Hoàn thiện mô hình tổ chức và hoạt động của kiểm toán Nhà nước Việt Nam

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.27 MB, 195 trang )

(1)2. Lêi cam ®oan. T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng T«i. C¸c sè liÖu vµ tµi liÖu sö dông trong luËn ¸n lµ trung thùc vµ cã nguån dÉn cô thÓ, c¸c kÕt luËn khoa häc trong luËn ¸n lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh nghiªn cøu khoa häc mét c¸ch nghiªm tóc cña T«i. T¸c gi¶ luËn ¸n. Ng« V¨n NhuËn.

(2) 3. Môc lôc Phô b×a Lêi cam ®oan .....................................................................................................2 Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t .................................................................................4 Danh mục sơ đồ................................................................................................5 đồ Më ®Çu...............................................................................................................6 ®Çu Ch−ơng 1: Những vấn đề lý luận cơ bản và kinh nghiệm quốc tế về mô KTNN.... 15 hình tổ chức và cơ chế hoạt động của các cơ quan KTNN. 1.1. Những vấn đề chung về Nhà n−ớc và KTNN ........................................... 15 1.2 M« h×nh tæ chøc c¬ quan KTNN ............................................................. 34 1.3 Cơ chế hoạt động của KTNN ................................................................. 47 1.4. Nghiên cứu mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của một số n−ớc trên thÕ giíi – Bµi häc kinh nghiÖm ..................................................................... 65 KÕt luËn ch−¬ng 1.......................................................................................... 75 1 Ch−ơng 2: Đánh giá thực trạng mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc ViÖt Nam ............................................ 78. 2.1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña KTNN ViÖt Nam.......................... 78 2.2 M« h×nh tæ chøc KTNN ViÖt nam ........................................................... 92 2.3 Cơ chế hoạt động của KTNN Việt Nam................................................. 102 2.4. Đánh giá thực trạng mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của KTNN ............ 117 KÕt luËn ch−¬ng 2........................................................................................ 133 2 Ch−¬ng 3: Ph−¬ng h−íng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn m« h×nh tæ chøc vµ cơ chế hoạt động của KTNN Việt Nam .................................... 136. 3.1 Ph−¬ng h−íng vµ môc tiªu hoµn thiÖn m« h×nh tæ chøc vµ c¬ chÕ ho¹t động KTNN Việt Nam ............................................................................... 136 3.2 Gi¶i ph¸p cô thÓ hoµn thiÖn m« h×nh tæ chøc KTNN .............................. 144 3.3 Giải pháp cụ thể hoàn thiện cơ chế hoạt động KTNN............................. 154 3.4 C¸c gi¶i ph¸p kh¸c .............................................................................. 185 KÕt luËn chung ............................................................................................. 188 Một số công trình khoa học của tác giả có liên quan đến luận án ..... 190 Tµi liÖu tham kh¶o ........................................................................................ 191.

(3) 4. Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t ASOSAI. Tæ chøc c¸c c¬ quan kiÓm to¸n tèi cao Ch©u ¸. BAI. C¬ quan kiÓm to¸n tèi cao Hµn Quèc. BCKT. B¸o c¸o kiÓm to¸n. BCTC. B¸o c¸o tµi chÝnh. CNXH. Chñ nghÜa X· héi. CNTT. C«ng nghÖ th«ng tin. DNNN. Doanh nghiÖp Nhµ n−íc. §T-DA. §Çu t− – Dù ¸n. GAO. C¬ quan KTTC cña Hîp chñng quèc Hoa Kú. KSNB. KiÓm so¸t néi bé. KTH§. Kiểm toán hoạt động. KTNN. KiÓm to¸n Nhµ n−íc. KTTC. KiÓm to¸n tèi cao. KTNNLB. KTNN Liªn bang §øc. KTT. KiÓm to¸n tr−ëng. KTV. KiÓm to¸n viªn. INTOSAI. Tæ chøc quèc tÕ c¸c c¬ quan kiÓm to¸n tèi cao. NSNN. Ng©n s¸ch Nhµ n−íc. XDCB. X©y dùng c¬ b¶n.

(4) 5. danh mục sơ đồ Sơ đồ 1.1: Các chức năng quản lý xã hội của Nhà n−ớc theo giai đoạn tác động quản lý ................................................................................ 16 Sơ đồ 1.2: Vị trí của kiểm toán Nhà n−ớc ......................................................... 17 Sơ đồ 1.3: Các công cụ sử dụng trong giám sát ................................................. 18 Sơ đồ 1.4: Các nhân tố tác động đến KTNN ..................................................... 21 Sơ đồ 1.5: Mô tả vị trí của KTNN thuộc cơ quan lập pháp ................................. 38 Sơ đồ 1.6: Mô tả vị trí của KTNN thuộc cơ quan hành pháp............................... 40 Sơ đồ 1.7: Mô tả vị trí của KTNN độc lập với cơ quan hành pháp và lập pháp ..... 42 Sơ đồ 2.1: mô tả vị trí pháp lý của KTNN theo nghị định 93/2003/NĐ-CP ngµy 13/8/2003 cña ChÝnh phñ ................................................... 93 Sơ đồ 2.2: Mô hình tổ chức nội bộ KTNN....................................................... 96 Sơ đồ 2.3 : Tổ chức bộ máy KTNN sau khi có Luật KTNN............................... 100 Sơ đồ 2.4 : Mô hình 2 cấp trong tổ chức quản lý hoạt động kiểm toán…….. ..... 112 Sơ đồ 3.1: Mô hình tổ chức chung của KTNN ................................................ 147 Sơ đồ 3.2: Mô hình tổ chức các kiểm toán chuyên ngành................................. 148 Sơ đồ 3.3: Mô hình tổ chức KTNN khu vực..................................................... 152 Sơ đồ 3.4: Mô hình 3 cấp trong tổ chức quản lý hoạt động kiểm toán .............. 182.

(5) 6. Më ®Çu Tính cấp thiết của đề tài luận án. Kiểm toán Nhà n−ớc Việt Nam đ−ợc thành lập theo Nghị định 70/CP ngày 11/7/1994 cña ChÝnh phñ, lµ c¬ quan chuyªn m«n gióp Thñ t−íng ChÝnh phñ thực hiện chức năng kiểm tra, xác nhận tính đúng đắn, hợp pháp của các tài liệu và số liệu của các cơ quan nhà n−ớc, các đơn vị sự nghiệp, đơn vị kinh tế nhà n−íc vµ c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng, c¸c tæ chøc x? héi sö dông kinh phÝ do NSNN cÊp. §©y lµ c¬ quan míi thµnh lËp, ch−a cã tiÒn lÖ ë ViÖt Nam c¶ vÒ mÆt tæ chøc cũng nh− cơ chế hoạt động. Đến nay qua hơn 10 năm hoạt động Kiểm toán Nhà n−ớc đ? khẳng định đ−ợc vai trò và vị trí nh− là một công cụ không thể thiếu ®−îc trong hÖ thèng kiÓm tra kiÓm so¸t cña nhµ n−íc. VÒ mÆt tæ chøc, ®? x©y dùng vµ ®−a vµo vËn hµnh mét hÖ thèng bé m¸y tËp trung thèng nhÊt bao gåm c¸c bé phËn tham m−u gióp viÖc vµ 7 KTNN chuyªn ngµnh ë Trung −¬ng vµ 5 KTNN khu vùc. Thùc hiÖn ph−¬ng ch©m võa x©y dùng tæ chøc võa triÓn khai hoạt động, từ khi đi vào hoạt động đến nay KTNN đ? tiến hành hàng nghìn cuộc kiÓm to¸n, kÕt qu¶ KTNN ®? kiÕn nghÞ t¨ng thu, tiÕt kiÖm chi vµ ®−a vµo qu¶n lý qua NSNN hơn 20.000 tỷ đồng. Điều có ý nghĩa quan trọng hơn là qua kiểm toán đ? giúp cho các đơn vị đ−ợc kiểm toán thấy đ−ợc những sơ hở, yếu kém trong công tác quản lý tài chính, trong việc thực hiện chế độ kế toán của nhà n−ớc, qua đó để có biện pháp khắc phục những yếu kém, sơ hở trong công tác quản lý, ngăn ngõa gian lËn, tham «, tham nhòng, l?ng phÝ c¸c nguån lùc tµi chÝnh quèc gia; đồng thời KTNN b−ớc đầu cũng đ? cung cấp cho Chính phủ, Quốc hội những th«ng tin, d÷ liÖu tin cËy lµm c¬ së cho viÖc ph©n bæ NSNN, quyÕt to¸n NSNN, hoạch định chính sách và đề ra các biện pháp nhằm tăng c−ờng quản lý vĩ mô nÒn kinh tÕ. Từ khi thành lập đến nay vị trí của KTNN đ? từng b−ớc đ−ợc nâng cao; chøc n¨ng cña KTNN tõng b−íc ®−îc më réng; tr¸ch nhiÖm cña KTNN tr−íc Đảng, Nhà n−ớc và Nhân dân ngày càng lớn hơn; những quy định về vị trí, chức.

(6) 7. năng của KTNN trong những năm vừa qua là phù hợp với tiến trình ra đời và phát triÓn cña KTNN vµ ngµy cµng phï hîp h¬n víi th«ng lÖ quèc tÕ vÒ c¬ quan KTNN cña mçi quèc gia. Trªn thÕ giíi, tæ chøc quèc tÕ c¸c c¬ quan KTTC (INTOSAI) đ−ợc thành lập từ năm 1953 đến nay bao gồm 178 n−ớc thành viên; ở Ch©u ¸, tæ chøc c¸c c¬ quan kiÓm to¸n Ch©u ¸ (ASOSAI) còng ®? ®−îc thµnh lËp vào năm 1978 cho đến nay đ? có gần 35 n−ớc thành viên, KTNN Việt Nam là thµnh viªn chÝnh thøc cña INTOSAI tõ th¸ng 4/1996 vµ lµ thµnh viªn cña ASOSAI từ tháng 1/1997. ở mỗi n−ớc mô hình tổ chức và hoạt động của các cơ quan KTNN có những điểm khác nhau tuỳ thuộc vào đặc điểm của mỗi n−ớc; tuy nhiên trên thế giới là vị trí pháp lý cơ quan KTNN th−ờng độc lập với cơ quan hµnh ph¸p – c¬ quan qu¶n lý vµ sö dông c¸c nguån lùc kinh tÕ Nhµ n−íc, ®©y lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng nhÊt gióp cho c¸c c¬ quan KTNN ho¹t động hiệu quả, phù hợp với tuyên bố Lima của tổ chức INTOSAI về các chỉ dẫn kiÓm to¸n. Bên cạnh một số thành tựu đ? đạt đ−ợc trong tổ chức và hoạt động của KTNN vẫn còn không ít những hạn chế, bất cập làm ảnh h−ởng đến chất l−ợng, hiệu quả và hiệu lực hoạt động kiểm toán; những bất cập về phân công, phân cấp trong quản lý và tổ chức hoạt động kiểm toán, trong tổ chức đoàn kiểm toán, trong viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch hµng n¨m, … ch−a ph¸t huy ®−îc vai trß quan träng cña KTNN trong hÖ thèng kiÓm tra, kiÓm so¸t cña Nhµ n−íc. Sù chång chÐo vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô gi÷a c¸c bé phËn vµ nh÷ng bÊt cËp kh¸c ®? làm cho kết quả hoạt động đạt đ−ợc ch−a cao so với yêu cầu đặt ra. Tại kỳ họp thø 7 Quèc héi kho¸ XI ®? th«ng qua LuËt KTNN ngµy 14/6/2005, Chñ tÞch n−íc ký lÖnh c«ng bè ngµy 24/6/2005 vµ cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 1/1/2006 quy định về vị trí pháp lý, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức và cơ chế hoạt động của KTNN. Đây là văn bản pháp lý cao nhất quy định về KTNN, đánh dÊu b−íc ph¸t triÓn míi vÒ chÊt cña hÖ thèng c¸c c«ng cô kiÓm tra, kiÓm so¸t ë ViÖt Nam trong thêi kú míi. §Ó x©y dùng KTNN thùc sù trë thµnh mét c«ng cô mạnh của nhà n−ớc trong giai đoạn mới, đòi hỏi phải có sự nghiên cứu và vận.

(7) 8. dụng lý luận về mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của các cơ quan KTNN, kinh nghiÖm thùc tiÔn cña c¸c c¬ quan KTNN trªn thÕ giíi vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ phï hîp víi ph¸p luËt vÒ KTNN ë ViÖt Nam. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu. Là một mô hình tổ chức và hoạt động mới ở Việt nam nên vấn đề nghiên cứu cả về lý luận và thực tiễn ở các n−ớc để vận dụng những kinh nhiệm quý báu vào Việt Nam là một vấn đề hết sức quan trọng đối với sự phát triển của KTNN việt Nam. Hoạt động nghiên cứu khoa học của KTNN Việt Nam chính thức đ−ợc triÓn khai tõ n¨m 1995 vµ ®−îc c«ng nhËn lµ mét ®Çu mèi kÕ ho¹ch khoa häc công nghệ từ năm 1996 theo quyết định của Bộ tr−ởng Bộ khoa học công nghệ và môi tr−ờng. Kể từ đó đến nay đ? có rất nhiều đề tài nghiên cứu khoa học từ cấp nhà n−ớc, cấp Bộ, cấp cơ sở để triển khai nghiên cứu về bản chất, chức năng, nhiệm vụ và địa vị pháp lý của KTNN; nghiên cứu về các chuẩn mực, quy trình kiểm toán, các ph−ơng pháp kiểm toán, mẫu biểu hồ sơ... đáp ứng kịp thời hoạt động của KTNN trong từng thời kỳ. Đ−ợc sự trợ giúp từ Ngân hàng phát triển Châu á (ADB) giúp đỡ KTNN triển khai nghiên cứu về việc xây dựng luật pháp và trợ giúp trong việc tăng c−ờng năng lực, đào tạo cán bộ với hai giai đoạn đ? gãp phÇn to lín cho viÖc triÓn khai nghiªn cøu khoa häc trªn nhiÒu lÜnh vùc. TiÕp đó là sự trợ giúp rất lớn của Kiểm toán nhà n−ớc Liên Bang Đức với dự án GTZ từ nhiều năm nay đ? cho ra đời nhiều tài liệu quan trọng nh− "Cơ sở pháp lý của KiÓm to¸n Nhµ n−íc Liªn Bang §øc" n¨m 2001; “Nh÷ng c¬ së cña c«ng t¸c kiểm tra tài chính Nhà n−ớc” - Hà Nội , năm1996; “ Chức năng, nhiệm vụ và địa vÞ cña c¬ quan kiÓm to¸n trong c¬ cÊu Nhµ n−íc”- Hµ Néi , th¸ng 03.2003; “ So sánh quốc tế địa vị pháp lý và các chức năng của cơ quan kiểm toán tối cao” Hà Nội , năm 2003; Hội thảo quốc tế của dự án GTZ / KTNN Việt Nam "So sánh địa vị pháp lý, nhiệm vụ và chức năng của cơ quan kiểm toán tối cao trên thế giới" (đặc biệt l−u ý đến KTLB Đức) Hà Nội 6-2004 cùng các bản dịch tài liệu n−ớc ngoài khác. Luật KTNN ra đời là b−ớc đột phá tạo ra thế và lực cho KTNN trong t×nh h×nh míi phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn quan träng vÒ sù.

(8) 9. độc lập trên nhiều mặt hoạt động góp phần đ−a KTNN Việt Nam thực sự trở thµnh mét c«ng cô m¹nh trong bé m¸y kiÓm tra, kiÓm so¸t cña Nhµ n−íc, t¹o ra thÕ vµ lùc míi trªn mÆt trËn chèng tham nhòng hiÖn nay. Tuy nhiªn, ch−a cã mét luận án Tiến sĩ hoặc đề tài khoa học nào nghiên cứu sâu và toàn diện về mô hình tổ chức và hoạt động của KTNN Việt Nam. Có thể kể một số đề tài, công trình khoa học của KTNN đ? đề cập đến vấn đề của luận án này đang nghiên cứu: §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé. “ Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn phân công, phân cấp trong tổ chức quản lý và thực hiện hoạt động kiểm toán của KiÓm to¸n Nhµ n−íc” – Hµ Néi, n¨m 2002 do TiÕn sÜ §inh Träng Hanh – quyÒn Giám đốc Trung tâm khoa học và bồi d−ỡng cán bộ của KTNN làm chủ nhiệm. Đây là đề tài khoa học cấp bộ đề cập đến nhiều vấn đề lý luận về phân công, phân cấp trong tổ chức quản lý và thực hiện hoạt động kiểm toán. Đề tài đ−a ra ®−îc nhiÒu kh¸i niÖm vµ gi¶i quyÕt ®−îc c¸c mèi quan hÖ trong viÖc ph©n c«ng, ph©n cÊp trong tæ chøc qu¶n lý mang tÝnh hµnh chÝnh vµ tæ chøc thùc hiÖn kiÓm toán. Đề tài cũng đánh giá một cách t−ơng đối toàn diện về thực trạng phân công, phân cấp trong trong tổ chức quản lý và thực hiện hoạt động kiểm toán của KTNN, trên cơ sở đó đề tài đ−a ra ph−ơng h−ớng và giải pháp hoàn thiện, những nguyên tắc chỉ đạo phân công phân cấp. Đây là một tài liệu tham khảo rất quan träng trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu cña luËn ¸n nµy. §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé “ C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn x©y dùng chiÕn l−îc ph¸t triÓn KiÓm to¸n Nhµ n−íc giai ®o¹n 2001 – 2010” – Hµ Néi, th¸ng 9 n¨m 2004 do «ng §ç B×nh D−¬ng, Tæng KTNN lµm chñ nhiÖm vµ GS.TS V−ơng Đình Huệ, Phó tổng KTNN, phó GS.TS Nguyễn Đình Hựu, Giám đốc Trung t©m khoa häc vµ båi d−ìng c¸n bé lµm phã chñ nhiÖm cïng c¸c thµnh viªn là ng−ời giữ trọng trách quan trọng trong thành phần l?nh đạo của KTNN tham gia. §Ò tµi nghiªn cøu s©u vÒ c¶i c¸ch hµnh chÝnh nhµ n−íc vµ ®−a ra quan ®iÓm, c¸ch nh×n vÒ vÞ trÝ cña KTNN trong tiÕn tr×nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh cña Nhµ n−íc. Đồng thời đ−a ra các quan điểm, ph−ơng h−ớng phát triển KTNN đến năm 2010. Tuy nhiên do đề tài đ−ợc hoàn thành tr−ớc khi luật KTNN đ−ợc ban hành, công.

(9) 10. cuộc cải cách hành chính có nhiều thay đổi đ? xuất hiện các tình huống mới; mặt khác, đề tài chỉ đ−a ra ph−ơng h−ớng phát triển đến năm 2010. Do vậy, đến nay đ? có nhiều điểm không phù hợp với thực tiễn hoạt động của KTNN. Tuy nhiên ®©y lµ mét tµi liÖu tham kh¶o quan träng trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu luËn ¸n nµy, có nhiều đóng góp quan trọng về mặt khoa học và thực tiễn trong việc hoàn thiện mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của KTNN. §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé "C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc kiểm toán trách nhiệm kinh tế trong nhiệm kỳ đối với cán bộ lGnh đạo trong bộ máy Nhà n−ớc và các đơn vị kinh tế Nhà n−ớc"Hà Nội năm 2004 do GS.TS V−¬ng §×nh HuÖ- Phã Tæng KTNN lµm chñ nhiÖm. §Ò tµi ®−a ra c¸c luËn cø khoa học, các cơ sở pháp lý và đòi hỏi của thực tế về việc kiểm toán trách nhiệm kinh tế trong nhiệm kỳ đối với cán bộ lGnh đạo trong bộ máy Nhà n−ớc và các đơn vị kinh tế Nhà n−ớc. Đây thực chất là một chức năng, nhiệm vụ quan trọng đ? đ−ợc thực hiện theo mô hình kiểm toán nhà n−ớc Trung Quốc, do vấn đề tham nhòng t¹i Trung Quèc rÊt trÇm träng lµm thÊt tho¸t vµ l?ng phÝ rÊt lín c¸c nguån lực quốc gia. Việt Nam do có nhiều điều kiện và tình huống t−ơng đồng với Trung Quèc nªn viÖc nghiªn cøu vµ tiÕn tíi ¸p dông h×nh thøc kiÓm to¸n nµy lµ rất khả thi. Đề tài cũng đánh giá thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá trách nhiệm kinh tế đối với các cán bộ l?nh đạo trong bộ máy nhà n−ớc và các đơn vị kinh tế tại Việt Nam và đ−a ra các giải pháp, kiến nghị để xác lập các điều kiện cÇn thiÕt vÒ mÆt ph¸p lý, c¸c chuÈn mùc vµ quy tr×nh kiÓm to¸n phï hîp víi lo¹i hình này nhằm sớm áp dụng tại Việt Nam. Đây là những đóng góp to lớn của đề tài này nhằm hoàn thiện hơn các chức năng của KTNN, tuy nhiên đề tài chỉ đề cập đến một khía cạnh về chức năng và loại hình kiểm toán của KTNN, do đó, đây là nguồn tài liệu quý đề nghiên cứu luận án này đ−ợc toàn diện hơn. §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp bé "C¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn trong viÖc xác định phạm vi hoạt động của KTNN và sự khác nhau giữa hoạt động KTNN víi Thanh tra Nhµ n−íc vµ Thanh tra tµi chÝnh" Hµ Néi 2001 do TS NguyÔn Đình Hựu- Giám đốc trung tâm khoa học và bồi d−ỡng cán bộ làm chủ nhiệm..

(10) 11. Đây là đề tài đề cập t−ơng đối vĩ mô đến bản chất, vị trí của các cơ quan trong hệ thống kiểm tra, kiểm soát trên cùng lĩnh vực tài chính công đó là: thanh tra nhà n−ớc, thanh tra tài chính, KTNN và đề cập đến phạm vi, chức năng của từng loại cơ quan. Mục đích là loại bỏ khả năng chồng chéo về phạm vi và tạo ra các kho¶ng trèng trong lÜnh vùc kiÓm tra, kiÓm so¸t. §Ò tµi còng tËp trung ph©n tÝch thùc tr¹ng cña viÖc chång chÐo vÒ ph¹m vi vµ chøc n¨ng kiÓm tra cña c¸c c¬ quan hiện nay gây phiền hà, tốn kém cho các doanh nghiệp đồng thời tạo kẽ hở trong quản lý. Đóng góp lớn về mặt khoa học và thực tiễn của đề tài là đ? có đ−ợc định h−ớng chung về sự hình thành một hệ thống kiểm tra tài chính công thống nhất và đ−a ra đ−ợc đề xuất về phạm vi cho từng loại hình cơ quan kiểm tra; kiÕn nghÞ cÇn ph¶i x©y dùng hÖ thèng kiÓm tra tµi chÝnh c«ng nhµ n−íc thèng nhÊt vµ hiÖu qu¶. Đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ "Mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động cña c¬ quan KiÓm to¸n Nhµ n−íc" Hµ Néi 1996 do PTS V−¬ng H÷u Nh¬n- Tæng KTNN đầu tiên của KTNN làm chủ nhiệm. Đây là đề tài cũng đề cập đến mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của cơ quan kiểm toán Nhà n−ớc. Tuy nhiên, đề tài nghiên cứu trong bối cảnh KTNN mới ra đời, nhiều vấn đề về lý luận và thực tiễn ch−a sáng tỏ, các tài liệu tham khảo của n−ớc ngoài ch−a nhiều. Do đó mô hình kiểm toán của Việt Nam khi đó chủ yếu dựa trên tài liệu học tập từ Trung Quốc. Tuy nhiên, do điều kiện của mỗi n−ớc có những điểm khác nhau, do đó việc dập khuôn mô hình tổ chức là điều không khoa học. Mặc dù đề tài đ? đ−a ra đ−ợc một số kiến nghị mang tính định h−ớng và khắc phục các v−ớng mắc tạm thêi, nh−ng thùc tÕ hiÖn nay khi luËt kiÓm to¸n nhµ n−íc ®−îc ban hµnh cho thÊy điều kiện hiện nay của KTNN đòi hỏi phải có những ph−ơng h−ớng và giải pháp phát triển phù hợp với xu thế hội nhập quốc tế về mọi mặt hiện nay, đặc biệt khi ViÖt Nam ®? trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO. c¸ch thøc tiÕp cËn còng nh− nội dung và ph−ơng pháp nghiên cứu của đề tài này khác với công trình khoa học do tác giả đang nghiên cứu, tuy nhiên đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ này là nguồn t− liệu tham khảo làm cơ sở để luận án này có đ−ợc nhiều ý t−ởng khoa học quan trọng để hoàn thành công trình khoa học này..

(11) 12. Đề tài nghiên cứu khoa học độc lập cấp Nhà n−ớc " Định h−ớng chiến l−ợc vµ nh÷ng gi¶i ph¸p x©y dùng, ph¸t triÓn hÖ thèng kiÓm to¸n ë ViÖt Nam trong thời kỳ công nghiệp hoá và hiện đại hoá đất n−ớc" Hà Nội năm 2006, do GS,TS V−ơng Đình Huệ – Tổng KTNN làm Chủ nhiệm. Đây là một đề tài lớn nghiên cứu về hệ thống các cơ quan kiểm toán ở n−ớc ta gồm KTNN, kiểm toán độc lập, kiểm toán nội bộ. Đề tài đề cập đến sự cần thiết khách quan về sự ra đời, thực trạng phát triển của hệ thống các cơ quan kiểm toán và định h−ớng phát triển của hệ thống kiểm toán trong thời kỳ công nghiệp hoá và hiện đại hoá đất n−ớc. Ngoài ra, còn nhiều đề tài khoa học của KTNN đề cập đến nhiều khía cạnh khác nhau về tất cả các mặt về tổ chức cũng nh− hoạt động của KTNN; nhiều tài liệu của các dự án mà KTNN hợp tác đ? cung cấp rất nhiều nguồn tài liệu để tác gi¶ cã thÓ tham kh¶o vµ h×nh thµnh nªn nh÷ng ý t−ëng míi, ®−a ra ph−¬ng h−ớng, nguyên tắc và giải pháp hoàn thiện mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động cña KTNN trong t−¬ng lai. Môc tiªu cña luËn ¸n. Luận án nghiên cứu một cách hệ thống những vấn đề lý luận về mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của các cơ quan KTNN. Trªn c¬ së nghiªn cøu lý luËn vµ kinh nghiÖm thùc tiÔn vÒ m« h×nh tæ chøc đại diện cho các xu h−ớng trên thế giới về địa vị pháp lý, cơ chế hoạt động và cách thức tổ chức các cuộc kiểm toán để tìm ra những điểm chung cho KTNN ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ. Luận án cũng đánh giá tổng quát về quá trình hình thành và phát triển của kiểm toán Nhà n−ớc Việt Nam, những thành tựu đ? đạt đ−ợc và những mặt tồn tại cần phải khắc phục về mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của KTNN Việt nam. MÆc dï hiÖn nay LuËt kiÓm to¸n Nhµ n−íc ®? gi¶i quyÕt ®−îc c¬ b¶n những v−ớng mắc, khó khăn tr−ớc đây về địa vị pháp lý và cơ chế hoạt động của KTNN, nh−ng để triển khai thực hiện Luật KTNN một cách có hiệu quả còn nhiều vấn đề cần phải tổng kết và đánh giá để phát huy những mặt tích cực, hạn chế các mặt còn tồn tại để KTNN hoạt động hiệu quả hơn..

(12) 13. Trªn c¬ së hÖ thèng lý luËn vµ nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm tõ thùc tiÔn vµ kinh nghiÖm tõ n−íc ngoµi, luËn ¸n ®−a ra ph−¬ng h−íng vµ c¸c gi¶i ph¸p hoµn thiện mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của KTNN Việt Nam trong điều kiện ®? cã LuËt KTNN vµ hiÖn nay ViÖt Nam ®ang héi nhËp mét c¸ch toµn diÖn vµ s©u réng vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu. 1./ LuËn ¸n ®i s©u nghiªn cøu nh÷ng lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ: M« h×nh tæ chøc cña c¸c c¬ quan KTNN, cô thÓ lµ h×nh thøc vµ c¬ cÊu tæ chøc cña nã. Một số vấn đề về cơ chế hoạt động của KTNN bao gồm các hình thức và nội dung trong hoạt động quản lý kiểm toán và tổ chức thực hiện kiểm toán 2./ Nghiên cứu thực trạng và đánh giá về mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của kiểm toán Nhà n−ớc Việt Nam từ khi thành lập đến nay. 3./ Luận án không đi sâu vào các vấn đề nghiệp vụ và ph−ơng pháp chuyên m«n cô thÓ cña kiÓm to¸n. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu. LuËn ¸n ®−îc thùc hiÖn trªn c¬ së ph−¬ng ph¸p luËn duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö cña chñ nghÜa M¸c – Lªnin, sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu lý luận: Khái quát hoá, tổng hợp và phân tích, để phân tích thực tiễn, luận án còn sử dụng các ph−ơng pháp t− duy, phân tích, thống kê và so sánh để đ−a ra các nhận định, đánh giá cụ thể trên cơ sở đó đ−a ra các kiến nghị cụ thể về mô hình tổ chức và hoạt động của Kiểm toán Nhà n−ớc Việt Nam. Những đóng góp về mặt khoa học của luận án. LuËn ¸n lµm râ nh÷ng c¬ së lý luËn chung vÒ m« h×nh tæ chøc, c¬ chÕ ho¹t động cũng nh− chức năng nhiệm vụ của các cơ quan KTNN. Phân tích và đánh giá về ba mô hình tiêu biểu của cơ quan KTNN đại diện cho xu h−ớng phát triển hiện nay trên thế giới. Trên cơ sở đó rút ra đ−ợc những điểm chung để vận dụng vµo sù ph¸t triÓn cña KTNN ViÖt Nam sao cho hiÖu qu¶ nhÊt..

(13) 14. Luận án cũng đánh giá một cách khái quát quá trình hình thành và phát triển mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của kiểm toán Nhà n−ớc Việt Nam, phân tích những −u điểm và chỉ ra những vấn đề cần hoàn thiện về mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của KTNN Việt nam trong thời gian tới. LuËn ¸n ®−a ra nh÷ng ph−¬ng h−íng, môc tiªu ph¸t triÓn cña kiÓm to¸n Nhà n−ớc Việt Nam trong t−ơng lai; đồng thời đ−a ra các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của KTNN Việt Nam hiện nay. KÕt cÊu cña LuËn ¸n. Ch−ơng 1: Những vấn đề lý luận cơ bản và kinh nghiệm quốc tế về mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của các cơ quan KTNN Ch−ơng 2: Đánh giá thực trạng mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của KTNN ViÖt Nam Ch−¬ng 3: Ph−¬ng h−íng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn m« h×nh tæ chøc vµ c¬ chế hoạt động của KTNN Việt Nam.

(14) 15. Ch−¬ng I Những vấn đề lý luận cơ bản và kinh nghiệm quốc tế về mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động cña c¸c c¬ quan KTNN 1.1. Những vấn đề chung về Nhà n−ớc và KTNN 1.1.1. Nhµ n−íc. Con ng−êi víi c¸c tËp tÝnh vèn cã cña sinh vËt vµ con ng−êi ®? biÕt quy tô lại thành bầy, nhóm để tồn tại và phát triển, dần dần sự cộng đồng sinh tồn đó đ−ợc tổ chức ngày một chặt chẽ và tạo thành x? hội với các hoạt động đa dạng và phong phó. Trong x? héi céng s¶n nguyªn thuû, khi x? héi ch−a xuÊt hiÖn cña c¶i thừa, ch−a phân chia thành giai cấp có sự đối lập về lợi ích kinh tế giữa các nhóm lợi ích khác nhau, thì mọi mâu thuẫn, xung đột trong x? hội đ−ợc xử lý bằng các quy tắc xử sự chung của toàn x? hội thể hiện thành −ớc định, quy chế, phong tục, tËp qu¸n x? héi mµ ng−êi ®iÒu hµnh lµ c¸c thñ lÜnh vµ sù tù gi¸c cña mçi c¸ nh©n. Sau khi chế độ cộng sản nguyên thuỷ bị tan r?, năng suất lao động x? hội n©ng cao, x? héi cã cña thõa, ý thøc t− h÷u c¸ nh©n ph¸t triÓn, giai cÊp xuÊt hiÖn và Nhà n−ớc ra đời. Nhà n−ớc về thực chất là một thiết chế quyền lực chính trị, là cơ quan thống trị giai cấp của một hoặc một nhóm giai cấp này đối với một hoặc toàn bộ các giai cấp khác, đồng thời còn để duy trì và phát triển x? hội thông qua việc cung ứng các dịch vụ công mà nhà n−ớc đó quản lý tr−ớc lịch sử và tr−ớc c¸c Nhµ n−íc kh¸c. Nhà n−ớc tồn tại là để quản lý x? hội với nghĩa là sự tác động có tổ chức và b»ng ph¸p quyÒn cña bé m¸y nhµ n−íc nh»m ®iÒu chØnh c¸c qu¸ tr×nh, c¸c ho¹t động và các mối quan hệ của công dân, của mọi tổ chức trong x? hội. §Ó qu¶n lý x? héi, Nhµ n−íc ph¶i thùc hiÖn mét hÖ thèng c¸c chøc n¨ng kh¸c nhau vµ ph¶i sö dông c¸c c«ng cô kh¸c nhau. Theo giai đoạn tác động quản lý, Nhà n−ớc phải thực hiện các chức năng quản lý cơ bản sau: (sơ đồ 1.1). Trong sơ đồ này, giám sát (kiểm soát) là một.

(15) 16. trong c¸c chøc n¨ng qu¶n lý quan träng, nã diÔn ra trong mäi chøc n¨ng kh¸c vµ là nhiệm vụ cơ bản của các nhà l?nh đạo cấp cao. C¸c chøc n¨ng QLNN theo giai ®o¹n. Xác định quan ®iÓm ®−êng lèi chiÕn l−îc. Tæ chøc bé m¸y vµ x©y dùng c¬ chÕ vËn hµnh. Khai th¸c, sö dông c¸c nguån lùc. Lùa chän ph−¬ng thøc ph−¬ng ph¸p qu¶n lý. Gi¸m s¸t (kiÓm so¸t). §iÒu chØnh đổi mới. VËn hµnh x· héi. Sơ đồ 1.1: Các chức năng quản lý x hội của Nhà n−ớc theo giai đoạn tác động quản lý §Ó qu¶n lý, nhµ n−íc ph¶i sö dông rÊt nhiÒu c«ng cô kh¸c nhau víi nghÜa lµ các ph−ơng tiện hữu hình hoặc vô hình để tác động lên x? hội: (1) Hiến pháp, luật pháp (2) kế hoạch (3) tài sản công (4) bộ máy và đội ngũ cán bộ công chức (5) c¸c chÝnh s¸ch (6) th«ng t− (7 v¨n ho¸)[6,tr9]. Trong các công cụ nói trên, vấn đề tài sản công có một vai trò đặc biệt quan trọng vì nó là ph−ơng tiện vật chất hữu hiệu nhất để tác động lên x? hội. Việc kiểm soát vấn đề tài sản công, do đó có một ý nghĩa đặc biệt to lớn mà tiêu biểu chính là vấn đề KTNN. 1.1.2. KiÓm to¸n Nhµ n−íc. 1.1.2.1. Gi¸m s¸t ((Supervision) Supervision). Đây là một thuật ngữ đ−ợc sử dụng phổ biến trong các hoạt động quản lý. Theo tõ ®iÓn TiÕng ViÖt, gi¸m s¸t lµ viÖc theo dâi, xem xÐt vµ kiÓm tra xem cã.

(16) 17. đúng những điều quy định không [57]. Từ điển Tiếng Nga cho: giám sát là một nhóm hoặc một tổ chức để theo dõi ng−ời hoặc việc nào đấy [10]. Từ điển Tiếng Anh lại quan niệm: giám sát là sự bảo đảm cho công việc hoặc hoạt động đ−ợc thực hiện đúng theo quy định [65].. C¸c chøc n¨ng. C¸c c«ng cô. Qu¶n lý nhµ. qu¶n lý cña. n−íc. Nhµ n−íc. Gi¸m s¸t (kiÓm so¸t). Tµi s¶n c«ng. KiÓm to¸n Nhµ n−íc. Sơ đồ 1.2: Vị trí của kiểm toán Nhà n−ớc Theo nghÜa H¸n ViÖt, gi¸m s¸t ®−îc phÐp bëi 2 tõ: (1) gi¸m víi nghÜa lµ xem xÐt kü cµng, lµm g−¬ng, tr«ng coi vµ (2) s¸t víi nghÜa lµ thÈm xÐt, b¾t bÎ. GhÐp l¹i cã thÓ hiÓu gi¸m s¸t lµ xem xÐt vµ chØ trÝch. Nh− vËy cã thÓ hiÓu: gi¸m sát là việc theo dõi, thanh tra kiểm tra của chủ thể có quyền theo dõi đối với các chủ thể bị theo dõi để đ−a ra các nhận định, phê phán, đánh giá về hoạt động của c¸c chñ thÓ bÞ theo dâi. §Ó thùc hiÖn chøc n¨ng gi¸m s¸t, chñ thÓ cã quyÒn gi¸m s¸t ph¶i sö dông các công cụ nhất định, đó là các hoạt động thanh tra, kiểm tra. Thanh tra: Là tác động của cơ quan giám sát lên đối t−ợng bị giám sát để xem xét, phát hiện, ngăn chặn các hành vi của đối t−ợng trái với các quy định cho phÐp..

(17) 18. Kiểm tra: Là hoạt động th−ờng xuyên của cơ quan giám sát đối với đối t−ợng bị giám sát nhằm bảo đảm cho các hoạt động của đối t−ợng đ−ợc diễn ra theo đúng các quy định.. Gi¸m s¸t (Supervision). Thanh tra. KiÓm tra. Inspection. Control. Sơ đồ 1.3: Các công cụ sử dụng trong giám sát Nh− vậy về thực chất thanh tra cũng là một hoạt động kiểm tra nh−ng chủ đích kiểm tra đ? xác định tr−ớc thanh tra chỉ đ−ợc thực hiện khi cơ quan giám sát có cảm giác không an toàn về các hành vi của đối t−ợng bị giám sát và cần phải có một sự cảnh báo tr−ớc cho các hành vi sai trái của đối t−ợng (nếu có sai phạm). Tõ néi dung kh¸i niÖm gi¸m s¸t nªu trªn, cã thÓ rót ra mét sè nhËn xÐt nh− sau: Thứ nhất: Giám sát dùng để chỉ hoạt động thanh tra (theo dõi, xem xét), kiểm tra đối t−ợng chịu sự giám sát, qua đó đ−a ra nhận định về một việc làm nào đó đ? đ−ợc thực hiện đúng hay sai so với các quy định hiện hành; Thứ hai: Để tiến hành hoạt động thanh tra, kiểm tra thì giám sát luôn phải gắn với một hoặc một số đối t−ợng cụ thể; có thể là toàn bộ các lĩnh vực hoạt động của các chủ thể bị giám sát; có thể chỉ là một lĩnh vực nhất định (nhân lực tµi chÝnh, quy chÕ vvv); Thứ ba: Để có thể tiến hành đ−ợc hoạt động giám sát thì chủ thể hoạt động giám sát phải có những quyền hạn, nghĩa vụ nhất định đối với đối t−ợng chịu sự gi¸m s¸t;.

(18) 19. Thứ t−: Để có thể đ−a ra đ−ợc nhận định về hoạt động của đối t−ợng chịu sự giám sát thì việc giám sát phải đ−ợc tiến hành dựa trên những quy định do chủ thể có quyền giám sát đặt ra; Thứ năm: Giám sát luôn là hoạt động có mục đích. Mục đích của hoạt động giám sát là đ−a ra những nhận định của chủ thể có quyền giám sát đối với hoạt động của đối t−ợng chịu sự giám sát, qua đó có biện pháp xử lý đối với những việc làm trái quy định của đối t−ợng chịu sự giám sát, bảo đảm cho những quy định của chủ thể có quyền giám sát đ−ợc chấp hành đúng. 1.1.2.2. KiÓm to¸n ((Audit) Audit). Một lĩnh vực chiếm giữ vị trí quan trọng các hoạt động của con ng−ời, tổ chức, x? hội đó là lĩnh vực tài chính. Tài chính đ−ợc hiểu là tổng thể các quan hệ giá trị (biểu hiện bằng tiền) nảy sinh trong quá trình hoạt động và tái hoạt động của các thùc thÓ vµ x? héi cã liªn quan ®−îc xem xÐt. Tµi chÝnh lu«n g¾n liÒn víi c¸c ho¹t động thu và chi bằng tiền của các thực thể x? hội (cá nhân, tổ chức, x? hội). ë ph¹m vi Nhµ n−íc, tµi chÝnh nhµ n−íc lµ tæng thÓ c¸c mèi quan hÖ tiÒn tÖ. nÈy sinh trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ sö dông c¸c quü tiÒn tÖ cña Nhµ n−íc nh»m phục vụ cho việc thực hiện các chức năng quản lý của Nhà n−ớc đối với x? hội. Việc giám sát hoạt động tài chính của các thực thể bị quản lý có ý nghĩa hết sức quan trọng vì nó chi phối trực tiếp đến mục đích, tính chất, hiệu quả của việc sử dụng các nguồn vốn bằng tiền; hoạt động giám sát tài chính đ−ợc thực hiện thông qua các hoạt động kiểm toán. Có quan điểm cho rằng kiểm toán là quá trình các nhân viên giám sát độc lập và có năng lực (các kiểm toán viên) tiến hành thu thập và đánh giá các bằng chøng vÒ c¸c th«ng tin tµi chÝnh cña thùc thÓ bÞ gi¸m s¸t nh»m x¸c nhËn vµ b¸o cáo về mức độ phù hợp giữa các thông tin này với các chuẩn mực đ? định. Trong khái niệm trên, các kiểm toán viên độc lập và có năng lực đ−ợc hiểu lµ nh÷ng nh©n viªn gi¸m s¸t kh«ng bÞ mét thÕ lùc g©y nhiÔu nµo g©y søc Ðp vµ hä phải có kỹ năng, kiến thức, năng lực nghiệp vụ để thực hiện chức trách của mình, hä ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kÕt luËn mµ hä ®−a ra..

(19) 20. Thu thập, đánh giá các bằng chứng, đó là các tài liệu, chứng cứ và thông tin về tài chính của đối t−ợng bị kiểm toán mà các kiểm toán viên có thể và có trách nhiÖm t×m kiÕm mét c¸ch trung thùc vµ cã tr¸ch nhiÖm. Các chuẩn mực là các th−ớc đo giá trị đ−ợc cấp có thẩm quyền quy định mang tÝnh ph¸p lý mµ c¸c chñ thÓ bÞ kiÓm to¸n cÊp d−íi ph¶i tu©n thñ trong khi tiến hành các hoạt động của mình. 1.1.2.3. KiÓm to¸n Nhµ n−íc ((State State audit):. Là cơ quan chuyên môn về lĩnh vực kiểm tra tài chính nhà n−ớc hoạt động độc lập theo luật định của Nhà n−ớc. Luật KTNN Cộng hoà x? hội chủ nghĩa ViÖt Nam th¸ng 6 n¨m 2005 ®? ghi râ: KiÓm to¸n Nhµ n−íc lµ c¬ quan chuyªn môn về lĩnh vực tài chính nhà n−ớc do quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chØ tu©n theo ph¸p luËt [59]. Với khái niệm đ? nêu, KTNN đ−ợc hiểu với nghĩa là một danh từ đó là cơ quan nhµ n−íc thùc hiÖn chøc n¨ng gi¸m s¸t tµi chÝnh nhµ n−íc (kh¸c víi c¸ch hiểu là một động từ - đó là hoạt động nghiệp vụ của cơ quan KTNN). Kiểm toán Nhµ n−íc lµ mét c¬ quan nhµ n−íc cã chøc n¨ng kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh, kiểm toán tuân thủ, kiểm toán hoạt động đối với cơ quan, tổ chức quản lý sử dông ng©n s¸ch, tiÒn vµ tµi s¶n Nhµ n−íc[59]. Qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña Nhµ n−íc, kiÓm tra tµi chÝnh nhµ n−íc cña Nhµ n−íc ®−îc thùc hiÖn d−íi nh÷ng hình thức khác nhau nh−ng đều có mục đích là kiểm tra và xác định các khoản chi tiêu tài chính, công quỹ quốc gia đ−ợc sử dụng đúng mục đích; phát hiện và ng¨n chÆn c¸c hµnh vi tham nhòng l¹m dông quyÒn lùc lµm thÊt tho¸t c«ng quü cña Nhµ n−íc. Theo th«ng lÖ quèc tÕ, ë hÇu hÕt c¸c n−íc trªn thÕ giíi, c«ng cô kiÓm tra tµi chÝnh cao nhÊt cña Nhµ n−íc lµ c¬ quan KTNN hay cßn gäi lµ c¬ quan kiÓm to¸n tèi cao. 1.1.2.4. Các nhân tố tác động đến Kiểm toán Nhà n−ớc. a. Sự tự khẳng định của KTNN: Lµ mét trong sè c¸c c¬ quan cña Nhµ n−íc, KTNN lµ c¬ quan chuyªn m«n thực hiện chức năng giám sát các hoạt động tài chính nhà n−ớc. Để làm tốt đ−ợc chức năng này, tr−ớc tiên đòi hỏi KTNN phải có đủ năng lực chuyên môn mang.

