,092 2,772,730,857 2,554,172,950 2,295,383,881 2,235,597,756 2,158,441,815 1,920,872,241 1,891,343,235 1,172,665,685 770,690,440 715,132,183 694,107,094 685,595,611 681,241,663 632,959,217 522,871,371 509,514,910 424,604,472 407,241,465 367,931,000 317,734,147 313,217,987 270,255,697. Vốn ñiều lệ 9,362,438,703 5,244,663,861 7,025,252,680 6,401,187,017 841,817,678 3,840,130,207 2,718,460,000 448,721,987 1,428,858,655 574,883,000 1,301,263,820 1,194,867,540 1,195,170,082 1,005,641,689 821,308,321 753,176,192 1,801,441,815 570,216,235 414,403,114 480,740,872 309,930,152 221,197,387 237,355,412 631,458,213 393,813,467 353,107,232 222,256,233 156,425,529 160,177,540 209,243,970 126,662,000 110,807,095 164,580,290 113,266,320.

(210) 190 STT 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 Tổng số. ðịa phương Nghệ An Tiền Giang Bình Phước Hà Nam Nam ðịnh Lạng Sơn Sơn La Bến Tre Thái Bình Tuyên Quang Hòa Bình Kon Tum Gia Lai Vĩnh Long Trà Vinh Quảng Trị ðồng Tháp Bạc Liêu Quảng Bình Sóc Trăng Cao Bằng Yên Bái Bắc Cạn An Giang ðắc Lắc ðắc Nông Cà Mau Hà Giang Lai Châu ðiện Biên. Số dự án 20 17 62 26 28 30 8 12 20 6 25 3 9 13 13 13 13 8 4 6 12 10 6 5 2 5 5 4 3 1 9,803. TVðT 262,175,001 229,366,723 194,135,000 190,359,490 165,891,829 113,505,102 112,620,000 110,969,048 105,808,921 90,830,161 84,642,891 77,130,000 74,934,616 56,995,000 54,057,701 47,759,500 36,113,037 35,942,476 32,333,800 29,283,000 27,150,812 22,915,188 17,572,667 17,161,895 16,668,750 15,499,000 7,000,000 5,083,000 4,000,000 129,000 149,774,721,399. Nguồn: Cục ðầu tư nước ngoài - Bộ Kế hoạch và ðầu tư. Vốn ñiều lệ 117,107,458 125,853,112 132,685,380 95,243,165 122,829,750 53,522,784 15,272,000 85,472,925 50,426,357 28,500,000 37,126,210 74,540,000 14,160,000 25,585,000 22,893,701 20,717,100 30,533,037 22,686,517 9,733,800 16,003,000 22,270,000 9,729,581 8,104,667 6,846,000 5,168,750 10,891,770 7,000,000 5,083,000 3,000,000 129,000 52,014,038,372.

(211)

Chính sách thu hút vốn đầu tư nước ngoài vào Trung Quốc và khẳ năng vận dụng tại Việt Nam

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về