(20) 21. tính nghề nghiệp cao để thực hiện nhiệm vụ của mình, rõ ràng với một đội ngũ kiểm toán viên thiếu trình độ và không trung thực thì không thể hoàn thành nhiÖm vô chuyªn m«n ®−îc giao.. M«i tr−êng x· héi. M«i tr−êng. C¸c c¬ quan. luËt ph¸p. nhµ n−íc kh¸c. KiÓm to¸n Nhµ n−íc. VÞ thÕ cña KiÓm to¸n. Các chủ thể là đối t−îng bÞ gi¸m s¸t tµi chÝnh. Nhµ n−íc. HiÖu lùc, hiÖu qu¶ cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc. Sơ đồ 1.4: Các nhân tố tác động đến KTNN Thứ hai, KTNN là cơ quan chuyên môn hoạt động độc lập theo luật định, vấn đề đặt ra là nó có thực sự đ−ợc hoạt động độc lập hay không? để bảo đảm tính độc lập này, trong sơ đồ 1.4 chỉ rõ trong các mối quan hệ với 3 nhân tố (1) m«i tr−êng x? héi, (2) m«i tr−êng luËt ph¸p, (3) c¸c c¬ quan nhµ n−íc kh¸c, c¬ quan KTNN phải có một vị thế thích hợp nào đó mới có thể bảo đảm đ−ợc tính độc lập trong các hoạt động của mình. Đây là một vấn đề đang tồn tại rất nhiều quan điểm khác nhau để xử lý, mà luận án cũng h−ớng vào đó để giải quyết..

(21) 22. b. M«i tr−êng xG héi: C¬ quan KTNN còng ®−îc tËp hîp tõ nh÷ng con ng−êi cô thÓ víi c¸c nhu cÇu vµ mong muèn cô thÓ, hä sèng vµ lµm viÖc trong m«i tr−ờng x? hội (trong và ngoài n−ớc) cụ thể. Tác động của môi tr−ờng x? hội lên đội ngũ cán bộ của KTNN là tất yếu. Nếu đời sống l−ơng bổng thu nhập của họ không đ−ợc bảo đảm thì tính độc lập của sự hoạt động khó có thể bảo đảm, ch−a nói đến yªu cÇu n©ng cao nghiÖp vô kh«ng ngõng cña hä. §©y lµ mét nh©n tè kh«ng nhá tác động đến hiệu lực và hiệu quả hoạt động của các cơ quan KTNN. c. Môi tr−ờng pháp luật: Cơ quan KTNN hoạt động theo luật định của Nhà n−ớc, tức là theo các chuẩn mực mà pháp luật đặt ra. Rõ ràng hoạt động KTNN rất khó có kết quả tích cực nếu: Thứ nhất: Luật pháp KTNN đặt ra bất cập (bất hợp lý, kh«ng khoa häc, kh«ng cã tÝnh thùc tÕ v.v.), Thø hai: LuËt ph¸p vÒ KTNN thiÕu sù ràng buộc trở lại hợp lý đối với các cơ quan kiểm toán (họ làm đúng sai đều không ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ph¸p lý tr−íc luËt ph¸p vµ c«ng luËn x? héi). d. C¸c c¬ quan Nhµ n−íc kh¸c: KTNN kh«ng ph¶i lµ mét c¬ quan n»m ngoµi x? héi, n»m trªn x? héi mµ nã luôn bị ràng buộc bởi nhiều mối quan hệ x? hội, đặc biệt là với công luận và các c¬ quan Nhµ n−íc thuéc hÖ thèng quyÒn lùc x? héi (lËp ph¸p, hµnh ph¸p, t− ph¸p, dÉn d¾t c«ng luËn v.v). Râ rµng c¬ quan KTNN kh«ng dÔ lµm viÖc khi ph¶i thực hiện hoạt động giám sát tài chính ở chính các cơ quan này. Thêm nữa với c¸c mèi quan hÖ x? héi phøc t¹p (th©n quen, nhê v¶, hèi lé v.v c¸c c¸ nh©n cã vai trò l?nh đạo ở các cơ quan Nhà n−ớc còn có thể tác động chi phối không nhỏ lên các hoạt động KTNN. Điều này cũng đặt ra một câu hỏi là phải xác định vị thÕ hîp lý thÕ nµo cho c¬ quan KTNN trong hÖ thèng c¸c c¬ quan Nhµ n−íc cña mét quèc gia. e. Các chủ thể là đối t−ợng bị giám sát tài chính Đây cũng là một nhân tố tác động và chi phối không nhỏ đối với cơ quan KTNN. Thứ nhất đối với các sai phạm chủ quan (tham lam, dốt nát, lừa dối, gian lận v.v.) các thực thể bị kiểm toán th−ờng dùng không ít thủ đoạn khác nhau để gây cản trở cho các hoạt động kiểm toán (hối lộ, tiêu huỷ tang chứng, tạo vật.

(22) 23. chøng gi¶ v.v); víi c¸c kiÓm to¸n viªn nghiÖp vô kÐm vµ tham lîi c¸ nh©n th× khã cã thÓ thùc hiÖn tèt nhiÖm vô cña m×nh; Thø hai : §èi víi c¸c sai ph¹m kh¸ch quan (do sự quy định tài chính phi lý của pháp luật, các quy định ch−a theo kịp thực tiễn đời sống x? hội), các cá nhân l?nh đạo các cơ quan, hoạt động nhà n−ớc buộc phải đối phó để thích nghi với các quy định sai trái . . . cũng sẽ gây không ít trë ng¹i vµ lµm kÐo dµi thêi gian thùc thi nhiÖm vô cña c¬ quan KTNN. g. HiÖu lùc, hiÖu qu¶ cña KTNN Đây là một nhân tố tác động đến kết quả hoạt động của KTNN. Nếu KTNN kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ lµ gãp phÇn lµm cho nÒn tµi chÝnh minh b¹ch, x? héi æn định và phát triển theo định h−ớng và mục tiêu chung của đất n−ớc thì sự tồn tại của hoạt động KTNN trở nên vô nghĩa. Hiệu lực của KTNN là mức độ tác động thực tiễn của hoạt động KTNN đối với ý thức tuân thủ luật định về tài chính ở các cơ quan chịu sự KTNN. Hiệu quả cña KTNN lµ kÕt qu¶ KTNN ®em l¹i cho x? héi so víi chi phÝ, tæn nhÊt mµ KTNN gây ra cho x? hội. Hiệu lực và hiệu quả hoạt động của KTNN là cơ sở để xác định vị thế của KTNN trong bộ máy Nhà n−ớc. 1.1.3 Môc tiªu thµnh lËp c¬ quan KTNN. 1.1.3.1 1.1. 3.1 Sù h×nh tthµnh hµnh vµ ph¸t triÓn c¸c c¬ quan KTNN. KiÓm to¸n cã nguån gèc tõ tiÕng Latinh theo nghÜa cña tõ "Audit", kiÓm toán ra đời từ thời La M?, thế kỷ thứ III tr−ớc Công nguyên. Tuy nhiên, hoạt động kiểm toán chỉ phát triển mạnh mẽ và mang tính phổ biến trong khoảng vài tr¨m n¨m trë l¹i ®©y. ë §øc, tõ n¨m 1714, Vua Phæ lµ Friedrich Wilhelm I ®? ra S¾c lÖnh thµnh lËp Phßng ThÈm kÕ tèi cao (hay ThÈm kÕ viÖn d−íi thêi §Õ chÕ Đức); ở Pháp, từ năm 1807, d−ới thời Hoàng đế Napoleon I, Toà Thẩm kế đ? đ−ợc thành lập. Hoạt động kiểm toán xuất phát từ yêu cầu phải sử dụng hợp lệ và hîp ph¸p c¸c nguån tµi chÝnh cña Nhµ n−íc, do vËy, môc tiªu cô thÓ cña c«ng t¸c kiểm toán này là xác nhận và đánh giá việc sử dụng xác thực và có hiệu quả các nguån tµi chÝnh nhµ n−íc; mÆt kh¸c nã thÓ hiÖn quyÒn lùc cña Nhµ n−íc trong viÖc t¨ng c−êng sù qu¶n lý cña Nhµ n−íc vÒ tµi chÝnh th«ng qua viÖc c«ng bè c¸c.

(23) 24. báo cáo khách quan về sự ổn định và phát triển của nền tài chính quốc gia. Tuy nhiên, hoạt động kiểm toán chỉ thực sự có ý nghĩa quan trọng đối với quá trình lµnh m¹nh ho¸ nÒn tµi chÝnh quèc gia kÓ tõ sau c¸c cuéc c¸ch m¹ng vÒ kinh tÕ vµ hiện đại hoá vào những năm đầu của thế kỷ XX. C¬ quan KTNN ë mçi quèc gia cã nh÷ng tªn gäi kh¸c nhau, vÝ dô: Toµ ThÈm kÕ Céng hoµ Ph¸p, uû ban KiÓm to¸n vµ Thanh tra Hµn Quèc, uû ban KiÓm to¸n vµ KiÓm so¸t Ên §é, C¬ quan Tæng KÕ to¸n Hoa Kú, Côc KiÓm to¸n Liªn Bang Nga, uû ban KiÓm to¸n NhËt B¶n .V..V... t¹i c¸c khu vùc trªn thÕ giíi đều thành lập Tổ chức các cơ quan KTNN của khu vực; đồng thời các quốc gia còng gia nhËp Tæ chøc Quèc tÕ c¸c c¬ quan KTNN, c¬ quan nµy gåm cã 178 thµnh viªn. Trong c¸ch hiÓu vÒ kiÓm to¸n cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau, mét sè ý kiÕn cho r»ng: kiÓm to¸n lµ viÖc mét KTV ®−îc bæ nhiÖm lµm b¸o c¸o bµy tá ý kiÕn vÒ nh÷ng kª khai tµi chÝnh cña mét doanh nghiÖp sau khi thùc hiÖn sù kiÓm tra độc lập đối với doanh nghiệp đó; một quan điểm khác cho rằng kiểm toán đồng nghÜa víi mét chøc n¨ng cña kÕ to¸n lµ sù kiÓm tra l¹i kÕ to¸n, tøc lµ viÖc rµ so¸t các thông tin từ các chứng từ kế toán, định khoản và ghi sổ kế toán, tổng hợp lại cân đối kế toán. Trong lịch sử phát triển của nó đ? hình thành các loại hình kiểm to¸n sau: • Kiểm toán BCTC: loại hình kiểm toán để kiểm tra xác nhận tính đúng đắn, trung thực, hợp pháp của tài liệu, số liệu kế toán, các báo cáo quyết toáncủa các đối t−ợng kiểm toán. • Kiểm toán tuân thủ: Là loại hình kiểm toán nhằm đánh giá tình hình thực hiện pháp luật và những quy định của các cấp có thẩm quyền trong quá trình hoạt động của đơn vị đ−ợc kiểm toán. • KTHĐ: Là loại hình kiểm toán nhằm đánh giá tính kinh tế, tính hiệu quả cña viÖc qu¶n lý vµ sö dông c¸c nguån lùc tµi chÝnh. §©y lµ lo¹i h×nh kiÓm to¸n tập trung đến việc xem xét, đánh giá hiệu quả hoạt động quản lý khu vực hành chÝnh nhµ n−íc vµ c¸c c«ng tr×nh XDCB lín do Nhµ n−íc ®Çu t−..

(24) 25. Tuỳ thuộc đặc điểm và sự phát triển tại mỗi n−ớc, các loại hình kiểm toán ®−îc coi träng kh¸c nhau, t¹i nh÷ng n−íc ph¸t triÓn cao th«ng th−êng triÓn khai loại hình KTHĐ nhằm đánh giá chính xác hơn hiệu quả của việc sử dụng các nguån lùc kinh tÕ cña Nhµ n−íc. 1.1.3.2 1.1. 3.2 Môc tiªu thµnh lËp c¬ quan KTNN. §èi víi mçi quèc gia do c¸c nguån lùc vÒ kinh tÕ, tµi chÝnh dµnh cho sù phát triển đều là hữu hạn, việc sử dụng thống nhất và hiệu quả các khoản công quỹ là một trong những đòi hỏi thiết yếu cho việc sử dụng hợp lý các nguồn tài chính nhà n−ớc và hiệu năng các quyết định của các cơ quan có thẩm quyền của Nhµ n−íc. Trong ®iÒu kiÖn c¸c Nhµ n−íc qu¶n lý nÒn kinh tÕ b»ng ph¸p luËt càng đòi hỏi mỗi Nhà n−ớc cần phải có một cơ quan KTNN đ−ợc pháp luật bảo đảm tính độc lập để đạt đ−ợc mục tiêu của Kiểm toán, cụ thể là việc sử dụng hợp lý vµ hiÖu qu¶ c¸c nguån c«ng quü; t¨ng c−êng sù lµnh m¹nh trong qu¶n lý tµi chÝnh; ng¨n ngõa tham nhòng, l?ng phÝ c«ng quü Nhµ n−íc; cung cÊp c¸c th«ng tin có chất l−ợng với các cơ quan thông tin đại chúng và công chúng thông qua c¸c b¸o c¸o kiÓm to¸n kh¸ch quan. C¸c c¬ quan KTNN ®ang ngµy cµng trë nªn cần thiết hơn khi Nhà n−ớc đ? và đang mở rộng hoạt động của mình sang lĩnh vực kinh tế - x? hội và vì vậy đòi hỏi hoạt động của Nhà n−ớc phải tuân theo những qui định của khuôn khổ tài chính nhất định. Nói một cách khác chính là sự cần thiết phải thành lập cơ quan KTNN để đáp ứng các yêu cầu của công tác kiểm tra tài chính nhà n−ớc. Trong bối cảnh việc sử dụng thống nhất và hiệu quả các khoản công quỹ là một trong những đòi hái thiÕt yÕu ®Çu tiªn cho viÖc sö dông hîp lý c¸c nguån tµi chÝnh nhµ n−íc vµ hiệu năng các quyết định của các cơ quan có thẩm quyền. Trong tuyên bố Lima về các chỉ dẫn kiểm toán thông qua quyết định tại Hội nghị lần thứ IX của tổ chøc INTOSAI tæ chøc t¹i Lima, Kho¶n 1 Môc I ®? chØ râ[56]: Tªn vµ viÖc thµnh lËp c¬ quan kiÓm to¸n ®G tån t¹i tõ rÊt l©u trong bé m¸y qu¶n trÞ tµi chÝnh nhµ n−íc, vÝ dô nh− viÖc qu¶n lý c¸c quü c«ng d−íi d¹ng th¸c qu¶n kiÓm to¸n tù nã kh«ng ph¶i lµ mét cøu c¸nh mµ lµ.

(25) 26. mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña c¶ mét hÖ thèng kiÓm tra nh»m ph¬i bµy kÞp thêi nh÷ng sai lÖch víi c¸c chuÈn mùc ®G ®−îc c«ng nh©n vµ nh÷ng vi ph¹m nguyªn t¾c ph¸p lý, tÝnh hiÖu qu¶, hiÖu n¨ng vµ tÝnh kinh tế của công tác quản lý các nguồn lực để từ đó có những biện pháp đúng đắn đối với từng tr−ờng hợp cụ thể, buộc các bên liên quan lĩnh nhận trách nhiệm, đòi bồi th−ờng hoặc có những biện pháp để ngăn ngừa nh÷ng hµnh vi t¸i ph¹m hay chÝ Ýt th× còng lµm cho nã khã cã c¬ héi x¶y ra h¬n. T−ơng ứng với địa vị là ng−ời quản lý và điều hành nền kinh tế, sau khi kết thóc n¨m ng©n s¸ch, ChÝnh phñ víi t− c¸ch lµ c¬ quan hµnh ph¸p ph¶i b¸o c¸o vÒ công tác điều hành ngân sách và điều hành kinh tế của mình. Tiếp đó, trách nhiÖm cña Quèc héi lµ kiÓm tra xem nguån kinh phÝ ®? cÊp cho ChÝnh phñ ®? đ−ợc quản lý theo những quy định của luật pháp hay không, các vấn đề đầu t− và ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ cña ChÝnh phñ cã hiÖu qu¶ hay kh«ng. . . §Ó hoµn thµnh nhiệm vụ kiểm tra đó một cách hiệu quả, tự bản thân Quốc hội không thể làm đ−ợc mà phải cần đến sự giúp đỡ của một cơ quan độc lập, có chuyên môn, đủ năng lực và biết lấy các chuẩn mực chặt chẽ làm th−ớc đo để đánh giá toàn bộ c«ng t¸c qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ cña ChÝnh phñ. KiÓm tra tµi chÝnh theo nghĩa đó ngày nay đ−ợc các cơ quan KTNN ở hầu hết các quốc gia trên thế giới đang thực hiện. Ngày nay, kiểm toán đ−ợc hiểu là quá trình mà ở đó những cá nhân độc lập có thẩm quyền đ−ợc đào tạo nghiệp vụ đầy đủ, có trình độ cao tiến hành thẩm định các thông tin số l−ợng về một đơn vị kinh tế cụ thể nhằm mục đích báo cáo mức độ phù hợp giữa thông tin số l−ợng đó với các chuẩn mực đ? ®−îc x©y dùng. 1.1.4 Vai trß cña c¬ quan KTNN trong bé m¸y nhµ n−íc. 1.1.4 tÝnh 1.1. 4.1 Gãp phÇn n©ng cao tÝnh kinh tÕ, tÝ nh hiÖu qu¶ cña viÖc qu¶n lý vµ sö dông nguån lùc tµi chÝnh nhµ n−íc. a. Trong c¸c lo¹i h×nh kiÓm to¸n ®−îc c¸c b−íc trªn thÕ giíi ¸p dông, lo¹i hình kiểm toán BCTC và kiểm toán tuân thủ nhằm kiểm tra xác nhận tính đúng.

(26) 27. đắn, trung thực, hợp pháp của tài liệu, số liệu kế toán, các báo cáo quyết toáncủa các đối t−ợng kiểm toán. Vai trò này của kiểm toán gắn liền với nhiệm vụ kiểm toán các thông tin mà chủ yếu thông tin trên BCTC. Thông qua hoạt động kiểm toán, đánh giá và xác nhận tính trung thực, hợp pháp của các thông tin kinh tế, tr−íc hÕt lµ th«ng tin trªn c¸c BCTC cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn, c¸c c¬ quan, c¸c đơn vị và các bộ phận đ−ợc kiểm toán. Đồng thời góp phần giúp các thông tin về kinh tế- tài chính của Nhà n−ớc, của các đơn vị kinh tế đáp ứng đ−ợc yêu cầu trung thùc, kh¸ch quan vµ c«ng khai. b. KTHĐ nhằm đánh giá tính kinh tế, tính hiệu quả của việc quản lý và sử dụng các nguồn lực tài chính. Thông qua đó các Chính phủ thấy đ−ợc các thế mạnh, những việc làm tốt, những hoạt động cần phải chấn chỉnh; thúc đẩy Chính phñ vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ cã sö dông NSNN n©ng cao chÊt l−îng qu¶n lý vµ sö dông c¸c nguån lùc kinh tÕ mét c¸ch toµn diÖn c¶ vÒ tÝnh kinh tÕ, tÝnh hiÖu qu¶ vµ hiÖu lùc. Yªu cÇu qu¶n lý vµ sö dông mét c¸ch kinh tÕ, hiÖu qu¶ vµ hiÖu lùc c¸c nguån lùc kinh tÕ cña Nhµ n−íc vµ tæ chøc kinh tÕ lu«n ®−îc coi lµ nh÷ng môc tiêu hàng đầu của quản lý kinh tế tài chính vĩ mô và vi mô. Trong kinh tế hiện đại, Nhà n−ớc đ? và đang mở rộng hoạt động của mình sang các lĩnh vực kinh tế và x? hội nhằm thực hiện chức năng điều tiết nền kinh tế do đó càng cần thiết phải đ−ợc kiểm tra và giám sát để đảm bảo các hoạt động đó phải tuân theo những quy định trong khuôn khổ tài chính nhất định. Trong khi đó mục tiêu của kiểm toán chính là đảm bảo việc sử dụng hợp lý và có hiệu quả các nguồn công quỹ, tăng c−ờng sự minh bạch và lành mạnh trong quản lý tài chính, đ−a ra các báo cáo đánh giá kh¸ch quan tr−íc c«ng chóng – nh÷ng ng−êi nép thuÕ cho Nhµ n−íc. c. C¸c kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ cña KTNN cã gi¸ trÞ ph¸p lý rÊt cao, tuú tõng n−ớc và từng lĩnh vực khác nhau, giá trị pháp lý này có quy định khác nhau bởi c¸c ®iÒu luËt liªn quan, nh−ng th«ng th−êng lµ b¸o c¸o kiÓm to¸n cã kÕt luËn cuèi cïng vÒ tÝnh trung thùc, hîp lý vµ hîp ph¸p cña c¸c tµi liÖu, sæ s¸ch kÕ to¸n, b¸o c¸o thu chi vµ quyÕt to¸n ng©n s¸ch..

(27) 28 1.1.4 n©ng 1.1. 4.2 Gãp phÇn n ©ng cao viÖc chÊp hµnh vµ hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ qu¶n lý kinh tÕ, tµi chÝnh cña Nhµ n−íc. a. Thông qua kết quả kiểm toán là các báo cáo xác nhận, đánh giá và kết luËn vÒ c¸c th«ng tin tµi chÝnh, qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ sö dông c«ng quü ®? gãp phÇn duy tr× hiÖu lùc cña hÖ thèng ph¸p luËt cña Nhµ n−íc. §iÒu nµy ®−îc kh¼ng định trong mục tiêu và nội dung của hoạt động kiểm toán. Trong mỗi hình thức kiểm toán: kiểm toán BCTC, kiểm toán tuân thủ, KTHĐ, kiểm toán chuyên đề… đều đánh giá sự tuân thủ pháp luật và những quy định của các cấp có thẩm quyền (điều này đ−ợc quy định trong tất cả các chuẩn mực kiểm toán). Thông qua hoạt động kiểm toán tính tuân thủ pháp luật, cơ quan kiểm toán sẽ đánh giá và kiến nghị các đối t−ợng kiểm toán sửa chữa những sai phạm về quản lý kinh tế – tài chÝnh. Nh− vËy, kiÓm to¸n gãp phÇn tÝch cùc vµo duy tr× sù tu©n thñ ph¸p luËt t¹i c¸c cÊp qu¶n lý, n©ng cao chÊt l−îng vµ hiÖu lùc qu¶n lý b»ng ph¸p luËt cña c¸c c¬ quan nhµ n−íc. b. KiÓm to¸n gãp phÇn n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý nhµ n−íc vÒ kinh tÕ- tµi chÝnh. §©y lµ mét trong nh÷ng vai trß trùc tiÕp vµ quan träng nhÊt cña kiÓm to¸n. Nhµ n−íc tiÕn hµnh qu¶n lý kinh tÕ- tµi chÝnh th«ng qua 2 ph−¬ng thøc chính : thông qua hoạch định chiến l−ợc và các chính sách kinh tế- tài chính nhằm định h−ớng và điều chỉnh các hoạt động của nền kinh tế; đồng thời Nhà n−íc còng lµ mét nhµ ®Çu t− lín vµo nh÷ng lÜnh vùc quan träng cña nÒn kinh tế. Do vậy, vai trò của Nhà n−ớc trong kinh tế là hết sức quan trọng, đòi hỏi Nhà n−ớc phải sử dụng các công cụ, biện pháp để duy trì đ−ợc hiệu lực quản lý đó. Một trong những công cụ góp phần duy trì hiệu lực quản lý Nhà n−ớc vÒ kinh tÕ lµ kiÓm to¸n. c. Th«ng qua c¸c chøc n¨ng kiÓm tra x¸c nhËn, t− vÊn vÒ qu¶n lý kinh tÕ – tài chính ở tầm vĩ mô cũng nh− vi mô, kiểm toán tác động đến các tổ chức kinh tế và Chính phủ trong việc quản lý và sử dụng đúng đắn, hiệu quả và tiết kiệm các nguån lùc kinh tÕ do Nhµ n−íc qu¶n lý. d. Nhµ n−íc thùc hiÖn viÖc qu¶n lý kinh tÕ, ng©n s¸ch b»ng hÖ thèng c¸c quy phạm pháp luật, để cho các quy định pháp luật đi vào cuộc sống và phát huy.

(28) 29. tác dụng đòi hỏi bản thân hệ thống đó phải đồng bộ và luôn đ−ợc hoàn thiện phù hợp với sự phát triển của nền kinh tế x? hội. Hoạt động của cơ quan KTNN một mặt nâng cao việc chấp hành pháp luật của các đối t−ợng kiểm toán, mặt khác thông qua chức năng t− vấn để kiến nghị với các cơ quan quản lý nhà n−ớc sửa đổi các quy định ch−a phù hợp với thực tiễn. Do đặc thù nghề nghiệp, các cơ quan KTNN luôn sẵn có điều kiện thâm nhập thực tiễn để phát hiện và so sánh những mặt −u điểm và những mặt bất cập của những quy định hiện hành, những chÝnh s¸ch l¹c hËu, lçi thêi c¶n trë sù ph¸t triÓn cña x? héi. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ cÇn cã sù hç trî cña Nhµ n−íc trong viÖc t¹o m«i tr−êng c¹nh tranh lµnh m¹nh c¶ vÒ vÜ m« vµ vi m«, nh÷ng th«ng tin thu ®−îc tõ thùc tiÔn c«ng t¸c kiÓm to¸n rÊt bæ Ých cho viÖc nghiªn cøu vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ kinh tÕ tµi chÝnh. 1.1.4 tÕ--tµi chÝnh 1.1. 4.3 Gãp phÇn lµm minh b¹ch c¸c quan hÖ kinh tÕ. Vai trß nµy cña kiÓm to¸n g¾n liÒn víi chøc n¨ng c«ng khai c¸c th«ng tin qua hoạt động kiểm toán mà chủ yếu là thông qua hình thức kiểm toán báo cáo tài chính. Thông qua hoạt động kiểm tra, đánh giá và xác nhận tính trung thực, hîp ph¸p cña c¸c th«ng tin kinh tÕ, tr−íc hÕt lµ th«ng tin trªn c¸c b¸o c¸o tµi chính của các cấp chính quyền, các cơ quan, các đơn vị kinh tế của Nhà n−ớc đ? ®−îc kiÓm to¸n. KiÓm to¸n gãp phÇn x¸c nhËn c¸c th«ng tin vÒ kinh tÕ- tµi chÝnh của Nhà n−ớc, các đơn vị kinh tế đáp ứng đ−ợc yêu cầu trung thực, khách quan vµ c«ng khai. 1.1.4 1.1. 4.4 Gãp phÇn n©ng cao hiÖu lùc trong qu¶n lý vµ sö dông tµi chÝnh nhµ n−íc. Thông qua các chức năng kiểm tra, đánh giá, t− vấn cho các cơ quan của Nhµ n−íc vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ cña Nhµ n−íc vÒ qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« còng nh− vi m«. Nhµ n−íc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ- tµi chÝnh b»ng hai vai trß chính, một là vạch ra chiến l−ợc và các chính sách kinh tế- tài chính nhằm định h−ớng và điều chỉnh các hoạt động của nền kinh tế; hai là Nhà n−ớc cũng là một nhµ ®Çu t− lín vµo nh÷ng lÜnh vùc quan träng cña nÒn kinh tÕ vµ lµ mét kh¸ch hàng có nhu cầu mua sắm rất lớn có ảnh h−ởng quan trọng đến thị tr−ờng. Do.

(29) 30. vậy, vai trò của Nhà n−ớc trong kinh tế là hết sức quan trọng, đòi hỏi Nhà n−ớc phải sử dụng các công cụ, biện pháp để duy trì đ−ợc hiệu lực quản lý đó. 1.1.5 Chøc n¨ng cña KTNN. Chøc n¨ng chung cña c¸c c¬ quan KTNN lµ kiÓm tra tµi chÝnh nhµ n−íc thÓ hiÖn trªn c¸c khÝa c¹nh cô thÓ sau: a. KiÓm tra vµ x¸c nhËn: nhiÖm vô th−êng xuyªn cña c¸c c¬ quan KTNN lµ viÖc tiÕn hµnh kiÓm tra c«ng t¸c kÕ to¸n, c¸c BCTC, b¸o c¸o quyÕt to¸n ng©n sách các cơ quan, các cấp ngân sách trong bộ máy của Nhà n−ớc. Thông qua đó xác nhận tính đúng đắn, trung thực và hợp pháp các tài liệu, số liệu kế toán, báo cáo quyết toán ngân sách; đ−a ra các kết luận và đánh giá về hoạt động của đối t−îng kiÓm to¸n. C¸c x¸c nhËn ®−îc dùa trªn c¬ së c¸c b»ng chøng vµ nhËn xÐt, báo cáo của các KTV có trình độ và trách nhiệm để đảm bảo rằng các xác nhận và đánh giá có đ−ợc tính thận trọng, trung thực và khách quan. Để khẳng định tính trung thực trong việc ghi chép, hạch toán kế toán đến việc tính toán, phân bæ, tæng hîp c¸c nghiÖp vô kinh tÕ, tµi chÝnh ph¸t sinh ®−îc ph¶n ¸nh trªn b¸o cáo tài chính đ−ợc chính xác và hợp pháp thì cần có một tổ chức, cá nhân có đủ thẩm quyền xác nhận lại các thông tin đó theo đúng các quy trình, chuẩn mực đ? đ−ợc quy định. b. Chức năng t− vấn: thông qua các quá trình kiểm toán, t− vấn cho đối t−îng kiÓm to¸n vÒ nh÷ng thiÕu sãt cÇn kh¾c phôc, c¸c dù ®o¸n trong t−¬ng lai để phòng tránh. Bằng những những kinh nghiệm tích luỹ đ−ợc thông qua nhiều cuộc kiểm toán và bằng trình độ, tầm nhìn rộng của các KTV để t− vấn cho đối t−ợng có nhiều cách làm đúng, tránh sai sót cũng nh− các kinh nghiệm trong quá tr×nh ®iÒu hµnh. §ång thêi, th«ng qua qu¸ tr×nh kiÓm to¸n tiÕn hµnh lËp c¸c b¸o cáo trình lên Quốc hội, t− vấn cho Quốc hội ban hành hoặc sửa đổi các Luật cho phù hợp với thực tiễn hoạt động của nền kinh tế. T− vấn cho các cơ quan thuộc Chính phủ ban hành hoặc sửa đổi các quy định phù hợp với Luật và thực tiễn hoạt động của các đối t−ợng kiểm toán. Do đó chức năng t− vấn về pháp luật kinh tế, tài chính để tổ chức thực hiện luật và các cơ chế chính sách về quản lý kinh tế, tài.

(30) 31. chính cho các cơ quan, đơn vị, tổ chức, cá nhân có quản lý và sử dụng NSNN và s¶n xuÊt kinh doanh lµ mét nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu ®−îc nh»m n©ng cao hiÖu quả kinh tế việc sử dụng các nguồn lực, đồng thời đ−a các hoạt động kinh tế vào khu«n khæ hµnh lang ph¸p luËt cña Nhµ n−íc. c. Chøc n¨ng c«ng khai c¸c sè liÖu vµ t×nh h×nh qu¶n lý, sö dông ng©n s¸ch Nhµ n−íc vµ c¸c nguån lùc kh¸c do Nhµ n−íc n¾m gi÷. Trong Nhµ n−íc ph¸p quyền đòi hỏi mọi hoạt động của Nhà n−ớc phải đ−ợc kiểm tra và giám sát chặt chẽ bởi cơ quan lập pháp – cơ quan do nhân dân bầu ra và là ng−ời đại diện cho quyền lợi của những ng−ời đóng thuế tạo nên ngân sách Nhà n−ớc. Nhu cầu đ−ợc thông tin của dân chúng và các cơ quan có quyền giám sát đòi hỏi KTNN với t− cách là cơ quan kiểm tra tài chính tối cao phải công khai các số liệu và đánh giá vÒ t×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông c¸c nguån lùc cña Nhµ n−íc mét c¸ch minh b¹ch trên các ph−ơng tiện truyền thông hay các diễn đàn của Quốc hội theo định kỳ hàng năm và đ−ợc quy định bởi các điều luật. 1.1.6 NhiÖm vô c¬ b¶n cña c¬ quan KTNN. 1.1.6 1.1. 6.1 KiÓm to¸n b¸o c¸o quyÕt to¸n ng©n s¸ch hµng n¨m cña c¸c c¬ quan n−íc,, ChÝnh phñ vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ nhµ n−íc nhµ n−íc. Đây là nhiệm vụ rất cơ bản của cơ quan KTNN, một cơ quan đủ thẩm quyền về mặt pháp lý cũng nh− đủ khả năng về chuyên môn và nhân lực tiến hành. Đó lµ kiÓm tra viÖc h¹ch to¸n c¸c kho¶n thu vµ chi cña Nhµ n−íc do ChÝnh phñ ®−a ra để quyết toán ngân sách. Nhiệm vụ ở đây là đ−a ra các tiêu thức chọn mẫu phù hợp và trực tiếp tiến hành kiểm tra các mẫu đó theo các quy trình và chuẩn mực phù hợp để xem xét và đánh giá các giá trị trong các hoá đơn, chứng từ và bảng tổng quyết toán có theo đúng mẫu biểu đ? quy định hay ch−a. Trong hoạt động kiểm toán tuân thủ này, vấn đề không phải chỉ là xem xét tính đúng đắn về kế toán mà cả vấn đề các quy định và các nguyên tắc và quản lý ngân sách có hiệu lực pháp luật đ? đ−ợc tuân thủ hay ch−a. Dựa trên các quy định trong các đạo luËt vÒ ng©n s¸ch, c¸c KTV còng kiÓm tra xem bé m¸y hµnh chÝnh cã vi ph¹m c¸c chØ tiªu trong c¸c dù to¸n ®? ®−îc th«ng qua hay kh«ng. C¸c kÕt luËn kiÓm toán đ−ợc đ−a ra có vai trò đặc biệt quan trọng trong quy trình giải toả trách.

(31) 32. nhiÖm cña ChÝnh phñ khi phª chuÈn quyÕt to¸n ng©n s¸ch hµng n¨m t¹i Quèc héi. C¸c ph−¬ng thøc kiÓm to¸n cã thÓ ¸p dông lµ kiÓm tra tr−íc hay kiÓm tra sau, vÝ dô nh− kiÓm tra c¸c dù to¸n chi tiªu cña ChÝnh phñ cho n¨m s¾p tíi cã phù hợp với các nguyên tắc đ? đề ra hay không, có nằm trong dự toán của các ch−¬ng tr×nh ®? ®−îc Quèc héi th«ng qua hay kh«ng, . . . lo¹i h×nh tiÒn kiÓm nµy cho phÐp phßng ngõa vµ lo¹i bá c¸c sai sãt ngay tõ khi lËp kÕ ho¹ch ban ®Çu do đó rất có hiệu quả trong việc chống l?ng phí và tạo sự công bằng. Còn loại hình hậu kiểm là nhiệm vụ bắt buộc đối với bất kỳ cơ quan KTNN nào trong việc xác nhận và đánh giá về khả năng quản lý và điều hành ngân sách của Chính phủ. 1.1.6 bé n−íc.. 1.1. 6.2 KiÓm to¸n toµn b ộ hoạt động kinh tế của Nhà n−ớc. Bên cạnh việc thu thuế theo luật định và chi cho bộ máy cũng nh− các khoản chi khác theo dự toán đ? lập, Nhà n−ớc còn các hoạt động kinh doanh và góp vốn. Nhà n−ớc sở hữu nhiều tài sản và vốn, đồng thời thực hiện vai trò của Nhà n−ớc là khắc phục các khuyết tật của thị tr−ờng và ổn định kinh tế vĩ mô, do đó Nhà n−ớc phải chi rất nhiều tiền cho công tác điều hành thị tr−ờng. Cơ quan KTNN cÇn ph¶i kiÓm to¸n c¸c doanh nghiÖp nµy kÓ c¶ c¸c doanh nghiÖp mµ Nhµ n−ớc góp vốn, đặc biệt là các doanh nghiệp mà cổ phần Nhà n−ớc chiếm đa số. Các đánh giá cần đ−a ra xem liệu thị tr−ờng đ? đ−ợc Nhà n−ớc tác động một cách tích cực ch−a, các biện pháp tài chính và điều tiết tiền tệ có đảm bảo cho số việc lµm t¨ng lªn vµ gi¶m l¹m ph¸t ch−a, cã v× lîi Ých cña ng−êi d©n hay kh«ng. Ngoµi h×nh thøc kiÓm to¸n tu©n thñ, c¬ quan KTNN cßn cÇn ph¶i nhËn xÐt về tính kinh tế, tính hợp lý, tính tiết kiệm và về hiệu quả hoạt động của Nhà n−ớc. Kiểm toán đánh giá hoạt động của Nhà n−ớc phải bao quát đ−ợc toàn bộ hoạt động kinh tế của cơ quan hành chính bị kiểm toán từ việc kiểm tra các chứng từ kế toán đến việc đánh giá đ−ợc tính kinh tế của hoạt động đó. Quy mô hoạt động của Nhà n−ớc rất rộng lớn, do vậy không thể nào kiểm tra hÕt tÊt c¶ c¸c kho¶n thu vµ c¸c kho¶n chi. V× vËy, ph¶i tuú theo c¸ch xem xÐt và đánh giá, cơ quan KTNN tiến hành việc chọn mẫu cho phù hợp, đảm bảo kết luận đ−a ra là dựa trên phạm vi kiểm toán đủ rộng. Các ph−ơng pháp chọn mẫu này đảm bảo rằng ngăn ngừa đ−ợc sự gian lận trong quản lý tài chính và hành vi trục lợi cá nhân kể cả ở những cơ quan, đơn vị năm đó không bị kiểm toán..

(32) 33 1.1.7 QuyÒn h¹n cña c¬ quan KTNN [32, tr22]. a. QuyÒn ®−îc kiÓm to¸n, KTNN lµ c¬ quan kiÓm tra tµi chÝnh nhµ n−íc của Nhà n−ớc, do đó bất kỳ cơ quan, đơn vị, tổ chức có nhiệm vụ quản lý, thu chi và sử dụng NSNN, tài sản nhà n−ớc và các công quỹ quốc gia khác đều là đối t−îng ph¶i tiÕn hµnh kiÓm to¸n. KTNN ®−îc quyÒn ¸p dông c¸c h×nh thøc kiÓm toán báo cáo tài chính, kiểm toán tuân thủ và kiểm toán hoạt động phụ thuộc vào mục đích và yêu cầu của từng cuộc kiểm toán. Đây là các nghiệp vụ riêng có của KTNN, trong ba h×nh thøc nµy th× h×nh thøc kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh th−êng đ−ợc nhiều n−ớc sử dụng nhất trong khi thực hiện nhiệm vụ để xác nhận tính đúng đắn, trung thực, hợp pháp của tài liệu, số liệu kế toán báo cáo quyết toán ngân sách các cấp, các đơn vị kinh tế và ngân sách của Chính phủ. Hình thức kiÓm to¸n tu©n thñ ®−îc ¸p dông nh»m n©ng cao tÝnh tu©n thñ ph¸p lý cña c¸c đối t−ợng kiểm toán. Đồng thời KTNN kết hợp kiểm toán hoạt động để đánh giá tính kinh tế, hiệu quả sử dụng kinh phí của các cơ quan, đơn vị phục vụ cho các mục đích nhất định. Trong một số tr−ờng hợp nhất định KTNN còn áp dụng cả ba h×nh thøc nµy trong mét cuéc kiÓm to¸n. b. QuyÒn ®−îc x©y dùng chuÈn mùc, quy tr×nh vµ ph−¬ng ph¸p kiÓm to¸n: phải đảm bảo cho KTNN đ−ợc độc lập xây dựng và thực hiện kiểm toán theo một chuẩn mực, quy trình và ph−ơng pháp kiểm toán nghiệp vụ phù hợp. Do đó Nhà n−íc trao quyÒn cho KTNN x©y dùng vµ tæ chøc thùc hiÖn chuÈn mùc kiÓm to¸n, qui tr×nh kiÓm to¸n vµ c¸c ph−¬ng ph¸p chuyªn m«n nghiÖp vô ¸p dông trong hoạt động KTNN. Lĩnh vực kiểm toán là lĩnh vực riêng đòi hỏi nghiệp vụ và chuyên môn rất cao, đồng thời để đảm bảo thực hiện đ−ợc chức năng xác nhận và t− vÊn ®−îc hiÖu qu¶ yªu cÇu c¸c c«ng viÖc kiÓm to¸n ph¶i dùa trªn nh÷ng chuÈn mực và quy trình cụ thể cho từng lĩnh vực. Điều đó cho phép kết quả kiểm toán ®−îc tin cËy trong c¸c tr−êng hîp kiÓm to¸n kh¸c nhau vµ ®−îc tiÕn hµnh bëi c¸c KTV kh¸c nhau. NÕu thÈm quyÒn nµy kh«ng ®−îc t«n träng sÏ lµm ¶nh h−ëng đến tính độc lập của KTNN..

(33) 34. c. QuyÒn ®iÒu tra, quyÒn ®iÒu tra lµ mét biÖn ph¸p nghiÖp vô kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong c«ng viÖc kiÓm to¸n, nhÊt lµ c¸c tr−êng hîp cã dÊu hiÖu vi ph¹m pháp luật. Đa số luật kiểm toán của các n−ớc đều nhấn mạnh ý nghĩa các quyền điều tra, thông qua việc này để ngăn chặn hành động cản trở kiểm toán viên thực hiện các quyền hạn theo luật định. Điều khoản này nhằm tăng c−ờng vị trí của KTNN với các đơn vị bị kiểm toán và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của kiÓm to¸n viªn. d. Quyền thực thi, đa số luật kiểm toán của các n−ớc qui định việc thực thi kết luận kiểm toán, tuỳ thuộc vào mức độ sai sót đ? đ−ợc kết luận, để KTNN đ−a ra kiến nghị xử lý, đồng thời KTNN có quyền kiến nghị các biện pháp khắc phục các sái sót đ? đ−ợc kết luận. Các đơn vị bị kiểm toán phải trình bày những biện pháp khắc phục và thời hạn để khắc phục các sai sót đó. Nếu đơn vị bị kiểm toán kh«ng thùc hiÖn, KTNN cã quyÒn th«ng b¸o cho c¬ quan qu¶n lý cÊp trªn trùc tiếp của đơn vị đó hoặc cơ quan nhà n−ớc có thẩm quyền xử lý theo qui định của pháp luật. ở mỗi n−ớc có quy định về mức độ thực hiện các kết luận của KTNN khác nhau, có n−ớc cho phép đơn vị đ−ợc tuỳ nghi thực hiện các kết luận của cơ quan kiểm toán và khi đó cơ quan KTNN có quyền đề nghị cơ quan cấp cao hơn ra quyết định buộc cấp d−ới phải thực hiện; có n−ớc quy định rất chặt chẽ việc bắt buộc phải thực hiện các kết luận của cơ quan kiểm toán; đặc biệt nh− tại Céng hoµ Ph¸p cho phÐp c¬ quan KTNN cã quyÒn t− ph¸p nh− lµ toµ ¸n khi xem xÐt vµ xö lý b»ng c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ hoÆc h×nh sù c¸c sai ph¹m vÒ tµi chÝnh của đối t−ợng có sử dụng NSNN. 1.2 M« h×nh tæ chøc c¬ quan KTNN. X? héi loµi ng−êi chÝnh lµ x? héi cña c¸c tæ chøc, sù tån t¹i cña c¸c tæ chøc là đặc điểm nổi bật nhất của lịch sử trong tiến trình phát triển loài ng−ời. Tổ chức th−ờng đ−ợc hiểu là “tập hợp của hai hay nhiều ng−ời cùng hoạt động trong những hình thái cơ cấu nhất định để đạt đ−ợc những mục đích chung”[7, tr5]. Trong tæ chøc bé m¸y nhµ n−íc bao gåm nhiÒu tæ chøc bé phËn nhá h¬n cã c¸c chøc n¨ng vµ nhiÖm vô kh¸c nhau, KTNN còng lµ mét tæ chøc nh− vËy. Mçi.

(34) 35. quèc gia tuú theo thÓ chÕ chÝnh trÞ vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x? héi kh¸c nhau cã c¸c quy định về mô hình tổ chức và hoạt động của cơ quan KTNN khác nhau. Mô h×nh tæ chøc cña c¬ quan KTNN chÝnh lµ sù m« t¶ vÞ trÝ vµ h×nh thøc tæ chøc cña cơ quan KTNN trong một bộ máy nhà n−ớc, nh−ng chúng đều đ−ợc tổ chức để thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, kiểm soát từ bên ngoài đối với hoạt động quản lý và sö dông c¸c nguån lùc tµi chÝnh vµ tµi s¶n nhµ n−íc. Nh− vËy viÖc xem xÐt vµ đánh giá mô hình tổ chức của cơ quan KTNN th−ờng dựa trên hai tiêu chí là địa vÞ ph¸p lý vµ h×nh thøc tæ chøc cña nã. 1.2.1 Nguyên tắc chỉ đạo. a. §éc lËp vÒ tæ chøc: theo c¸c chØ dÉn trong tuyÕn bè Lima vµ theo th«ng lệ quốc tế, cơ quan KTNN chỉ có thể hoàn thành các nhiệm vụ theo luật định của mình một cách khách quan và có hiệu lực nếu nh− nó đ−ợc đặt độc lập với đơn vị đ−ợc kiểm toán và đ−ợc bảo vệ để chống lại các tác động từ bên ngoài. Chính vì vậy, mà trong khoa học ng−ời ta còn cho rằng tính độc lập là “vị thuốc tr−ờng sinh” của cơ quan kiểm tra tài chính. Sự độc lập về tổ chức của cơ quan KTNN là tiền đề cơ bản của mọi công việc kiểm tra nhằm đảm bảo sự kiểm tra theo đúng định h−ớng và đạt hiệu quả. Do những hệ quả đặc biệt về chính trị và tài chính bắt nguồn từ hoạt động kiểm tra, đánh giá của các cơ quan KTNN đối với tất cả các cơ quan nhà n−ớc, đặc biệt là đối với các quan chức l?nh đạo và chính quyền. Để đảm bảo tính độc lập này cần thiết phải có sự độc lập với các đối t−ợng của sự kiểm tra, đối với các ảnh h−ởng từ bên ngoài. Mặc dù các cơ quan của Nhà n−ớc không thể có sự độc lập tuyệt đối vì dù sao về mặt tổng thể thì các cơ quan KTNN nµy vÉn lµ mét bé phËn cña Nhµ n−íc. C¬ quan KTNN cÇn ph¶i ®−îc coi nh− mét thiÕt chÕ Nhµ n−íc trong c¬ cÊu cña mét hÖ thèng ph©n chia quyÒn lùc về chức năng của Nhà n−ớc. Việc thành lập cơ quan KTNN và mức độ độc lập cần thiết của nó cần phải đ−ợc quy định trong Hiến pháp, các chi tiết cụ thể có thể đ−ợc nêu trong các luật; đặc biệt toà án tối cao cần có sự bảo vệ đầy đủ về mặt luật pháp nhằm chống lại các tác động từ bên ngoài đối với sự độc lập của cơ quan KTNN..

(35) 36. b. Độc lập và khách quan trong hoạt động: sự độc lập của cơ quan KTNN cần phải đ−ợc đề cao cả trong vấn đề tự chịu trách nhiệm trong việc lập kế hoạch công tác kiểm toán hàng năm. ảnh h−ởng không tốt đối với tính độc lập của nó và tác dụng cũng nh− hiệu quả của các kết luận do KTNN đ−a ra đối với việc đánh giá trách nhiệm tổng thể về quản lý tài chính của Nhà n−ớc, nếu nh− có một đơn vị hay cơ quan nào đó của Nhà n−ớc có thể chỉ thị hay ra mệnh lệnh cho KTNN không đ−ợc tiến hành kiểm toán ở một lĩnh vực mà đơn vị đó chịu trách nhiệm về kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. c. Do vậy trong hoạt động của mình, cơ quan KTNN không nên phải tuân theo bất cứ chỉ thị nào và chỉ phải phục tùng luật pháp, đặc biệt trong việc lập danh sách các đơn vị để tiến hành kiểm toán cũng nh− việc đ−a ra các đánh giá và kết luận về các phát hiện qua hoạt động kiểm toán. d. Độc lập về nhân viên: tính độc lập của cơ quan KTNN không thể tách rời tính độc lập của nhân viên của nó. Nhân viên ở đây đ−ợc hiểu là những ng−ời phải đ−a ra các quyết định, kết luận đại diện cho cơ quan KTNN và phải chịu tr¸ch nhiÖm víi bªn thø 3- nh÷ng c¬ quan cã thÈm quyÒn kiÓm tra c¬ quan KTNN. Nhân viên ở đây có thể là các KTV, các thành viên trong một hội đồng có quyền ra quyết định hoặc là ng−ời đứng đầu của một cơ quan KTNN đ−ợc tổ chức theo chế độ thủ tr−ởng. Trong tuyên bố Lima còn yêu cầu sự đảm bảo tính độc lập thông qua các thủ tục bổ nhiệm và miễn nhiệm đối với ng−ời đứng đầu cơ quan này. ở đa số các n−ớc, yêu cầu này đ−ợc đáp ứng bằng việc quy định trong Hiến pháp, ng−ời đứng đầu cơ quan KTNN th−ờng do Quốc hội bầu ra, ng−ời đứng đầu Nhà n−ớc bổ nhiệm (thông th−ờng là Tổng thống, Chủ tịch n−ớc, nhà Vua...). Việc miễn nhiệm ng−ời đứng đầu phải đ−ợc ghi cụ thể trong luật theo một cách thức không làm ảnh h−ởng tới sự độc lập của họ khi thực thi công viÖc, kh«ng phô thuéc thuÇn tuý chØ v× lý do chÝnh trÞ, chØ nªn cã viÖc b?i miÔn bÊt th−êng v× nh÷ng lý do søc khoÎ hay v× vi ph¹m nguyªn t¾c khi lµm nhiÖm vô. Ngoài ra, thông th−ờng nhiệm kỳ công tác của ng−ời đứng đầu hoặc những uỷ viên trong hội đồng có quyền quyết định th−ờng rất dài, không phụ thuộc vào.

(36) 37. nhiệm kỳ của Quốc hội hay ng−ời đứng đầu Nhà n−ớc; Có một số n−ớc quy định rằng chỉ đ−ợc bổ nhiệm một kỳ mà không có kỳ thứ hai để tránh việc ng−ời đứng ®Çu ph¶i cè g¾ng giµnh ®−îc ®a sè phiÕu trong Quèc héi trong thêi kú hä ®−¬ng chøc. VÝ dô nh− t¹i Ba Lan, Chñ tÞch c¬ quan KTNN Ba Lan ®−îc Quèc héi bÇu víi nhiÖm kú 6 n¨m, ë §øc lµ 12 n¨m (nh−ng bÞ giíi h¹n vÒ tuæi nghØ h−u lµ 65 tuổi) còn ở Mỹ nhiệm kỳ dài đến 15 năm. e. Độc lập về tài chính – nguồn kinh phí hoạt động, để có thể độc lập trong viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ tiÕn hµnh c¸c cuéc kiÓm to¸n mµ kh«ng bÞ giíi h¹n vÒ kh¶ năng kinh tế, cơ quan KTNN phải có quyền trực tiếp đề nghị cơ quan có quyền quyết định NSNN cấp kinh phí mà cơ quan KTNN cho là cần thiết, đồng thời sử dông c¸c quü nµy theo mét kªnh ng©n s¸ch riªng vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc quản lý và sử dụng chúng. Đây là tiền đề cơ bản cho một ph−ơng thức hay cách thøc lµm viÖc tù chñ cña mét tæ chøc, bëi v× mçi mét h¹n chÕ vÒ mÆt tµi chÝnh đối với cơ quan KTNN (Ví dụ nh− không đ−ợc tự định đoạt kinh phí hoạt động, ng©n s¸ch h¹n chÕ hoÆc qui tr×nh xÐt duyÖt phô thuéc vµo c¸c c¬ quan bªn ngoài,...) cũng đồng thời dẫn đến một sự hạn chế hoạt động của cơ quan này. Việc cung cấp ph−ơng tiện tài chính để đáp ứng nhu cầu về vật dụng và nhân sự của cơ quan KTNN cần phải đ−ợc đảm bảo đầy đủ để thực hiện nhiệm vụ. 1.2.2 Phân loại mô hình tổ chức theo địa vị pháp lý[4 lý[40, tr107 tr107] 07]. §Ó c«ng t¸c kiÓm tra cña c¬ quan KTNN ph¸t huy hiÖu lùc, mét yÕu tè mang tính quyết định là vị trí của nó trong mối liên hệ với 3 loại quyền lực của Bé m¸y nhµ n−íc. Do vËy, ngay trong tuyªn bè Lima còng rÊt thËn träng khi ®−a ra chỉ dẫn trong việc phân loại này, bởi vì theo đặc thù kinh tế, chính trị của từng n−ớc để phân loại, tuy nhiên việc phân loại này sẽ khó giải quyết nếu nh− phạm vi tr¸ch nhiÖm cña 3 c¬ quan: lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t− ph¸p kh«ng ®−îc ph©n định rõ ràng. a. Tr−ờng hợp cơ quan KTNN đ−ợc đặt trong hệ thống lập pháp, (xem sơ đồ 1.5) đây là tr−ờng hợp phổ biến nhất trên thế giới và nhận đ−ợc sự ủng hộ réng r?i. Tøc lµ c¬ quan nµy trùc thuéc vÒ Quèc héi hoÆc c¬ quan NghÞ viÖn, lý.

(37) 38. do gi¶i thÝch cho viÖc nµy lµ yªu cÇu gi¶i to¶ tr¸ch nhiÖm cña ChÝnh phñ tr−íc Quèc héi vÒ b¸o c¸o quyÕt to¸n ng©n s¸ch hµng n¨m. Quèc héi muèn biÕt t−êng tận về việc thu chi ngân sách và hoạt động của Chính phủ phải căn cứ vào một cơ quan chuyên môn trực thuộc mình và độc lập với Chính phủ để có thể tiến hành một cách độc lập khách quan các cuộc kiểm toán và đánh giá trung thực về các báo cáo và hoạt động của Chính phủ trình ra Quốc hội. Nếu thiếu những thông tin tõ c¸c cuéc kiÓm tra, cã thÓ Quèc héi tiÕn hµnh phª chuÈn quyÕt to¸n ng©n s¸ch hµng n¨m dùa trªn c¬ së c¸c th«ng tin thiÕu chÝnh x¸c. §iÓn h×nh cho m« h×nh nµy lµ ë Mü, V¨n phßng Tæng kÕ to¸n (GAO) - c¬ quan KTNN cña Hîp chñng quèc Hoa Kú, vÒ mÆt tæ chøc lµ thuéc H¹ nghÞ viÖn, lµ c¬ quan chuyªn m«n gióp t− vÊn cho H¹ nghÞ viÖn trong viÖc thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm qu¶n lý tµi chÝnh cña m×nh. GAO kiÓm tra c¸c ch−¬ng tr×nh vµ c¸c kho¶n chi cña ChÝnh phñ một cách độc lập, đồng thời không phụ thuộc vào bất kỳ Đảng phái chính trị nào. Mét sè n−íc KTNN ®−îc tæ chøc theo m« h×nh nµy lµ Nga, Anh, §an M¹ch, ¤xtr©ylia, Hunggari, PhÇn Lan, Ba Lan, SÐc, Hµ Lan,…. Quèc héi. KiÓm to¸n nhµ n−íc. ChÝnh phñ. Quan hệ chỉ đạo Quan hÖ phèi hîp. Sơ đồ 1.5: Mô tả vị trí của KTNN thuộc cơ quan lập pháp M« h×nh tæ chøc c¬ quan KTNN thuéc c¬ cÊu lËp ph¸p cã mét sè −u ®iÓm sau: Cơ quan KTNN đ−ợc thiết lập trên nguyên tắc độc lập với cơ quan hành pháp, đồng thời hoạt động của KTNN gắn liền với hoạt động giám sát của Quốc.

(38) 39. hội và chỉ tuân theo pháp luật, do đó các đánh giá, kết luận về quản lý và điều hành ngân sách của Chính phủ mang tính độc lập và khách quan hơn. Quyền hạn của cơ quan KTNN gắn liền với quyền của Quốc hội, do đó các kết luận, kiến nghị để xử lý đối với những sai phạm trong quản lý và sử dụng ngân s¸ch cña c¸c c¬ quan nhµ n−íc g¾n víi vai trß gi¸m s¸t tèi cao cña Quèc héi. Về bản chất đây là hoạt động ngoại kiểm, thực hiện kiểm toán của các cơ quan của Chính phủ và toàn bộ hoạt động của Chính phủ, KTNN cung cấp các th«ng tin cho Quèc héi vµ c«ng bè c«ng khai cho d©n chóng trªn c¸c ph−¬ng tiÖn thông tin đại chúng nên đảm bảo tính minh bạch hơn. Bên cạnh các −u điểm, mô hình này cũng chứa đựng các nh−ợc điểm sau: o Quốc hội thực hiện quyền giám sát các hoạt động của Chính phủ nên hoạt động của cơ quan KTNN chủ yếu là hoạt động kiểm toán các báo cáo tài chính cña c¸c c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, chñ yÕu thùc hiÖn ph−¬ng thøc kiÓm tra sau, do vËy, viÖc ph¸t hiÖn sai ph¹m cña c¬ quan KTNN sÏ kh«ng mang tÝnh kÞp thêi, làm hạn chế tính phòng ngừa trong các hoạt động kinh tế-tài chính. o Yêu cầu của hoạt động kiểm toán là cần đảm bảo tính độc lập trong việc đ−a ra các kết luận và kiến nghị, nh−ng do cơ chế hoạt động của Quốc hội theo thể chế tập thể, quyết định theo đa số do vậy KTNN tổ chức theo mô hình này bị ảnh h−ởng bởi cơ chế tập thể đối với các kết luận về điều hành ngân sách của Chính phủ. Hoặc KTNN sẽ bị ảnh h−ởng trong việc lựa chọn các danh sách đơn vÞ ®−îc kiÓm to¸n hµng n¨m do Quèc héi chi phèi theo quan ®iÓm cña Quèc héi. o Các kiến nghị của cơ quan KTNN đối với Chính phủ th−ờng chậm đ−ợc thực hiện do các hoạt động mang tính hành chính. Để khắc phục nh−ợc điểm này, một số n−ớc quy định rõ nghĩa vụ thực hiện kiến nghị của cơ quan KTNN đối với các cơ quan, đơn vị đ−ợc kiểm toán; đồng thời, Cơ quan KTNN, chính phủ có nghÜa vô b¸o c¸o viÖc thùc hiÖn kiÕn nghÞ lªn Quèc héi. b.Trong tr−ờng hợp cơ quan KTNN đ−ợc đặt trong hệ thống hành pháp, (xem sơ đồ 1.6) về mặt tổ chức đ? thấy rõ sự độc lập không rõ ràng giữa cơ quan KTNN với các đơn vị kiểm toán. Do vậy, để hoạt động có hiệu quả thì cần phải.

(39) 40. phân định ranh giới giữa trách nhiệm về quản lý hành chính với trách nhiệm về kiểm tra tài chính. Trong tuyên bố Lima, các quy định về tổ chức cần phải đảm b¶o r»ng:. Quèc. ChÝnh. héi. phñ. Quan hệ chỉ đạo Quan hÖ phèi hîp. KiÓm to¸n Nhµ n−íc. Sơ đồ 1.6: Mô tả vị trí của KTNN thuộc cơ quan hành pháp Chính phủ không đ−ợc dựa vào các kết luận kiểm toán hoặc các đánh giá của cơ quan KTNN để biện hộ cho các hành vi sai sót của mình. Phải giữ đ−ợc tính độc lập giữa cơ quan KTNN và các đơn vị bị kiểm to¸n vµ nã ph¶i ®−îc b¶o vÖ tr−íc nh÷ng ¶nh h−ëng cã thÓ cã tõ bªn ngoµi t¸c động đến quá trình thực hiện nhiệm vụ. Nh−ng xÐt vÒ nhiÒu mÆt nµo th× nÕu KTNN thuéc hÖ thèng hµnh ph¸p, nã cã nhiÒu ®iÓm gièng nh− lµ c¬ quan kiÓm tra néi bé cña ChÝnh phñ. VÝ dô ®iÓn h×nh cña tr−êng hîp nµy lµ ë Trung Quèc, c¬ quan KTNN Trung Quèc (CNAO) là một bộ phận của chính quyền Trung −ơng, nó độc lập với các bộ, địa vị của nó t−ơng đ−ơng các Bộ. Nó cũng có sự độc lập trong việc lập kế hoạch và tiến hành kiểm toán. Do cơ quan này đặt trong Chính phủ nên nó có một số quyền hạn nhất định trong việc chế tài giống nh− các bộ khác. Tuy nhiên, nhiều ng−ời tỏ ra hoài nghi về mô hình này vì khó có thể đảm bảo đ−ợc tính độc lập theo nh− các ý t−ëng ®? nªu trong tuyªn bè Lima. Mét sè n−íc tæ chøc theo m« h×nh nµy lµ: NhËt B¶n, ArËp Xªót, Th¸i lan, Lµo, Campuchia, Thuþ §iÓn, Pªru, Achentina. M« h×nh nµy cã mét sè −u ®iÓm lµ: ChÝnh phñ sö dông c«ng cô kiÓm to¸n nh»m kiÓm tra, kiÓm so¸t c¸c ho¹t động kinh tế, tài chính đối với các cơ quan của Chính phủ do đó có sự chủ động.

(40) 41. trong việc triển khai công việc theo yêu cầu của ng−ời đứng đầu Chính phủ, chèng xu h−íng léng quyÒn, kÞp thêi ng¨n ngõa c¸c sai ph¹m trong qu¶n lý vµ sö dông tµi chÝnh vµ tµi s¶n nhµ n−íc cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n−íc. HiÖu lùc cña c¸c kÕt luËn, kiÕn nghÞ cña kiÓm to¸n ®−îc nhanh chãng triÓn khai do những phát hiện kiến nghị của KTNN sẽ đ−ợc trình lên chính phủ để chỉ đạo xử lý nhanh chóng theo quyết định của ng−ời đứng đầu Chính phủ để kịp thời kh¾c phôc nh÷ng sai sãt trong ®iÒu hµnh hÖ thèng c¸c c¬ quan hµnh ph¸p. Ng−ời đứng đầu Chính phủ có đ−ợc các thông tin đ−ợc cung cấp bởi cơ quan chuyên môn độc lập thuộc quyền quản lý của mình một cách kịp thời, trung thực về hoạt động quản lý của cơ quan hành chính thuộc cơ cấu của Chính phủ. Từ đó, hiểu rõ hơn hoạt động quản lý của các cơ quan chức năng và có biện pháp chỉ đạo kịp thời để ngăn chặn các hành vi tham nhũng và l?ng phí. Do KTNN n»m trong cïng hÖ thèng c¬ quan hµnh ph¸p nªn cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong viÖc tiÕp cËn víi c¸c th«ng tin, sè liÖu cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n−íc c¸c cÊp. C¸c kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ cña KTNN cã ®−îc c¸c th«ng tin tin cËy vµ phï hîp. Mặc dù có một số −u điểm trong hoạt động của mình nh−ng mô hình KTNN thuéc c¬ cÊu hµnh ph¸p còng cã mét sè h¹n chÕ lµm ¶nh h−ëng tíi chÊt l−îng b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ c¸c kÕt luËn, kiÕn nghÞ: o C¬ quan KTNN thuéc c¬ cÊu cña ChÝnh phñ cã ý nghÜa nh− lµ c¬ quan kiểm toán nội bộ của Chính phủ, do vậy việc KTNN đánh giá hoạt động của Chính phủ có thể sẽ thiếu khách quan do bị Chính phủ chi phối trong hoạt động và bị sự nể nang nhất định trong đánh giá và kết luận. o §Þa vÞ ph¸p lý cña KTNN còng sÏ bÞ giíi h¹n bëi chøc n¨ng vµ quyÒn h¹n cña ChÝnh phñ, KTNN kh«ng ph¶i lµ c«ng cô trùc tiÕp phôc vô quyÒn gi¸m s¸t tèi cao cña c¬ quan quyÒn lùc nhµ n−íc cao nhÊt nªn kh«ng thÓ coi lµ c¬ quan kiÓm to¸n tµi chÝnh nhµ n−íc cao nhÊt cña quèc gia. C¬ quan lËp ph¸p cã thÓ lËp ra một cơ quan KTNN khác phục vụ cho việc đánh giá và kết luận về các hoạt động điều hành kinh tế của Chính phủ..

(41) 42. o ViÖc ph©n biÖt ranh giíi gi÷a hµnh vi qu¶n lý vµ tr¸ch nhiÖm kiÓm tra, hay ranh giíi gi÷a kiÓm tra néi bé vµ kiÓm tra tõ bªn ngoµi sÏ rÊt khã kh¨n. c. Trong tr−ờng hợp nó đ−ợc đặt trong vị trí độc lập với cả cơ quan lập pháp và cơ quan hành pháp, (xem sơ đồ 1.7) điều này cho thấy tính độc lập rất cao của cơ quan KTNN, điều này càng đúng khi nó có quyết định và phán quyết mang tính độc lập. Với t− cách là cơ quan kiểm tra tài chính độc lập, nó đ−ợc quy định nhiệm vụ là hỗ trợ cho cả hai cơ quan lập pháp và cơ quan hành pháp. Các đề nghị kiểm toán của Quốc hội cũng nh− Chính phủ chỉ mang tính chất gợi ý chø kh«ng ph¶i lµ nh÷ng chØ thÞ hay mÖnh lÖnh. §iÓn h×nh vÒ m« h×nh nµy lµ ë Céng hoµ Liªn Bang §øc bëi v× nã cã thÓ tù m×nh lËp kÕ ho¹ch, thùc hiÖn vµ ®−a ra các kết luận. Trong tr−ờng hợp này tính độc lập của KTNN đ−ợc tôn trọng tối đa, không bị ảnh h−ởng bởi bất kỳ một tác nhân từ bên ngoài nào đến hoạt động của nó, các đánh giá và kết luận của cơ quan KTNN đ−ợc cả Quốc hội và Chính phủ sử dụng trong đánh giá về quản lý ngân sách và điều hành nền kinh tế của ChÝnh phñ. Mét sè n−íc theo m« h×nh nµy lµ: Malaixia, SÝp, Ph¸p, Phi-lip-pin, In-đô-nê-si-a, Hy Lạp, CH Xu-đăng, Tây Ban Nha, Panama, Xu-ri-nam, Luýchxăm-bua, Thuỵ Sĩ, Bồ Đào Nha, Italia. Quèc héi. KiÓm to¸n nhµ n−íc. ChÝnh phñ. Quan hÖ phèi hîp. Sơ đồ 1.7: Mô tả vị trí của KTNN độc lập với cơ quan hành pháp và lập pháp Mô hình tổ chức cơ quan KTNN độc lập với các cơ quan lập pháp và hành ph¸p cã mét sè −u ®iÓm sau: Một là cơ quan KTNN không chịu sự chỉ đạo của Chính phủ hay sự chi phối bởi cơ chế làm việc tập thể, quyết định theo đa số của Quốc hội; không có các.

(42) 43. tác nhân làm ảnh h−ởng đến việc lựa chọn đối t−ợng kiểm toán hay các áp lực đối với hoạt động đòi hỏi sự độc lập và khách quan trong các đánh giá và kết luận. Hai là, chức năng của KTNN là xác định một cách độc lập và trung thực, khách quan các thông tin về quản lý tài chính và tài sản nhà n−ớc đối với các hoạt động quản lý và điều hành nền kinh tế của Chính phủ. Do đó theo mô hình này KTNN là công cụ đắc lực cho cả cơ quan lập pháp trong việc thực hiện quyÒn gi¸m s¸t cña m×nh vµ cho c¶ c¬ quan hµnh ph¸p trong viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ. Ba là, KTNN khi hoạt động chỉ tuân theo pháp luật, các đánh giá và kết luËn ®−a ra mang tÝnh cung cÊp th«ng tin mét c¸ch trung thùc vµ kh¸ch quan theo quy định của pháp luật, việc sử dụng thông tin sẽ do các cơ quan sử dụng thông tin quyết định. Ngoài ra KTNN còn có chức năng t− vấn rất quan trọng về các vấn đề kinh tế, tài chính, góp phần nâng cao việc chấp hành và hoàn thiện ph¸p luËt vÒ kinh tÕ, tµi chÝnh. Tuy nhiên mô hình này cũng có hạn chế nhất định đó là đòi hỏi môi tr−ờng pháp lý cho hoạt động quản lý kinh tế và tài chính phải đ−ợc minh bạch và đầy đủ các quy định làm hành lang pháp lý cho các hoạt động của Chính phủ. Mặt khác đòi hỏi khả năng về trình độ của các KTV mang tính chuyên môn rất cao mới có khả năng đáp ứng đ−ợc yêu cầu, bởi vì khi đó quyền cao nhất của KTNN là quyền kiến nghị do đó để các kiến nghị đ−ợc thực hiện đòi hỏi các KTV phải có trình độ và rất khách quan trong việc đánh giá và kết luận trong báo cáo kiểm toán. Ngoài 3 mô hình phổ biến trên, còn có một loại khác, đó là cơ quan KTNN trùc thuéc Tæng thèng hoÆc c¬ quan KTNN cã mang mét Ýt quyÒn lùc cña c¬ quan t− ph¸p nh− xÐt xö vÒ c¸c sai ph¹m trong lÜnh vùc tµi chÝnh. KÓ c¶ trong c¸c mô hình ở trên, tuỳ từng n−ớc cũng có các quy định về quyền trong xử lý sai phạm tài chính khác nhau trong các đạo luật về KTNN ví dụ nh− cơ quan KTNN Céng hoµ Ph¸p cã vai trß nh− lµ cÊp xÐt xö cao nhÊt vÒ c¸c sai ph¹m tµi chÝnh. Trong tr−êng hîp KTNN trùc thuéc Tæng thèng – mét thiÕt chÕ quyÒn lùc do nhân dân bầu ra, KTNN có những quyền riêng và bị ảnh h−ởng nhất định bởi cá.

(43) 44. nh©n Tæng thèng mµ kh«ng bÞ ¶nh h−ëng trùc tiÕp bëi c¸c c¬ quan lËp ph¸p vµ hµnh ph¸p 1.2.3 1.2.3 H×nh thøc tæ chøc cña c¬ quan KTNN. Ph©n lo¹i theo h×nh thøc tæ chøc cã thÓ nhËn thÊy cã hai h×nh thøc c¬ b¶n ®−îc ¸p dông trªn thÕ giíi: a. Trong hình thức tổ chức Nhà n−ớc theo kiểu Liên bang, các Bang độc lập với nhau về ngân sách và hoạt động và cấp Liên bang cũng độc lập với các Bang về ngân sách và hoạt động, khi đó th−ờng thành lập các cơ quan KTNN riêng tại từng Bang và tại cấp Liên bang. Các cơ quan KTNN này độc lập với nhau về phạm vi hoạt động và ngân sách hoạt động, nh−ng lại có sự chỉ đạo và phối hợp chặt chẽ về mặt chuyên môn, nghiệp vụ đôi khi cũng có sự phối hợp trong việc thùc hiÖn nhiÖm vô kiÓm to¸n. Mçi c¬ quan KTNN cã c¬ cÊu tæ chøc, nh©n sù kh¸c nhau vµ quyÒn h¹n còng kh¸c nhau theo luËt ph¸p tõng Bang. H×nh thøc tæ chøc nµy phï hîp víi nh÷ng n−íc lín vµ cã sù ph©n biÖt vÒ ngân sách, hoạt động theo địa giới hành chính do khối l−ợng công việc kiểm toán rất lớn và độc lập nhau. Tuy nhiên hình thức này lại tỏ ra không phù hợp đối với những n−ớc có sự l?nh đạo tập trung ở trung −ơng và có sự chia sẻ về ngân sách hoạt động cũng nh− thực hiện các hoạt động của các cấp chính quyền theo luật pháp chung của quèc gia. b. Trong h×nh thøc tæ chøc Nhµ n−íc mét c¸ch thèng nhÊt vÒ c¬ b¶n lµ chØ cã mét c¬ quan KTNN chung, tuy nhiªn tuú tõng n−íc l¹i cã h×nh thøc tæ chøc kh¸c nhau gi÷a cÊp trªn vµ cÊp d−íi, cã hai h×nh thøc phæ biÕn cho lo¹i h×nh nµy: Mét lµ c¬ quan KTNN tæ chøc c¸c bé phËn theo c¸c cÊp ng©n s¸ch kh¸c nhau, ë trªn cïng lµ KTNN trung −¬ng thùc hiÖn nhiÖm vô kiÓm to¸n c¸c c¬ quan, đơn vị trực thuộc trung −ơng có sử dụng ngân sách trung −ơng; ở cấp tỉnh hay thµnh phè sÏ thµnh lËp c¸c KTNN tØnh hoÆc thµnh phè lµm nhiÖm vô kiÓm toán các cơ quan, đơn vị trực thuộc chính quyền tỉnh hoặc thành phố; ở cấp thấp h¬n n÷a sÏ thµnh lËp KTNN ë cÊp chÝnh quyÒn nhá h¬n. Trong tr−êng hîp nµy.

(44) 45. gi÷a c¸c KTNN cÊp trªn vµ cÊp d−íi ph©n biÖt râ ph¹m vi, tr¸ch nhiÖm kiÓm to¸n cũng nh− độc lập về kinh phí hoạt động nh−ng cấp d−ới lại phụ thuộc về tổ chức cũng nh− chịu sự chỉ đạo của cấp trên về hoạt động và nghiệp vụ hoặc phải báo cáo về hoạt động của mình. Cơ quan KTNN cấp d−ới phụ thuộc cả vào chính quyền và chịu sự chỉ đạo của chính quyền cùng cấp. ví dụ nh− KTNN Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa, KTNN cấp d−ới chịu sự l?nh đạo song trùng từ cả KTNN cấp trên và chính quyền địa ph−ơng cùng cấp. Cấp d−ới có nghĩa vụ báo cáo cả cấp trên và chính quyền cùng cấp về các hoạt động của mình. Mô hình này th−êng ¸p dông trong tr−êng hîp c¬ quan KTNN thuéc c¬ cÊu tæ chøc cña ChÝnh phủ, do đó các kết luận và kiến nghị mang tính thực thi cao, tuy nhiên tính độc lập và khách quan trong hoạt động bị ảnh h−ởng lớn và đôi khi nó mang thêm một ít tính chất giống nh− một cơ quan thanh tra do đó các quy định của luật ph¸p ph¶i h¹n chÕ ®−îc c¸c ¶nh h−ëng nµy. Hai lµ c¬ quan KTNN ®−îc tæ chøc tËp trung thèng nhÊt, chØ cã mét c¬ quan KTNN t¹i trung −¬ng, thµnh lËp c¸c bé phËn KTNN trùc thuéc t¹i c¸c khu vùc t¹o thµnh mét bé m¸y thèng nhÊt vÒ tæ chøc, thùc hiÖn nhiÖm vô vµ cã cïng một kinh phí hoạt động chung (ví dụ nh− cơ quan KTNN Hàn Quốc). Mô hình này tạo đ−ợc sự độc lập và khách quan cao với các cấp chính quyền và các tổ chức kinh tế của Nhà n−ớc – là đối t−ợng kiểm toán. Đồng thời có sự phối hợp tốt h¬n vÒ chuyªn m«n, nhiÖm vô; thèng nhÊt vÒ mét kÕ ho¹ch kiÓm to¸n hµng n¨m, có sự chia sẻ về phạm vi hoạt động. Do là một tổ chức thống nhất nên các báo cáo và đánh giá về quản lý và điều hành của Chính phủ mang tính thống nhất và bao trùm về toàn bộ hoạt động của Chính phủ. Mặt khác theo mô hình này sẽ đảm bảo nguyên tắc tiết kiệm về kinh phí hoạt động so với kết quả hoạt động do h¹n chÕ ®Çu mèi c¸c c¬ quan trùc thuéc. 1.2.4 1.2.4 C¬ C¬ cÊu tæ chøc cña c¬ quan KTNN. BÊt cø mét tæ chøc nµo còng lµ tæ chøc cña nh÷ng con ng−êi ®−îc s¾p xÕp thµnh nh÷ng bé phËn kh¸c nhau, cã nhiÖm vô kh«ng gièng nhau vµ cã c¸c mèi quan hệ phối hợp với nhau để hoàn thành mục đích chung của tổ chức đó. Cơ cấu.

(45) 46. tæ chøc c¸c c¬ quan KTNN còng kh«ng lµ ngo¹i lÖ, th«ng th−êng lµ gåm c¸c bé phËn sau ®©y. a. Ng−ời lnh đạo và ra quyết định Th«ng th−êng t¹i c¸c c¬ quan KTNN chØ cã mét ng−êi chÞu tr¸ch nhiÖm duy nhất về cả mặt tổ chức và hoạt động của cơ quan mình. Có quyền ra các quyết định quan trọng nhất về tổ chức và hoạt động. Đối với mô hình này th−ờng xuất phát từ tính chất độc lập của riêng cơ quan KTNN đ−ợc đảm bảo và nguyên t¾c thñ tr−ëng hay cßn gäi lµ nguyªn t¾c hµnh chÝnh ®? ®−îc thùc thi. Tr¸i l¹i, trong tr−ờng hợp, tính độc lập thực tế của từng ng−ời có quyền ra quyết định trong cơ quan KTNN-tức là các uỷ viên kiểm toán đ−ợc bảo đảm, thì khi đó th−ờng áp dụng nguyên tắc hội đồng trong phạm vi thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn của cơ quan kiểm toán. Điều đó có nghĩa là các quyết định của cơ quan kiÓm to¸n vÒ nguyªn t¾c do nhiÒu uû viªn cã quyÒn ngang nhau cïng nhau đ−a ra theo một quy trình nhất định đ? đ−ợc luật hoặc các văn bản d−ới luật h−íng dÉn cô thÓ. b. Các đơn vị kiểm toán chuyên ngành Đây là lực l−ợng nhân sự chính, quyết định đến vấn đề thực hiện nhiệm vụ kiểm toán hàng năm, bao gồm những ng−ời có đầy đủ năng lực chuyên môn cần thiết theo các chuyên ngành đ? đào tạo, đ−ợc tuyển lựa và đào tạo trên mức trung bình, có khả năng đáp ứng đ−ợc yêu cầu của công việc về chuyên môn và t− cách đạo đức, đây là đội quân chủ lực nên th−ờng chiếm tỷ trọng lớn về số l−ợng, đ−ợc bố trí thành các bộ phận chức năng khác nhau ở các mức độ chuyên biệt khác nhau. Tuỳ theo từng n−ớc mà có cách thức tổ chức khác nhau nhằm đạt hiệu quả cao nhất, phù hợp với các quan hệ, công tác do công việc và yêu cầu chỉ đạo đòi hái. Cã thÓ ®−îc bè trÝ theo kiÓu tæ chøc chÆt hay láng hoÆc xen kÏ nhau, tËp trung ở Trung −ơng hay rải rác ở cả địa ph−ơng là tuỳ thuộc vào đặc điểm quy tr×nh ng©n s¸ch hay ph©n quyÒn hµnh chÝnh t¹i mçi quèc gia kh¸c nhau. ViÖc chia thành các bộ phận chức năng th−ờng theo tiêu thức là dựa trên đặc điểm riêng biệt của các đơn vị bị kiểm tra, ví dụ nh− các bộ phận kiểm toán ngân sách.

(46) 47. các bộ, ngân sách địa ph−ơng, ngân sách an ninh quốc phòng, doanh nghiệp, dự án viện trợ, đầu t−, ... và tại các địa ph−ơng cũng có các bộ phận chức năng t−ơng tù nh−ng ë ph¹m vÞ nhá hÑp h¬n. c. Các đơn vị chức năng, tham m−u Để giúp cho ng−ời đứng đầu có đủ thông tin dữ liệu trong việc ra các quyết định thì cần phải có các bộ phận tham m−u, làm nhiệm vụ tập hợp các dữ liệu, phân tÝch vµ dù b¸o xu thÕ ph¸t triÓn cña tæ chøc còng nh− m«i tr−êng bªn ngoµi. ChÝnh lực l−ợng này đ−ợc đào tạo rất cơ bản có khả năng phân tích và thuyết phục ng−ời l?nh đạo ra những sự thay đổi theo xu h−ớng tích cực, chống lại sự trì trệ của cơ chế phân cấp trực tuyến giữa ng−ời l?nh đạo và các bộ phận chức năng, mang lại sự đảm bảo cho hệ thống bộ máy đ−ợc hoạt động nhịp nhàng hơn, thích nghi nhanh chóng với sự đòi hỏi của x? hội đối với cơ quan KTNN. Ví dụ nh− các bộ phận thanh tra, thẩm định, pháp chế,tổng hợp, bộ phận đào tạo, tạp trí, văn phòng.... 1.3 Cơ chế hoạt động của KTNN 1.3.1 Nguyên tắc chỉ đạo. Lµ mét tæ chøc bao gåm rÊt nhiÒu ng−êi, nhiÒu bé phËn kh¸c nhau, do vËy để tổ chức này hoạt động đ−ợc cần rất nhiều các quy định, quy tắc ràng buộc gi÷a c¸c bé phËn vµ con ng−êi Êy. MÆt kh¸c, Bé m¸y nhµ n−íc gåm rÊt nhiÒu c¬ quan, bé phËn cã c¸c mèi quan hÖ ch»ng chÞt, KTNN còng chØ lµ mét bé phËn trong đó. Đồng thời nó đ−ợc giao những nhiệm vụ và chức năng, quyền hạn rất lớn, ảnh h−ởng đến toàn bộ hoạt động của Nhà n−ớc, do vậy cần có những quy định cụ thể về các hành vi ứng xử trong các mối quan hệ ấy - tức là cần có một cơ chế hoạt động của cơ quan KTNN. Vây cơ chế hoạt động của KTNN là gì? Có thể khái quát: Cơ chế hoạt động của KTNN là tổng hợp những nguyên tắc, hình thức và ph−ơng pháp để thực thi chøc n¨ng - nhiÖm vô, lµ hÖ thèng c¸c quy t¾c mang tÝnh ph¸p lý rµng buéc víi các cơ quan, đơn vị bên ngoài và trong nội bộ cơ quan KTNN. Với giới hạn nghiên cứu của luận án, cơ chế hoạt động của KTNN đ−ợc nghiên cứu ở các vấn đề chủ yếu sau:.

(47) 48. a. Hoạt động của KTNN gồm hai nhóm hoạt động cơ bản: Nhóm hoạt động quản lý hành chính Nhà n−ớc đối với các hoạt động của các bộ phận trong tổ chức bộ máy KTNN, hay còn gọi là hoạt động quản lý kiểm toán. Bản chất của nó là tổ chức và điều hành các hoạt động của KTNN để thực hiÖn c¸c chøc n¨ng cña qu¶n lý nh− lËp kÕ ho¹ch, tæ chøc, ®iÒu hµnh vµ kiÓm tra đối với những công việc chung mang tính tổng hợp để toàn bộ hệ thống KTNN đạt đ−ợc mục tiêu chung một cách hiệu quả. Nhóm hoạt động để thực hiện các hoạt động kiểm toán cụ thể đối với kh¸ch thÓ cña KTNN mang tÝnh chuyªn m«n, nghiÖp vô vÒ kiÓm to¸n. Thùc chÊt của hoạt động này nhằm thực hiện mục tiêu và nội dung một cuộc kiểm toán theo đúng quy trình, chuẩn mực và các ph−ơng pháp chuyên môn nghiệp vụ. b. Những hình thức thể hiện cơ chế hoạt động gồm: Pháp luật về KTNN bao gồm toàn bộ hệ thống các quy định của hiến pháp, luật, các văn bản khác quy định về chức năng, nhiệm vụ và hoạt động của KTNN. Các quy định của KTNN về tổ chức, hoạt động và các ph−ơng pháp chuyªn m«n, nghiÖp vô nh−: quy chÕ, chuÈn mùc, quy tr×nh kiÓm to¸n . . . c. Nội dung của cơ chế hoạt động KTNN trong các hoạt động: Qu¶n lý kiÓm to¸n. Thùc hiÖn kiÓm to¸n. Cơ chế hoạt động của KTNN phải bao gồm các quy định đảm bảo sự phù hợp đối với các vấn đề sau: Phải xem xét đến việc tuân thủ tất cả các chuẩn mực kiểm toán của intosai trong tất cả các vấn đề đ−ợc xác định là trọng yếu. Một số chuẩn mực nhất định có thể không đ−ợc áp dụng đối với một số cơ quan có tổ chức đặc biệt nh− toµ thÈm kÕ cña Ph¸p hoÆc mét sè c«ng viÖc ®−îc gäi lµ phi kiÓm to¸n. Ngoài ra phải xác định đ−ợc các chuẩn mực có thể áp dụng cho các công việc này để đảm bảo rằng chúng đ−ợc thực hiện thống nhất với chất l−ợng cao. Phải áp dụng các phán xét riêng của mình đối với các tr−ờng hợp khác nhau xuÊt hiÖn trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n ChÝnh phñ. ë ®©y ta cã thÓ thÊy r»ng.

(48) 49. các bằng chứng kiểm toán có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc các Kiểm to¸n viªn ®−a ra c¸c kÕt luËn hay kiÕn nghÞ, kh«ng bÞ ¶nh h−ëng bëi c¸c tËp tôc kế toán trái với thông lệ chung cũng nh− các ảnh h−ởng từ bên ngoài áp đặt là mÖnh lÖnh hay chØ thÞ cña c¬ quan kh¸c. Yêu cầu các đối t−ợng kiểm toán phải giải trình cụ thể việc sử dụng các nguồn lực của Chính phủ thông qua việc đặt ra các câu hỏi và các cuộc kiểm soát, đánh giá và lập báo cáo đầy đủ theo nội dung và hình thức nhất định đối với c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh còng nh− c¸c th«ng tin kh¸c. Các chuẩn mực kiểm toán đ−ợc các cơ quan có thẩm định ban hành phải đáp ứng đ−ợc những mục tiêu cụ thể,đúng đắn; đồng thời các đối t−ợng kiểm to¸n ph¶i ®−a ra ®−îc c¸c môc tiªu râ rµng vµ cã thÓ ®o l−êng khi thùc hiÖn c¸c chuÈn mùc nµy. ViÖc ban hµnh c¸c chuÈn mùc ph¶i râ rµng vµ yªu cÇu ph¶i ¸p dông mét cách nhất quán tại tất cả các đối t−ợng kiểm toán, điều đó dẫn đến kết quả là các báo cáo tài chính và kết quả hoạt động của đơn vị đ−ợc trình bày một cách trung thực, phù hợp và không v−ợt quá khả năng tối thiểu của các kiểm toán viên, đảm b¶o tÝnh kh¸ch quan khi kÕt luËn. Trách nhiệm của mỗi đối t−ợng kiểm toán phải xây dựng cho mình một hệ thống kiểm soát nội bộ để đảm bảo rằng các công việc và hoạt động đ−ợc tuân thủ theo các quy tắc nhất định, đảm bảo tính trung thực và đúng đắn trong việc ra các quyết định. Điều đó có ý nghĩa làm tối thiểu hoá các rủi ro hay sai sót mà các kiÓm to¸n viªn cã thÓ kh«ng ph¸t hiÖn ra. Cần ban hành các quy định thành luật về việc cho phép các kiểm toán viên đ−ợc tiếp cận các nguồn thông tin và con ng−ời liên quan đến đối t−ợng kiểm toán trong khi tiến hành các hoạt động nghiệp vụ cần thiết. Điều này cho phép giảm thiểu các thiếu sót sau này khi kết thúc quá trình kiểm toán, đảm bảo c¸c kÕt luËn cña kiÓm to¸n lµ trung thùc vµ kh¸ch quan. Tất cả các hoạt động kiểm toán phải nằm trong phạm vi quyền hạn kiểm toán của cơ quan KTNN. Các quyền này phải đ−ợc quy định trong các văn bản.

(49) 50. pháp luật, tuỳ từng n−ớc mà nó đ−ợc quy định tại Hiến pháp hay các luật liên quan. Cùng với nó là các quy định về trách nhiệm công khai kết quả kiểm toán tr−íc c«ng chóng. Các cơ quan KTNN phải phấn đấu h−ớng tới sự hoàn thiện các kỹ thuật kiểm toán, ph−ơng pháp kiểm toán mới để đánh giá xem liệu các th−ớc đo hoạt động hợp lý và hiệu lực có đ−ợc đối t−ợng kiểm toán sử dụng hay không. Cùng với đó, các kiểm toán viên cũng phải tận dụng các kiến thức, kỹ thuật và ph−ơng pháp của lĩnh vực khác để hỗ trợ cho các kết luận và đánh giá của mình. 1.3.2 Hình thức thể hiện cơ chế hoạt động. 1. Ph¸p luËt vÒ KTNN Trong Tuyên bố Lima về định h−ớng chủ đạo của công tác kiểm tra tài chÝnh ®? ®−îc th«ng qua t¹i §¹i héi lÇn thø IX cña INTOSAI th¸ng 10 n¨m 1977, đ? đ−a ra các định h−ớng chủ đạo, đồng thời lựa chọn và hệ thống hoá những nguyên tắc cơ bản đ? đ−ợc nhiều n−ớc thành viên công nhận đối với một lo¹i h×nh kiÓm tra tõ bªn ngoµi vµo nÒn tµi chÝnh nhµ n−íc. ChÝnh v¨n kiÖn nµy làm cơ sở cho các hệ thống kiểm tra tài chính mà nhiều n−ớc đ? lựa chọn để sắp đặt hệ thống kiểm tra tài chính với các vị trí khác nhau trong hệ thống các chức năng và quyền lực nhà n−ớc. Do vậy nó là cơ sở thích hợp để nhiều n−ớc ban hành các quy định trong Hiến pháp và trong các Luật về KTNN có các điều khoản liên quan đến tổ chức và hoạt động của KTNN. Tuỳ thuộc vào từng n−ớc, KTNN ra đời tr−ớc hay sau, mức độ dân chủ hoá vµ viÖc ph©n quyÒn cho c¸c c¬ quan lËp ph¸p, hµnh ph¸p, t− ph¸p vµ c¸c thiÕt chÕ quyền lực khác... Các quy định về KTNN đ−ợc ghi trong Hiến pháp và luật có mức độ và phạm vi điều chỉnh khác nhau. Có n−ớc quy định về KTNN trong Hiến pháp nhiều điều khoản về tính độc lập, về địa vị pháp lý, về cơ chế bổ nhiệm và miễn nhiệm ng−ời đứng đầu cơ quan KTNN,... các quy định cụ thể hơn đ−ợc ban hành thành luật KTNN để thực hiện. Nh−ng nhìn chung ở nhiều n−ớc chỉ quy định những điều quan trọng nhất về cơ quan KTNN trong Hiến pháp mà đặc biệt là tính độc lập chỉ tuân theo pháp luật và địa vị pháp lý của KTNN trong.

(50) 51. hệ thống các cơ quan nhà n−ớc. Các điều khoản quy định còn lại đ−ợc ban hành d−ới dạng luật về cơ quan KTNN một cách chi tiết hơn để dễ triển khai áp dụng. Về tổng thể, kể cả các quy định trong Hiến pháp hay trong luật về cơ quan KTNN th−ờng quy định về cơ quan KTNN với các nội dung chính yếu sau: a. NhiÖm vô cña c¬ quan kiÓm to¸n: nhiÖm vô hµng ®Çu cña c¬ quan KTNN là đảm bảo tính tuân thủ hợp lý trong sử dụng ngân sách nhà n−ớc. Tuy nhiên việc quy định về nhiệm vụ kiểm toán hay mục tiêu của nó về tính hợp pháp, tính tu©n thñ, tÝnh kinh tÕ, tÝnh hiÖu qu¶ ®−îc tr×nh bµy rÊt kh¸c nhau trong luËt kiÓm to¸n cña c¸c quèc gia. Trong luËt kiÓm to¸n cßn ®−a ra c¸c ph−¬ng thøc kiÓm toán đ−ợc áp dụng đối với cơ quan KTNN đó là hoạt động tiền kiểm (kiểm tra tr−íc) rÊt ®−îc coi träng tuy nhiªn kh«ng ®−îc coi lµ nhiÖm vô −u tiªn hµng ®Çu mà nhiệm vụ hàng đầu vẫn là hậu kiểm (kiểm tra sau). Mặt khác các quy định còn −u tiên cho loại hình ngoại kiểm (kiểm tra từ bên ngoài) đối với các hoạt động quản lý và điều hành ngân sách của Chính phủ. b. Tính độc lập của cơ quan KTNN: Các quy định về tính độc lập của KTNN th−ờng đ−ợc nhiều n−ớc đề cập đến trong Hiến pháp, điều đó cho thấy −u tiên hàng đầu để KTNN có thể thực hiện đ−ợc nhiệm vụ của mình chính là tính độc lập của nó. Tính độc lập th−ờng đ−ợc đề cập đến thông qua các mặt sau: §éc lËp vÒ chøc n¨ng vµ tæ chøc ®−îc coi lµ hµng ®Çu, th«ng th−êng KTNN không chịu sự chỉ thị trực tiếp mà chỉ tuân theo pháp luật để thực hiện chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña m×nh. Tính độc lập về cá nhân những ng−ời có thẩm quyền ra quyết định. Cụ thể các quy định th−ờng quy định cụ thể về quy trình bổ nhiệm và miễn nhiệm ng−ời đứng đầu và các uỷ viên của cơ quan KTNN, tính độc lập trong chuyên môn nghiệp vụ mà không chịu sự tác động từ bên ngoài khi đ−a ra các kết luận cuối cùng về vấn đề cần công khai trong hoạt động kiểm toán. Tính độc lập về ngân sách hoạt động, đặc biệt là sự độc lập toàn diện về tài chính đối với đơn vị đ−ợc kiểm toán. Các quy định về sự độc lập này th−ờng đ−ợc quy định trong các luật về KTNN của các n−ớc hơn là quy định trong Hiến.

(51) 52. pháp. Nh−ng thông th−ờng, ngân sách hoạt động cho cơ quan KTNN không bị hạn chế cho các hoạt động và th−ờng đ−ợc phê chuẩn theo một kênh ngân sách riêng do Quốc hội trực tiếp phê chuẩn theo các đạo luật ngân sách nhà n−ớc. c. Quy định về vị trí pháp lý của KTNN trong bộ máy nhà n−ớc, các quy định này tuỳ từng n−ớc mà có quy định khác nhau trong Hiến pháp hay luật về KTNN, nh−ng thông th−ờng đ−a ra quy định về việc cơ quan KTNN nằm ở vị trí nµo trong mèi t−¬ng quan víi Quèc héi, víi chÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan quyÒn lùc khác của Nhà n−ớc nh− là toà án. (Xem thêm phần 1.2.2 để hiểu rõ hơn). d. QuyÒn x©y dùng vµ ban hµnh c¸c quy tr×nh, chuÈn mùc kiÓm to¸n (xem thêm phần 1.1.7) các quy định này tuỳ mỗi n−ớc có quy định khác nhau trong Hiến pháp hay luật, nh−ng đều có quy định rõ ràng về quyền hạn của cơ quan KTNN trong việc tiếp cận các tài liệu, hồ sơ về vấn đề cần xem xét trong quá trình kiểm toán. Một trong những quy định rất chặt chẽ về hoạt động của cơ quan KTNN là phải tiến hành các hoạt động của mình theo những chuẩn mực, quy trình kiểm toán nhất định để đảm bảo rằng các kết luận và kiến nghị của KTNN đảm bảo khách quan, trung thực và phù hợp với các chuẩn mực trong các lĩnh vùc kiÓm to¸n còng nh− ®? ®−îc ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p kiÓm to¸n phï hîp với quy định chung. e. Các lĩnh vực và phạm vi kiểm toán: Đây là vấn đề t−ơng đối nhạy cảm đối với mỗi n−ớc, tuy nhiên thông th−ờng các quy định trong các luật về KTNN th−ờng cho phép cơ quan KTNN đ−ợc kiểm tra đầy đủ và tổng thể các hoạt động qu¶n lý tµi chÝnh nhµ n−íc kÓ c¶ trong n−íc vµ n−íc ngoµi (vÝ dô nh− c¸c kho¶n viện trợ). Cho phép KTNN đ−ợc quyền kiểm tra tất cả các lĩnh vực của hoạt động tµi chÝnh nhµ n−íc nh− xem xÐt c¸c kho¶n ®Çu t− cña nhµ n−íc th«ng qua c¸c gãi thÇu x©y dùng, c¸c kho¶n ®Çu t− gãp vèn trong c¸c doanh nghiÖp,... f. Công tác báo cáo: các quy định về vấn đề này th−ờng đ−ợc quy định khái quát hoặc cụ thể trong luật về KTNN tuỳ thuộc vào từng n−ớc, trong đó th−ờng quy định rằng cơ quan KTNN phải báo cáo một cách đầy đủ và th−ờng niên cho Quèc héi, ChÝnh phñ vµ ®−a ra tr−íc c«ng luËn vÒ kÕt qu¶ kiÓm to¸n. §Æc biÖt lµ.

(52) 53. đối với các phát hiện mang tính quan trọng trong năm kiểm toán phải đ−ợc báo c¸o ngay vµ trùc tiÕp. B¸o c¸o ph¶i ®−îc tr×nh bµy ng¾n gän, dÔ hiÓu, mang tÝnh khách quan và tập trung vào các vấn đề quan trọng, có chú ý đến các ý kiến của đơn vị đ−ợc kiểm toán về các kết luận của cơ quan KTNN. 2. Các quy định trong nội bộ KTNN Để bộ máy tổ chức cơ quan KTNN hoạt động theo mục tiêu và nhiệm vụ mà Hiến pháp và luật về cơ quan KTNN đ? quy định, bản thân cơ quan KTNN phải ban hành rất nhiều các quy định liên quan đến các hoạt động cụ thể hàng ngày của KTNN. Có thể chia thành hai nhóm quy định liên quan đến hai nhóm hoạt động của KTNN: a. Các quy định liên quan đến tổ chức quản lý hoạt động kiểm toán bao gồm các quy định mang tính quy chế làm việc, sự phối hợp giữa các bộ phận sao cho các hoạt động của KTNN diễn ra hàng ngày để đạt mục tiêu chung của tổ chức. Các quy định liên quan đến việc thực hiện các chức năng quản lý của tổ chức, đó là các quy định liên quan đến việc kế hoạch công tác hàng năm, hàng quý, hàng tháng,...; các quy định liên quan đến tổ chức và điều hành hoạt động của các bộ phận trong cơ cấu tổ chức để đạt đ−ợc mục tiêu chung, các quy định về việc kiểm tra giám sát và đánh giá các hoạt động quản lý của nội bộ tổ chức. Tuỳ từng n−ớc mà cơ quan KTNN ban hành các quy định này d−ới dạng quy chế làm việc của cơ quan KTNN hay d−ới dạng các văn bản tách biệt để các thành viªn dÔ dµng thùc hiÖn. b. Các quy định liên quan đến tổ chức thực hiện kiểm toán, đây là các hoạt động mang tính triển khai các nhiệm vụ chính của cơ quan KTNN mà kết quả của nó là các báo cáo kiểm toán. Thông th−ờng KTNN các n−ớc đều ban hành c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n dùa trªn c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n do INTOSAI ban hành; quy trình kiểm toán, bao gồm các quy định liên quan đến các b−ớc kiểm toán; các quy định về việc kiểm tra, giám sát lại hoạt động kiểm toán; các quy định liên quan đến việc thành lập các đoàn, tổ kiểm toán để thực hiện nhiệm vụ... Hầu hết các n−ớc đều ban hành các quy định này d−ới dạng cẩm nang kiểm toán.

(53) 54. để các kiểm toán viên và trợ lý kiểm toán dễ dàng tra cứu và áp dụng các quy định trong quá trình thực hiện kiểm toán tại các đơn vị đ−ợc kiểm toán. 1.3.3 Nội dung cơ chế hoạt động của KTNN. 1.3.3.1 Ph©n c«ng, ph©n cÊp trong tæ chøc. Do phạm vi hoạt động rộng, nhân lực lớn, có nhiều chuyên ngành riêng biệt do vậy tất cả các cơ quan KTNN đều phải thực hiện việc phân công và phân cấp quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm trong tæ chøc. ViÖc ph©n c«ng trong tæ chøc qu¶n lý vµ thùc hiÖn kiÓm to¸n nh»m ph©n chia và sắp đặt về chức năng, nhiệm vụ giữa các đơn vị trong hệ thống cơ quan KTNN và trong các đoàn kiểm toán để thực hiện đ−ợc một cách toàn diện các nghiên cứu, nhiệm vụ của tổ chức theo quy định của pháp luật. Việc phân công cũng chính là chuyên môn hoá các hoạt động cho từng bộ phận trong tổ chức giúp cho hoạt động đ−ợc tiến hành trôi chảy và mang tính chuyên nghiệp hơn. Qua đó xác định đ−ợc trách nhiệm của các bộ phận trong việc thực hiện nhiệm vụ chung của cơ quan hay đoàn kiểm toán. Việc phân công này cần đảm bảo tính phï hîp vµ t−¬ng xøng víi vai trß vµ kh¶ n¨ng cña c¸c bé phËn trong tæ chøc. ViÖc ph©n cÊp trong tæ chøc qu¶n lý vµ thùc hiÖn kiÓm to¸n nh»m chuyÓn giao tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n cña bé phËn hoÆc ng−êi qu¶n lý cÊp trªn cho bé phËn hoÆc ng−êi ë cÊp d−íi trong hÖ thèng KTNN hoÆc trong ®oµn kiÓm to¸n nhằm mục tiêu quản lý và hoàn thành nhiệm vụ theo quy định của pháp luật và các quy định của tổ chức. Quá trình phân cấp diễn ra trong tổ chức nhằm cụ thể ho¸ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña cÊp d−íi tr−íc cÊp trªn trong viÖc qu¶n lý vµ thùc hiÖn nhiÖm vô, lµm cho mçi bé phËn, mçi con ng−êi trong tæ chøc nhËn thøc đ−ợc nhiệm vụ và trách nhiệm để chủ động trong công việc. Việc phân cấp này phải đảm bảo nguyên tắc t−ơng xứng giữa trách nhiệm và quyền hạn, nếu quyền h¹n cÊp trªn trao cho cÊp d−íi nhá h¬n tr¸ch nghiÖm ph¶i hoµn thµnh cña hä th× công việc cấp d−ới rất khó hoàn thành do họ không đủ quyền hay sự chủ động cÇn thiÕt. ng−îc l¹i nÕu quyÒn h¹n ®−îc giao lín h¬n tr¸ch nhiÖm th× dÔ g©y ra léng quyÒn mµ háng viÖc..

(54) 55. Lµm tèt viÖc ph©n c«ng, ph©n cÊp gióp cho qu¸ tr×nh qu¶n lý tæ chøc vµ thùc hiện các hoạt động kiểm toán đ−ợc linh hoạt hơn, phát huy đ−ợc tính sáng tạo cho từng cấp quản lý và từng vị trí quản lý, đồng thời giúp cho việc kiểm tra giám sát của cấp trên với cấp d−ới đ−ợc chặt chẽ và hiệu quả, đáp ứng đ−ợc mục tiêu cña c¬ quan KTNN trong vai trß lµ c¬ quan kiÓm tra tµi chÝnh tèi cao. 1.3.3.2 1.3.3. 2 Néi dung cña c¬ chÕ qu¶n lý kiÓm to¸n. a. H×nh thøc thÓ hiÖn * Hình thức thể hiện bao trùm là chế độ l?nh đạo thủ tr−ởng hay hội đồng kiểm toán, tuỳ vào luật của từng n−ớc mà cơ quan KTNN có chế độ một thủ t−ởng toàn quyền hay có chế độ l?nh đạo tập thể theo hình thức hội đồng. Nếu luật quy định là ng−ời đứng đầu chịu trách nhiệm toàn bộ về mọi hoạt động theo kiểu tổ chức đơn tuyến thì đó là chế độ thủ tr−ởng và họ có quyền đ−ợc uỷ quyền cho cấp d−ới trong việc ra các quyết định kiểm toán. Cơ quan KTNN đ−ợc tổ chức theo thứ bậc, đứng đầu là một Chủ tịch kiểm toán hoặc Tổng kiểm toán có toàn quyền quyết định các vấn đề trong nội bộ và chịu trách nhiệm tr−ớc pháp luật và các cơ quan nhà n−ớc khác về toàn bộ hoạt động của cơ quan KTNN. Thông th−ờng ng−ời đứng đầu uỷ quyền cho cấp quản lý thấp hơn một phần nhiệm vụ và quyền hạn mà luật quy định nh−ng vẫn phải chịu trách nhiệm cuối cùng về việc uỷ quyền đó. Chế độ thủ tr−ởng có những −u điểm sau: • Chỉ đạo mang tính nhất quán và xuyên suốt, phù hợp với những tổ chức đòi hỏi tính quyết đoán trong tổ chức và thực hiện nhiệm vụ. • Các quyết định quản lý đ−ợc ban hành nhanh chóng, kịp thời với các vấn đề nảy sinh trong thực tiễn quản lý. • Ng−ời đứng đầu các cấp quản lý chịu trách nhiệm rõ ràng về các quyết định quản lý của mình, do đó nâng cao đ−ợc trách nhiệm trong chỉ đạo thực hiện nhiÖm vô. Tuy nhiên chế độ l?nh đạo theo cơ chế thủ tr−ởng cũng bộc lộ một số nh−ợc ®iÓm sau:.

(55) 56. o Các quyết định quản lý mang tính cá nhân nên có tính chủ quan cao. o Khó phát huy đ−ợc trí tuệ tập thể trong các vấn đề phức tạp liên quan đến nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau trong xö lý chuyªn m«n nghiÖp vô. o DÔ vi ph¹m c¸c nguyªn t¾c d©n chñ trong qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh. Quy chế đồng sự cũng đ−ợc một số n−ớc áp dụng, theo quy chế này, có một hội đồng gồm các uỷ viên có quyền nh− nhau trong việc ra quyết định kiểm toán. Thông th−ờng quyền quyết định đ−ợc phân cấp trong tổ chức cho hội đồng cấp d−ới, các hội đồng này thông qua các quyết định của mình theo nguyên tắc đa số. Tuy nhiên tại mỗi n−ớc lại có một cách thức tổ chức và hoạt động riêng của hội đồng, đối với từng tổ chức chúng có những −u nh−ợc điểm khác nhau. Mô hình này có −u điểm là phát huy đ−ợc trí tuệ của tập thể những ng−ời có trình độ chuyên môn cao trong việc xử lý các vấn đề phức tạp, phát huy đ−ợc tính dân chủ trong tổ chức và thực hiện hoạt động kiểm toán. Nó cũng có nh−ợc điểm là các quyết định quản lý chậm đ−ợc ban hành, dễ bị chia rẽ trong các vấn đề phức tạp đòi hỏi phải có tính quyết đoán cao. * Ph−ơng thức quản lý th−ờng áp dụng là quản lý trực tuyến theo đơn tuyến và quản lý trực tuyến – tham m−u, tuỳ thuộc vào việc xem xét trên góc độ hệ thèng hay tõng bé phËn trong c¬ cÊu tæ chøc mµ viÖc vËn dông ph−¬ng thøc qu¶n lý ®−îc thùc hiÖn theo h×nh thøc nµo nh− trªn. Nh−ng kh«ng cã mét tæ chøc nµo tuyệt đối áp dụng một ph−ơng thức nhất định mà đều có sự vận dụng linh hoạt cả hai ph−ơng thức quản lý phù hợp với phạm vi trong từng cơ cấu tổ chức đó để ph¸t huy ®−îc c¸c −u ®iÓm vµ h¹n chÕ c¸c nh−îc ®iÓm cña tõng ph−¬ng thøc qu¶n lý riªng biÖt. b/ Nội dung của cơ chế hoạt động Bao gồm các quy định liên quan việc thực hiện các chức năng của quản lý kiểm toán nhằm vận hành linh hoạt các hoạt động của bộ máy quản lý KTNN để hoàn thành các mục tiêu chung theo nhiệm vụ đ? đ−ợc quy định bởi các đạo luật vÒ KTNN..

(56) 57. Lập các kế hoạch dài hạn, trung hạn và kế hoạch hoạt động hàng năm nhằm mục tiêu bố trí các điều kiện về con ng−ời và vật chất để hoàn thành nhiệm vô mang tÝnh dµi h¹n. C¸c kÕ ho¹ch dµi h¹n, trung h¹n rÊt cã ý nghÜa trong viÖc c¬ quan KTNN tiÕt kiÖm ®−îc c¸c nguån lùc vÒ con ng−êi, vËt chÊt vµ thêi gian trong viÖc ®−a ra ®−îc bøc tranh tæng thÓ kh¸ch quan vÒ qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ điều hành ngân sách cũng nh− hoạt động của Chính phủ trong một thời gian nhất định. Kế hoạch hàng năm là việc cụ thể hoá các kế hoạch dài hạn và trung hạn, là cơ sở để tổ chức các yếu tố về con ng−ời, vật chất và thời gian để hoàn thành nhiệm vụ. Trong việc lập kế hoạch cho hoạt động của mình, việc lập kế hoạch kiÓm to¸n ®−îc coi lµ nhiÖm vô trung t©m hµng ®Çu ph¶i hoµn thµnh, kÕ ho¹ch kiÓm to¸n còng ®−îc lËp cho dµi h¹n, trung h¹n vµ hµng n¨m. D−íi ®©y ®i s©u ph©n tÝch vÒ yªu cÇu cña viÖc lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n hµng n¨m. Qu¸ tr×nh x©y dựng kế hoạch kiểm toán thông th−ờng phải đáp ứng đ−ợc một số vấn đề sau: • Độc lập trong việc xây dựng danh sách các đơn vị, lĩnh vực kiểm toán, chó träng vµo môc tiªu chÝnh cña tæ chøc, c¸c träng ®iÓm cÇn −u tiªn nh− b¸o cáo quyết toán ngân sách của Chính phủ trình ra Quốc hội, các hoạt động th−ờng xuyªn cña ChÝnh phñ, c¸c kho¶n chi tiªu lín.... c«ng viÖc nµy kh«ng ®−îc bÞ ¶nh h−ởng bởi các tác động từ bên ngoài, đặc biệt là Chính phủ. Nếu nguyên tắc này bị vi phạm thì sẽ ảnh h−ởng đến sự trung thực trong các kết luận của kiểm toán, các đánh giá và nhận xét về hoạt động của Chính phủ. • Đảm bảo phạm vi đủ rộng mà dựa vào đó các kết luận đ−a ra là khách quan do lùc l−îng vÒ con ng−êi cña hÇu hÕt c¸c c¬ quan KTNN lµ h÷u h¹n nªn không thể tiến hành kiểm tra toàn bộ các đơn vị kinh tế và các đơn vị sử dụng ng©n s¸ch. • Phải dựa trên những thông tin có hiểu biết về các đối t−ợng đ−ợc kiểm to¸n th«ng qua sù thèng kª, ph©n tÝch c¸c kÕt qu¶ kiÓm to¸n nh÷ng n¨m tr−íc, qua các ph−ơng tiện thông tin đại chúng qua công tác năm tình hình sơ bộ về các đối t−ợng thuộc phạm vi phân công của các bộ phận chức năng, đảm bảo cho các báo cáo kiểm toán trình ra Quốc hội và Chính phủ là có chất l−ợng cao. Các đề.

(57) 58. nghị kiểm toán của Quốc hội và Chính phủ đối với các cơ quan KTNN thông th−ờng tại nhiều n−ớc chỉ mang tính chất gợi ý, tuy nhiên đối với một số n−ớc thì c¸c chØ thÞ nµy l¹i mang tÝnh chØ thÞ hay mÖnh lÖnh. Tæ chøc qu¶n lý kiÓm to¸n chÝnh qu¸ tr×nh chuÈn bÞ c¸c yÕu tè vÒ con ng−ời, vật chất và sắp xếp chúng theo thời gian để hoàn thành kế hoạch đề ra. Các quy định về tổ chức thực hiện quản lý kiểm toán cần phải rõ ràng và cụ thể để mỗi bộ phận, mỗi con ng−ời biết đ−ợc trách nhiệm và nghĩa vụ phải thực hiện giống nh− các mắt xích trong một dây chuyền hoạt động thống nhất. Tuỳ thuộc vào mỗi n−ớc có quy định bởi các văn bản khác nhau, nh−ng nhiều n−ớc th−ờng ban hành các quy định này d−ới dạng quy chế hoạt động kiểm toán và đ−ợc đóng quyển để dễ dàng tra cứu và áp dụng, bởi vì các quy định này liên quan đến rất nhiều lĩnh vực hoạt động khác nhau trong việc hoàn thành nhiệm vụ chung của c¬ quan KTNN. Bao gồm các quy định liên quan đến việc điều hành và thực hiện các nhiÖm vô ®−îc v¹ch ra trong kÕ ho¹ch c«ng t¸c n¨m. Qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh ho¹t động quản lý thể hiện khả năng của ng−ời l?nh đạo trong việc phối hợp các yếu tố trong tổ chức để hoàn thành nhiệm vụ chung. Một cơ quan KTNN th−ờng bao gồm rất nhiều bộ phận, nh− trong phần tr−ớc đ? đề cập: các đơn vị kiểm toán chuyªn ngµnh lµm nhiÖm vô kiÓm to¸n trùc tiÕp theo c¸c chuyªn ngµnh, lÜnh vùc tại các cấp khác nhau (trung −ơng, khu vực hay địa ph−ơng), các bộ phận tham m−u, giúp việc hay hậu cần. Để đạt đ−ợc mục tiêu chung của mình, các bộ phận này phải có sự phối hợp với nhau một cách chặt chẽ thông qua các quy định rõ ràng về trách nhiệm quyền hạn và thời gian. Thông th−ờng thì đó là các quy chế, điều lệ về hoạt động của tổ chức, là các văn bản d−ới luật chỉ áp dụng trong tổ chức đó. Các mối quan hệ này phải thể hiện đ−ợc thứ bậc trong tổ chức, đảm bảo cho sự đơn giản và rõ ràng trong các hoạt động th−ờng ngày cũng nh− tính chặt chÏ vµ g¾n kÕt víi nhau nh− mét tæ chøc h÷u c¬ chø kh«ng ph¶i lµ mét cç m¸y th«ng th−êng. Sù −u tiªn cho nh÷ng bé phËn lµm nhiÖm vô trùc tiÕp t¹o ra s¶n phÈm ph¶i ®−îc chó träng, kÕt hîp víi nh÷ng hç trî tõ bé phËn tham m−u hay.

(58) 59. gióp viÖc sÏ t¹o ra søc m¹nh cho tæ chøc. §ång thêi ng−êi qu¶n lý cÊp trªn cã nhiều thời gian và thông tin hơn cho các quyết định quan trọng của tổ chức, tiêu chuẩn để đánh giá về hiệu quả của các mối quan hệ này là các kết luận đ−ợc cơ quan KTNN ®−a ra tr−íc Quèc héi, ChÝnh phñ vµ c«ng chóng cã kÞp thêi vµ ®Çy đủ thông tin hay không. Các quy định về quá trình kiểm tra hoạt động của bộ máy quản lý, đây là mét chøc n¨ng quan träng cña qu¶n lý nh»m kÞp thêi ph¸t hiÖn c¸c trôc trÆc n¶y sinh trong quá trình tổ chức và điều hành hoạt động của bộ máy. Quá trình kiểm tra cần gắn với việc đánh giá hiệu quả công việc theo thời gian và chất l−ợng của từng bộ phận trong hoạt động theo kế hoạch đ? đề ra. Để hoạt động của KTNN đạt đ−ợc hiệu quả cao cần coi trọng đúng mức khâu này, bởi vì cơ quan KTNN đòi hỏi trình độ chuyên môn rất cao với các quy trình và chuẩn mực chặt chẽ, các kết luận có ảnh h−ởng sâu rộng tới hoạt động của các đơn vị đ−ợc kiểm toán và hoạt động quản lý, điều hành ngân sách của Chính phủ. Quá trình kiểm tra nhằm hiệu chỉnh các sai sót có thể có trong hoạt động nhằm mục tiêu cuối cùng là chất l−îng c¸c b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ viÖc cung cÊp th«ng tin cho Quèc héi, ChÝnh phñ vµ c«ng luËn ®−îc kÞp thêi, kh¸ch quan. 1.3.3.3 1.3.3. 3 Néi dung cña c¬ chÕ thùc hiÖn kiÓm to¸n. a. H×nh thøc thÓ hiÖn Mục tiêu chính của hoạt động kiểm toán chính là tổ chức thực hiện kiểm to¸n th«ng qua c¸c cuéc kiÓm to¸n ®? ®−îc lùa chän. BÊt kú c¬ quan KTNN n−ớc nào cũng phải tiến hành các hoạt động này, đây chính là quá trình diễn ra các hoạt động của các KTV nhằm thu thập các bằng chứng kiểm toán làm cơ sở cho việc đ−a ra các đánh giá và kết luận về các đối t−ợng kiểm toán thông qua việc lập các báo cáo kiểm toán. Tuỳ thuộc mỗi n−ớc có các quy định khác nhau về cách thức thành lập đoàn hay nhóm kiểm toán để thực hiện nhiệm vụ, cũng nh− c¸c h×nh thøc hay c¸ch thøc thùc hiÖn kiÓm to¸n sao cho phï hîp víi c¸c chuẩn mực và quy trình kiểm toán đ? đ−ợc quy định bởi luật pháp. Các cuộc kiểm toán có thể đ−ợc thành lập để kiểm toán theo chuyên đề, theo phạm vi các đơn vị đ−ợc kiểm toán hay theo thời gian, không gian... Ngoài ra là các quy định.

(59) 60. liên quan đến mối quan hệ chỉ đạo trong đoàn hay tổ kiểm toán theo các nguyên t¾c ®? ®−îc thõa nhËn trong c¸c luËt vÒ kiÓm to¸n nh»m môc tiªu chung cña c¬ quan KTNN. b. Néi dung cña c¬ chÕ Phạm vi kiểm toán của các cơ quan KTNN đều bao gồm việc kiểm tra quyết toán ngân sách hàng năm, các hoạt động kinh tế của Chính phủ. Trong Chính phủ có rất nhiều bộ, ngành và lĩnh vực có đặc thù khác nhau, để đảm bảo cho các kết luËn kiÓm to¸n cã chÊt l−îng, c«ng viÖc kiÓm to¸n cÇn ®−îc tiÕn hµnh theo những trình tự nhất định – gọi là quy trình kiểm toán. Quy trình kiểm toán bao gồm các quy định về trình tự các b−ớc tiến hành hoạt động kiểm toán để đảm bảo tính thống nhất, để quản lý và kiểm soát chất l−ợng một cuộc kiểm toán. Mặt khác là để tuân thủ theo pháp luật những trật tự nhất định khi tiến hành một cuộc kiểm toán thông th−ờng giống nh− các cuộc kiÓm tra cña c¸c c¬ quan c«ng quyÒn kh¸c, cô thÓ : Do đặc điểm mỗi đơn vị bị kiểm toán có những đặc thù về hoạt động và tµi chÝnh kh¸c nhau, nªn ph¶i x©y dùng c¸c quy tr×nh kiÓm to¸n riªng cho phï hợp với các đặc thù này ví dụ nh− quy trình kiểm toán các bộ phận với quy trình kiÓm to¸n c¸c doanh nghiÖp, hay lµ kiÓm to¸n trong ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n. Vµ đặc biệt là những lĩnh vực quan trọng nh− Bộ quốc phòng hay Bộ ngoại giao. VÒ nguyªn t¾c, quy tr×nh kiÓm to¸n nµo còng ®−îc chia thµnh nhiÒu b−íc để thực hiện. Thông th−ờng các b−ớc đó là: Chuẩn bị kiểm toán, thực hiện kiểm to¸n vµ kÕt thóc kiÓm to¸n víi viÖc lµm mét b¸o c¸o kiÓm to¸n. Tuy nhiªn cã n−ớc lại quy định thêm một b−ớc nữa (ở Việt Nam) là kiểm tra việc thực hiện các kiÕn nghÞ cña kiÓm to¸n. Cã nhiÒu lÜnh vùc kiÓm to¸n còng nh− c¸c lo¹i h×nh kiÓm to¸n kh¸c nhau. Tuy nhiªn c¸c quy tr×nh kiÓm to¸n cã nh÷ng ®iÓm chung gièng nhau cÇn ph¶i tuân thủ. Các b−ớc tiến hành chung đó là: (1) LËp kÕ ho¹ch cho mét cuéc kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn ph¶i lËp kÕ hoạch cuộc kiểm toán theo các b−ớc để đảm bảo rằng một cuộc kiểm toán có.

(60) 61. chất l−ợng cao đ−ợc thực hiện theo cách kinh tế, hiệu lực, hiệu quả và đúng thời gian. Muèn vËy viÖc lËp kÕ ho¹ch nµy ph¶i ®−îc tiÕn hµnh cÈn träng theo c¸c b−íc sau: Xác định mục tiêu của cuộc kiểm toán cả về mục tiêu chung và chi tiết. Căn cứ vào nhu cầu của việc báo cáo, nhiệm vụ −u tiên trong kỳ mà xác định phạm vi cuộc kiểm toán đó. Thu thập các thông tin về đối t−ợng kiểm tra, bộ máy tổ chức và môi tr−ờng hoạt động của đối t−ợng kiểm tra để đánh giá các rủi ro và trọng yếu cần l−u ý trong qu¸ tr×nh kiÓm tra. Thực hiện việc phân tích sơ bộ về thông tin thu thập đ−ợc để đề ra các ph−¬ng ph¸p kiÓm to¸n sÏ ¸p dông. Ghi chép lại các vấn đề đặc biệt phát hiện đ−ợc khi nghiên cứu về đối t−ợng kiểm toán làm thành những chú ý bắt buộc khi thực hiện. Xác định ra các yêu cầu đối với kiểm toán viên và đoàn kiểm tra phải đảm bảo về ph−ơng pháp, thu thËp b»ng chøng, lËp b¸o c¸o. Chuẩn bị ngân sách và các ph−ơng tiện vật chất cần thiết đảm bảo cho việc thực hiện một cuộc kiểm toán độc lập không lệ thuộc về lợi ích với đối t−îng kiÓm to¸n. Giới thiệu sơ bộ với đối t−ợng kiểm toán về phạm vi, nội dung, mục đích và các vấn đề liên quan đến cuộc kiểm toán. Có thể tham khảo ý kiến của đơn vị nến vấn đề đó là hợp lý. (2) Thực hiện cuộc kiểm toán trên cơ sở kế hoạch kiểm toán đó đ−ợc thông qua, tiến hành kiểm toán tại đối t−ợng kiểm toán theo các b−ớc, ph−ơng pháp đ? đề ra. Tuy nhiên quy trình kiểm toán cần phải có quy định về một vấn đề sau ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh nµy: §¶m b¶o r»ng c¸c c«ng viÖc cña nh©n viªn kiÓm to¸n t¹i mçi b−íc vÒ giai ®o¹n kiÓm to¸n ph¶i ®−îc gi¶m s¸t vµ kiÓm to¸n l¹i bëi mét thµnh viªn cao cấp của đoàn kiểm toán chỉ định, bất kể trình độ hay năng lực của kiểm toán viên thùc hµnh. ViÖc gi¸m s¸t nµy bao gåm c¶ néi dung, ph−¬ng ph¸p, c¸c chøng tõ.

(61) 62. hay bằng chứng kiểm toán. Đồng thời đảm bảo này công việc kiểm toán đ−ợc thực hiện một cách nhất quán theo đúng kế hoạch nhằm đạt đ−ợc mục tiêu đề ra th«ng qua kÕt luËn cuèi cïng. Để xác định mức độ hay phạm vi công việc cần tiến hành kiểm toán, các kiểm toán viên phải nghiên cứu và đánh giá tính tin cậy của hệ thống kiểm soát viên nội bộ. Việc đánh giá đúng hiệu quả của hệ thống này giúp cho cuộc kiểm toán đạt hiệu quả cao nhất về thời gian tiền bạc. Đánh giá đ−ợc mức độ tuân thủ các qui định hay luật pháp của đối t−ợng kiểm toán, đặc biệt trong việc kiểm toán báo cáo tài chính. Cần qui định rõ các b−íc cô thÓ ph¶i tu©n theo cña c¸c kiÓm to¸n viªn khi ph¸t hiÖn c¸c sai sãt liªn quan đến tính tuân thủ của đối t−ợng, thu nhập đầy đủ các bằng chứng đảm bảo độ tin cậy để làm cơ sở chọn việc đ−a ra các đánh giá và kết luận. ở b−ớc này cũng cần tuân theo quy định về tính thận trọng việc tham khảo ý kiến chuyên gia, t− vÊn tõ bªn ngoµi. Ph¶i cã ®−îc c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n theo tiªu chuÈn chÊt l−îng, hîp lý và có liên quan đến đánh giá, nhận xét và kết luận của kiểm toán viên về tổ chức, hoạt động của đối t−ợng kiểm toán. Do đặc thù công việc kiểm toán không thể đ−ợc tiến hành theo toàn bộ chứng từ hay hoạt động của đối t−ợng mà phải thùc hiÖn theo ph−¬ng ph¸p chän mÉu, do vËy viÖc thu thËp d÷ liÖu vµ kü thuËt chọn mẫu đặc biệt quan trọng để đảm bảo rằng nó là đầy đủ để phát hiện hợp lý tất cả các sai sót trọng yếu. Các bằng chứng kiểm toán có vai trò quyết định trong viÖc chøng minh cho c¸c ý kiÕn vµ b¸o c¸o cña kiÓm to¸n viªn. Phân tích các báo cáo tài chính để xem xét rằng liệu các chuẩn mực kế toán đ? đ−ợc tuân thủ hay ch−a khi lập báo cáo này, có cơ sở để kết luận rằng các báo cáo này đ? đ−ợc trình bày có xem xét đến môi tr−ờng hoạt động, các ảnh h−ởng có đ−ợc đo l−ờng và đánh giá đúng ch−a. Các qui định về phân tích báo cáo phải đ−ợc cụ thể hoá tuỳ thuộc vào tính chất, phạm vi và mục đích của từng cuéc kiÓm tra. (3) Lập báo cáo kiểm toán, đây là b−ớc rất quan trọng để đạt đ−ợc mục tiêu cña cuéc kiÓm to¸n, thÓ hiÖn toµn bé kÕt qu¶ cña c¸c b−íc ®? tiÕn hµnh. B¸o c¸o.

(62) 63. kiÓm to¸n lµ ý kiÕn b»ng v¨n b¶n cña kiÓm tra viªn vµ c¸c ghi nhËn kh¸c vÒ mét hÖ thèng c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh nh− lµ kÕt qu¶ cña mét cuéc kiÓm to¸n tµi chÝnh hay tu©n thñ c¸c ph¸t hiÖn cña kiÓm to¸n viªn vÒ viÖc hoµn thµnh cña mét cuéc kiểm toán hoạt động. Cuối mỗi cuộc kiểm toán, các kiểm toán viên phải chuẩn bị c¸c ý kiÕn hoÆc b¸o c¸o b»ng v¨n b¶n nªu ra c¸c ph¸t hiÖn theo c¸c h×nh thøc vµ nội dung rõ ràng đảm bảo sự độc lập, khách quan và không thiên vị, mang tính chÊt x©y dùng. §èi víi c¸c cuéc kiÓm to¸n tu©n thñ hay b¸o c¸o tµi chÝnh, b¸o c¸o kiÓm to¸n ph¶i ®−a ra ®−îc c¸c con sè cô thÓ vÒ c¸c phÇn ®? x¸c nhËn, nh÷ng cái gì sai sót, các đánh giá, nhận xét.... Trên một báo cáo kiểm toán phải thể hiện đ−ợc hình thức đầy đủ của một báo cáo nh−: tên, ngày tháng, chữ ký, các mục tiêu và phạm vi giới hạn, ng−ời nhận, đối t−ợng kiểm toán, cơ sở pháp lý, các chuẩn mực phải tuân thủ, các ý kiến đánh giá, kết quả kiểm toán, các ý kiến nhÊn m¹nh, c¸c ý kiÕn tõ chèi, c¸c ý kiÕn tr¸i ng−îc cÇn tham kh¶o. 1.3.4 C¸c mèi quan hÖ víi víi c¬ quan bªn ngoµi. a. Víi Quèc héi vµ ChÝnh phñ Nh− đ? trình bày ở phần tr−ớc về tính độc lập của cơ quan KTNN, sự độc lập về tổ chức với hai cơ quan này là rất quan trọng và nó ảnh h−ởng quyết định đến các mối quan hệ với các cơ quan nhà n−ớc trong cả hai ngành lập pháp và hành pháp. Việc tách ra về mặt tổ chức đảm bảo cho ng−ời kiểm tra và ng−ời bị kiểm tra không đồng nhất với nhau, giữ đ−ợc một khoảng cách tối thiểu cần thiết gi÷a hä víi nhau. Nếu đặt cơ quan KTNN nằm ở một trong hai cơ quan này thì hầu hết các n−ớc có mô hình này trong luật cùng đều đề cao là sự độc lập về mặt nghiệp vụ nh− viÖc tù x©y dùng c¸c ch−¬ng tr×nh kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn chóng mµ kh«ng cã bất kỳ sự can thiệp nào từ bên ngoài. Tuy nhiên nếu đặt cơ quan KTNN thuộc cơ quan hµnh ph¸p (nh− ë Trung Quèc vµ ViÖt Nam tr−íc ®©y) th× ®iÒu nµy tá ra không phù hợp với các qui định tại điều 9 của tuyên bố Lima, vì chúng không đảm bảo đủ sự độc lập cần thiết của cơ quan KTNN đối với các cơ quan bị kiểm toán (vì đó là các cơ quan hành pháp)..

(63) 64. Tuy nhiªn, viÖc t¸ch rêi hoµn toµn c¬ quan KTNN khái hai c¬ quan nµy cũng không phải là điều tốt, bởi vì có một số lĩnh vực đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ để thực hiện kiểm toán cũng nh− hỗ trợ lại Chính phủ và Quốc hội trong việc t− vÊn x©y dùng luËt vµ c¸c v¨n b¶n d−íi luËt, hay lµ c¸c dù kiÕn vÒ hÖ qu¶ tµi chÝnh mµ b¸o c¸o kiÓm to¸n ®? chØ ra. Một vấn đề khác là việc cơ quan KTNN phải báo cáo kết quả của mình tr−ớc Quốc hội và Chính phủ. Tuỳ vào mỗi qui định trong các luật kiểm toán tại các n−ớc khác nhau mà việc báo cáo này cũng khác nhau. Có thể đó là các báo cáo th−ờng niên tr−ớc Quốc hội nêu bật toàn bộ kết quả kiểm tra và hoạt động của mình cũng nh− các báo cáo đột xuất quan trọng nào đó. Cuối cùng là các qui định cho phép ng−ời đứng đầu cơ quan KTNN đ−ợc tham dù c¸c cuéc häp cña Quèc héi, c¸c Uû ban cña Quèc héi, c¸c cuéc häp th−êng niªn hay bÊt th−êng cña ChÝnh phñ, nh»m kÞp thêi n¾m b¾t c¸c th«ng tin phục vụ cho việc chỉ đạo các hoạt động của cơ quan mình sao cho đạt đ−ợc hiệu quả phù hợp với mục đích chung. b. Với đối t−ợng kiểm toán §Ó viÖc tiÕn hµnh kiÓm to¸n vµ lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n ®−îc diÔn ra su«n sÎ kịp thời và có hiệu quả thì các mối quan hệ với đơn vị kiểm toán là hoạt động diễn ra th−ờng xuyên. Đây là các mối quan hệ phức tạp và đôi khi các hoạt động này thông th−ờng đ−ợc tiêu chuẩn hoá các hành vi và hoạt động bởi các qui định trong quy trình kiểm toán, để đảm bảo rằng nó là công khai và đ−ợc kiểm soát. Một mặt phải duy trì sự độc lập đối với đối t−ợng kiểm toán, mặt khác phải tìm kiếm sự hiểu biết về vai trò, chức năng của đối t−ợng này, do vậy cũng cần phải có sự quan hệ hoà thuận để có đ−ợc các thông tin thật và có thể thảo luận các vấn đề trong môi tr−ờng hiểu biết lẫn nhau. Trong quá trình kiểm toán, nhân viên không tham gia trong việc quản lý hay các hoạt động của đối t−ợng kiểm toán, nh©n viªn kiÓm to¸n kh«ng ®−îc trë thµnh thµnh viªn cña c¸c ban qu¶n lý. BÊt kú một nhân viên kiểm toán nào có mối quan hệ gần gũi với ban quản lý của đối t−îng kiÓm to¸n (c¸c mèi quan hÖ hä hµng, x? héi hay quan hÖ kh¸c lµm gi¶m ®i tÝnh kh¸ch quan trong c¸c kÕt luËn kiÓm to¸n) th× kh«ng nªn giao nhiÖm vô kiÓm toán đối t−ợng này..

(64) 65. c. C¸c mèi quan hÖ kh¸c Bao gồm các hoạt động với các cơ quan khác trong bộ máy nhà n−ớc, các mèi quan hÖ mang tÝnh quèc tÕ nh− viÖc tham gia vµo c¸c tæ chøc kiÓm to¸n quèc tÕ (intosai) hay lµ tæ chøc kiÓm to¸n khu vùc, tham gia c¸c kho¸ häp hay đào tạo, trao đổi kinh nghiệm quốc tế. Đây là những hoạt động rất có lợi cho mỗi quèc gia, t¹o ®iÒu kiÖn héi nhËp quèc tÕ réng h¬n trong bèi c¶nh xu thÕ héi nhËp các nền kinh tế đang diễn ra sôi động. 1.4. 1.4. Nghiên cứu mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của cña mét sè n−íc trªn thÕ giíi – Bµi häc kinh nghiÖm 1.4.1 1.4.1 KTNN Céng hoµ liªn bang §øc. 1.4.1.1 1.4.1 .1 §Þa vÞ ph¸p lý. Trong Luật về cơ quan Kiểm toán Liên Bang quy định rằng cơ quan Kiểm to¸n Liªn Bang lµ c¬ quan cã thÈm quyÒn tèi cao cña Liªn bang víi t− c¸ch lµ một thể chế độc lập về kiểm tra tài chính, cơ quan Kiểm toán Liên Bang chỉ tuân thñ luËt ph¸p. §Þa vÞ cña KTNNLB vµ cña c¸c uû viªn còng nh− nh÷ng nhiÖm vô cơ bản đ−ợc đảm bảo bằng Hiến pháp (Điều 114 khoản 2 đạo luật cơ bản-Hiến pháp). Trong phạm vi chức năng do Luật pháp quy định, cơ quan Kiểm toán Liên Bang sẽ giúp Nghị viện trong quá trình đ−a ra các quyết định. Điều đó có nghĩa lµ KTNN Liªn bang kh«ng ph¶i lµ mét c¬ quan cña ChÝnh phñ, còng kh«ng ph¶i là cơ quan của Quốc hội, và cũng không phải là cơ quan t− pháp. Vị trí đó bảo đảm tính độc lập, khách quan trong hoạt động kiểm tra tài chính nói chung, ngân s¸ch nãi riªng 1.4.1.2 1.4.1 .2 Tæ chøc, bé m¸y. Theo ®iÒu 2 cña LuËt vÒ c¬ quan KiÓm to¸n Liªn Bang ban hµnh ngµy 11/7/1985 quy định rằng: Cơ quan Kiểm toán Liên Bang bao gồm có các cơ quan kiÓm to¸n khu vùc vµ c¸c bé phËn kiÓm to¸n. Cã thÓ thµnh lËp c¸c nhãm kiÓm toán để thực hiện các chức năng đặc thù. Cần hình thành bộ phận kiểm toán riêng t¹i Phñ tæng thèng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c dÞch vô v¨n phßng. T¹i c¸c Bang thµnh lËp c¬ quan kiÓm to¸n riªng theo luËt tõng Bang..

(65) 66. C¨n cø ®iÒu luËt nµy, bé m¸y cña KTNN Liªn bang bao gåm KiÓm to¸n Liên Bang trụ sở đóng ở Frantfurt và 9 KTNN khu vực cấp d−ới hiện nay có hơn 500 nh©n viªn (ë Berlin, Frankfurt am Main, Hamburg, Hannover, Koblenz, Koeln, Magdeburg, Muenchen vµ Stuttgart), vµ cã 2 ph©n viÖn ë Bonn vµ Berlin. C¬ cÊu tæ chøc KTNN Liªn bang nh− sau: • C¸c thµnh viªn gåm: Chñ tÞch, Phã chñ tÞch phô tr¸ch c¸c khu vùc kiÓm to¸n vµ phô tr¸ch c¸c Vô vµ tr−ëng ph©n ban kiÓm to¸n. • Chủ tịch và Phó chủ tịch KTNN Liên bang do Quốc hội bầu theo đề nghị cña Thñ t−íng víi nguyªn t¾c ®a sè phiÕu víi nhiÖm kú 12 n¨m. C¸c vÞ trÝ nµy chØ ®−îc bÇu mét lÇn, Chñ tÞch vµ Phã chñ tÞch lµ c«ng chøc Nhµ n−íc, kh«ng ph¶i lµ nhµ chÝnh trÞ. Chñ tÞch vµ Phã chñ tÞch KTNN Bang do c¸c §¶ng ph¸i trong Quèc héi Bang lùa chän vµ Quèc héi chÊp thuËn. • Chủ tịch KTNN Liên bang đứng đầu KTNN, đứng đầu Hội đồng l?nh đạo (còn gọi là Hội đồng mở rộng) và có thể làm Chủ tịch ban l?nh đạo Vụ hoặc khu vùc. Phã chñ tÞch gióp viÖc Chñ tÞch vµ thay mÆt Chñ tÞch lóc Chñ tÞch ®i v¾ng. • Hội đồng l?nh đạo KTNN Liên bang có nhiều thành viên đ−ợc xác định tuỳ theo từng thời kỳ, Hội đồng l?nh đạo lập ban Th−ờng vụ của Hội đồng. • Hội đồng khu vực: Mỗi vùng lập một Hội đồng khu vực do ng−ời đứng ®Çu khu vùc lµm chñ tÞch vµ c¸c Tr−ëng ban kiÓm to¸n cña khu vùc. Chñ tÞch vµ Phó chủ tịch KTNN Liên bang có thể tham gia Hội đồng khu vực và khi đó sẽ làm Chủ tịch Hội đồng. • C¸c Vô: ChÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô kiÓm to¸n cña KTNN, đứng đầu là Vụ tr−ởng. Trong mỗi Vụ đ−ợc chia ra các phân ban kiểm toán. Vô ®−îc tæ chøc c¨n cø vµo chøc n¨ng cña c¸c Bé lµ c¬ quan hµnh chÝnh ë Liªn bang, mçi Vô phô tr¸ch mét sè Bé ë Liªn bang, mét sè Vô tham m−u chØ chuyên lo các vấn đề cơ bản của kiểm toán, có Vụ vừa làm công việc kiểm toán võa lµm t− vÊn vÒ lÜnh vùc tµi chÝnh vµ kinh tÕ… 1.4.1.3 Cơ chế hoạt động. QuyÒn h¹n cña Chñ tÞch c¬ quan KiÓm to¸n Liªn Bang rÊt cao, Chñ tÞch lËp ra kế hoạch với sự tham gia của Th−ờng vụ Hội đồng l?nh đạo và các KTV thông qua các cuộc họp để lấy ý kiến. Chủ tịch sẽ phân công nhiệm vụ cho các Vụ các.

(66) 67. phân ban. Chủ tịch (hoặc Phó chủ tịch) có thể tự mình làm Chủ tịch Hội đồng l?nh đạo, Hội đồng khu vực và kiêm cả l?nh đạo Vụ. Hơn nữa theo Luật ngân sách Liên bang, những việc quy định KTNN Liên bang phải thực hiện kiểm toán th× Chñ tÞch lËp vµ Ban kiÓm to¸n sÏ tham gia hoÆc chØ mét m×nh Chñ tÞch (nÕu không có Chủ tịch thì Phó chủ tịch) thực hiện (qui định về giữ bí mật) mà không cần Hội đồng l?nh đạo biết. KTNN Liên bang và KTNN các bang độc lập với nhau, nh−ng đều lấy Luật ngân sách làm chỗ dựa nên đòi hỏi phải có sự phối kết hợp chặt chẽ với nhau trong cơ chế gọi là đồng kiểm toán hay kiểm toán chung. Theo cơ chế này, KTNN Liên bang và KTNN các bang cùng nhau thoả thuận đồng kiểm toán hay chuyển đổi nhiệm vụ cho nhau. TÊt c¶ b¸o c¸o cña c¸c cuéc kiÓm to¸n khi tr×nh lªn ChÝnh phñ vµ NghÞ viÖn Liên bang đều phải do Chủ tịch quyết định, kể cả những thông tin, ấn phẩm xuất bản; đồng thời cũng là ng−ời đề nghị bổ nhiệm các KTV và thành viên l?nh đạo. Theo quy chế đồng sự KTNN Liên bang đều ra các quyết định tập thể, trong tr−ờng hợp bình th−ờng thì Hội đồng 2 thành viên ra quyết định (Vụ tr−ởng và Tr−ởng phòng kiểm toán). Trong những tr−ờng hợp nhất định thì Chủ tịch hoặc Phó chủ tịch sẽ tham gia vào hội đồng (Hội đồng 3 thành viên). Những quyết định trong Hội đồng 2 và 3 thành viên chỉ có thể thông qua với sự nhất trí của tất cả các thành viên. Đại hội đồng của KTNN Liên bang chỉ quyết nghị về những vấn đề v−ợt ra khỏi khuôn khổ 1 Vụ hoặc đặc biệt quan trọng - ví dụ nh− những báo cáo tổng hợp (Báo cáo năm). Đại hội đồng mà thành viên của nó là Chủ tịch, Phó chủ tịch và các thành viên Hội đồng l?nh đạo ra quyết định theo đa số. Một số nguyên tắc và chuẩn mực chi phối cơ chế hoạt động của KTNN liên bang: • KTNN Liên bang tự mình quyết định thời gian, hình thức và phạm vi nh÷ng cuéc kiÓm to¸n cña m×nh; kh«ng c¬ quan nµo cã quyÒn giao nhiÖm vô kiÓm to¸n cho nã ®−îc. • Những quyết định về chính sách trong khuôn khổ pháp luật hiện hành không nằm trong thẩm quyền đánh giá của KTNN Liên bang ..

(67) 68. • KTNN Liên bang không có quyền hành pháp, mà nó thuyết phục các đối t−îng kiÓm to¸n thùc hiÖn th«ng qua c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n rÊt kh¸ch quan cïng víi nh÷ng kiÕn nghÞ phï hîp. • Nh÷ng kÕt luËn cña KTNN Liªn bang chØ ®−îc c«ng bè ra c«ng luËn mét khi xác định là cần thiết và không ảnh h−ởng tới an ninh quốc gia; chỉ chọn lọc một số những tr−ờng hợp đặc biệt có ý nghĩa đ−a vào Báo cáo năm - những tr−êng hîp ph¶i tr×nh Quèc héi lµ v× cßn cã nh÷ng ®iÓm kh«ng thèng nhÊt hoÆc nó là vấn đề cơ bản đối với việc giải trừ trách nhiệm cho Chính phủ liên bang. • Những kiến nghị quan trọng của KTNN Liên bang liên quan đến nhiều đối t−îng hoÆc cã ph¹m vi ¶nh h−ëng réng ®−îc ®−a ra th¶o luËn trong Quèc héi liªn bang th«ng qua uû ban ng©n s¸ch vµ TiÓu ban kiÓm to¸n cña uû ban ng©n s¸ch. 1.4.2 1.4.2 KTNN Céng hoµ Nh©n d©n Trung Hoa. 1.4.2.1 ph¸p 1.4.2 .1 §Þa vÞ ph ¸p lý. KiÓm to¸n ChÝnh phñ ë Trung Quèc ®? cã lÞch sö ph¸t triÓn tõ rÊt sím nh−ng đến tháng 11/1983 thì Văn phòng kiểm toán quốc gia đ−ợc thành lập chÝnh thøc. C¬ quan kiÓm to¸n lµ c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n−íc, chÞu sù qu¶n lý cña ChÝnh phñ nh©n d©n cïng cÊp, lµ mét ngµnh cña tæ chøc ChÝnh phñ nh©n d©n cùng cấp. Quốc vụ viện lập ra KTNN, d−ới sự l?nh đạo của Thủ t−ớng Quốc vụ viÖn, chñ qu¶n c«ng t¸c kiÓm to¸n toµn quèc. KTNN lµ C¬ quan kiÓm to¸n cao nhÊt cña Trung quèc. Trong các điều khoản về luật pháp của Trung Quốc quy định rõ sự tồn tại còng nh− c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c¬ quan kiÓm to¸n. Trong HiÕn ph¸p cña Trung Quốc có 2 điều quy định về KTNN Trung Quốc: điều 91 quy định Quốc vụ viện lập Cơ quan kiểm toán để kiểm toán giám sát thu chi tài chính của các ban ngành của Quốc vụ viện và của chính quyền các cấp ở địa ph−ơng, các tổ chøc tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ cña Nhµ n−íc, c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ xÝ nghiÖp Nhµ n−ớc, Cơ quan KTNN thực hiện quyền kiểm toán giám sát độc lập theo quy định cña ph¸p luËt, kh«ng chÞu sù can thiÖp cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh hay c¸ nh©n nào; điều 109 quy định uỷ ban nhân dân địa ph−ơng từ cấp huyện trở lên lập các C¬ quan kiÓm to¸n..

(68) 69. Th¸ng 8 n¨m 1994, phiªn häp thø 9 cña uû ban Th−êng vô §¹i héi §¹i biÓu nh©n d©n toµn quèc kho¸ 8 ®? th«ng qua "LuËt kiÓm to¸n", tõ ngµy 1 th¸ng 1 năm 1995 thực hiện. "Luật kiểm toán" là đạo luật cơ bản của công tác kiểm toán, luật này đ? quy định một cách toàn diện những nguyên tắc cơ bản và địa vị pháp lý cña kiÓm to¸n gi¸m s¸t, vµ tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n cña c¬ quan kiÓm to¸n vµ tr×nh tù kiÓm to¸n, tr¸ch nhiÖm ph¸p lý . . . ngoµi "LuËt kiÓm to¸n" ra mét sè luËt pháp khác cũng quy định về nội dung của kiểm toán giám sát. 1.4.2.2 1.4.2. 2 Tæ chøc, bé m¸y. Trong Hiến pháp có 5 điều (điều 62, 63, 67, 80, 86,) quy định liên quan đến việc bổ nhiệm, miễn nhiệm Tổng kiểm toán. Điều 62 quy định tuyển chọn Tổng KTNN phải do Thủ t−ớng Quốc vụ viện đề cử và do Đại hội Đại biểu nhân dân toàn quốc quyết định. Điều 63 quy định Tổng KTNN do Đại hội Đại biểu nhân dân toàn quốc b?i miễn. Điều 80 quy định Chủ tịch n−ớc căn cứ vào quyết định của Đại hội Đại biểu nhân dân toàn quốc và uỷ ban Th−ờng vụ Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc để bổ nhiệm, miễn nhiệm Tổng KTNN. Điều 86 quy định Tæng KTNN lµ thµnh viªn cña Quèc vô viÖn. Theo số liệu thống kê tính đến đầu năm 2004 ở cấp trung −ơng có tới 3.000 nhân viên thực hiện việc kiểm toán đối với 29 bộ và cơ quan của Chính phủ, trong đó tại trụ sở chính có các bộ phận gồm 300 nhân viên; 25 văn phòng kiểm toán di động có 200 nhân viên; 18 văn phòng kiểm toán khu vực với 2500 nhân viªn. §èi víi cÊp chÝnh quyÒn tØnh, cã 7.000 nh©n viªn kiÓm to¸n thùc hiÖn viÖc kiểm toán về tài chính đối với tất cả các chính quyền tỉnh; cấp thành phố d−ới tØnh, cã 21.000 nh©n viªn kiÓm to¸n; cÊp huyÖn cã 50.000 nh©n viªn kiÓm to¸n 1.4.2.3 Cơ chế hoạt động. Nội bộ cơ quan kiểm toán thực hiện chế độ trách nhiệm thủ tr−ởng hành chính, cơ quan kiểm toán các cấp ở địa ph−ơng thực hiện quyền kiểm toán độc lập theo quy định của pháp luật, chịu trách nhiệm tr−ớc uỷ ban nhân dân cùng cấp và cơ quan kiểm toán cấp trên – cơ chế song trùng l?nh đạo. Cơ quan kiểm toán có thể quyết định độc lập việc kiểm toán các dự án, đ−a ra c¸c kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, chuÈn bÞ c¸c lo¹i giÊy tê kiÓm to¸n, c¸c b¸o c¸o ph¸t.

(69) 70. hiÖn kiÓm to¸n, c«ng bè c¸c kÕt qu¶ kiÓm to¸n. C¬ quan kiÓm to¸n quèc gia vµ địa ph−ơng có thể độc lập báo cáo tới Thủ t−ớng và ng−ời đứng đầu chính quyền theo mức độ phân cấp phù hợp về những kết quả kiểm toán và việc thực hiện ngân sách của chính quyền trung −ơng hay địa ph−ơng. Luật kiểm toán quy định rằng ngân quỹ hoạt động mà cơ quan kiểm toán cần phải có để thực hiện chức năng của họ sẽ đ−ợc ghi trong ngân sách và đ−ợc bảo đảm bởi các cấp chính quyền t−ơng ứng từng cấp. Sự độc lập cần thiết của các KTV đ−ợc quy định bởi các chuẩn mực kiểm toán: • C¸c KTV sÏ ®−îc lo¹i khái c«ng viÖc kiÓm to¸n nÕu hä cã quyÒn lîi trong đối t−ợng kiểm toán và công việc kiểm toán đó. • C¸c KTV trong khi thùc hiÖn kiÓm to¸n ph¶i trung thùc, kh«ng ®−îc che ®Ëy hoÆc biÓu hiÖn sai sù viÖc. • Trong khi thực hiện nhiệm vụ của mình, đặc biệt khi đ−a ra các đánh giá, quan điểm đến công việc kiểm toán phải phù hợp với các luật tính thực tế của sự viÖc, kh¸ch quan vµ hîp lý, kh«ng ®−îc thiªn vÞ vÒ bÊt cø khÝa c¹nh nµo. 1.4.3 1.4.3 KTNN Céng hoµ Hµn Quèc. 1.4.3.1 1.4. 3.1 §Þa vÞ ph¸p lý. uû ban KiÓm to¸n cña Hµn Quèc ®−îc thµnh lËp vµo n¨m 1948 (Trong n¨m này, Hội đồng Thanh tra của Hàn Quốc cũng đ−ợc thành lập). Năm 1963 Hàn Quốc sáp nhập uỷ ban Kiểm toán với Hội đồng Thanh tra víi tªn gäi míi lµ uû ban KiÓm to¸n vµ Thanh tra Hµn Quèc (viÕt t¾t lµ BAI). Theo §iÒu 97, HiÕn ph¸p Hµn Quèc thµnh lËp uû ban KiÓm to¸n trùc thuéc Tổng thống để kiểm tra các quyết toán, khoản thu, khoản chi của Nhà n−ớc, các quyết toán khác của Nhà n−ớc và của cơ quan khác đ−ợc lập ra theo luật định cũng nh− hoạt động của nền hành chính Nhà n−ớc và các công chức của nó. • BAI là cơ quan trực thuộc Tổng thống, nh−ng độc lập trong khi thực hiện nhiÖm vô cña m×nh. • Sự độc lập của BAI về việc tuyển dụng và sa thải nhân viên, về tổ chức cơ quan vµ lËp kÕ ho¹ch ng©n s¸ch cña m×nh ph¶i ®−îc t«n träng ë møc cao nhÊt..

(70) 71 1.4.3.2 1.4.3 .2 Tæ chøc, bé m¸y. BAI ®−îc tæ chøc theo chiÒu däc, theo nguyªn t¾c tËp trung thèng nhÊt bao gåm c¸c vô chøc n¨ng vµ vô kiÓm to¸n chuyªn ngµnh cÊp trung −¬ng vµ kiÓm toán khu vực nh−ng không đặt trụ sở ở các địa ph−ơng. Trong một số điều của Hiến pháp quy định: • BAI là cơ quan làm việc theo chế độ tập thể, bao gồm ít nhất là 5, cao nhÊt lµ 9 uû viªn kÓ c¶ Chñ tÞch. Chñ tÞch BAI do Tæng thèng bæ nhiÖm víi sù đồng ý của Quốc hội, nhiệm kỳ là 04 năm và chỉ có thể đ−ợc tái bổ nhiệm một nhiệm kỳ. Các uỷ viên khác của Bai do Tổng thống bổ nhiệm theo đề nghị của Chñ tÞch BAI. NhiÖm kú cña mét uû viªn BAI lµ 04 n¨m, nhiÖm kú cña mét uû viên BAI kết thúc khi ng−ời đó tròn 65 tuổi. • Các uỷ viên BAI do Tổng thống bổ nhiệm theo đề nghị của Chủ tịch BAI, l−¬ng cña c¸c uû viªn BAI cao ngang víi l−¬ng cña mét Thø tr−ëng. L−¬ng cña Chủ tịch BAI sẽ đ−ợc Tổng thống xác định thông qua sắc lệnh ở mức giữa l−ơng của Thủ t−ớng và l−ơng của một uỷ viên Hội đồng Nhà n−ớc. Theo Luật về KTNN đ−ợc sửa đổi năm 1995, uỷ viên của BAI gồm 7 thành viên, Văn phòng của BAI bao gồm 1 Tổng th− ký (uỷ viên Hội đồng uỷ viên) 02 phã Tæng th− ký vµ c¸c viªn chøc kh¸c. V¨n phßng ®−îc chia thµnh c¸c Vô, phßng vµ Ban kiÓm to¸n bao gåm: • 7 Vụ kiểm toán chuyên ngành trong đó Vụ VI + VII phụ trách và kiểm soát công tác kiểm toán tại các địa ph−ơng. • Ban kiÓm to¸n dù ¸n ChÝnh phñ, Ban kiÓm to¸n v¨n ho¸ vµ m«i tr−êng. • C¸c vô chøc n¨ng thuéc bé phËn qu¶n lý vµ tham m−u gåm: Vô Hîp t¸c quốc tế, Vụ quản lý nhân sự, Vụ quản lý và hoạch định thông tin, Vụ Pháp chế, Viện quản lý và đào tạo kiểm toán thanh tra Ngoài ra theo điều 4 Luật Kiểm toán và Thanh tra Hàn Quốc, để đáp ứng nhu cầu t− vấn của Chủ tịch BAI có thể thành lập một Hội đồng t− vấn riêng cho mình. 1.4.3.3 Cơ chế hoạt động. Đảm bảo tính độc lập rất cao trong hoạt động và trong việc tuyển lựa các thành viên Hội đồng, nhân viên kiểm toán. Hoạt động theo quy chế đồng sự, Hội đồng các thành viên quyết định theo đa số về các công việc quan trọng..

(71) 72. Để đảm bảo công việc kiểm toán đ−ợc khách quan với chất l−ợng cao, BAI ban hµnh c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n vµ quy tr×nh kiÓm to¸n dùa trªn c¸c chuÈn mực do INTOSAI ban hành phù hợp với các quy định của pháp luật Hàn Quốc. BAI cã quyÒn yªu cÇu c¸c c¬ quan chÞu sù kiÓm to¸n ph¶i tr×nh c¸c quyÕt to¸n, chøng tõ vµ hå s¬ liªn quan khi kÕt thóc n¨m tµi chÝnh; cã quyÒn triÖu tËp c¸c c¸c ®−¬ng sù liªn quan khi cÇn thiÕt hoÆc niªm phong tµi liÖu, hå s¬, hiÖn vËt. 1.4.4 1.4.4 Bµi häc kinh nghiÖm cho KTNN ViÖt nam. 1.4.4.1 độc 1.4 .4.1 TÝnh ® éc lËp cña c¬ quan KTNN. Các quy định về một cơ quan KTNN tại cả ba n−ớc đều đ−ợc đề cập đến trong Hiến pháp và coi đó nh− là một cơ quan có thẩm quyền cao trong kiểm tra tµi chÝnh nhµ n−íc, tuy nhiªn chØ cã HiÕn ph¸p cña Liªn bang §øc cã nh÷ng quy định đề cập rõ đến tính độc lập của cơ quan KTNN, trong Hiến pháp của Trung Quốc cũng có một điều nói đến tính độc lập này và tại cả ba n−ớc tính độc lập của cơ quan này đều đ−ợc nói rõ hơn trong các đạo luật về kiểm toán. Sự độc lập về tài chính là tiền đề cơ bản cho những ph−ơng thức làm việc mang tÝnh tù chñ, do vËy trong khuyÕn c¸o cña tuyªn bè Lima nãi rÊt râ ®iÒu này. Trong ba n−ớc đ−ợc giới thiệu ở trên chỉ có Đức là sự độc lập về tài chính ®−îc nãi râ trong c¸c luËt vÒ kiÓm to¸n; t¹i Hµn Quèc, trong luËt vÒ c¬ b¶n kiÓm toán chỉ dừng lại ở việc l−u ý rằng phải tôn trọng tối đa tính độc lập của KTNN trong việc lập dự toán ngân sách, qua đó hạn chế sự tác động của các cơ quan khác; tại Trung Quốc, trong luật về cơ quan KTNN chỉ quy định rằng kinh phí để trang trải cho hoạt động của cơ quan này đ−ợc cấp từ ngân sách mà không quy định rõ là cơ quan nào phê duyệt kinh phí này và ai là ng−ời xác định mức kinh phí đó. Qua đó ta có thể thấy rõ các quy định về tính độc lập của cơ quan KTNN ë §øc rÊt chÆt chÏ vµ râ rµng h¬n so víi ë Hµn Quèc vµ Trung Quèc. 1.4.4.2 1.4.4 .2 Mèi quan hÖ víi ChÝnh phñ vµ Quèc héi. T¹i §øc vµ Hµn Quèc nh− ®? ph©n tÝch ë trªn cho thÊy c¬ quan KTNN thùc sự đ−ợc xây dựng nh− là những cơ quan nhà n−ớc độc lập, bằng việc tách cơ quan kiÓm tra tµi chÝnh khái c¸c c¬ quan hµnh ph¸p hay lËp ph¸p vÒ mÆt tæ chøc.

(72) 73. sẽ đảm bảo sự tách rời và không đồng nhất giữa ng−ời kiểm tra với ng−ời bị kiểm tra và giữ đ−ợc một khoảng cách tối thiểu cần thiết - điều này đảm bảo tính độc lËp vÒ mÆt nghiÖp vô nh−ng cã sù phèi hîp rÊt chÆt chÏ víi nhau, ngoµi ra KTNN liªn bang cßn thµnh lËp mét sè kiÓm to¸n khu vùc nh−ng kh«ng trùc thuéc vÒ mặt hành chính với các bang, điều này cho thấy tính độc lập cao của KTNN khu vực. Điều này t−ơng đối giống với tại Hàn Quốc khi mà KTNN Trung −ơng chỉ thành lập các KTNN khu vực để không bị các địa ph−ơng chi phối. Tr¸i l¹i, ë Trung Quèc do viÖc thµnh lËp c¸c c¬ quan kiÓm to¸n cïng cÊp với các chính quyền từ cấp huyện trở lên và chịu sự chỉ đạo song trùng từ 2 cơ quan là chính quyền cùng cấp và KTNN cấp trên do đó hạn chế nhiều đến tính độc lập của cơ quan này. §−¬ng nhiªn ë ®©y kh«ng thÓ ®i tíi chç hoµn toµn t¸ch rêi c¬ quan KTNN khỏi Quốc hội và Chính phủ đ−ợc, bởi vì việc lập ra cơ quan này cũng nhằm để b¸o c¸o cho Quèc héi vµ ChÝnh phñ biÕt râ viÖc qu¶n lý c«ng quü vµ tµi s¶n quèc gia ®? ®−îc thùc hiÖn nh− thÕ nµo; mÆt kh¸c cã nhiÒu lÜnh vùc khi thùc hiÖn nhiệm vụ kiểm toán rất cần sự hợp tác chặt chẽ từ chính hai cơ quan này đặc biệt trong viÖc t− vÊn c¸c dù luËt cho Quèc héi hay kiÕn nghÞ ChÝnh phñ ph¶i söa ch÷a vµ kh¾c phôc c¸c yÕu kÐm trong qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ng©n s¸ch. Một trong những quan hệ cần sự độc lập của cơ quan KTNN tr−ớc Quốc héi vµ ChÝnh phñ lµ viÖc c¬ quan KTNN ®−îc quyÒn tù lùa chän ch−¬ng tr×nh vµ mục tiêu kiểm toán hàng năm, đ−ợc độc lập thực hiện các ch−ơng trình xây dựng mµ kh«ng phô thuéc vµo sù ng¨n trë hay giao nhiÖm vô tõ c¬ quan lËp ph¸p hay t− ph¸p. §iÒu nµy thùc sù ®? ®−îc c¸c c¬ quan KTNN t¹i §øc vµ Hµn Quèc tiÕn hµnh kÓ tõ khi hµnh lËp tíi nay. Tr¸i l¹i ë Trung Quèc, ChÝnh phñ (Quèc vô viÖn) giao nhiệm vụ cho cơ quan KTNN thực hiện hàng năm, đặc biệt đối với các DNNN giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế, trên cơ sở đó KTNN mới tiến hành lập kế hoạch và ch−ơng trình kiểm toán, lựa chọn các đơn vị đ−ợc kiểm to¸n phï hîp víi nhiÖm vô ®−îc giao..

(73) 74 1.4.4.3 H×nh thøc Tæ chøc. H×nh thøc tæ chøc cña c¸c n−íc ®−îc nghiªn cøu ë trªn cho thÊy sù kh¸c nhau, mỗi n−ớc một kiểu từ hình thức có nhiều cơ quan KTNN độc lập nhau nh− ở Đức, đến hình thức có một cơ quan KTNN nh−ng lại đ−ợc tổ chức theo mô h×nh tËp trung thèng nhÊt nh− kiÓu Hµn Quèc hay mét c¸ch thøc lµ c¸c c¬ quan KTNN trực thuộc cả vào chính quyền địa ph−ơng nh− tại Trung Quốc. Tuy nhiên các mô hình này đều có sự thích ứng với hình thức tổ chức NSNN và các quy định trong Hiến pháp và Luật về tổ chức bộ máy nhà n−ớc của từng n−ớc. Việc bổ nhiệm và miễn nhiệm đối với ng−ời đứng đầu các cơ quan KTNN th−ờng đ−ợc sự phê chuẩn của Quốc hội và ng−ời đề cử th−ờng dành quyền cho Chính phủ. Nhiệm kỳ công tác của ng−ời đứng đầu và các uỷ viên của nó th−ờng kéo dµi h¬n nhiÖm kú cña ChÝnh phñ vµ Quèc héi, hä chØ bÞ miÔn nhiÖm khi kh«ng đủ sức khoẻ, về h−u hoặc vi phạm các quy định nghề nghiệp. 1.4.4..4 Cơ chế hoạt động 1.4.4. Nh− đ? phân tích ở trên, đứng đầu các cơ quan này ở các ba n−ớc đều có mét chñ tÞch C¬ quan KTNN, trong luËt kiÓm to¸n cña §øc vµ Hµn Quèc thÓ hiện rõ một cơ cấu tổ chức mang tính đồng sự, tức là các vấn đề, kết luận của cơ quan kiểm toán đ−ợc quyết định bởi một hội đồng có nhiều thành viên (còn gọi là các uỷ viên) và thông qua quyết định theo nguyên tắc đa số. Các quyền quyết định đ−ợc phân cấp xuống d−ới theo từng lĩnh vực nhất định. Riêng tại Đức còn có các hội đồng cấp vụ hay phòng để quyết định những vấn đề riêng phụ thuộc trách nhiệm của Vụ hay phòng đó. Tuy nhiên tại Trung Quốc không có quy định râ vÒ c¬ cÊu tæ chøc néi bé cña c¬ quan KTNN, t¹i ®iÒu 39 cña luËt kiÓm to¸n chỉ quy định rằng các nhóm, đoàn kiểm toán phải báo cáo với KTNN và các báo cáo này sẽ đ−ợc kiểm tra lại tr−ớc khi phát hành cho đơn vị đ−ợc kiểm toán biết. Nh− vậy ở đây có thể nhận thấy một số yếu tố của một cơ cấu đồng sự trong vấn đề quyết định. Trong các luật kiểm toán đ? nghiên cứu đều đòi hỏi năng lực, trình độ của các uỷ viên cũng nh− nhân viên kiểm toán phải đáp ứng đ−ợc yêu cầu của những.

(74) 75. công việc phức tạp, kinh nghiệm và trình độ chuyên sâu trong lĩnh vực kiểm tra tài chính. Trong luật và các quy định mang tính nội bộ đều yêu cầu một ch−ơng trình bồi d−ỡng, đào tạo nghiệp vụ và đ−ợc sát hạch qua các kỳ thi hàng năm để đảm bảo nhân viên của KTNN luôn đ−ợc trang bị những kiến thức, kỹ năng mới nhất đáp ứng yêu cầu của công việc ngày càng khó khăn hơn. Đây là điều kiện tất yếu để có đ−ợc các báo cáo kiểm toán với chất l−ợng cao.. KÕt luËn ch−¬ng 1 Qua nghiên cứu lý luận chung về mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của KTNN cho thấy mỗi mô hình tổ chức của cơ quan KTNN đều có những −u, nh−ợc điểm nhất định, tuy nhiên qua nghiên cứu cho thấy có một điểm chung là mô hình nào cũng đòi hỏi tính độc lập về tổ chức, nhân viên và kinh phí hoạt động. ở mỗi n−ớc khác nhau có các quy định về mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động trong các đạo luật khác nhau, tuy nhiên nếu các quy định đó đ−ợc thể hiện trong Hiến pháp hoặc đạo luật gốc sẽ có hiệu lực cao hơn, làm nền tảng pháp lý cơ bản cho tính độc lập của tổ chức này. Qua việc nghiên cứu về mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động trong các khuyến cáo của Tuyên bố Lima, của ba cơ quan KTNN ë Céng hoµ Liªn bang §øc, Céng hoµ Nh©n d©n Trung hoa, Céng hoµ Hàn Quốc là những mô hình tiêu biểu, để thấy đ−ợc những −u điểm chung vận dụng vào việc hoàn thiện mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của KTNN Việt Nam , đó là: 1./ Tính độc lập: Sự độc lập về tổ chức của cơ quan KTNN là tiền đề cơ bản của mọi công việc kiểm tra nhằm đảm bảo sự kiểm tra theo đúng định h−ớng và đạt hiệu quả các quy định về một cơ quan KTNN tại cả ba n−ớc đều đ−ợc đề cập đến trong Hiến pháp và coi đó nh− là một cơ quan có thẩm quyền cao trong kiểm tra tµi chÝnh nhµ n−íc, tuy nhiªn chØ cã HiÕn ph¸p cña Liªn bang §øc cã nh÷ng quy định đề cập rõ đến tính độc lập của cơ quan KTNN, trong Hiến pháp của Trung Quốc cũng có một điều nói đến tính độc lập này và tại cả ba n−ớc tính độc lập của cơ quan này đều đ−ợc nói rõ hơn trong các đạo luật về kiểm toán. Mô.

(75) 76. h×nh tæ chøc cña c¸c c¬ quan KTNN ph¶i phï hîp víi sù ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ vµ phân cấp NSNN, chính nó là sự cụ thể hoá các quy định trong Hiến pháp và các đạo luật, quyết định đến tính độc lập và hiệu quả hoạt động của cơ quan này. Đồng thời với sự độc lập về tổ chức là sự đòi hỏi phải có sự độc lập về nhân viên kiểm toán và độc lập về ngân quỹ hoạt động. Sự độc lập về nhân viên cho phép những ng−ời có quyền đ−a ra các xác nhận và đánh giá về các vấn đề tài chính không bị lệ thuộc vào các áp đặt và can thiệp từ bên ngoài đối với các kết luận kiểm toán. Sự độc lập về ngân quỹ hoạt động cho phép hoạt động kiểm toán có đủ tÝnh kh¸ch quan cÇn thiÕt trong viÖc lùa chän quy m« vµ mÉu kiÓm to¸n cÇn thiÕt trong việc đánh giá về hiệu quả quản lý tiền và tài sản nhà n−ớc của Chính phủ. 2./ ViÖc lùa chän m« h×nh tæ chøc cña KTNN ph¶i phï hîp víi viÖc ph©n cấp ngân sách nhà n−ớc và sự đòi hỏi vai trò của của KTNN trong hệ thống các c¬ quan kiÓm so¸t cña Nhµ n−íc. M« h×nh c¬ quan KTNN thèng nhÊt tõ trung −ơng đến các khu vực mà không lệ thuộc vào các cơ quan chính quyền địa ph−ơng tỏ ra hiệu quả hơn trong việc đ−a ra các kế hoạch hoạt động cũng nh− đảm bảo sự độc lập cần thiết trong các kết luận của cơ quan KTNN. Mô hình này còng phï hîp víi c¸c chØ dÉn trong tuyªn bè cña INTOSAI nh»m gi¶m thiÓu tèi đa sự can thiệp từ chính quyền – là đối t−ợng của kiểm toán. 3./Trªn thÕ giíi diÔn ra xu thÕ lµ c¬ quan KTNN th−êng coi träng c¬ chÕ đồng sự trong l?nh đạo và điều hành hoạt động, bổ sung cho nó là vai trò của cá nhân ng−ời đứng đầu. Tuy nhiên cơ chế l?nh đạo theo kiểu đồng sự chỉ phù hợp víi sù ph¸t triÓn cao vÒ nghÒ nghiÖp vµ kinh nghiÖm kiÓm to¸n, së dÜ nhiÒu n−íc áp dụng cơ chế này vì họ đ? ra đời từ rất lâu và có rất nhiều kinh nghiệm trong nghề nghiệp. Còn ở n−ớc ta, KTNN vừa ra đời và rất còn non trẻ, do đó cơ chế đồng sự ch−a hẳn đ? có hiệu quả trong hoạt động, bản thân KTNN Trung Quốc cũng đi theo xu h−ớng coi trọng chế độ thủ tr−ởng trong điều hành và hoạt động. Bổ khuyết cho chế độ thủ tr−ởng chính là cơ chế đồng sự, sự phối hợp chặt chẽ gi÷a hai c¬ chÕ nµy ch¾c ch¾n sÏ cã hiÖu qu¶ cao h¬n trong ®iÒu kiÖn c¬ quan KTNN phát triển ở trình độ còn thấp. Mặt khác cần phải thực hiện cơ chế phân.

(76) 77. quyÒn vµ uû nhiÖm cña cÊp trªn cho cÊp d−íi mét c¸ch phï hîp sao cho t−¬ng xứng giữa trách nhiệm và quyền hạn, điều đó sẽ phát huy đ−ợc tính chủ động trong công việc và tính sáng tạo trong chỉ đạo điều hành hoạt động kiểm toán. 4./ Hoạt động kiểm toán bắt buộc phải tuân theo những chuẩn mực và quy trình nhất định, vấn đề là các chuẩn mực và quy trình đó phải phù hợp với thông lệ quốc tế để đảm bảo rằng các báo cáo kiểm toán đ−ợc đ−a ra là khách quan và tin cậy đ−ợc, chất l−ợng báo cáo kiểm toán là ổn định và không bị phụ thuộc vào các nguyên nhân chủ quan của con ng−ời. Các quy định đó phải đ−ợc cụ thể hoá cho tất cả các khâu trong hoạt động của cơ quan KTNN bao gồm từ việc tuyển chọn nhân sự, bổ nhiệm các chức danh quản lý, hoạt động quản lý kiểm toán cũng nh− hoạt động thực hiện kiểm toán: lập kế hoạch kiểm toán, thực hiện kiểm toán, lập báo cáo kiểm toán và đảm bảo rằng các kết luận của KTNN đ? đ−ợc thùc hiÖn. 5./ Để hoạt động của KTNN phát huy đ−ợc hiệu quả, cơ quan KTNN cần phải có nghĩa vụ báo cáo kết quả hoạt động của mình lên cả Quốc hội – cơ quan gi¸m s¸t viÖc sö dông ng©n s¸ch, ChÝnh phñ – c¬ quan qu¶n lý vµ sö dông ng©n sách, cuối cùng là đ−a các kết luận của KTNN lên các ph−ơng tiện thông tin đại chúng để những ng−ời đóng thuế đ−ợc biết và cùng giám sát. Nh− vậy, kết luận cña KTNN cµng ®−îc phæ biÕn réng r?i th× hiÖu qu¶ cµng cao, t¹o ra søc Ðp buéc các đối t−ợng kiểm toán có sai phạm phải sửa chữa, đồng thời có tác dụng răn đe phòng nghừa với các đối t−ợng khác, mặt khác cũng tạo ra sức ép buộc cơ quan KTNN phải nâng cao chất l−ợng hoạt động của mình để đáp ứng đỏi hỏi của toàn thÓ x? héi..

(77) 78. Ch−¬ng 2 §¸nh gi¸ thùc thùc tr¹ng m« h×nh tæ tæ chøc vµ c¬ chÕ hoạt động của Kiểm toán Nhà n−ớc Việt Nam 2.1 2.1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña KTNN ViÖt Nam 2.1.1 Bối cảnh ra đời của KTNN. Trªn thÕ giíi, tæ chøc quèc tÕ c¸c c¬ quan KTNN (INTOSAI) ®−îc thµnh lập từ năm 1953 với 34 thành viên, đến nay bao gồm 178 n−ớc thành viên; ở Ch©u ¸, tæ chøc c¸c c¬ quan kiÓm to¸n Ch©u ¸ (ASOSAI) còng ®? ®−îc thµnh lËp vào năm 1978 cho đến nay đ? có gần 35 n−ớc thành viên, KTNN Việt Nam là thµnh viªn chÝnh thøc cña INTOSAI tõ th¸ng 4/1996 vµ lµ thµnh viªn cña ASOSAI từ tháng 1/1997. Hầu hết các cơ quan KTNN trên thế giới đều là thành viên của INTOSAI, song mỗi cơ quan KTNN ở mỗi n−ớc lại ra đời trong những ®iÒu kiÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ thêi ®iÓm lÞch sö kh¸c nhau. KTNN t¹i mét sè n−ớc ra đời từ rất sớm: KTNN Pháp ra đời năm 1807, KTNN tại Anh đ−ợc thiết lập năm 1834, KTNN Thái Lan Năm 1875, [45, tr19]. . . Hoàn cảnh cụ thể ra đời mçi c¬ quan KTNN t¹i mçi n−íc trªn thÕ giíi kh«ng hoµn toµn gièng nhau nh−ng đều dựa trên những điều kiện phát triển nhất định của Nhà n−ớc, những điều kiện về kinh tế – chính trị chín muồi. ở n−ớc ta, KTNN ra đời cũng dựa trên những điều kiện đó, cụ thể: * Yªu cÇu cña qu¶n lý tµi chÝnh nhµ n−íc - ®iÒu kiÖn kinh tÕ Bản thân hoạt động tài chính nhà n−ớc luôn gắn với sự phát triển của Nhà n−íc vµ cña nÒn kinh tÕ. Nhµ n−íc tËp trung ®−îc nh÷ng nguån lùc khæng lå trong x? héi vµ ®−îc sö dông cho nhiÒu môc tiªu kh¸c nhau víi c¸c quan hÖ tµi chÝnh tiÒn tÖ rÊt phøc t¹p. Vai trß cña tµi chÝnh nhµ n−íc ®−îc thÓ hiÖn râ h¬n trong việc đ−a ra những chính sách mang tầm chiến l−ợc, những giải pháp động viên mọi nguồn lực của quốc gia, đảm nhận chức năng quản lý ngân quỹ của Nhà n−ớc, thu đúng, thu đủ theo đúng chính sách của Nhà n−ớc. Đồng thời tổ chức phân phối và đầu t− các nguồn lực đó sao cho có hiệu quả; việc phân phối.

(78) 79. các nguồn lực này vừa đảm bảo cho an ninh quốc gia vừa đảm bảo sự phát triển kinh tế và sự công bằng. Nh− vậy đòi hỏi phải có sự kiểm tra việc quản lý và sử dông NSNN, Quèc héi víi t− c¸ch lµ c¬ quan quyÒn lùc cao nhÊt cña Nh©n d©n – chủ thể sở hữu, phải thực hiện quyền quyết định về tài chính nhà n−ớc. Do vậy cần phải kiểm tra, giám sát đối với các chủ thể đ−ợc giao quản lý và sử dụng tài chÝnh nhµ n−íc, mÆt kh¸c ChÝnh phñ víi t− c¸ch lµ chñ thÓ qu¶n lý tµi chÝnh nhµ n−íc còng cÇn ph¶i kiÓm tra viÖc sö dông c¸c kho¶n tµi chÝnh nµy. XuÊt ph¸t tõ nhu cầu đó đ? hình thành nên một hệ thống các cơ quan kiểm tra, kiểm soát, trong quá trình phát triển của hệ thống ấy tất yếu hình thành nên một tổ chức độc lập từ bên ngoài và hoạt động mang tính chuyên môn cao nhằm kiểm tra, đánh giá mọi hoạt động quản lý và sử dụng tài chính nhà n−ớc - đó chính là cơ quan KTNN. Trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc về kinh tế hết sức quan trọng. Do vậy, việc đề ra những giải pháp kinh tế, đầu t− h¹ tÇng kinh tÕ, ®Çu t− cho nh÷ng tæ chøc kinh tÕ cña Nhµ n−íc, cho khoa häc – gi¸o dôc, c«ng nghÖ… ngµy cµng lín. MÆt kh¸c, c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ cña Nhµ n−ớc lại tác động lớn đến những cân đối của nền kinh tế, sự ổn định và tăng tr−ởng kinh tế làm xuất hiện nhu cầu kiểm tra tài chính nhà n−ớc - đòi hỏi KTNN phải ra đời và hoạt động có hiệu quả để đáp ứng yêu cầu đó. * §ßi hái cña Nhµ n−íc ph¸p quyÒn - ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ Đặc tính cơ bản của Nhà n−ớc pháp quyền là pháp luật có vai trò quyết định về tổ chức Nhà n−ớc và mọi hoạt động quản lý x? hội của Nhà n−ớc; nó đ−ợc hình thành dựa trên sự phát triển của nền dân chủ phát triển cao. Chính đặc tính đó của Nhà n−ớc đòi hỏi Nhà n−ớc với t− cách là đại diện cho nhân dân, tập trung quyền lực của nhân dân phải quản lý và sử dụng đúng mục đích, đúng pháp luật, hiệu quả, tiết kiệm mọi nguồn lực kinh tế của x? hội. Trong điều kiện đó, cần có KTNN với t− cách là một tổ chức hoạt động độc lập để đánh giá quá trình qu¶n lý vµ sö dông c¸c nguån lùc kinh tÕ cña Nhµ n−íc. Nh− vËy, chÝnh Nhµ n−ớc pháp quyền là nhân tố môi tr−ờng chính trị- pháp luật của sự ra đời KTNN. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ – chÝnh trÞ cña c¸c n−íc trong hÖ thèng CNXH tr−íc ®©y.

(79) 80. kh«ng tån t¹i mét c¬ quan KTNN bëi Nhµ n−íc qu¶n lý x? héi mang tÝnh “mÖnh lệnh, hành chính, bao cấp”, chỉ đến khi n−ớc ta thực hiện đổi mới nền kinh tế theo h−íng t«n träng nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng víi c¸c quan hÖ kinh tÕ hµng ho¸, bé m¸y nhµ n−íc ®−îc ph©n chia l¹i chøc n¨ng, nhiÖm vô cô thÓ theo h−íng c¶i c¸ch hµnh chÝnh t¹o nªn Nhµ n−íc ph¸p quyÒn nh»m tËp trung quyÒn lùc vÒ tay nhân dân thì KTNN mới đ−ợc ra đời để đáp ứng đòi hỏi của nền kinh tế. 2.1.2 §−êng lèi, chñ tr−¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ ph¸t triÓn KTNN. §−êng lèi, chñ tr−¬ng vÒ ph¸t triÓn KTNN ®−îc thÓ hiÖn qua nhiÒu nghÞ quyÕt vµ v¨n kiÖn cña §¶ng, trong V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII của Đảng cộng sản Việt Nam có đoạn: “Thực hiện chế độ kiểm soát chi ng©n s¸ch vµ tµi chÝnh nhµ n−íc th«ng qua kho b¹c vµ KTNN. Sím hoµn thiÖn chính sách tài chính quốc gia, thực hiện tốt Luật NSNN, đặc biệt là những quy định về phân cấp ngân sách”... ;Nghị quyết Hội nghị lần thứ ba BCH Trung −ơng §¶ng, Kho¸ VIII: Ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, tiÕp tôc x©y dùng Nhµ n−ớc CHXHCN Việt Nam trong sạch, vững mạnh đề ra là: “Đề cao vai trò của c¬ quan KTNN trong viÖc kiÓm to¸n mäi c¬ quan, tæ chøc cã sö dông NSNN. C¬ quan KiÓm to¸n b¸o c¸o kÕt qu¶ kiÓm to¸n cho Quèc héi, ChÝnh phñ vµ c«ng bè c«ng khai cho d©n biÕt”; Trong B¸o c¸o cña BCH Trung −¬ng §¶ng kho¸ VIII t¹i Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX Đảng cộng sản Việt Nam nêu rõ: Đổi mới chế độ kế toán, kiểm toán, thanh tra tài chính, chế độ báo cáo, thông tin, bảo đảm hoạt động sản xuất kinh doanh phải công khai, minh bạch đối với tài chính doanh nghiệp. Xây dựng luật quản lý vốn và tài s¶n cña Nhµ n−íc; øng dông réng rGi khoa häc - c«ng nghÖ míi trong qu¶n lý tµi chÝnh, n©ng cÊp vµ tõng b−íc ¸p dông c¸c tiªu chuÈn quèc tế về công khai và nghiệp vụ kế toán, kiểm toán đối với hệ thống tài chính. Thiết lập cơ chế giám sát tài chính - tiền tệ nhằm bảo đảm an ninh tµi chÝnh quèc gia, kiÓm so¸t c¸c luång vèn, c¸c kho¶n vay nî, tr¶ nî, më réng c¸c h×nh thøc c«ng khai tµi chÝnh. N©ng cao hiÖu lùc ph¸p lý vµ chÊt l−îng KTNN nh− mét c«ng cô m¹nh cña Nhµ n−íc..

(80) 81. NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø ba BCH Trung −¬ng §¶ng, Kho¸ IX: VÒ tiÕp tục sắp xếp đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả DNNN: “Về thanh tra, kiểm tra: h»ng n¨m doanh nghiÖp ph¶i ®−îc kiÓm to¸n, kÕt qu¶ kiÓm to¸n lµ c¨n cø ph¸p lý vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp”. Quèc héi lµ c¬ quan quyÒn lùc cao nhÊt, cã quyÒn gi¸m s¸t NSNN vµ ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ cña ChÝnh phñ còng ®? cã nhiÒu nghÞ quyÕt vÒ ph¸t triÓn KTNN. NghÞ quyÕt cña kú häp thø 10, Quèc héi kho¸ IX ®? ghi: “T¨ng thu vµ huy động mọi nguồn lực của đất n−ớc dành cho đầu t− phát triển; chỉ đạo thực hiÖn LuËt NSNN, tiÕn hµnh kiÓm to¸n thu chi ng©n s¸ch, chÊn chØnh c¸c ho¹t động ngân hàng, khắc phục các hiện t−ợng tiêu cực”; Nghị quyết số 24//999QH10 ngày 29/11/1999 của kỳ họp thứ 6, Quốc hội khoá X, về dự toán NSNN n¨m 2000 cã ghi: “Thùc hiÖn nghiªm ngÆt kiÓm so¸t chi theo LuËt NSNN, b¶o đảm sử dụng tiết kiệm, có hiệu quả NSNN. Xử lý nghiêm các vi phạm đG đ−ợc c¸c c¬ quan thanh tra, kiÓm tra, kiÓm to¸n kÕt luËn”. Trong c¸c LuËt do Quèc héi ban hµnh vµ ®? cã hiÖu lùc, cã mét sè ®iÒu quy định về tổ chức và hoạt động của KTNN. Luật NSNN ban hành năm 1996 tại §iÒu 73 cã ghi: KTNN là cơ quan thuộc Chính phủ, thực hiện việc kiểm toán, xác định tính đúng đắn, hợp pháp của các số liệu kế toán, báo cáo quyết toáncủa các cơ quan nhà n−ớc, các đơn vị có nhiệm vụ thu chi NSNN theo quy định của Chính phủ”, Điều 74: “1. Khi thực hiện nhiệm vụ, cơ quan KTNN có quyền độc lập và chịu trách nhiệm tr−ớc pháp luật vÒ kÕt luËn kiÓm to¸n cña m×nh. 2. C¬ quan KTNN cã tr¸ch nhiÖm b¸o c¸o kÕt qu¶ kiÓm to¸n víi ChÝnh phñ, b¸o c¸o víi Quèc héi, Uû ban Th−êng vô Quèc héi khi cã yªu c¸u. Khi Quèc héi, Uû ban Th−êng vô Quèc héi yªu cÇu kiÓm to¸n th× c¬ quan KTNN ph¶i cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn vµ b¸o c¸o kÕt qu¶. LuËt Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam n¨m 1997 trong §iÒu 48 vÒ kiÓm to¸n.

(81) 82. ghi: “B¸o c¸o tµi chÝnh cña Ng©n hµng Nhµ n−íc hµng n¨m ph¶i ®−îc KTNN kiểm toán và xác nhận”. Luật sửa đổi bổ sung Luật NSNN ban hành năm 2002 quy định một số điều chi tiết hơn, tại Điều 66 có ghi: 1. Cơ quan KTNN thực hiện việc kiểm toán, xác định tính đúng đắn, hợp pháp của báo cáo quyết toán NSNN các cấp, cơ quan, đơn vị có liên quan theo quy định của pháp luật. 2. Khi thực hiện nhiệm vụ, cơ quan KTNN có quyền độc lập và chịu tr¸ch nhiÖm tr−íc ph¸p luËt vÒ kÕt luËn kiÓm to¸n cña m×nh; trong tr−ờng hợp cần thiết, cơ quan KTNN đ−ợc đề nghị các cơ quan chức năng phối hợp công tác để thực hiện nhiệm vụ đ−ợc giao. 3. C¬ quan KTNN cã tr¸ch nhiÖm b¸o c¸o kÕt qu¶ kiÓm to¸n víi Quèc héi, uû ban Th−êng vô Quèc héi, ChÝnh phñ vµ c¬ quan kh¸c theo quy định của pháp luật; thực hiện kiểm toán khi Quốc hội, uỷ ban Th−ờng vô Quèc héi, ChÝnh phñ cã yªu cÇu.[36, tr12] Qua đó có thể thấy Nhà n−ớc ta rất quan tâm đến vai trò quan trọng của cơ quan KTNN trong hÖ thèng c¸c c¬ quan kiÓm tra, kiÓm so¸t cña Nhµ n−íc nh»m tăng c−ờng việc kiểm tra, đánh giá việc sử dụng công quỹ của các cơ quan nhà n−íc, c¸c cÊp chÝnh quyÒn nh»m ng¨n chÆn tham nhòng vµ chèng l?ng phÝ. 2.1.3 Kết quả đạt đ−ợc của KTNN trong một số lĩnh vực vực hoạt động. 2.1.3.1 2.1 .3.1 KÕt qu¶ chung. ë mét sè n−íc trªn thÕ giíi, KTNN cã lÞch sö ph¸t triÓn hµng tr¨m n¨m vµ. đ−ợc khẳng định nh− một bộ phận không thể thiếu đ−ợc trong hệ thống các cơ quan kiểm tra tài chính của một Nhà n−ớc hiện đại. Nghị định số 70/CP ngày 11/7/1994 cña ChÝnh phñ ®? cho phÐp thµnh lËp c¬ quan KTNN nh»m thùc hiÖn việc kiểm tra, kiểm soát các hoạt động tài chính nhà n−ớc trong điều kiện nền kinh tế chuyển đổi nhanh sang nền kinh tế thị tr−ờng. Qua hơn 10 năm hoạt động KTNN ®? béc lé nhiÒu ®iÓm h¹n chÕ vÒ vÞ trÝ, vai trß chøc n¨ng vµ quyÒn h¹n cña KTNN trong bé m¸y nhµ n−íc. §Ó phï hîp víi tiÕn tr×nh c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh quèc gia, x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn gãp phÇn ph©n bæ, qu¶n lý vµ sö.

(82) 83. dông c¸c nguån lùc tµi chÝnh nhµ n−íc vµ tµi s¶n nhµ n−íc mét c¸ch tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶, ng¨n ngõa c¸c hµnh vi tiªu cùc, tham nhòng, l?ng phÝ cña c«ng, t¹i kú häp thø 7 Quèc héi kho¸ XI ®? th«ng qua LuËt KTNN ngµy 14/6/2005, Chñ tÞch n−íc ký lÖnh c«ng bè ngµy 24/6/2005 vµ cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 1/1/2006 quy định về vị trí pháp lý, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức và cơ chế hoạt động của KTNN. Đây là văn bản pháp lý cao nhất quy định về KTNN, đánh dấu b−ớc phát triển mới về chất của hệ thống các công cụ kiểm tra, kiểm soát ở Việt Nam trong thời kỳ mới; khẳng định quyết tâm của Đảng và Nhà n−íc trong viÖc lËp l¹i trËt tù, kû c−¬ng trong qu¶n lý nguån tµi chÝnh quèc gia. VÞ trÝ cña KTNN ®? kh«ng ngõng ®−îc n©ng cao; chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña KTNN tõng b−íc ®−îc më réng, gióp Quèc héi, ChÝnh phñ kiÓm tra, kiÓm s¸t chặt chẽ hơn việc quản lý, sử dụng NSNN và tài sản nhà n−ớc; Quy định về vị trí, chức năng của KTNN theo quy định của Luật KTNN vừa qua là phù hợp với tiến trình ra đời và phát triển của KTNN và ngày càng phù hợp hơn với thông lệ quốc tế; điều đó cho thấy KTNN là một công cụ quan trọng nằm trong một hệ thống các cơ quan kiểm tra, kiểm soát của Nhà n−ớc; khẳng định vai trò không thể thiÕu ®−îc trong bé m¸y nhµ n−íc ph¸p quyÒn hiÖn nay. MÆc dï cã nhiÒu khã khăn và thử thách, nh−ng b−ớc đầu đ? có những kết quả rất đáng khích lệ, kết qu¶ cô thÓ ®−îc thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt sau: a. Sau khi có quyết định thành lập, nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu là vừa xây dựng tổ chức bộ máy, vừa phát triển đội ngũ cán bộ kết hợp với việc thực hiện nhiÖm vô hµng n¨m ®−îc giao. §Õn nay ®? x©y dùng ®−îc mét hÖ thèng tæ chøc thống nhất từ Trung −ơng đến các khu vực, với một đội ngũ đông đảo các KTV, c¸c bé phËn gióp viÖc vµ tham m−u. B−íc ®Çu x©y dùng ®−îc c¬ së vËt chÊt nh− trụ sở làm việc, mua sắm các trang thiết bị làm việc thiết yếu cho hoạt động kiểm toán và quản lý của cả hệ thống KTNN, đáp ứng đ−ợc nhiệm vụ năm sau cao h¬n n¨m tr−íc do ChÝnh phñ vµ Quèc héi giao. b. Thực hiện chức năng của mình, b−ớc đầu KTNN đ? đánh giá đ−ợc tính kinh tÕ, tÝnh hiÖu qu¶ cña viÖc qu¶n lý vµ sö dông c¸c nguån lùc tµi chÝnh nhµ n−íc. MÆc dï tr−íc m¾t, míi tËp trung chÝnh vµo viÖc kiÓm to¸n BCTC, b¸o c¸o.

(83) 84. quyÕt to¸n ng©n s¸ch, quyÕt to¸n c¸c c«ng tr×nh x©y dùng; KTH§ vµ kiÓm to¸n tu©n thñ míi chØ ®−îc ¸p dông h¹n chÕ nh−ng ®? ®em l¹i kÕt qu¶ tèt, gãp phÇn thiÕt thùc cho c«ng t¸c ®iÒu hµnh vÜ m« cña Nhµ n−íc. c. Gãp phÇn n©ng cao hiÖu lùc ph¸p luËt vÒ kinh tÕ - tµi chÝnh cña Nhµ n−íc b»ng c¸c kÕt qu¶ kiÓm to¸n cña m×nh, gióp Quèc héi vµ ChÝnh phñ trong việc phê duyệt dự toán và tổng quyết toán NSNN. Đồng thời cũng qua đó giúp các đơn vị kiểm toán chấn chỉnh những sai sót trong việc chấp hành chế độ chính s¸ch cña Nhµ n−íc. d. §ãng gãp ý kiÕn trong viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ kinh tÕ - tµi chính của Nhà n−ớc thông qua các phát hiện về sự bất cập của các chế độ, chính sách không còn phù hợp với thực tế. Đồng thời phản ánh đ−ợc các ý kiến và đóng góp của các đơn vị đ−ợc kiểm toán đối với các cơ quan ban hành chính sách để hoµn thiÖn h¬n hÖ thèng ph¸p luËt nµy. 2.1.3.2 Kết quả của hoạt động kiểm toán theo từng lĩnh vực. §? thùc hiÖn tèt nhiÖm vô, kÕ ho¹ch hµng n¨m ®−îc phª duyÖt, th−êng xuyªn tiÕn hµnh kiÓm to¸n quyÕt to¸n ng©n s¸ch cña c¸c tØnh, thµnh phè; quyÕt to¸n ng©n s¸ch cña Bé, c¬ quan trung −¬ng còng nh− tæng quyÕt to¸n NSNN; kiÓm to¸n c¸c c«ng tr×nh dù to¸n quan träng, c¸c kho¶n viÖn trî, vay nî n−íc ngoµi; kiÓm to¸n c¸c DNNN. KÕt qu¶ kiÓm to¸n 10 n¨m qua kÓ tõ khi thµnh lËp đ? tiến hành hàng nghìn cuộc kiểm toán, qua đó kiến nghị tăng thu cho NSNN 9.956,1 tỷ đồng, trong đó tăng thu thuế và các khoản thu khác 4.837,4 tỷ đồng[35, tr20] giảm chi NSNN 1.373,1 tỷ đồng và kiến nghị ghi thu, ghi chi để quản lý qua NSNN 3.745,6 tỷ đồng. Năm 2006, theo thông báo kết quả kiểm to¸n cña KTNN ®? tiÕn hµnh kiÓm to¸n 104 cuéc kiÓm to¸n, gåm: B¸o c¸o quyÕt to¸n NSNN n¨m 2005 cña 32 tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng (chiÕm 49% tổng thu nội địa và 48,7% tổng chi ngân sách địa ph−ơng); báo cáo quyết toán NSNN cña 10 bé, c¬ quan trung −¬ng; 16 dù ¸n, ch−¬ng tr×nh träng ®iÓm; kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh cña 22 Tæng c«ng ty, doanh nghiÖp nhµ n−íc, tæ chøc tµi chính - ngân hàng; báo cáo tài chính của 22 đơn vị thuộc lĩnh vực an ninh, quốc.

(84) 85. phòng, tài chính Đảng; chuyên đề quản lý và sử dụng kinh phí sự nghiệp khoa häc vµ c«ng nghÖ giai ®o¹n 2001- 2005 vµ B¸o c¸o quyÕt to¸n NSNN n¨m 2005 tại Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu t−. Qua hoạt động kiểm toán, phát hiện đ−ợc một số sai sót trong việc lập dự toán NSNN hàng năm đó là ch−a công b»ng, ch−a khuyÕn khÝch t¨ng thu gi¶m chi; ph¸t hiÖn nhiÒu sai ph¹m trong viÖc chấp hành NSNN đó là tình trạng thất thu vẫn còn khá lớn; ý thức chấp hành luật thuÕ cña c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n ch−a nghiªm; ch−a cã nhiÒu biÖn ph¸p h÷u hiệu để ngăn chặn, nên số nợ đọng quá hạn còn lớn. Phát hiện nhiều sai sót trong quản lý tài chính và quản lý nhà n−ớc đối với các hoạt động kinh tế; đồng thời kiến nghị và t− vấn cho các đơn vị đ−ợc kiểm toán sửa chữa nhiều khuyết điểm trong quản lý cũng nh− hoạt động sản xuất kinh doanh. Kết quả đó đ−ợc thể hiện trªn tõng lÜnh vùc cô thÓ sau: 1. LÜnh vùc NSNN Đây là lĩnh vực trọng tâm trong hoạt động của KTNN, với nhiệm vụ là kiểm tra viÖc qu¶n lý vµ sö dông c¸c nguån lùc cña NSNN t¹i c¸c cÊp ng©n s¸ch tõ trung −ơng tới địa ph−ơng, của các đơn vị và tổ chức kinh tế nhà n−ớc. Cụ thể, đ? kiểm toán lần 2 và lần 3 báo cáo quyết toán ngân sách trên địa bàn của 61 tỉnh, thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng; 26 c¬ quan Bé, Ngµnh thuéc ng©n s¸ch trung −¬ng; c¸c Qu©n khu, Qu©n ®oµn, Binh chñng, Tæng côc vµ mét sè doanh nghiÖp trùc thuéc Bé quèc phßng, Bé c«ng an vµ kinh tÕ §¶ng. N¨m 2006, theo th«ng b¸o kÕt qu¶ kiÓm to¸n cña KTNN kÕt luËn: Dù to¸n một số địa ph−ơng lập và đ−ợc giao ch−a tích cực và sát thực tế; dự toán thu sự nghiệp thấp hơn nhiều so với thực hiện năm tr−ớc; các khoản để lại chi quản lý qua ngân sách tại các địa ph−ơng không đ−ợc giao dự toán, một số địa ph−ơng H§ND tØnh cã giao dù to¸n, nh−ng cßn thÊp h¬n nhiÒu so víi thùc tÕ. Sö dông ngân sách cho vay, tạm ứng sai quy định; sử dụng nguồn v−ợt thu, tăng thu không đúng quy định; sử dụng dự phòng không đúng mục đích; chi hỗ trợ sai quy định; chi hành chính, Đảng, đoàn thể ở nhiều địa ph−ơng còn v−ợt dự toán đ−ợc Trung −ơng và địa ph−ơng giao đầu năm… Có thể nhận thấy đây là một.

(85) 86. b−ớc tiến quan trọng trong việc cung cấp các bằng chứng cụ thể để kiến nghị hoàn thiện công tác quản lý NSNN, cung cấp cho Quốc hội, Chính phủ, Hội đồng nh©n d©n c¸c cÊp nhiÒu th«ng tin vµ kiÕn nghÞ cã chÊt l−îng cao trong viÖc xem xÐt dù to¸n vµ b¸o c¸o quyÕt to¸n hµng n¨m, mét viÖc lµm mµ tr−íc ®©y ch−a cã một cơ quan nào làm đ−ợc. Tổng hợp toàn bộ kết quả kiểm toán niên độ ngân sách 2005, KTNN phát hiện, kiến nghị xử lý về tài chính là 7.622,5 tỷ đồng, trong đó tăng thu NSNN và tăng thu khác là 1.891,9 tỷ đồng, giảm chi NSNN là 1.339,5 tỷ đồng, đ−a vào quản lý qua NSNN là 1.350,6 tỷ đồng, bổ sung kinh phí hoạt động là 18 tỷ đồng và kiến nghị xử lý các khoản tạm thu, tạm giữ là 286,7 tỷ đồng, cho vay tạm ứng không đúng quy định, sai phạm khác...là 2.735,8 tỷ đồng. Ngoµi ra qua kiÓm to¸n, KTNN ph¸t hiÖn ®−îc nh÷ng yÕu kÐm, s¬ hë trong c¬ chÕ qu¶n lý, cña c¸c chÝnh s¸ch do c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn ban hµnh; c¸c sai phạm của các đơn vị sử dụng kinh phí trên với cơ quan sử dụng kinh phí cũng nh− c¸c c¬ quan ban hµnh chÝnh s¸ch, cô thÓ: a. ChØ ra viÖc x©y dùng dù to¸n NSNN kh«ng phï hîp víi thùc tÕ, v× lîi Ých của mình, nhiều cơ quan, hay địa ph−ơng đ? không đ−a hết các nguồn thu vào trong dự toán; một số khoản thu lớn cố có tính cố ổn định nh−ng không đ−ợc giao dù to¸n hoÆc giao thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi kh¶ n¨ng thùc hiÖn. HiÖn t−îng phæ biÕn lµ kh«ng ph¶n ¸nh c¸c nguån thu vÒ phÝ, lÖ phÝ, viÖn trî vµ thu c¸c thuéc c¸c ngµnh y tÕ, giao th«ng, gi¸o dôc. §ång thêi lµ viÖc chi sai, chi v−ît định mức, ngoài dự toán cũng trở thành phổ biến trong các cấp NSNN đ? đ−ợc chØ ra vµ kiÕn nghÞ hoµn thiÖn. b. T×nh tr¹ng phæ biÕn hiÖn nay lµ ng©n s¸ch trung −¬ng bÞ béi chi lín, n¨m sau cao hơn năm tr−ớc, trong khi đó thì tại nhiều địa ph−ơng lại có kết quả chi kh«ng hÕt cßn thõa còng rÊt lín. Trong khi cßn nhiÒu kho¶n thu ch−a ®−îc huy động vào quản lý của ngân sách địa ph−ơng, thì lại đ−ợc Trung −ơng cấp phát thêm kinh phí đặc biệt là dịp cuối năm, cùng với nó là chế độ quyết toán ngân sách cuối năm không phù hợp với tình hình thực tế dẫn đến tình trạng không thu hồi đ−ợc số kết d− này để giảm bội chi ngân sách trung −ơng..

(86) 87. c. Chi chuyển nguồn th−ờng xuyên ở mức độ lớn, ảnh h−ởng trực tiếp đến viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô kinh tÕ - x? héi trong n¨m vµ t¹o ra “h− sè” trong tæng thu, tæng chi ng©n s¸ch hµng n¨m thËm chÝ nhiÒu kho¶n chi chuyÓn nguån ch−a đúng quy định của Luật NSNN. d. Tình trạng một số địa ph−ơng tự ý vay vốn để đầu t− xây dựng mà không cân đối vào ngân sách, trong khi đó, nguồn vốn ngân sách hiện có lại không tận dụng hết, dẫn đến tình trạng ngân sách không có tiền để thanh toán gốc và l?i, tình trạng nợ vốn xây dựng cơ bản do đầu t− tràn lan không dựa trên sự cân đối ng©n s¸ch ®ang lµm cho nhiÒu doanh nghiÖp x©y dùng c¬ b¶n bÞ lç, c«ng tr×nh dë dang, chất l−ợng thấp làm cho ngân sách trung −ơng luôn bị động trong việc bố trí và phân bổ ngân sách hàng năm, ảnh h−ởng đến hiệu quả chung toàn x? hội. e. Một số định mức chi tiêu về tiếp khách, hành chính, giáo dục, y tế đ? không còn phù hợp với thực tế nh−ng lại không đ−ợc sửa đổi kịp thời, do vậy vấn đề vận dụng, luồn lách để chi tiêu đ? gây ra tình trạng vi phạm quy định trở nên phổ biến, ai cũng biết và đều coi đó là sự bình th−ờng. f. Tình trạng chi sai nội dung, mục đích, quyết toán không đúng nguồn còng g©y thÊt tho¸t vµ l?ng phÝ cho NSNN, nhiÒu n¬i kh«ng ph¶n ¸nh vµo sæ kÕ toán các khoản tự thu, tự chi và còn thừa tiền để chi khác ngoài sổ sách, qua đó ®? kiÕn nghÞ ph¶i qu¶n lý qua ng©n s¸ch c¸c kho¶n môc nµy vµ thu thªm vÒ cho NSNN đ−ợc nhiều tỷ đồng. g. Dù to¸n ng©n s¸ch míi giao ®−îc phÇn NSNN cÊp, nhiÒu kho¶n thu kh«ng ®−îc giao hoÆc giao thÊp, hiÖn t−îng kh«ng ph¶n ¸nh c¸c kho¶n thu, chi ng©n s¸ch nhÊt lµ c¸c kho¶n thu vÒ phÝ, lÖ phÝ, viÖn phÝ, viÖn trî vµ c¸c kho¶n thu kh¸c thuéc các ngành y tế, giao thông, giáo dục - đào tạo, văn hoá... có biểu hiện bị buông lỏng, thiÕu sù qu¶n lý chÆt chÏ cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng vµ sù tuú tiÖn trong viÖc tæ chức thực hiện của các đơn vị. Việc chi sai chế độ, v−ợt định mức, chi tiêu ngoài dự to¸n, v−ît dù to¸n lµ hiÖn t−îng phæ biÕn trong qu¶n lý sö dông NSNN hiÖn nay ®? ®−îc KTNN kiÕn nghÞ kh¾c phôc vµ ®ang dÇn ®i vµo hoµn thiÖn..

(87) 88. h. Vấn đề quản lý và sử dụng tài sản nhà n−ớc ngày càng có nhiều vi phạm nghiêm trọng, nh− vấn đề trang bị tài sản v−ợt tiêu chuẩn, l?ng phí công quỹ, sử dụng đất hoặc nhà đ−ợc giao để cho thuê tạo nguồn thu nội bộ, trong khi đó lại trình cấp trên xin đất hoặc xây dựng trụ sở mới... gây thất thoát và l?ng phí lớn cho NSNN. i. Bằng hoạt động th−ờng xuyên và xử lý nghiêm một số vi phạm nh− trên đ? nêu KTNN đ? tác động tích cực đến việc nâng cao tính tự giác trong việc lập quyết toán ngân sách tại các đơn vị này; tạo ra nề nếp trong công tác báo cáo th−ờng xuyên, các số liệu đáng cậy hơn. Nhiều cơ quan ban hành chính sách đ? kịp thời bổ sung các chính sách, chế độ, phù hợp với thực tế tại địa ph−ơng. 2. LÜnh vùc DNNN §? tiÕn hµnh kiÓm to¸n hÇu hÕt c¸c Tæng c«ng ty 90, 91 vµ mét sè Tæng công ty hạng đặc biệt, kết quả kiểm toán đ? thu thêm về thuế cho NSNN, đồng thêi ph¸t hiÖn nhiÒu vi ph¹m trong qu¶n lý kinh tÕ vµ tµi chÝnh, chØ ra nhiÒu s¬ hë trong cơ chế, chính sách của Nhà n−ớc để ban hành và sửa đổi nhiều văn bản phù hîp víi thùc tÕ. N¨m 2006, theo th«ng b¸o kÕt qu¶ kiÓm to¸n cña KTNN kÕt luËn : KiÓm to¸n 277/523 doanh nghiÖp cña 21 Tæng c«ng ty vµ tæ chøc tµi chÝnh ng©n hµng (trõ Ng©n hµng ChÝnh s¸ch - X? héi vµ B¶o hiÓm TiÒn göi ViÖt Nam là tổ chức phi lợi nhuận), trong đó có 212 đơn vị thành viên kinh doanh có l?i, b»ng 76,5% sè doanh nghiÖp ®−îc kiÓm to¸n (Riªng C«ng ty mÑ - TCT DÇu khÝ Việt Nam l?i năm 2005 là 23.137 tỷ đồng), có 64 đơn vị thành viên kinh doanh lç, b»ng 23,1% sè doanh nghiÖp ®−îc kiÓm to¸n. B¸o c¸o tµi chÝnh cña hÇu hÕt các doanh nghiệp đ−ợc kiểm toán phản ánh ch−a đúng tình hình tài chính, KTNN xác định tổng doanh thu tăng 1.429 tỷ đồng, giảm 19.991 tỷ đồng; tổng chi phí tăng 1.374 tỷ đồng, giảm 20.296 tỷ đồng; tổng lợi nhuận tr−ớc thuế tăng 889 tỷ đồng, giảm 536 tỷ đồng. Ngoài ra KTNN còn đ−a ra nhiều kết luận về tình hình qu¶n lý tµi chÝnh vµ kinh tÕ… Cô thÓ: a. VÒ c¬ b¶n c¸c DNNN ®? thùc hiÖn ®−îc viÖc qu¶n lý tµi s¶n, vèn theo chế độ chính sách về quản lý của Nhà n−ớc, đ? phản ánh trên sở sách và theo dõi,.

(88) 89. một số Tổng công ty lớn hoạt động có l?i. Tuy nhiên, qua kiểm toán có thể nhận thấy trình độ và năng lực quản lý sản xuất kinh doanh còn yếu ở hầu hết các DNNN trên tất cả các lĩnh vực của nền kinh tế. Tình trạng tài sản cố định sử dụng không hết công suất. Công nợ dây d−a tồn đọng lớn đang là gánh nặng trong hoạt động của các doanh nghiệp, hậu quả là giá thành cao, sức cạnh tranh thấp. Khả n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸, dÞch vô trong n−íc cßn rÊt yÕu, mÆc dï cã nhiÒu lợi thế về nhân công, nguyên liệu, thị tr−ờng và đặc biệt là đ−ợc Nhà n−ớc hỗ trợ rÊt nhiÒu vÒ vèn, chÝnh s¸ch b¶o hé mËu dÞch, kh¶ n¨ng thÝch øng kÐm khi xu thÕ hội nhập đang đến gần có thể dẫn đến sự phá sản hàng loạt ở những DNNN có thua lç, vay nî lín mµ thÞ tr−êng nhá hÑp. b. Cơ chế quản lý trong DNNN có nhiều kẽ hở để các cá nhân có điều kiện lîi dông biÕn cña c«ng thµnh cña riªng, nhiÒu doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç nh−ng c¸n bé vÉn giµu cã. C¬ chÕ qu¶n lý cã nhiÒu bÊt cËp, sù g¾n kÕt gi÷a Tæng Công ty với các đơn vị thành viên với nhau chủ yếu theo lối hành chính mà ch−a có mối liên kết kinh tế. Trách nhiệm và quyền hạn giữa Chủ tịch Hội đồng quản trị và Tổng giám đốc ch−a rõ ràng, chế độ phân phối lợi nhuận, cơ chế quản lý chi phí, giá thành, tiền l−ơng... ch−a phù hợp, ch−a tạo tính chủ động trong sản xuất kinh doanh cho các doanh nghiệp, ch−a phát huy đ−ợc sự sáng tạo đẻ ra tình tr¹ng “cha chung kh«ng ai khãc”. Sù g¾n kÕt gi÷a c¸c thµnh viªn trong cïng mét Tổng công ty còn yếu, đầu t− dàn trải với công nghệ lạc hậu dẫn đến tình trạng ch−a đi vào hoạt động đ? biết tr−ớc giá thành sản phẩm cao hơn sản phẩm nhập khẩu cùng loại; càng hoạt động nhiều càng lỗ nhiều, một ví dụ điển hình là đầu t− xây dựng các Nhà máy đ−ờng trên cả n−ớc thiếu quy hoạch đồng bộ, tràn lan, công nghệ lạc hậu dẫn đến tình trạng hiện nay nợ ngân hàng và ngân sách quá lớn, lỗ luỹ kế cao, hoạt động không hiệu quả. c. Qua kiÓm to¸n ph¸t hiÖn nhiÒu doanh nghiÖp lËp BCTC thiÕu trung thùc, t×nh tr¹ng l?i gi¶ lç thËt hoÆc giÊu l?i, giÊu lç trë nªn phæ biÕn, cã doanh nghiÖp x¶y ra t×nh tr¹ng lç luü kÕ lín h¬n nhiÒu lÇn vèn chñ së h÷u. T×nh tr¹ng nî ph¶i thu, phải trả lớn đặc biệt ở các doanh nghiệp ngành xây dựng, trong đó nợ phải.

(89) 90. thu khó đòi chiếm tỷ lệ cao. Một số doanh nghiệp không có khả năng trả nợ, kh«ng thu ®−îc c«ng nî vµ lç luü kÕ cao. T×nh tr¹ng vay nî ng©n hµng cao cÊp nhiều lẫn vốn chủ hữu là phổ biến ở các doanh nghiệp vừa và nhỏ đặc biệt trong lÜnh vùc th−¬ng m¹i vµ x©y l¾p. TÊt c¶ c¸c lý do trªn lµm cho chi phÝ gi¸ thµnh sản phẩm cao, kinh doanh không hiệu quả và tất yếu sẽ dẫn đến tình trạng phá s¶n hµng lo¹t. d. Vấn đề quản lý và hạch toán ở nhiều đơn vị liên doanh với n−ớc ngoài còn nhiều bất cập và có nhiều rủi ro trong hoạt động. Qua kiểm toán phát hiện rằng chỉ có một số ít các liên doanh này mang lại lợi nhuận, các đơn vị chủ quản phía Việt Nam chậm hạch toán cũng nh− kiểm tra vấn đề này, làm cho việc lập BCTC ch−a phản ánh trung thực toàn bộ hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiÖp. e. Đ? có những ý kiến góp ý về tình trạng xác định giá trị doanh nghiệp khi cổ phần hoá có nhiều bất cập, nhiều quy định hiện hành rất khó áp dụng làm chËm qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸, mÆt kh¸c kh«ng kiÓm so¸t ®−îc mét sè doanh nghiệp có định giá thấp hơn nhiều giá trị thực tế, đặc biệt trong việc xác định giá trị đất đai, tài sản xây dựng trên đất,... làm thất thoát lớn nguồn thu cho Nhà n−ớc. Chỉ ra những bất cập trong quy định của chế độ, chính sách về quá trình phân định tỷ lệ bán cổ phần dẫn đến tình trạng ng−ời muốn đầu t− chính đáng không có điều kiện tham gia, trong khi đó một số ng−ời cơ hội đ−ợc mua tài sản của Nhà n−ớc với giá rẻ , ng−ời lao động không đ−ợc h−ởng lợi xứng đáng. Tóm lại, qua hoạt động kiểm toán các doanh nghiệp Việt Nam đ? chỉ ra nhiÒu yÕu kÐm trong c«ng t¸c qu¶n lý, h¹ch to¸n cña doanh nghiÖp, gióp doanh nghiệp có biện pháp sửa chữa, chấn chỉnh nhằm lành mạnh hoá hoạt động và qu¶n lý tµi chÝnh. §ång thêi ®? kiÕn nghÞ c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn kh¾c phôc c¸c s¬ hë trong chÝnh s¸ch vÒ qu¶n lý kinh tÕ - tµi chÝnh; kÞp thêi ban hµnh nhiÒu chính sách, chế độ phù hợp với thực tế hoạt động của doanh nghiệp. 3. C¸c dù ¸n vµ ch−¬ng tr×nh môc tiªu KTNN ®? tiÕn hµnh kiÓm to¸n c¸c b¸o c¸o quyÕt to¸ncña nhiÒu c«ng tr×nh träng ®iÓm Nhµ n−íc, ch−¬ng tr×nh dù ¸n vay nî, viÖn trî vµ c¸c ch−¬ng tr×nh môc.

(90) 91. tiêu quốc gia, các công trình xây dựng cơ bản của các địa ph−ơng, Bộ, Ngành. Qua đó là kiến nghị thu hồi hoặc giảm cấp phát vốn NSNN nhiều tỷ đồng, đồng thời chÊn chØnh vµ ng¨n ngõa c¸c sai ph¹m, thÊt tho¸t th−êng hay x¶y ra trong lÜnh vùc x©y dùng c¬ b¶n. Mét sè ph¸t hiÖn vµ kiÕn nghÞ chÝnh cã thÓ nhËn thÊy râ h¬n: a. Vấn để thủ tục đầu t− của nhiều công trình không đảm bảo, dự toán phải điều chỉnh nhiều lần do yếu kém và khâu thiết kế không đồng bộ. Có nhiều công trình vừa thiết kế vừa thị công làm cho việc lập dự toán để phê duyệt mất tác dụng. Thể hiện tính tuỳ tiện của nhiều chủ đầu t− trong vấn đề lựa chọn nhà thầu, t− vấn dự án, .... dẫn đến thất thoát và hiệu quả khai thác công trình thấp. b. Tình trạng đầu t− dàn trải, phân tán diễn ra t−ơng đối phổ biến ở các địa ph−ơng nhiều địa ph−ơng đua nhau cho triển khai dự án, công trình ngoài kế hoạch cấp phát, dự toán ngân sách, ch−a chú trọng đến đầu t− cho các lĩnh vực y tế, giáo dục.... dẫn đến nợ đọng vốn thanh toán và chậm quyết toán công trình. Theo công bố kết quả KTNN năm 2006 cho niên độ ngân sách năm 2005, nợ đọng xây dựng của các địa ph−ơng đ? có những chuyển biến. Theo báo cáo của Bộ Tài chính, số nợ đọng XDCB của các địa ph−ơng đến 31/12/2005 là 11.608 tỷ đồng giảm 523 tỷ đồng so với năm 2004. Tuy nhiên số nợ đọng vẫn còn lớn chủ yếu là do một số địa ph−ơng ch−a chú trọng bố trí vốn trả nợ XDCB từ năm 2004 trở về tr−ớc theo quy định của Chính phủ, bên cạnh đó lại phát sinh nợ mới. c. Vấn đề phân bổ vốn đầu t− xây dựng cơ bản của NSNN tại Trung −ơng cho các Bộ, Ngành cũng thể hiện rất phân tán, không có trọng điểm do nhiều địa ph−ơng đòi hỏi lợi ích cho mình và sự thiếu kiên quyết cũng nh− thiếu chiến l−ợc dẫn đến khả năng phát huy hiệu quả của đầu t− rất thấp. d. Vấn đề quản lý đấu thầu yếu kém làm cho nhiều chủ thầu bỏ giá thầu rất thấp, không đủ kinh phí để thực hiện dự án, làm chậm tiến độ công trình, chất l−ợng công trình thấp. Đây là kẽ hở trong quản lý vì sau đó chủ thầu lại “chạy” để xin bổ sung vốn cho công trình; mặt khác vấn đề quản lý vật t−, chất l−ợng yÕu kÐm lµm cho tû lÖ thÊt tho¸t trong x©y dùng c¬ b¶n ë n−íc ta rÊt cao vµ diÔn ra trong thêi gian dµi. N¨m 2005 nổi bật nªn là c¸c sai phạm nh−: ðấu thầu bị lộ th«ng tin; Vẫn cßn hiện tượng th«ng thầu, dàn xếp thầu giữa c¸c nhà thầu; KÐo dài thời gian xÐt thầu, phª duyệt kết quả tróng thầu g©y l?ng phÝ ng©n s¸ch; C«ng.

(91) 92. tác kiểm tra, thẩm định và phê duyệt kế hoạch đấu thầu không chặt chẽ dẫn đến phª duyÖt gi¸ gãi thÇu kh«ng chÝnh x¸c; T×nh trạng ñấu thầu hạn chế cßn diÔn ra khá phổ biến, trong đó có nhiều gói thầu ủấu thầu hạn chế sai quy ủịnh, làm giảm hiệu quả của c«ng t¸c ñấu thầu. e. Công tác khảo sát, thiết kế, t− vấn ch−a đ−ợc coi trọng đúng mức, có ít chế tài hoặc ch−a xử lý nghiêm đối với các đơn vị trong lĩnh vực này gây khó khăn và l?ng phí cho công tác đầu t− do phải thay đổi ph−ơng pháp thi công, tính sai giá trị vật liệu, dẫn đến chất l−ợng và hiệu quả công trình không cao. Mặt kh¸c c«ng t¸c nghiÖm thu khèng gi÷a A vµ B còng phæ biÕn ë nhiÒu c«ng tr×nh g©y thiÖt h¹i cho NSNN. 2.2 M« h×nh tæ chøc KTNN ViÖt nam 2.2.1 §Þa vÞ ph¸p lý, chøc n¨ng cña KTNN trong bé m¸y nhµ n−íc. 2.2.1.1 Giai đoạn từ khi thành lập đến tr−ớc khi có Luật KTNN. KÓ tõ khi ®−îc thµnh lËp, Nhµ n−íc ta ®? thùc hiÖn chøc n¨ng kiÓm tra, kiÓm so¸t tµi chÝnh nhµ n−íc vµ tµi s¶n nhµ n−íc cña m×nh b»ng hÖ thèng ph¸p luËt vµ hÖ thèng c¸c c¬ quan thanh tra, kiÓm tra bao gåm: Thanh tra nhµ n−íc, thanh tra tµi chÝnh, thanh tra chuyªn ngµnh, c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt kh¸c. G¾n liÒn víi viÖc c¶i c¸ch bé m¸y nhµ n−íc, hoµn thiÖn Nhµ n−íc ph¸p quyÒn lµ quá trình đổi mới kinh tế chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung bao cấp sang nền kinh tế thị tr−ờng theo định h−ớng x? hội chủ nghĩa. Hoạt động kiểm tra, kiÓm so¸t, nhÊt lµ kiÓm tra tµi chÝnh nhµ n−íc ngµy cµng trë nªn cùc kú quan trọng đối với Nhà n−ớc. Đầu những năm 90 Nhà n−ớc ta đ? cho nghiên cứu kinh nghiệm của n−ớc ngoài và lần l−ợt cho ra đời các loại hình hoạt động kiểm toán tại Việt Nam bao gồm :kiểm toán độc lập, kiểm toán nội bộ và KTNN. Các loại hình kiểm toán này đ−ợc ra đời, hoạt động với mục đích phục vụ cho công tác quản lý kinh tÕ, tµi chÝnh cña c¸c lo¹i chñ thÓ kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng: a. Kiểm toán độc lập đ−ợc ra đời và hoạt động chủ yếu là cung cấp các dịch vô kÕ to¸n, t− vÊn vÒ tµi chÝnh, thuÕ, kÕ to¸n... theo yªu cÇu cña c¸c chñ thÓ, nhằm kiểm tra, xác định rõ tính đúng đắn, mức độ trung thực, hợp lý của các tài liÖu, sè liÖu kÕ to¸n vµ B¸o c¸o quyÕt to¸ncña c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ quan, c¸c.

(92) 93. tổ chức đoàn thể, tổ chức x? hội. Hoạt động của kiểm toán độc lập có tác dụng bảo đảm và nâng cao độ tin cậy của các số liệu, các thông tin tài chính, kinh tế trong nền kinh tế quốc dân, giúp đơn vị đ−ợc kiểm toán phát hiện và chấn chỉnh kÞp thêi c¸c sai sãt, phßng ngõa c¸c rñi ro vµ thiÖt h¹i cã thÓ x¶y ra trong kinh doanh và sử dụng vốn, kinh phí. Đây chính là loại hình doanh nghiệp hoạt động trong lÜnh vùc t− vÊn tµi chÝnh rÊt cã Ých cho nÒn kinh tÕ vµ x? héi, coi lîi nhuËn là mục tiêu và là th−ớc đo chất l−ợng hoạt động. b. Kiểm toán nội bộ do chính các cơ quan, đơn vị, tổ chức tự thành lập để thực hiện chức năng kiểm tra, kiểm soát tài chính kế toán và đánh giá công tác quản lý của đơn vị mình. Đây là tổ chức hoạt động có tính chất phục vụ quản lý néi bé cã t¸c dông kiÓm so¸t t¹i chç, h¹n chÕ vµ phßng ngõa kÞp thêi nh÷ng tån t¹i hay rñi ro cã thÓ x¶y ra. §−a c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh, viÖc tu©n thñ ph¸p luật và chế độ chính sách của đơn vị vào nền nếp. c. KTNN : KTNN lµ c¬ quan thuéc ChÝnh phñ thùc hiÖn chøc n¨ng kiÓm tra tµi chÝnh nhµ n−íc.. Quèc héi. Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao. ChÝnh phñ - C¸c Bé - C¸c C¬ quan ngang Bé - C¸c c¬ quan thuéc chÝnh phñ: + KiÓm to¸n Nhµ n−íc + C¸c c¬ quan thuéc CP kh¸c. ViÖn kiÓm so¸t nh©n d©n tèi cao. Sơ đồ 2.1: mô tả vị trí pháp lý của KTNN theo nghị định 93/2003/NĐ-CP ngµy 13/8/2003 cña ChÝnh phñ.

(93) 94. Cơ quan KTNN đ−ợc thành lập theo Nghị định số 70/CP ngày 11/7/1994 của Chính phủ. Với chức năng kiểm tra, xác nhận tính đúng đắn, trung thực, hợp ph¸p cña tµi liÖu, sè liÖu kÕ to¸n, B¸o c¸o quyÕt to¸n cña c¸c c¬ quan nhµ n−íc, các đơn vị kinh tế, các tổ chức x? hội có sử dụng kinh phí do NSNN cấp. KTNN hoạt động theo điều lệ đ−ợc quy định trong Quyết định 61/TTG ngµy 24 th¸ng 1 n¨m 1995 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ viÖc ban hµnh ®iÒu lÖ tæ chức và hoạt động của KTNN. Thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh Nhµ n−íc, sau mét thêi gian hoạt động, do yêu cầu cần đẩy mạnh công tác kiểm toán cho phù hợp với tình hình mới, Chính phủ ban hành Nghị định số 93/2003/NĐ-CP ngày 13/8/2003 (xem sơ đồ 2.1) xác định KTNN là cơ quan thuộc Chính phủ có chức năng kiểm toán, xác nhận tính đúng đắn, hợp pháp của báo cáo NSNN các cấp và báo cáo tæng quyÕt to¸n NSNN; b¸o c¸o quyÕt to¸n, b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c c¬ quan, đơn vị, tổ chức có sử dụng NSNN; kiểm toán tính tuân thủ pháp luật, tính kinh tế trong viÖc qu¶n lý, sö dông NSNN vµ tµi s¶n nhµ n−íc theo kÕ ho¹ch kiÓm to¸n hàng năm đ−ợc Thủ t−ớng Chính phủ phê duyệt và các nhiệm vụ đột xuất do Thủ t−íng ChÝnh phñ giao hoÆc c¬ quan cã thÈm quyÒn yªu cÇu. §øng ®Çu KTNN lµ Tæng KTNN, gióp viÖc cho Tæng KTNN lµ Phã Tæng KTNN.Tæng kiÓm to¸n, c¸c Phã Tæng kiÓm to¸n do Thñ t−íng ChÝnh phñ bæ nhiÖm vµ miÔn nhiÖm; Tæng KTNN chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc Thñ t−íng ChÝnh phñ toµn bé c«ng t¸c KTNN, c¸c Phã Tæng KTNN chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc Tæng KTNN vÒ nhiÖm vô ®−îc ph©n c«ng. Khi cần thiết, KTNN đ−ợc thành lập Hội đồng kiểm toán để thẩm định báo cáo kiểm toán. Hội đồng kiểm toán do Tổng KTNN quyết định thành lập và quy định quy chế làm việc. KTNN có con dấu và tài khoản riêng, kinh phí hoạt động do NSNN cÊp hµng n¨m theo chu tr×nh gièng nh− c¸c c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp kh¸c thuéc ChÝnh phñ. 2.2.1.2 Giai đoạn từ khi có Luật KTNN đến nay. T¹i kú häp thø 7 Quèc héi kho¸ XI ®? th«ng qua LuËt KTNN ngµy 14/6/2005, Chñ tÞch n−íc ký lÖnh c«ng bè ngµy 24/6/2005 vµ cã hiÖu lùc thi.

(94) 95. hành từ ngày 1/1/2006 quy định về vị trí pháp lý, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức và cơ chế hoạt động của KTNN , trong Điều 13 quy định KTNN lµ c¬ quan chuyªn m«n vÒ lÜnh vùc kiÓm tra tµi chÝnh nhµ n−íc do Quèc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật. Nh− vậy về mặt tổ chức KTNN không thuộc Chính phủ cũng nh− không thuộc Quốc hội, mà độc lập với cả hai cơ quan này, đây là cơ sở quan trọng tạo nên sự độc lập của KTNN và phù hợp với thông lệ quốc tế. Tính độc lập trong hoạt động của KTNN t−ơng tự nh− ViÖn KiÓm s¸t Nh©n d©n tèi cao vµ Toµ ¸n Nh©n d©n tèi cao ë n−íc ta. KTNN cã chøc n¨ng kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh, kiÓm to¸n tu©n thñ, kiÓm toán hoạt động đối với cơ quan, tổ chức quản lý, sử dụng ngân sách, tiền và tài s¶n nhµ n−íc. Cơ chế bổ nhiệm ng−ời đứng đầu KTNN có ảnh h−ởng quan trọng đến hiệu quả hoạt động của KTNN, theo quy định mới Tổng KTNN là ng−ời đứng đầu KTNN, chịu trách nhiệm toàn bộ về tổ chức và hoạt động của KTNN, tính độc lập của Tổng KTNN đ−ợc đảm bảo thông qua quy trình bổ nhiệm và miễn nhiệm đ−ợc quy định tại khoản 2 Điều 17 của Luật KTNN: “Tổng Kiểm toán Nhà n−ớc do Quốc hội bầu, miễn nhiệm và bGi nhiệm theo đề nghị của Uỷ ban Th−ờng vụ Quốc hội sau khi trao đổi thống nhất với Thủ t−ớng Chính phủ”, Tổng KTNN có nhiÖm kú dµi tíi 7 n¨m. LuËt KTNN lµ mét trong sè rÊt Ýt c¸c luËt trong hÖ thèng luËt cña ViÖt nam có ch−ơng quy định riêng về bảo đảm hoạt động, đó là bảo đảm về nhân lực, vật lực cho hoạt động của cơ quan KTNN, điều đặc biệt hơn là sự đảm bảo về tài chính , là cơ sở cho sự độc lập khách quan trong hoạt động của cơ quan KTNN. “KTNN có kinh phí hoạt động riêng, là đơn vị dự toán cấp I của ngân sách trung −ơng. Kinh phí hoạt động của Kiểm toán Nhà n−ớc do Kiểm toán Nhà n−ớc lập dự toán và đề nghị Chính phủ trình Quốc hội quyết định”.[59, điều 67] VÒ gi¸ trÞ cña b¸o c¸o kiÓm to¸n - B¸o c¸o kiÓm to¸n cña KTNN x¸c nhËn tính đúng đắn, trung thực của báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán ngân sách; đánh giá tính tuân thủ pháp luật, tính kinh tế, tính hiệu lực và hiệu quả trong.

(95) 96. qu¶n lý ng©n s¸ch,tiÒn vµ tµi s¶n nhµ n−íc. B¸o c¸o kiÓm to¸n lµ c¨n cø quan trọng để Quốc hội, Chính phủ, các cơ quan bảo vệ pháp luật và các cơ quan khác của Nhà n−ớc sử dụng trong quá trình thực hiện chức năng của mình; đối t−ợng kiÓm to¸n ph¶i thùc hiÖn c¸c kÕt luËn kiÕn nghÞ cña KTNN vÒ c¸c sai ph¹m ®? ®−îc chØ ra trong b¸o c¸o kiÓm to¸n. 2.2.2 H×nh thøc tæ chøc. KTNN lµ mét bé m¸y tæ chøc thèng nhÊt bao gåm KTNN trung −¬ng vµ c¸c KTNN khu vùc trùc thuéc. §øng ®Çu lµ Tæng KTNN, chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ toµn bộ hoạt động của cơ quan KTNN, chỉ đạo toàn bộ KTNN trung −ơng và địa ph−¬ng thùc hiÖn theo mét nhiÖm vô vµ kÕ ho¹ch thèng nhÊt. Các KTNN khu vực có trụ sở tại một số địa ph−ơng có vị trí trung tâm của từng vùng theo địa giới hành chính làm nhiệm vụ kiểm toán trên địa bàn đ−ợc phân công, nh−ng không phụ thuộc về mặt tổ chức cũng nh− hoạt động vào các chính quyền địa ph−ơng, cụ thể (xem mô hình 2.2) Tæng kiÓm to¸n nhµ n−íc. C¸c bé phËn. C¸c KTNN. C¸c KTNN. Các đơn vị. tham m−u. chuyªn ngµnh. khu vùc. hµnh chÝnh. Sơ đồ 2.2: Mô hình tổ chức nội bộ KTNN Trong mçi bé phËn tæ chøc ë trªn l¹i cã c¸c bé phËn trùc thuéc quyÒn qu¶n lý cña m×nh ®−îc tæ chøc theo h×nh thøc trùc tuyÕn. 2.2.3 .2.3 C¬ cÊu, chøc n¨ng, nhiÖm vô tõng bé phËn trong bé m¸y. 2.2.3.1 ®o¹n 2.2.3 .1 Giai ® oạn từ khi thành lập đến tr−ớc khi có Luật KTNN. Theo quy định tại Nghị định số 70/CP ngày 11 tháng 7 năm 1994 của Chính phñ, KTNN ®−îc tæ chøc theo nguyªn t¾c tËp trung, thèng nhÊt. T¹i KTNN Trung −¬ng cã c¸c bé phËn tham m−u gióp Tæng KTNN thùc hiÖn chøc n¨ng.

(96) 97. kiÓm to¸n, c¸c bé phËn nµy t−¬ng ®−¬ng cÊp vô hoÆc phßng; c¸c bé phËn kiÓm to¸n chuyªn ngµnh thuéc KTNN, gióp Tæng KTNN thùc hiÖn chøc n¨ng kiÓm toán các tài liệu, số liệu kế toán, Báo cáo quyết toáncủa các đối t−ợng thuộc ph¹m vi cña KTNN. §øng ®Çu mçi tæ chøc kiÓm to¸n chuyªn ngµnh lµ KiÓm to¸n tr−ëng (cÊp Vô tr−ëng), gióp viÖc cho KiÓm to¸n tr−ëng cã c¸c Phã KiÓm to¸n tr−ëng (cÊp Phã vô tr−ëng). KiÓm to¸n tr−ëng vµ c¸c Phã KiÓm to¸n tr−ëng do Tæng KTNN bæ nhiÖm vµ miÔn nhiÖm; t¹i c¸c khu vùc thµnh lËp KTNN khu vực trực thuộc KTNN trung −ơng, làm nhiệm vụ kiểm toán trên địa bàn nh−ng không phụ thuộc về mặt tổ chức vào chính quyền trên địa bàn; ngoài ra còn có các đơn vị hành chính trực thuộc KTNN. Ng−ời đứng đầu các bộ phận này t−ơng đ−ơng với ng−ời đứng đầu các kiểm toán chuyên ngành. Cụ thể có các đơn vị sau: V¨n phßng KTNN; Vô Tæ chøc C¸n bé; Vô kiÓm to¸n NSNN; Vô kiÓm to¸n DNNN; Vô kiÓm to¸n §Çu t− x©y dùng c¬ b¶n, c¸c ch−¬ng tr×nh dù ¸n, vay nợ viện trợ Chính phủ; Vụ kiểm toán Ch−ơng trình đặc biệt; Phòng Thanh tra, kiÓm tra néi bé; Trung T©m khoa häc vµ Båi d−ìng c¸n bé; Trung t©m Tin häc; T¹p chÝ KTNN. Các đơn vị trực thuộc KTNN là: KTNN khu vực phía Bắc; KTNN khu vực phÝa Nam; KTNN khu vùc MiÒn Trung; KTNN khu vùc miÒn T©y Nam bé;KTNN khu vùc B¾c Trung bé. Theo quy định của Nghị định số 93/2003/NĐ-CP, ngoài các bộ phận hiện có, thành lập thêm, giải thể phòng Thanh tra, kiểm tra nội bộ, đó là: Vụ Giám định và kiểm tra chất l−ợng kiểm toán ; Vụ pháp chế ; Kiểm toán NSNN II; Kiểm to¸n ®Çu t− - dù ¸n II; KiÓm to¸n c¸c tæ chøc tµi chÝnh - tÝn dông. Cơ cấu tổ chức các đơn vị kiểm toán chuyên ngành và KTNN khu vực đều có 5 phòng, trong đó, kiểm toán chuyên ngành có phòng tổng hợp và 4 phòng nghiÖp vô; KTNN khu vùc cã V¨n phßng vµ 4 phßng nghiÖp vô. 2.2.3 2.2. 3.2 Giai đoạn từ khi có Luật KTNN đến nay. Quèc héi kho¸ XI ®? th«ng qua LuËt KTNN vµ chÝnh thøc cã hiÖu lùc thi hành kể từ ngày 01/01/2006, theo đó, KTNN là cơ quan chuyên môn về kiểm tra.

(97) 98. tài chính nhà n−ớc, do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo ph¸p luËt; thùc hiÖn chøc n¨ng: kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh, kiÓm to¸n tu©n thñ và kiểm toán hoạt động đối với mọi cơ quan, đơn vị có sử dụng NSNN, tiền và tài s¶n nhµ n−íc. Theo NghÞ quyÕt sè 916/2005/NQ-UBTVQH11 ngµy 15/9/2005 cña uû ban Th−êng vô Quèc héi vÒ c¬ cÊu tæ chøc cña KTNN gåm 6 Vô tham m−u chức năng, 7 Kiểm toán chuyên ngành, 5 Kiểm toán khu vực và 3 đơn vị hµnh chÝnh sù nghiÖp. Theo. NghÞ quyÕt sè 1123/NQ-UBTVQH11. ngµy. 28/5/2007 cña uû ban Th−êng vô Quèc héi vÒ viÖc thµnh lËp thªm 4 KiÓm to¸n khu vực trực thuộc KTNN, do đó đến nay có tổng cộng 9 Kiểm toán khu vực, các đơn vị có chức năng nh− sau: A. Chức năng, nhiệm vụ của các đơn vị tham m−u (mô hình 2.3) 1. Văn phòng KTNN là đơn vị thuộc cơ cấu tổ chức của KTNN có chức n¨ng tham m−u cho Tæng KTNN; tæ chøc thùc hiÖn c«ng t¸c hµnh chÝnh, qu¶n trÞ, hîp t¸c quèc tÕ, tµi chÝnh – kÕ to¸n, thi ®ua vµ th«ng tin tuyªn truyÒn. 2. Vụ Tổ chức cán bộ là đơn vị thuộc KTNN có chức năng giúp Tổng KTNN qu¶n lý vÒ lÜnh vùc tæ chøc bé m¸y cña KTNN; qu¶n lý c¸n bé, c«ng chức; quản lý công tác đào tạo, bồi d−ỡng cán bộ, công chức. 3. Vụ Tổng hợp là đơn vị thuộc KTNN có chức năng tham m−u cho Tổng KTNN vÒ c«ng t¸c tæng hîp, ®iÒu hµnh kÕ ho¹ch c«ng t¸c chung cña toµn ngµnh; lập kế hoạch kiểm toán, quản lý hoạt động kiểm toán, thẩm định và xét duyệt báo c¸o kiÓm to¸n tr−íc khi tr×nh Tæng KTNN ký c«ng bè, tæng hîp vµ lËp b¸o c¸o kÕt qu¶ kiÓm to¸n n¨m cña toµn ngµnh, tæ chøc c«ng bè c«ng khai b¸o c¸o kiÓm to¸n; lµ ®Çu mèi quan hÖ c«ng t¸c gi÷a KTNN víi Quèc héi vµ ChÝnh phñ. 4. Vụ Chế độ và Kiểm soát chất l−ợng kiểm toán là đơn vị thuộc KTNN có chøc n¨ng tham m−u cho Tæng KTNN vÒ c«ng t¸c x©y dùng vµ ban hµnh c¸c v¨n b¶n vÒ quy tr×nh, chuÈn mùc vµ ph−¬ng ph¸p chuyªn m«n nghiÖp vô KTNN vµ chỉ đạo triển khai áp dụng trong hoạt động KTNN. 5. Vụ Pháp chế là đơn vị thuộc KTNN có chức năng tham m−u giúp Tổng.

(98) 99. KTNN về công tác quản lý nhà n−ớc bằng pháp luật trong tổ chức và hoạt động của KTNN; tổ chức thực hiện công tác xây dựng pháp luật; thẩm định, rà soát, hệ thèng ho¸ v¨n b¶n quy ph¸p ph¸p luËt; phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt vµ kiÓm tra viÖc thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ KTNN; thùc hiÖn quyÒn thanh tra trong phạm vi quản lý của KTNN theo quy định của pháp luật về thanh tra. 6. Vô Quan hÖ quèc tÕ Vụ Quan hệ quốc tế là đơn vị thuộc KTNN có chức năng tham m−u cho Tổng KTNN quản lý thống nhất các hoạt động quan hệ hợp tác quốc tế về lĩnh vùc KTNN; thùc hiÖn hîp t¸c quèc tÕ vÒ lÜnh vùc KTNN cña KTNN; tæ chøc thực hiện công tác đối ngoại của KTNN; quản lý các ch−ơng trình, dự án hợp tác quèc tÕ do KTNN thùc hiÖn. B. Chức năng, nhiệm vụ của các đơn vị kiểm toán chuyên ngành 1. KTNN chuyên ngành I là đơn vị KTNN chuyên ngành thuộc KTNN có chøc n¨ng gióp Tæng KTNN thùc hiÖn kiÓm to¸n b¸o c¸o quyÕt to¸n ng©n s¸ch, báo cáo tài chính, kiểm toán tuân thủ, kiểm toán hoạt động đối với: Bộ Quốc phòng, Bộ Công an và các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ Quốc phòng, Bộ Công an; c¸c c«ng tr×nh, dù ¸n ®Çu t− do Bé Quèc phßng vµ Bé C«ng an hoÆc c¸c c¬ quan, đơn vị thuộc Bộ Quốc phòng, Bộ Công an làm chủ đầu t−; các DNNN thuộc các đơn vị trên. 2. KTNN chuyên ngành II là đơn vị KTNN chuyên ngành thuộc KTNN có chức năng giúp Tổng KTNN thẩm định dự toán NSNN, kiểm toán báo cáo quyết to¸n NSNN, b¸o c¸o quyÕt to¸n ng©n s¸ch cña c¸c bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan trung −¬ng kh¸c thuéc khèi tæng hîp, kinh tÕ, néi chÝnh; 3. KTNN chuyên ngành III là đơn vị KTNN chuyên ngành thuộc KTNN có chøc n¨ng gióp Tæng KTNN kiÓm to¸n b¸o c¸o quyÕt to¸n ng©n s¸ch cña c¸c bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan trung −¬ng kh¸c (sau ®©y gäi t¾t lµ c¸c bé, ngµnh trung −¬ng) thuéc khèi khoa häc – c«ng nghÖ, gi¸o dục - đào tạo, y tế, văn hoá - x? hội, thể dục thể thao, thông tin - tuyên truyền;.

(99) 100. khèi tæ chøc chÝnh trÞ, tæ chøc chÝnh trÞ - x? héi, chÝnh trÞ - x? héi - nghÒ nghiÖp, tæ chøc x? héi - nghÒ nghiÖp; Tæng KTNN. C¸c Phã Tæng KTNN. Bé m¸y ®iÒu hµnh. Các đơn vị KTNN chuyªn ngµnh. V¨n phßng. KTcn I KTcn II. Vô TCCB. KTcn III. Vô C§& KTCLKT TCCB Vô tæng hîp. Các đơn vị KTNN c¸c khu vùc. Các đơn vị sự nghiÖp. KTNN KV I TTKH&BDCB KTNN KV II KTNN KV III TT Tin häc. KTcn IV KTNN KV V KTcn V. Vô ph¸p chÕ Vô Quan hÖ Quèc tÕ. KTNN KV VI. KTcn VI. KTNN KV VII. KTcn VII. KTNN KV VIII. T¹p chÝ KT. KTNN KV IX. Sơ đồ 2.3 : Tổ chức bộ máy KTNN sau khi có Luật KTNN 4. KTNN chuyên ngành IV là đơn vị KTNN chuyên ngành thuộc KTNN có chøc n¨ng gióp Tæng KTNN kiÓm to¸n c¸c c«ng tr×nh, dù ¸n ®Çu t− do c¸c bé, c¬.

(100) 101. quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ cã chøc n¨ng qu¶n lý ngµnh, lÜnh vùc: giao th«ng - vËn t¶i, c«ng nghiÖp, b−u chÝnh - viÔn th«ng, th−¬ng m¹i, du lÞch lµ chủ đầu t− hoặc các đơn vị do các cơ quan nhà n−ớc kể trên quản lý là chủ đầu t−; thẩm định các dự án, công trình quan trọng quốc gia do Quốc hội quyết định thuộc phạm vi kiểm toán của đơn vị; chủ trì kiểm toán các ch−ơng trình mục tiêu quốc gia thuộc phạm vi kiểm toán của đơn vị; kiểm toán tuân thủ, kiểm toán hoạt động trong quản lý, sử dụng ngân sách, tiền và tài sản nhà n−ớc của các đối t−îng kiÓm to¸n. 5. KTNN chuyên ngành V là đơn vị KTNN chuyên ngành thuộc KTNN có chøc n¨ng gióp Tæng KTNN kiÓm to¸n c¸c c«ng tr×nh, dù ¸n ®Çu t− do c¸c bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ cã chøc n¨ng qu¶n lý ngµnh, lÜnh vùc: n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, thuû s¶n, x©y dùng, th«ng tin, tuyªn truyÒn, y tÕ, gi¸o dôc, v¨n ho¸ - x? héi, thÓ dôc – thÓ thao, khoa häc – c«ng nghÖ, tµi nguyªn – m«i tr−ờng là chủ đầu t− hoặc các đơn vị do các cơ quan nhà n−ớc kể trên quản lý là chủ đầu t−; thẩm định các dự án, công trình quan trọng quốc gia do Quốc hội quyết định thuộc phạm vi kiểm toán của đơn vị; chủ trì kiểm toán các ch−ơng tr×nh môc tiªu quèc gia vµ c¸c kho¶n vay nî, viÖn trî ChÝnh phñ thuéc ph¹m vi kiểm toán của đơn vị. 6. KTNN chuyên ngành VI là đơn vị KTNN chuyên ngành thuộc KTNN có chức năng giúp Tổng KTNN kiểm toán, xác nhận tính đúng đắn, hợp pháp của b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c DNNN do Thñ t−íng ChÝnh phñ thµnh lËp vµ c¸c DNNN do c¸c bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan khác ở trung −ơng là đại diện chủ sở hữu vốn tại doanh nghiệp (trừ các DNNN trong lÜnh vùc tµi chÝnh, tÝn dông, b¶o hiÓm, dÞch vô t− vÊn tµi chÝnh – kÕ to¸n kiÓm to¸n). 7. KTNN chuyên ngành VII là đơn vị KTNN chuyên ngành thuộc KTNN có chức năng giúp Tổng KTNN kiểm toán, xác nhận tính đúng đắn, hợp pháp của b¸o c¸o quyÕt to¸n ng©n s¸ch, b¸o c¸o tµi chÝnh cña Ng©n hµng Nhµ n−íc, c¸c quü tµi chÝnh tËp trung cña Nhµ n−íc, c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông, c¸c DNNN.

(101) 102. hoạt động trong lĩnh vực tài chính, tín dụng, bảo hiểm, dịch vụ t− vấn tài chính – kÕ to¸n - kiÓm to¸n. C. Chức năng, nhiệm vụ của các đơn vị KTNN khu vực VÒ c¬ b¶n gi÷ nguyªn chøc n¨ng, nhiÖm vô c¸c KTNN khu vùc nh− theo quy định tại Nghị định số 93/2003/NĐ-CP, chỉ tăng về số l−ợng. D. Chức năng, nhiệm vụ của các đơn vị sự nghiệp Về cơ bản giữ nguyên nh− chức năng, nhiệm vụ theo quy định tại Nghị định sè 93/2003/N§-CP. 2.3 Cơ chế hoạt động của KTNN Việt ViÖt Nam 2.3.1 Các quy định của pháp luật về hoạt động của KTNN. Nền tảng pháp lý cho hoạt động ban đầu của KTNN là Nghị định 70/Chính phñ ngµy 11/17/1994 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc thµnh lËp c¬ quan KTNN, QuyÕt định số 61/TTg ngày 24/1/1995 của Thủ t−ớng Chính phủ về việc ban hành điều lệ tổ chức và hoạt động của KTNN, đến năm 2003 Chính phủ ban hành Nghị định số 93/2003/NĐ-CP ngày 13/8/2003, KTNN đ−ợc xác định là cơ quan thuộc Chính phủ có chức năng kiểm toán, xác nhận tính đúng đắn, hợp pháp của báo c¸o NSNN c¸c cÊp vµ b¸o c¸o tæng quyÕt to¸n NSNN; b¸o c¸o quyÕt to¸n, b¸o cáo tài chính của các cơ quan, đơn vị, tổ chức có sử dụng NSNN; kiểm toán tính tu©n thñ ph¸p luËt, tÝnh kinh tÕ trong viÖc qu¶n lý, sö dông NSNN vµ tµi s¶n nhµ n−íc theo kÕ ho¹ch kiÓm to¸n hµng n¨m ®−îc Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt vµ các nhiệm vụ đột xuất do Thủ t−ớng Chính phủ giao hoặc cơ quan có thẩm quyền yªu cÇu. LuËt KTNN chÝnh thøc cã hiÖu lùc thi hµnh kÓ tõ ngµy 01/01/2006, quy định KTNN là cơ quan chuyên môn về kiểm tra tài chính nhà n−ớc, do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; thực hiện chức năng kiểm toán báo cáo tài chính, kiểm toán tuân thủ và kiểm toán hoạt động đối với mọi cơ quan, đơn vị có sử dụng NSNN, tiền và tài sản nhà n−ớc. Ngoài ra trong Luật Ngân sách sửa đổi năm 2002 cũng có một số điều quy định về nhiệm vụ, chức năng và quyền hạn của KTNN, đặc biệt trong việc thẩm định dự toán và báo cáo tổng quyết toán ngân sách của Chính phủ trình ra Quốc.

(102) 103. hội, tại Điều 67 quy định: “1. Quốc hội phê chuẩn quyết toán NSNN chậm nhất 18 tháng, Hội đồng nhân dân cấp tỉnh phê chuẩn quyết toán ngân sách địa ph−ơng chậm nhất 12 tháng sau khi năm ngân sách kết thúc; Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quy định thời hạn phê chuẩn quyết toán ngân sách của Hội đồng nhân dân cấp d−íi nh−ng chËm nhÊt kh«ng qu¸ 6 th¸ng sau khi n¨m ng©n s¸ch kÕt thóc. 2. Trong tr−ờng hợp quyết toán ngân sách ch−a đ−ợc Quốc hội, Hội đồng nh©n d©n phª chuÈn th× ChÝnh phñ, uû ban nh©n d©n trong ph¹m vi nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña m×nh vµ c¬ quan KTNN ®G kiÓm to¸n ph¶i tiÕp tôc lµm râ nh÷ng vấn đề Quốc hội, Hội đồng nhân dân yêu cầu để trình Quốc hội, Hội đồng nhân dân vào thời gian do Quốc hội, Hội đồng nhân dân quyết định". Luật Ngân hàng Nhà n−ớc cũng quy định: báo cáo tài chính của Ngân hàng Nhà n−ớc hàng năm phải đ−ợc KTNN kiểm toán và xác nhận. Qua đó có thể nhận thấy khối l−ợng công việc đòi hỏi KTNN phải triển khai trong một năm rất lớn, về mặt nhân lực và khả năng hiện nay của cơ quan KTNN chỉ đáp ứng đ−ợc kho¶ng 50% khèi l−îng c«ng viÖc. 2.3.2 2.3.2 Các quy định do KTNN ban hành. 2.3.2.1 X©y dùng kÕ ho¹ch kiÓm to¸n hµng n¨m. Từ khi KTNN đ−ợc thành lập theo Nghị định 70/CP ngày 11/7/1994 của Chính phủ và sau này Chính phủ sửa đổi và ban hành Nghị định 93/2003/NĐ CP ngày 13/8/2003 đều xác định KTNN là cơ quan thuộc Chính phủ. Do đó trong viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña m×nh, hµng n¨m KTNN ph¶i x©y dùng ch−¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch kiÓm to¸n hµng n¨m tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyệt và tổ chức thực hiện ch−ơng trình, kế hoạch đó. Hiện nay theo quy định của Luật KTNN, Tổng KTNN đ−ợc quyền quyết định kế hoạch kiểm toán hàng n¨m vµ b¸o c¸o víi Quèc héi, ChÝnh phñ tr−íc khi thùc hiÖn; tæ chøc thùc hiÖn kÕ ho¹ch kiÓm to¸n hµng n¨m vµ thùc hiÖn nhiÖm vô kiÓm to¸n theo yªu cÇu cña Quèc héi, Uû ban th−êng vô Quèc héi, ChÝnh phñ, Thñ t−íng ChÝnh phñ; xem xét, quyết định việc kiểm toán khi Th−ờng trực Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng cã yªu cÇu. §Ó thùc hiÖn ®−îc nhiÖm vô nµy, th«ng th−êng vµo gi÷a n¨m kiÓm to¸n, Tæng KTNN ph¶i ban hµnh mét.

(103) 104. v¨n b¶n h−íng dÉn môc tiªu kiÓm to¸n cho n¨m sau vµ h−íng dÉn c¸c KiÓm to¸n chuyên ngành, Kiểm toán khu vực xây dựng kế hoạch kiểm toán cho năm để trình Tổng KTNN xem xét. Đến hết tháng 9 hàng năm, các đơn vị Kiểm toán chuyªn ngµnh vµ KiÓm to¸n khu vùc ph¶i göi vÒ Tæng kiÓm to¸n dù th¶o c¸c kÕ hoạch kiểm toán cho năm sau của đơn vị mình. Các dự thảo kế hoạch này bao gåm c¸c th«ng tin sau: Các mục tiêu kiểm toán cụ thể thuộc lĩnh vực mà đơn vị mình đ−ợc phân c«ng dùa trªn c¸c h−íng dÉn trong môc tiªu tæng thÓ mµ Tæng KTNN ®? ban hµnh. Số l−ợng các đơn vị, đối t−ợng kiểm toán dự kiến tiến hành đ−ợc kiểm toán , bao gồm các thông tin chi tiết về các đối t−ợng này nh−: gồm bao nhiêu đơn vị hạch toán độc lập, đơn vị hạch toán phụ thuộc; các chỉ tiêu chính phản ánh quy mô tài chính và hoạt động của năm dự kiến đ−ợc kiểm toán; số l−ợng các đơn vị đầu mối dự kiến phải kiểm toán cùng với tỷ lệ về các chỉ tiêu phản ánh quy m« so víi tæng thÓ. Sè l−îng c¸c KTV tham gia, dù kiÕn c¸c tr−ëng ®oµn kiÓm to¸n sao cho phù hợp với lực l−ợng KTV và l?nh đạo hiện có. Dự kiến thời gian kiểm toán gåm thêi ®iÓm triÓn khai, thêi gian thùc hiÖn, kÕt thóc lËp vµ ph¸t hµnh B¸o c¸o kiÓm to¸n. C¸c thêi ®iÓm kiÓm to¸n nµy ph¶i phï hîp víi kÕ ho¹ch c«ng t¸c hµng n¨m theo h−íng dÉn. Kinh phÝ dù kiÕn cho c¸c cuéc kiÓm to¸n; dù kiÕn viÖc ®i l¹i gi÷a c¸c vùng mà đơn vị kiểm toán có trụ sở, dự kiến các ph−ơng tiện vật chất cần thiết cho c¸c cuéc kiÓm to¸n. Dùa trªn c¸c th«ng tin do c¸c KiÓm to¸n chuyªn ngµnh vµ KiÓm to¸n khu vùc göi vÒ, KTNN tæ chøc c¸c cuéc häp xÐt duyÖt kÕ ho¹ch thµnh phÇn bao gåm cả các đơn vị tham m−u giúp việc để tham gia ý kiến để chỉnh sửa và điều chỉnh kế hoạch cho phù hợp với các điều kiện dự kiến. Trên cơ sở đó sẽ tổng hợp toàn ngµnh vÒ kÕ ho¹ch kiÓm to¸n n¨m sau vµ tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt. 2.3.2.2 X©y dùng vµ thùc hiÖn quy tr×nh, chuÈn mùc kiÓm to¸n. Tõ khi KTNN ®−îc thµnh lËp n¨m 1994, do kh«ng cã tæ chøc tiÒn lÖ nªn hoạt động của KTNN dựa trên các quy định hiện hành của Nhà n−ớc và tham kh¶o hÖ thèng c¸c chuÈn mùc cña Tæ chøc quèc tÕ c¸c c¬ quan kiÓm to¸n cao.

(104) 105. (INTOSAI), c¸c chuÈn mùc cña Liªn ®oµn kÕ to¸n quèc tÕ (IFAC). Do kh«ng cã c¸c chuÈn mùc vµ quy tr×nh cô thÓ nªn c¸c cuéc kiÓm to¸n cña KTNN ®−îc thùc hiÖn dùa trªn kinh nghiÖm vÒ kiÓm tra c«ng t¸c kÕ to¸n vµ thanh tra lµ chñ yÕu. MÆt thuËn lîi lµ do c¸c c¸n bé, KTV ®−îc xÐt tuyÓn chñ yÕu lµ ®? cã kinh nghiÖm vÒ c«ng t¸c kiÓm tra, thanh tra thuéc nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ. ChÝnh v× dùa trªn kinh nghiÖm nªn c¸c cuéc kiÓm to¸n kh«ng cã c¸c b−íc ®i vµ tr×nh tù thèng nhÊt; nhiÒu KTV lóng tóng trong nghiÖp vô kiÓm tra; c¸c kÕt qu¶ kiÓm tra ®−îc thÓ hiÖn d−íi nhiÒu d¹ng mÉu biÓu, nhËn xÐt vµ kÕt luận khác nhau; làm cho chất l−ợng và hiệu quả của hoạt động kiểm toán rất hạn chế và không ổn định. Từ đó nảy sinh vấn đề kết luận và kiến nghị của KTNN đôi khi ch−a chính xác; chứa đựng nhiều sai sót và rủi ro, mặt khác thiếu cơ sở pháp lý để kiểm tra soát xét chất l−ợng kiểm toán, kiểm soát đạo đức hành nghề cña KTV. KTNN ®? triÓn khai nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu nh»m vËn dông c¸c kinh nghiÖm cña c¸c n−íc vµ c¸c khuyÕn c¸o cña c¸c tæ chøc INTOSAI vµ ASOSAI vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña n−íc ta nh»m x©y dùng b−íc ®Çu hÖ thèng chuÈn mùc KTNN và các quy trình kiểm toán h−ớng dẫn các hoạt động phù hợp với thông lệ quốc tế và phù hợp với trình độ phát triển của đội ngũ KTV trong n−ớc – những ng−ời ch−a đ−ợc đào tạo cơ bản, cũng nh− ch−a phù hợp với sự phát triển của các đối t−ợng kiểm toán. Năm 1999 Tổng KTNN ra Quyết định số 03/1999/QĐ - KTNN ngày 6/10/1999 ban hµnh quy tr×nh chung cña KTNN, dùa trªn quy tr×nh kiÓm to¸n nµy, KTNN so¹n th¶o vµ ban hµnh c¸c quy tr×nh kiÓm to¸n cho tõng lÜnh vùc hoạt động nh− quy trình kiểm toán ngân sách, quy trình kiểm toán doanh nghiệp, quy tr×nh kiÓm to¸n ®Çu t− x©y dùng. B−íc ®Çu c¸c quy tr×nh nµy lµm c¬ së cho viÖc tæ chøc c¸c ®oµn kiÓm to¸n mét c¸ch thèng nhÊt. KTNN ®? hoµn thiÖn vµ ban hµnh ®−îc mét hÖ thèng c¸c ChuÈn mùc theo quy định số 06/1999/QĐ - KTNN ngày 24/12/1999 gồm 14 chuẩn mực và chia lµm 3 nhãm chÝnh vµ ®−îc biªn so¹n thµnh 4 ch−¬ng..

(105) 106. Ch−ơng I: những quy định chung, nêu nên các quan điểm, yêu cầu xây dùng chuÈn mùc, c¸c nguyªn t¾c vµ néi dung c¬ b¶n cña hÖ thèng chuÈn mùc, ph¹m vi ¸p dông c¸c chuÈn mùc nµy. Ch−ơng II: nhóm các chuẩn mực chung, nêu lên 3 chuẩn mực về tính độc lập khách quan, khả năng trình độ và tính thận trọng , bảo mật. Ch−ơng III: nhóm chuẩn mực thực hành gồm 10 chuẩn mực quy định về việc lập kế hoạch một cuộc kiểm toán, đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ, thu thập bằng chứng kiểm toán, đánh giá trọng yếu và rủi ro kiểm toán, chọn mẫu . .. Ch−ơng IV: chuẩn mực về Báo cáo kiểm toán, quy định cụ thể nội dung, các yÕu tè c¬ b¶n cña mét b¸o c¸o cña KTNN, ®−a ra c¸c d¹ng nhËn xÐt vµ kÕt luËn. 2.3.2.3 Quy định kiểm tra soát xét chất l−ợng kiểm toán Từ khi thành lập và đi vào hoạt động, để công tác kiểm toán đi vào nề nếp vµ c¸c B¸o c¸o kiÓm to¸n cã chÊt l−îng, KTNN ®? chó träng thµnh lËp bé m¸y kiểm tra soát xét chất l−ợng kiểm toán và ban hành các quy định cụ thể nhằm ®−a c«ng t¸c gi¸m s¸t chÊt l−îng ®i vµo nÒ nÕp nh− lµ mét thñ tôc b¾t buéc trong quy trình KTNN. Một số yếu tố cấu thành nên hoạt động kiểm soát chất l−ợng kiÓm to¸n lµ: Các cấp độ kiểm soát: hiện nay KTNN đang duy trì 4 cấp độ kiểm soát cơ bản từ thấp nên đến cao: a. Kiểm soát của các đoàn kiểm toán: ở cập độ này mỗi đoàn kiểm toán đều có các quy định kiểm soát rất chặt chẽ từ cấp thấp nhất là tổ tr−ởng tổ kiểm toán chịu trách nhiệm kiểm soát chất l−ợng kiểm toán trong từng tổ kiểm toán, đảm bảo rằng các KTV phải tuân thủ đúng các quy trình, chuẩn mực kiểm toán khi tiÕn hµnh c¸c ph−¬ng ph¸p kiÓm to¸n, thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n vµ ®−a ra các nhận xét, đánh giá, kết luận. ở cấp đoàn kiểm toán càng phải th−ờng xuyên kiểm tra giám sát các tổ kiểm toán và tổng hợp lập Báo cáo kiểm toán theo đúng các quy định trong quy trình lập tổng hợp kết quả kiểm toán, đảm bảo Báo cáo kiểm toán có chất l−ợng tr−ớc khi trình ra cấp cao hơn để thông qua..

(106) 107. b. KiÓm so¸t cña c¸c kiÓm to¸n chuyªn ngµnh vµ kiÓm to¸n khu vùc, ®©y lµ cÊp kiÓm so¸t cao h¬n sau khi c¸c ®oµn kiÓm to¸n göi b¸o c¸o kiÓm to¸n dù th¶o ph¶i ®−îc xem xÐt kiÓm tra l¹i toµn bé hå s¬, b»ng chøng kiÓm to¸n, c¸c dÉn liệu kế toán, đảm bảo rằng dự thảo đ? đ−ợc lập theo đúng chuẩn mực, các đoàn kiểm tra đ? tuân thủ đúng các trình tự, quy chế làm việc , . . tr−ớc khi trình các bộ phận tham m−u của KTNN thẩm định lần cuối Báo cáo kiểm toán phải đ−ợc các bộ phận chuyên môn và l?nh đạo tham gia chỉnh sửa các Báo cáo kiểm toán mét c¸ch cô thÓ. c. KiÓm so¸t cña c¸c vô tham m−u do Vô Tæng hîp gi÷ vai trß chñ tr×, ®©y là b−ớc giám định, kiểm tra mang tính chuyên môn, độc lập khách quan với các đơn vị Kiểm toán chuyên ngành và kiểm toán khu vực tr−ớc khi trình ra cuộc họp thông qua dự thảo lần cuối cùng do l?nh đạo KTNN chủ trì. Các quy định cụ thể cho b−íc kiÓm tra nay ®? ®−îc ban hµnh t¹o thuËn lîi cho viÖc phèi hîp gi÷a c¸c kiÓm to¸n chuyªn ngµnh vµ KTNN khu vùc víi c¸c cô tham m−u . d. Kiểm soát của l?nh đạo KTNN do Tổng KTNN hoặc phó Tổng KTNN ®−îc uû quyÒn trùc tiÕp kiÓm tra , so¸t xÐt vµ chñ tr× cuéc häp víi c¸c bé phËn tham m−u của KTNN để tham gia đóng góp ý kiến lần cuối cùng và kết luận để chÝnh thøc hoµn thiÖn B¸o c¸o kiÓm to¸n tr−íc khi ph¸t hµnh. KTNN ®? ban hµnh chuÈn mùc kiÓm to¸n sè 10 vÒ kiÓm tra vµ so¸t xÐt chÊt l−ợng kiểm toán, trong đó quy định rất cụ thể về các nguyên tắc, yêu cầu đối với việc kiểm tra, soát xét chất l−ợng kiểm toán. Tất cả các quy định trên là căn cứ pháp lý quan trọng cho hoạt động kiểm tra soát xét chất l−ợng kiểm toán. 2.3.2.4 Các quy định khác. KTNN đ? có nhiều đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ và cấp cơ sở làm nền t¶ng cho viÖc ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n quan träng cô thÓ ho¸ c¸c quy chÕ, nhiÖm vô, quy tr×nh kiÓm to¸n. Cïng víi viÖc x©y dùng c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt KTNN cũng rất chú trọng đến việc xây dựng các văn bản nội bộ làm cơ sở cho việc quản lý điều hành hoạt động kiểm toán. Ngoài việc đ? ban hành một số văn b¶n quy ph¹m cã tÝnh chÊt néi bé ngµnh: HÖ thèng chuÈn mùc KTNN, Quy tr×nh.

(107) 108. KTNN, Quy tr×nh kiÓm to¸n NSNN, Quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o quyÕt to¸ndù án đầu t− xây dựng của Nhà n−ớc, Quy trình kiểm toán DNNN, Quy định trình tự lËp vµ xÐt duyÖt b¸o c¸o tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n hµng n¨m vµ n¨m 2000 ban hành Quy chế tổ chức và hoạt động của Đoàn KTNN, ...đến nay, KTNN đ? nghiªn cøu vµ ban hµnh hÖ thèng hå s¬, mÉu biÓu kiÓm to¸n ¸p dông cho tõng lÜnh vùc kiÓm to¸n cô thÓ lµm c¬ së cho viÖc qu¶n lý vµ so¸t xÐt chÊt l−îng kiÓm to¸n. X©y dùng vµ ®−a vµo vËn hµnh quy tr×nh kiÓm tra so¸t xÐt chÊt l−îng kiÓm toán; lập, thẩm định, xét duyệt và thông qua báo cáo kiểm toán, quy trình lập, thẩm định, xét duyệt và phát hành báo cáo tổng hợp kết quả kiểm toán hàng năm cña KTNN; quy chÕ thi tuyÓn xÕp ng¹ch, n©ng ng¹ch kiÓm to¸n viªn vµ quy chÕ quản lý nội bộ. Những văn bản quy phạm đó đ? đặt nền móng cho tổ chức và hoạt động của KTNN từng b−ớc đi vào chính quy, hiện đại. Theo các Nghị quyết cña Quèc héi, KTNN ®? triÓn khai x©y dùng vµ ban hµnh ®−îc thªm mét sè quy định sau : 1) Các quy chế làm việc của KTNN, các đơn vị thuộc và trực thuộc của KTNN theo quy định mới của Luật KTNN. 2) Quy chế tổ chức và hoạt động của đoàn KTNN theo quy định mới của LuËt KTNN. 3) CÈm nang kiÓm to¸n. 4) Tiêu chuẩn, quy chế thi tuyển Kiểm toán viên, đạo đức nghề nghiệp, bổ nhiÖm c¸n bé. 5) HÖ thèng hå s¬, biÓu mÉu b¸o c¸o kiÓm to¸n. 6) C¸c v¨n b¶n kh¸c. Nh− vËy, theo Th«ng b¸o sè 474 /TB-KTNN ngµy 26 th¸ng 7 n¨m 2006 cña KTNN, tæng sè v¨n b¶n do KTNN ban hµnh vµ cßn cã hiÖu lùc lµ 114 v¨n bản là cơ sở cần thiết cho việc tổ chức quản lý hoạt động chung của cơ quan và tổ chức thực hiện các ch−ơng trình kế hoạch kiểm toán cụ thể; làm cơ sở để xác định đ−ợc quyền hạn và trách nhiệm của từng bộ phận trong tổ chức, chủ động trong qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh c«ng viÖc hµng ngµy hoµn thµnh nhiÖm vô ®−îc giao..

(108) 109 2.3.3 Cơ chế hoạt động quản lý kiểm toán. đạo 2.3.3.1 Cơ chế lãnh đạ o. Thực hiện cơ chế l?nh đạo theo chế độ thủ tr−ởng, ng−ời đứng đầu mỗi cấp quản lý chịu trách nhiệm về toàn bộ hoạt động của đơn vị mình. Tổng KTNN đ−ợc quyền thành lập Hội đồng kiểm toán để t− vấn cho Tổng KTNN thẩm định các báo cáo kiểm toán quan trọng hoặc tái thẩm định các báo cáo kiểm toán theo kiến nghị của đơn vị đ−ợc kiểm toán, giúp Tổng KTNN xử lý các kiến nghị về báo cáo kiểm toán. Số thành viên và quy chế làm việc của Hội đồng do Tổng KTNN quyết định. Hội đồng KTNN do một Phó Tổng KTNN làm chủ tịch, Hội đồng KTNN làm việc theo nguyên tắc thảo luận tập thể, biểu quyết theo đa số, ý kiÕn thiÓu sè ®−îc b¶o l−u vµ b¸o c¸o Tæng KTNN. ë cÊp Vô vµ cÊp phßng không thành lập Hội đồng kiểm toán, việc tham gia vào báo cáo kiểm toán theo tr×nh tù kiÓm tra vµ kiÓm so¸t cña c¸c vô tham m−u cña KTNN, qu¸ tr×nh th«ng qua và quyết định kế hoạch kiểm toán và báo cáo kiểm toán đều do Tổng KTNN chñ tr× víi sù tham gia cña c¸c bé phËn tham m−u. M« h×nh nµy cã mét sè −u ®iÓm lµ: Các quyết sách của ng−ời đứng đầu đ−ợc quán triệt trực tiếp đến cấp d−ới theo đúng chủ tr−ơng và phù hợp mục tiêu phát triển chung. Ng−ời l?nh đạo có điều kiện cọ sát trực tiếp với công việc của cấp d−ới nên hiểu rõ về các vấn đề nảy sinh trong quản lý và điều hành hoạt động của bộ m¸y nªn cã sù ®iÒu chØnh kÞp thêi. Tuy nhiªn m« h×nh nµy còng cã nh−îc ®iÓm lµ: o Khi khối l−ợng công việc nhiều, ng−ời l?nh đạo không có điều kiện quán xuyÕn hÕt ®−îc sÏ t¹o ra sù ïn t¾c c«ng viÖc; v−íng vµo t×nh tr¹ng xö lý sù vô hàng ngày, thiếu thời gian xử lý các vấn đề ở tầm vĩ mô. o Khó khăn trong việc phát huy đ−ợc tính tự chủ và năng động của cấp d−ới trong điều hành công việc, đặc biệt trong điều kiện địa bàn công tác của KTNN tr¶i dµi trªn c¶ n−íc..

(109) 110 2.3.3.2 Ph©n c«ng, ph©n cÊp trong tæ chøc qu¶n lý kiÓm to¸n. 1. C¸c cÊp qu¶n lý cña KTNN Thông qua mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động hiện nay có thể chia bộ m¸y qu¶n lý nãi chung thµnh 3 cÊp: CÊp thø nhÊt lµ cÊp Tæng KTNN, cÊp nµy cã Tæng KTNN vµ c¸c phã Tæng KTNN lµm nhiÖm vô gióp viÖc cho Tæng KTNN. Cấp thứ 2 là cấp Vụ, ng−ời l?nh đạo là Vụ tr−ởng, Kiểm toán tr−ởng và các Phã KiÓm to¸n tr−ëng lµm nhiÖm vô gióp viÖc thuéc c¸c vô tham m−u chøc n¨ng, c¸c KTNN chuyªn ngµnh, khu vùc. CÊp thø 3 lµ cÊp Phßng, gåm cã c¸c Tr−ëng phßng vµ c¸c Phã phßng lµm nhiệm vụ giúp việc cho Tr−ởng phòng. Tại mỗi cấp có các quy định cụ thể về quyền hạn, nhiệm vụ của mỗi cấp, mỗi ng−ời trong hoạt động quản lý th−ờng ngày; sự phối hợp giữa việc giao nhiệm vụ, triển khai thực hiện, trao đổi và phản hồi ý kiến, báo cáo kết quả. Tất cả các hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ và chế độ thủ tr−ởng; Thủ tr−ởng bộ phận nào chịu trách nhiệm toàn bộ về hoạt động của bộ phận đó, Tổng KTNN chịu trách nhiệm cuối cùng về toàn bộ hoạt động của KTNN. 2. Ph©n c«ng, ph©n cÊp gi÷a c¸c cÊp qu¶n lý HiÖn nay m« h×nh tæ chøc bé m¸y hÖ thèng KTNN thÓ hiÖn c¸c quan hÖ quản lý hoạt động kiểm toán từ Tổng KTNN đến các bộ phận tham m−u và các kiÓm to¸n chuyªn ngµnh, kiÓm to¸n khu vùc th−êng theo m« h×nh hai cÊp (xem sơ đồ 2.4) Theo m« h×nh nµy hÖ thèng qu¶n lý chuyªn m«n trùc tuyÕn sÏ gåm hai cÊp lµ: KTNN (Tæng KTNN) vµ c¸c kiÓm to¸n chuyªn ngµnh, kiÓm to¸n khu vùc (c¸c KiÓm to¸n tr−ëng); C¸c phßng kiÓm to¸n thuéc KTCN, KTKV cïng víi c¸c phßng, bé phËn tham m−u sÏ h×nh thµnh c¸c bé phËn tham m−u cho KiÓm to¸n tr−ëng (tham m−u chøc n¨ng vµ tham m−u trùc tuyÕn). KiÓm to¸n tr−ëng tËp trung mäi tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n qu¶n lý kiÓm to¸n trong lÜnh vùc ®−îc Tæng KTNN giao. Trong ®iÒu kiÖn bé m¸y tæ chøc cña KTNN cßn nhá vµ sè l−îng c¸c.

(110) 111. cuéc kiÓm to¸n kh«ng nhiÒu th× m« h×nh nµy tá ra cã hiÖu qu¶ do sè cÊp trong quản lý hoạt động kiểm toán ít, quyết định quản lý đ−ợc truyền đạt nhanh, chính x¸c; ph¸t huy ®−îc c¸c ý kiÕn tham m−u cña c¸c bé phËn chøc n¨ng trong viÖc thẩm định và kiểm tra, kiểm soát báo cáo kiểm toán. Qu¸ tr×nh ph©n c«ng thùc hiÖn nhiÖm vô hµng n¨m trong néi bé c¬ quan KTNN th−êng diÔn ra theo hai lo¹i: • Gi÷a c¸c bé phËn qu¶n lý thuéc c¸c cÊp kh¸c nhau. • Gi÷a c¸c bé phËn qu¶n lý cïng cÊp. ë ®©y chóng ta tËp trung ®i s©u ph©n tÝch mét sè lo¹i mèi quan hÖ sau: Mét lµ gi÷a kiÓm to¸n chuyªn ngµnh vµ khu vùc Theo quy định hiện hành thì các kiểm toán chuyên ngành đ−ợc giao nhiệm vụ kiểm toán các đơn vị, cơ quan, tổ chức do Trung −ơng quản lý: kiểm toán khu vực thực hiện kiểm toán các đối t−ợng trên nh−ng do địa ph−ơng quản lý. Sự ph©n c«ng nµy phï hîp víi sù ph©n cÊp vÒ qu¶n lý kinh tÕ vµ ng©n s¸ch hiÖn nay. Trong thực tế khi hoạt động kiểm toán chuyên ngành vẫn phải thực hiện thêm nhiệm vụ kiểm toán một số cơ quan địa ph−ơng do kiểm toán khu vực ch−a đủ mạnh về lực l−ợng, trong khi địa bàn các địa ph−ơng rất rộng lớn do vậy để đảm b¶o thùc hiÖn tèt nhiÖm vô ®−îc giao, Tæng KTNN ph¶i ph©n c«ng thªm nhiÖm vô cho kiÓm to¸n chuyªn ngµnh. KiÓm to¸n chuyªn ngµnh cã nhiÖm vô tham gia x©y dùng c¸c quy tr×nh kiÓm to¸n, ph−¬ng ph¸p nghiÖp vô vµ ph−¬ng ph¸p kiÓm to¸n theo c¸c lo¹i h×nh kiểm toán, theo lĩnh vực và đối t−ợng kiểm toán đ? phân công. Các kiểm toán khu vùc cïng víi c¸c kiÓm to¸n chuyªn ngµnh cã tr¸ch nhiÖm tham gia trong viÖc x©y dùng c¸c quy tr×nh vµ ph−¬ng ph¸p kiÓm to¸n. Hai lµ gi÷a c¸c kiÓm to¸n chuyªn ngµnh Hiện nay theo quy định tại Nghị định 93/2003/NĐ-CP ngày 13/8/2003 của Chính phủ, KTNN có 7 kiểm toán chuyên ngành (nh− đ? đề cập ở phần tr−ớc) phân chia các lĩnh vực hoạt động theo 3 nhóm ngành chính là: lĩnh vực các đơn vị thụ h−ởng ngân sách; các đơn vị xây dựng dự án, viện trợ, ch−ơng trình mục.

(111) 112. KTNN (Tæng KTNN). C¸c CQ chuyªn m«n (Tæng KTNN). C¸c KTCN (KTT). C¸c KTKV (KTT). C¸c phßng kiÓm to¸n. Bé phËn hoÆc phßng tæng hîp. V¨n phßng KTNN C¸c phßng kiÓm to¸n. Các hoạt động thực hiện kiểm toán. Bé phËn hoÆc phßng tæng hîp. Phßng thµnh tra néi bé. ...... Quan hÖ qu¶n lý trùc tuyÕn Quan hÖ qu¶n lý tham m−u. Sơ đồ 2.4 : Mô hình 2 cấp trong tổ chức quản lý hoạt động kiểm toán[28].

(112) 113. tiªu quèc gia... c¸c DNNN kh¸c. Sù ph©n c«ng nµy trªn nghÜa tæng thÓ râ rµng, nh−ng thực tế có nhiều nhầm lẫn giữa các lĩnh vực trên, có những đơn vị là DNNN nh−ng lại là đơn vị xây dựng cơ bản hoặc là đơn vị trực thuộc của bộ phËn chi ng©n ng©n s¸ch... Ba lµ gi÷a c¸c KTNN khu vùc Các nhiệm vụ đ−ợc phân công là giống nhau, chỉ khác nhau là địa bàn kiểm to¸n kh¸c nhau, tuú thuéc vµo n¨ng lùc cña tõng kiÓm to¸n khu vùc. Bèn lµ gi÷a c¸c bé phËn tham m−u, gióp viÖc Mỗi đơn vị thuộc các bộ phận này đ−ợc giao những nhiệm vụ khác nhau theo c¸c v¨n b¶n ph©n c«ng nhiÖm vô râ rµng: tõ c¸c nhiÖm vô nh− chuÈn bÞ vÒ ch−ơng trình hoạch kiểm toán năm sau, thẩm định các kế hoạch kiểm toán hay báo cáo kiểm toán, chuẩn bị các văn bản quy định trong nội bộ ngành, chuẩn bị c¸c ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt cho c¸c ®oµn kiÓm to¸n... N¨m lµ gi÷a c¸c phßng trong cïng cÊp qu¶n lý Tại các kiểm toán chuyên ngành, kiểm toán khu vực cũng nh− là các đơn vị tham m−u đều có chia nhân lực và nhiệm vụ theo các phòng khác nhau mang tính chuyên môn hoá sâu hơn. sự phân định nhiệm vụ có khác nhau về phạm vi, khối l−îng c«ng viÖc. VÝ dô: nh− mét phßng kiÓm to¸n t¹i kiÓm to¸n khu vùc cã ph¹m vi kiÓm to¸n nh− mét kiÓm to¸n chuyªn ngµnh nh−ng nhá h¬n 2.3.4 Cơ chế hoạt động tổ chức thực hiện kiểm toán. 2.3.4.1 2.3.4. 1 Tổ chức và hoạt động của các đoàn kiểm toán hiện nay. Các đoàn kiểm toán hiện nay đ−ợc thành lập theo quyết định của Tổng KTNN theo đề nghị của kiểm toán tr−ởng các kiểm toán chuyên ngành và khu vùc, trong mét ®oµn kiÓm to¸n cã thÓ cã hai cÊp qu¶n lý tuú thuéc vµo quy m« vµ ph¹m vi cña tõng ®oµn kiÓm to¸n: a. §oµn kiÓm to¸n: khi tiÕn hµnh thùc hiÖn mét nhiÖm vô kiÓm to¸n cô thÓ nào đó đều phải thành lập các đoàn kiểm toán và đ−ợc Tổng KTNN phê duyệt. ®oµn kiÓm to¸n gåm nhiÒu KTV vµ ®−îc chia thµnh nhiÒu tæ kiÓm to¸n kh¸c nhau, cã tr−ëng ®oµn vµ phã tr−ëng ®oµn, c¸c tæ tr−ëng c¸c tæ. Theo thùc tÕ hiÖn.

(113) 114. nay, một đoàn kiểm toán có thể gồm nhân sự của nhiều phòng trong một đơn vị kiểm toán chuyên ngành hoặc kiểm toán khu vực, đôi khi một đoàn kiểm toán có thể gồm cả nhân sự của nhiều đơn vị khác nhau đ−ợc bổ sung để thực hiện một nhiệm vụ quan trọng và rộng lớn nào đó. b. Tæ kiÓm to¸n: lµ mét bé phËn cña ®oµn kiÓm to¸n, thùc hiÖn nhiÖm vô kiÓm toán độc lập tại một đối t−ợng kiểm toán nào đó thuộc phạm vi kiểm toán của một ®oµn ®? ®−îc ph©n c«ng. Bao gåm mét tæ tr−ëng vµ mét sè KTV, nhiÖm vô cña tæ tr−ëng hiÖn nay chñ yÕu lµ qu¶n lý hµnh chÝnh vÒ nh©n sù trong tæ, kh«ng ®−îc phân công chỉ đạo về nghiệp vụ, nhiệm vụ này do đoàn chịu trách nhiệm Th«ng th−êng ®oµn kiÓm to¸n ®−îc tæ chøc theo m« h×nh qu¶n lý trùc tuyÕn víi hai lo¹i sau: • M« h×nh tæ chøc qu¶n lý mét cÊp: theo m« h×nh nµy ®oµn kiÓm to¸n gåm cã tr−ëng ®oµn, phã tr−ëng ®oµn vµ c¸c kiÓm to¸n viªn. Tr−ëng ®oµn trùc tiÕp quản lý chỉ đạo điều hành toàn bộ hoạt động của đoàn kiểm toán đến từng kiểm toán viên. Mô hình này th−ờng đ−ợc áp dụng đối với các đoàn kiểm toán tại các đơn vị có quy mô nhỏ, ít thành viên và có phạm vi hẹp. Ví dụ nh− các đoàn kiểm to¸n t¹i c¸c nhµ m¸y ®−êng trong nh÷ng n¨m qua do KTNN tiÕn hµnh. • Mô hình tổ chức quản lý hai cấp: theo mô hình này hoạt động của đoàn kiÓm to¸n chia thµnh 2 cÊp qu¶n lý: cÊp ®oµn kiÓm to¸n cã tr−ëng ®oµn vµ c¸c phã tr−ëng ®oµn kiÓm to¸n lµm nhiÖm vô gióp viÖc cho Tr−ëng ®oµn; cÊp d−íi lµ các tổ kiểm toán trực tiếp thực hiện công việc kiểm toán tại từng đơn vị cụ thể. Tæ kiÓm to¸n gåm cã tæ tr−ëng tæ kiÓm to¸n vµ c¸c KTV, th«ng th−êng tõ 2 - 4 ng−êi. Trong h×nh thøc nµy, tr−ëng ®oµn kiÓm to¸n trùc tiÕp ®iÒu hµnh c¸c tæ kiÓm to¸n th«ng qua c¸c tæ tr−ëng, tæ tr−ëng tæ kiÓm to¸n chÞu tr¸ch nhiÖm ®iÒu hành các KTV trong tổ để thực hiện công việc kiểm toán. Ví dụ nh− các đoàn kiÓm to¸n t¹i c¸c Tæng c«ng ty 91 hay 90, hay c¸c ®oµn kiÓm to¸n NSNN t¹i c¸c Bé, NSNN tØnh,… ®©y lµ m« h×nh ®−îc ¸p dông phæ biÕn trong thêi gian qua. 2.3.4.2 2.3.4.2 Ph©n c«ng, ph©n cÊp trong tæ chøc thùc hiÖn kiÓm to¸n. Để hoạt động của các đoàn, tổ kiểm toán khi thực hiện nhiệm vụ đáp ứng.

(114) 115. đ−ợc các mục tiêu đề ra cần phải làm tốt việc phân công và phân cấp trong đoàn kiÓm to¸n, cô thÓ: a. ViÖc ph©n c«ng trong mét ®oµn kiÓm to¸n chÝnh lµ ph©n c«ng chøc n¨ng, nhiệm vụ giữa các tổ kiểm toán hoặc giữa các KTV trong đoàn kiểm toán đó, đồng thời phải đáp ứng đ−ợc các yêu cầu sau: Do đặc thù của đối t−ợng kiểm toán có phạm vi hoạt động rộng, trải dài trên cả n−ớc, một Tổng Công ty hay một Bộ, ngành có nhiều lĩnh vực hoạt động khác nhau, nhiều đơn vị thành viên, giữa các đơn vị trong cùng một Tổng Công ty có sự hoạt động độc lập t−ơng đối với nhau do đó khi phân công nhiệm vụ cho các tổ kiểm toán phải đảm bảo nguyên tắc độc lập t−ơng đối giữa các tổ kiểm toán và giữa các KTV trên cơ sở xác định rõ phạm vi công việc, nhiệm vụ phù hîp víi ph−¬ng ph¸p chuyªn m«n riªng. Hoạt động kinh doanh của các DNNN rất phức tạp theo đòi hỏi của thị tr−ờng, mỗi đơn vị có mức độ phức tạp riêng rất khác nhau, mặt khác có những Tổng Công ty hoặc tại một Công ty có nhiều đơn vị nhỏ hơn hoạt động trên các lĩnh vực nh− sản xuất, kinh doanh th−ơng mại, đơn vị sự nghiệp,… do đó khi ph©n c«ng c¸c tæ tr−ëng tæ kiÓm to¸n vµ c«ng viÖc cho c¸c KTV ph¶i phï hîp víi trình độ và sở tr−ờng riêng của từng các nhân, nhằm hoàn thành đầy đủ nhất các nội dung kiểm toán và mục tiêu đề ra cho một cuộc kiểm toán. ViÖc ph©n c«ng ph¶i t¹o ra sù phèi hîp chÆt chÏ vµ nhÞp nhµng gi÷a c¸c tæ kiÓm to¸n vµ c¸c KTV v× môc tiªu chung cña c¶ ®oµn kiÓm to¸n kÓ c¶ trong tr−êng hîp cÇn ®iÒu chØnh ph¹m vi vµ néi dung kiÓm to¸n cho phï hîp víi thùc tiÔn ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n kh¸c víi kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ban ®Çu. b. ViÖc ph©n cÊp trong mét cuéc kiÓm to¸n chÝnh lµ sù ph©n cÊp tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n gi÷a c¸c cÊp trong ®oµn kiÓm to¸n lµ tr−ëng ®oµn kiÓm to¸n víi Tæ tr−ëng tæ kiÓm to¸n vµ gi÷a tæ tr−ëng tæ kiÓm to¸n víi c¸c nhãm tr−ëng hoÆc c¸c KTV. QuyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña tr−ëng ®oµn kiÓm to¸n, tæ tr−ëng tổ kiểm toán và KTV đ? đ−ợc quy định rõ trong Luật KTNN, tuy nhiên khi thực hiện cần đáp ứng những yêu cầu sau:.

(115) 116. Do địa bàn hoạt động của nhiều đơn vị đ−ợc kiểm toán rất rộng, thời gian kiÓm to¸n kh«ng dµi do vËy viÖc ph©n cÊp quyÒn h¹n cho c¸c Tæ tr−ëng tæ kiÓm toán phải phát huy đ−ợc tính độc lập và chủ động khi tiến hành kiểm toán tại các đơn vị rất xa nhau. Tuy nhiên phải đảm bảo nguyên tắc tập trung thống nhất trong chỉ đạo và xử lý một cách thông suốt các vấn đề chung của cả đoàn phát sinh trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n. Tr−ëng ®oµn kiÓm to¸n kh«ng thÓ ®i triÓn khai kiểm toán hoặc kết luận tại tất cả các tổ kiểm toán do đó cần lựa chọn các điểm kiểm toán quan trọng để chỉ đạo trực tiếp cho phù hợp với thực tế và yêu cầu công việc đáp ứng một cách tốt nhất mục tiêu chung. T¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c tæ kiÓm to¸n hoÆc c¸c KTV cã thêi gian vµ sù chñ động cần thiết trong việc xử lý các vấn đề theo đúng ph−ơng pháp chuyên môn nghiệp vụ, quy trình và chuẩn mực để hoàn thành tối đa mục tiêu của tổ kiểm toán. Quy 2.3.4.2 Q uy tr×nh kiÓm to¸n chung. Năm 1999 KTNN có quyết định số 03/1999/QĐ - KTNN ngày 6/10/1999 ban hµnh quy tr×nh chung cña KTNN, dùa trªn quy tr×nh kiÓm to¸n nµy, KTNN soạn thảo và ban hành các quy trình kiểm toán cho từng lĩnh vực hoạt động nh− quy tr×nh kiÓm to¸n ng©n s¸ch, quy tr×nh kiÓm to¸n doanh nghiÖp, quy tr×nh kiÓm to¸n ®Çu t− x©y dùng. B−íc ®Çu c¸c quy tr×nh nµy lµm c¬ së cho viÖc tæ chøc c¸c ®oµn kiÓm to¸n mét c¸ch thèng nhÊt. Quy tr×nh kiÓm to¸n ®−îc x©y dùng cho mét cuộc kiểm toán của KTNN, quy định một cuộc kiểm toán có 4 b−ớc bao gồm: a. B−íc 1: chuÈn bÞ kiÓm to¸n, trong b−íc nµy chñ yÕu lµ c¸c KTV ph¶i tiến hành khảo sát và thu thập các thông tin chủ yếu về đối t−ợng kiểm toán; đánh giá về hệ thống kiểm soát nội bộ; xác định trọng yếu và rủi ro kiểm toán; lËp kÕ ho¹ch cho mét cuéc kiÓm to¸n; thµnh lËp ®oµn kiÓm to¸n vµ chuÈn bÞ c¸c điều kiện vật chất; công bố quyết định kiểm toán. b. B−ớc 2: thực hiện kiểm toán, đây là giai đoạn để các KTV trực tiếp tiÕn hµnh kiÓm to¸n, thu thËp c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n lµm c¬ së dÉn hiÖu để lập Báo cáo kiểm toán. áp dụng các thủ tục và ph−ơng pháp kiểm toán thích hợp cho từng điều kiện của cuộc kiểm toán để đủ cơ sở đ−a ra các nhận xét, đánh giá và đ−a ra ý kiến về các vấn đề cần kiểm tra theo đúng.

(116) 117. môc tiªu cña cuéc kiÓm to¸n, phï hîp víi kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ®? ®−îc phª duyÖt víi thêi gian vµ chi phÝ thÊp nhÊt. c. B−íc 3: kÕt thóc vµ lËp B¸o c¸o kiÓm to¸n, ë c¸c nµy c¸c KTV ph¶i tæng hợp lại các bằng chứng, cơ sở dẫn liệu để lập dự thảo Báo cáo kiểm toán, làm các thñ tôc vÒ so¸t xÐt chÊt l−îng; l−u tr÷ vµ ph¸t hµnh B¸o c¸o kiÓm to¸n. d. B−íc 4: kiÓm tra viÖc thùc hiÖn kiÕn nghÞ kiÓm to¸n: §©y lµ b−íc kiÓm toán cuối cùng, có tính đặc thù của Việt Nam nhằm kiểm tra xem các đối t−ợng kiÓm to¸n ®? thùc hiÖn c¸c kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ cña KTNN nh− thÕ nµo. ë nhiÒu n−ớc trên thế giới không có b−ớc này và việc đó là để các cơ quan có chức năng hoÆc Quèc héi th«ng qua chøc n¨ng gi¸m s¸t ChÝnh phñ sÏ kiÓm tra viÖc thùc hiÖn c¸c kiÕn nghÞ cña KTNN ®? ®−a ra. MÆt kh¸c b−íc kiÓm tra nµy còng lµ c¬ hội để xem xét lần cuối về những kiến nghị và kết luận của KTNN đ? phù hợp với thực tế ch−a, có cần bổ sung hoặc sửa đổi kiến nghị đ? đ−a ra hay không. Dùa trªn quy tr×nh KTNN, Tæng KTNN ®? ban hµnh thªm quy tr×nh vÒ lËp vµ xÐt duyÖt B¸o c¸o kiÓm to¸n nh»m cô thÓ ho¸ b−íc 3 cña quy tr×nh chung; quy tr×nh lËp vµ xÐt duyÖt b¸o c¸o tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n hµng n¨m nh»m phôc vô cho viÖc tæng hîp kÕt qu¶ toµn ngµnh vµ c«ng khai B¸o c¸o kiÓm to¸n theo LuËt KTNN võa cã hiÖu lùc. 2.4 2.4. Đánh giá thực trạng mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của KTNN. Hơn m−ời năm là một chặng đ−ờng không dài đối với một tổ chức mới ra đời, công tác tổng kết và đánh giá cần đ−ợc coi trọng nhằm tìm ra những −u điểm để phát huy và những mặt còn yếu kém để rút kinh nghiệm trên con đ−ờng phát triÓn. Ngoµi nh÷ng thµnh tÝch kh«ng thÓ phñ nhËn, tÊt yÕu cßn tån t¹i nh÷ng h¹n chÕ sau: 2.4.1 §¸nh gi¸ vÒ m« h×nh tæ chøc cña cña KTNN. a. VÒ vÞ trÝ, chøc n¨ng vµ quyÒn h¹n cña KTNN qua h¬n m−êi n¨m qua thµnh lËp vµ ph¸t triÓn tõ chç khi míi thµnh lËp, vÞ trÝ cña c¬ quan KTNN trong bộ máy nhà n−ớc ch−a đ−ợc xác định rõ; chức năng mới dừng ở việc: xác nhận tính đúng đắn, hợp pháp của tài liệu và số liệu kế toán, báo cáo quyết toáncủa các.

(117) 118. cơ quan nhà n−ớc, đơn vị sự nghiệp, đơn vị kinh tế Nhà n−ớc và các đoàn thể quÇn chóng, c¸c tæ chøc x? héi sö dông kinh phÝ do NSNN cÊp. Tæ chøc bé m¸y và chức năng, nhiệm vụ đ−ợc nâng lên theo quy định của Nghị định số 93/2003/NĐ-CP ngày 13/8/2003 của Chính phủ, KTNN đ−ợc xác định là cơ quan thuộc Chính phủ có chức năng kiểm tra, xác nhận tính đúng đắn, hợp pháp của b¸o c¸o NSNN c¸c cÊp vµ b¸o c¸o tæng quyÕt to¸n NSNN; b¸o c¸o quyÕt to¸n, báo cáo tài chính của các cơ quan, đơn vị, tổ chức có sử dụng NSNN; kiểm toán tÝnh tu©n thñ ph¸p luËt, tÝnh kinh tÕ trong viÖc qu¶n lý, sö dông NSNN vµ tµi s¶n nhµ n−íc theo kÕ ho¹ch kiÓm to¸n hµng n¨m ®−îc Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyệt và các nhiệm vụ đột xuất do Thủ t−ớng Chính phủ giao hoặc cơ quan có thÈm quyÒn yªu cÇu. T¹i kú häp thø b¶y, Quèc héi kho¸ XI ®? th«ng qua LuËt KTNN và chính thức có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2006, theo đó, KTNN lµ c¬ quan chuyªn m«n vÒ kiÓm tra tµi chÝnh nhµ n−íc, do Quèc héi thµnh lËp, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; thực hiện chức năng: kiểm toán báo cáo tài chính, kiểm toán tuân thủ và kiểm toán hoạt động đối với mọi cơ quan, đơn vị có sử dụng NSNN, tiền và tài sản nhà n−ớc. KTNN là cơ quan chuyên môn do Quốc hội thành lập và hoạt động chỉ tuân theo pháp lý thì mới nâng cao đ−ợc vai trò của Quốc hội và Hội đồng nhân dân trong việc quyết định và giám sát NSNN, ngăn ngừa tham nhũng trong bộ máy nhà n−ớc, kiểm tra tính đúng đắn của Nhà n−ớc, ngăn ngừa l?ng phí thất thoát tiêu cực trong những công trình quan trọng quốc gia do Quốc hội quyết định. Quyền hạn của cơ quan KTNN đ−ợc nâng cao phù hợp với nhiệm vụ đ−ợc giao, đáp ứng đ−ợc vai trò là công cụ m¹nh trong phßng chèng tham nhòng vµ l?ng phÝ. NÕu KTNN thuéc ChÝnh phñ, sÏ cã nh÷ng ®iÓm bÊt lîi: ChÝnh phñ sÏ giao cho KTNN thuéc ChÝnh phñ thÈm định báo cáo quyết toán của Chính phủ. Thực tế nhiều năm qua, KTNN thuộc Chính phủ, khó đảm bảo tính độc lập, khách quan. Đánh giá một cách tổng quát: từ khi thành lập đến nay vị trí của KTNN đ? kh«ng ngõng ®−îc n©ng cao; chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña KTNN tõng b−íc ®−îc më réng, gióp Quèc héi, ChÝnh phñ kiÓm tra, kiÓm s¸t chÆt chÏ h¬n viÖc qu¶n lý,.

(118) 119. sử dụng NSNN và tài sản nhà n−ớc; quy định về vị trí, chức năng của KTNN theo quy định của Luật KTNN vừa qua là phù hợp với tiến trình ra đời và phát triển cña KTNN vµ ngµy cµng phï hîp h¬n víi th«ng lÖ quèc tÕ. KÕt qu¶ kiÓm to¸n ®−îc b¸o c¸o cho ChÝnh phñ, Quèc héi vµ c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn sö dông trong quản lý và điều hành nền kinh tế, điều đó cho thấy KTNN là một công cụ quan träng n»m trong mét hÖ thèng c¸c c¬ quan kiÓm tra, kiÓm so¸t cña Nhµ n−ớc, khẳng định vai trò không thể thiếu đ−ợc trong bộ máy nhà n−ớc pháp quyÒn. b. Về mô hình tổ chức bộ máy cùng với việc nâng cao địa vị pháp lý, bộ m¸y tæ chøc cña KTNN ®−îc tõng b−íc cñng cè vµ ph¸t triÓn theo m« h×nh tæ chøc vµ qu¶n lý tËp trung thèng nhÊt. Víi nhiÖm vô kiÓm to¸n ngµy cµng t¨ng, vấn đề xây dựng và củng cố tổ chức bộ máy của KTNN là một nhiệm vụ hết sức quan träng. Cã thÓ nãi, trong nh÷ng n¨m qua c¬ cÊu tæ chøc cña KTNN th−êng xuyên phát triển và đ−ợc củng cố. Cho đến nay, về cơ bản, cơ cấu tổ chức của KTNN ®? hoµn thiÖn theo h−íng chuyªn m«n ho¸ theo chuyªn ngµnh hoÆc lÜnh vùc; cñng cè vµ t¨ng c−êng n¨ng lùc cho c¸c bé phËn tham m−u; thµnh lËp thªm các KTNN khu vực để từng b−ớc tiến tới hàng năm kiểm toán đ−ợc Báo cáo quyÕt to¸n ng©n s¸ch cña c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng. Tõ chç ban đầu chỉ có 4 đơn vị kiểm toán chuyên ngành và Văn phòng KTNN, đến nay cơ cấu tổ chức của KTNN đ? có 21 đơn vị thuộc và trực thuộc theo quy định theo Nghị quyết 916/NQ-UBTVQH 11 ngày 15/9/2005; trong đó có 06 đơn vị thực hiện chức năng tham m−u, 07 đơn vị kiểm toán chuyên ngành; 05 đơn vị KTNN KV và 03 đơn vị sự nghiệp. Qua hơn m−ời năm hoạt động, có thể khẳng định, bộ máy tổ chức của KTNN tæ chøc theo m« h×nh tËp trung thèng nhÊt lµ hoµn toµn phï hîp víi t×nh hình thực tế của n−ớc ta, đáp ứng đ−ợc những yêu cầu cơ bản của một cơ quan KTNN theo th«ng lÖ quèc tÕ; ViÖc bè trÝ c¸c KTNN khu vùc t¹i c¸c trung t©m kinh tÕ vïng, miÒn lµm nhiÖm vô kiÓm to¸n c¸c tØnh xung quanh lµ phï hîp víi nguyên tắc độc lập và tiết kiệm trong tổ chức và hoạt động; thành lập các đơn vị.

(119) 120. kiểm toán chuyên ngành thực hiện chuyên môn hoá trong hoạt động kiểm toán mang lại hiệu quả cao; thành lập các đơn vị tham m−u chức năng b−ớc đầu giúp cho Tổng KTNN điều hành công việc và quản lý hoạt động kiểm toán một cách hiÖu qu¶. Nh×n chung, tæ chøc bé m¸y cña KTNN hiÖn nay gän nhÑ, ph¸t huy ®−îc t¸c dông. ViÖc cñng cè ph¸t triÓn tæ chøc bé m¸y trong tõng giai ®o¹n lµ cã hiÖu quả, đặc biệt là việc phát triển hệ thống các KTNN KV đ? giúp cho KTNN thực hiÖn tèt h¬n nhiÖm vô kiÓm to¸n b¸o c¸o quyÕt to¸n thu, chi ng©n s¸ch cña c¸c địa ph−ơng trên từng địa bàn khu vực, tiết kiệm đ−ợc chi phí cho việc triển khai nhiệm vụ kiểm toán, góp phần giải quyết đ−ợc một phần khó khăn cho đội ngũ KTV đỡ phải đi công tác xa nhà nhiều ngày, và điều quan trọng hơn là giúp cho KTNN n¾m ®−îc mét c¸ch hÖ thèng vµ s©u s¸t t×nh h×nh lËp, chÊp hµnh dù to¸n và quyết toán NSNN của các địa ph−ơng trên địa bàn các tỉnh , đảm bảo cho c«ng t¸c kiÓm to¸n ®i vµo c¶ chiÒu réng vµ chiÒu s©u, nh»m tiÕn tíi kiÓm to¸n hàng năm đối với tất cả NSNN các tỉnh thành trên cả n−ớc. Đứng đầu KTNN và chịu trách nhiệm về toàn bộ hoạt động của KTNN là Tổng KTNN, thực hiện theo cơ chế l?nh đạo thủ tr−ởng. Bên cạnh Tổng KTNN có Hội đồng Kiểm toán do Tổng KTNN quyết định thành lập t− vấn cho Tổng KTNN những quyết định quan trọng, phức tạp. Việc quy định Hội đồng Kiểm to¸n ph¸t huy ®−îc trÝ tuÖ tËp thÓ cña c¸n bé qu¶n lý, khoa häc vµ chuyªn m«n nghiệp vụ, giúp cho Tổng KTNN trong việc đ−a ra những quyết định đảm bảo chính xác, khách quan. Định chế Hội đồng t− vấn có tác dụng bổ sung hoàn chế độ thủ tr−ởng. Với mô hình nh− vậy là phù hợp với điều kiện thực tiễn của Việt Nam, đảm bảo tính độc lập trong hoạt động của KTNN; đặc biệt, trong điều kiện Luật KTNN quy định về trách nhiệm rất lớn của Tổng KTNN nh− vậy. Tuy nhiên vấn đề này cũng còn một số mặt cần khắc phục đó là: Mét lµ LuËt KTNN cã hiÖu lùc, tuy nhiªn viÖc cô thÓ ho¸ LuËt cßn chËm, trªn thùc tÕ Quèc héi cßn can thiÖp vµo viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch kiÓm to¸n hµng n¨m cña KTNN; ch−a ban hµnh kÞp thêi c¸c nghÞ quyÕt nh»m cô thÓ ho¸ LuËt;.

(120) 121. ch−a đ−a ra đ−ợc quy định cụ thể về hình thức và ph−ơng pháp công khai kết quả kiểm toán làm giảm vai trò và tác dụng hoạt động của KTNN. Hai là việc thành lập và triển khai hoạt động các bộ phận tham m−u cũng nh− c¸c kiÓm to¸n chuyªn ngµnh, kiÓm to¸n khu vùc cßn chËm, ch−a theo kÞp víi yêu cầu của thực tiễn làm giảm phạm vi ảnh h−ởng của hoạt động kiểm toán, nhiều nơi còn ch−a biết về tổ chức bộ máy cũng nh− hoạt động của KTNN do đó lµm gi¶m t¸c dông phßng ngõa trong qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh cña Nhµ n−íc. ViÖc ph©n chia lÜnh vùc kiÓm to¸n ch−a mang tÝnh chuyªn m«n ho¸ cao, cßn chång chÐo g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn kiÓm to¸n. c. Vấn đề vận hành và quản lý bộ máy nhìn chung, các đơn vị đ? tổ chức hoạt động t−ơng đối tốt theo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn đ−ợc giao trong những năm vừa qua. Với cơ cấu tổ chức, năng lực và quy mô hoạt động của KTNN hiện nay đ? có b−ớc phát triển đáng kể; quy mô kiểm toán ngày càng ®−îc më réng, chÊt l−îng kiÓm to¸n ®−îc n©ng lªn, n¨ng lùc qu¶n lý ®iÒu hµnh của ngành đ−ợc tăng c−ờng một b−ớc, tuy nhiên còn một số tồn tại đó là: Một số đơn vị còn ch−a thật sự quan tâm, sử dụng có hiệu quả bộ máy của mình, giao nhiệm vụ cho các bộ phận còn tuỳ hứng, không đúng chức năng của mỗi cơ cấu, phòng tổng hợp ở các đơn vị kiểm toán có xu h−ớng tham gia nhiều vào hoạt động kiểm toán (đi kiểm toán) mà ít quan tâm tới công tác tổng hợp, do đó việc tham m−u cho l?nh đạo về công tác lập kế hoạch hoạt động hay kế hoạch kiểm toán bị động; công tác tổng hợp, lập báo cáo kiểm toán, thẩm định báo cáo kiÓm to¸n hay kiÓm so¸t chÊt l−îng kiÓm to¸n ban ®Çu bÞ coi nhÑ lµm ¶nh h−ëng đến chất l−ợng công tác chung. Việc phối hợp giữa các bộ phận tham m−u ch−a tốt trong việc thẩm định báo cáo kiểm toán, có quá nhiều bộ phận tham m−u cùng thẩm định một báo cáo kiÓm to¸n g©y tèn kÐm vÒ nh©n lùc, thêi gian còng nh− cã sù bÊt nhÊt trong ý kiến đ−a ra gây khó khăn cho các đơn vị kiểm toán trong việc thông qua kết quả kiÓm to¸n, ®iÒu nµy cµng bÊt cËp khi sè l−îng c¸c cuéc kiÓm to¸n t¨ng nªn trong thêi gian tíi. Hiện nay cơ cấu tổ chức nội bộ của các đơn vị kiểm toán chuyên ngành.

(121) 122. và KTNN khu vực theo quy định hiện nay gồm có 05 phòng; trong đó, đối với các đơn vị kiểm toán chuyên ngành thì có 04 phòng nghiệp vụ và phòng tổng hợp; các đơn vị KTNN khu vực có 04 phòng nghiệp vụ và văn phòng. Do tính chất hoạt động kiểm toán là hoạt động theo đoàn kiểm toán, tổ kiểm toán và có quy chế hoạt động riêng; trong đó quyền hạn, trách nhiệm của tr−ởng đoàn kiểm toán, tổ tr−ởng tổ kiểm toán và các thành viên trong đoàn kiểm toán đều có quy định cụ thể. Vì vậy, với cách bố trí phòng nh− hiện nay, các phòng không thể hiện đ−ợc vai trò trong công tác tổ chức hoạt động chuyên môn ngoài việc quản lý hành chính sau khi kết thúc đợt kiểm toán. d. Về thực hiện chức năng, nhiệm vụ của các đơn vị Mét sè bÊt cËp vµ tån t¹i trong viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c¸c đơn vị kiểm toán là: HiÖn nay trong viÖc ph©n c«ng chøc n¨ng nhiÖm vô kiÓm to¸n gi÷a c¸c phßng trong c¸c kiÓm to¸n chuyªn ngµnh vµ KTNN khu vùc ch−a ®−îc chuyªn môn hoá, do đó các đơn vị kiểm toán ch−a có sự theo dõi một cách có hệ thống, th−ờng xuyên, liên tục các đối t−ợng kiểm toán thuộc phạm vi kiểm toán đơn vị đ−ợc phân công đảm nhiệm; vì vậy, việc nắm bắt tình hình tài chính, đầu t− xây dựng, năng lực của doanh nghiệp hay các vấn đề cần quan tâm… của các cấp, các ngành, các địa ph−ơng bị thiếu thông tin. Một số năm vừa qua chúng ta th−êng mÊt nhiÒu thêi gian vµ chi phÝ cho viÖc kh¶o s¸t, lËp kÕ ho¹ch do ch−a cã cơ chế theo dõi nắm tình hình các đơn vị đ−ợc kiểm toán; làm hạn chế tác dụng ngăn ngừa các sai phạm của các đơn vị đ−ợc kiểm toán trong công tác quản lý, ®iÒu hµnh ng©n s¸ch, tµi chÝnh, ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n. Trong tổ chức thực hiện nhiệm vụ kiểm toán giữa các đơn vị kiểm toán chuyªn ngµnh, gi÷a kiÓm to¸n chuyªn ngµnh víi KTNN khu vùc cã sù chång chÐo nhau. NÕu tr−íc khi triÓn khai thùc hiÖn kÕ ho¹ch kiÓm to¸n kh«ng cã sù thèng nhÊt tr−íc vÒ ph¹m vi, néi dung kiÓm to¸n; viÖc duyÖt kÕ ho¹ch kiÓm to¸n không đảm bảo chặt chẽ sẽ dễ dẫn tới vấn đề này. Do đặc điểm ngân sách giữa các cấp, các ngành, giữa trung −ơng và địa ph−ơng có quan hệ, đan xen lẫn nhau.

(122) 123. nh−: ngân sách trung −ơng uỷ quyền chi cho địa ph−ơng; các dự án đầu t− do trung −ơng quyết định nh−ng giao cho địa ph−ơng quản lý; việc giao cho các địa ph−ơng nhiệm vụ thu thuế đối doanh nghiệp trung −ơng đóng trên địa bàn khu vực; ngân sách chi cho các ch−ơng trình mục tiêu quốc gia do Quốc hội quyết định hàng năm giao cho các địa ph−ơng thực hiện. Vì vậy, có tr−ờng hợp khi KTNN khu vực tiến hành kiểm toán ngân sách ở một địa ph−ơng nào đó có thể tiến hành kiểm toán DNNN nào đó của trung −ơng đóng trên địa bàn khu vực. Trong tr−ờng hợp đó có thể xảy ra tình huống đơn vị KTNN khu vực và Kiểm toán DNNN cùng tiến hành kiểm toán doanh nghiệp đó nh−ng kết quả lại khác nhau. 2.4.2 Đánh giá cơ chế hoạt động của KTNN. 2.4.2.1 Đánh giá cơ chế hoạt động quản lý kiểm toán. a. VÒ x©y dùng kÕ ho¹ch kiÓm to¸n hµng n¨m Công tác xây dựng kế hoạch hàng năm đ? đạt đ−ợc nhiều kết quả tốt, tr−ớc tiên đó là định h−ớng và kế hoạch cụ thể để KTNN thực hiện nhiệm vụ kiểm toán hàng năm. Qua hơn 10 năm đi vào hoạt động phần lớn các đơn vị thuộc đối t−ợng vµ lÜnh vùc cña KTNN ®? ®−îc kiÓm to¸n; qua kiÓm to¸n ®? ph¸t hiÖn kiÕn nghÞ tăng thu cho NSNN nhiều tỷ đồng, giảm chi và quản lý thu chi qua NSNN với số l−ợng kinh phí rất lớn. Kết quả kiểm toán đó không những chỉ là con số tăng thu giảm chi cho NSNN mà còn ở chỗ hoạt động của KTNN đ? giúp cho các đơn vị ®−îc kiÓm to¸n ng¨n ngõa nh÷ng tiªu cùc, l?ng phÝ, thÊt tho¸t tiÒn cña, tµi s¶n vµ hoàn thiện hơn công tác quản lý của mình đảm bảo sử dụng các nguồn lực tài chÝnh quèc gia mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n. MÆc dï ®? cã nhiÒu cè g¾ng trong c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n hµng n¨m nh»m ph¸t huy tèi ®a nguån lùc vÒ con ng−êi vµ vËt chÊt mµ KTNN ®ang có, tuy nhiên qua hơn 10 năm hoạt động cần phải đánh giá và nhìn nhận một cách khách quan về những vấn đề còn tồn tại trong công tác xây dựng kế hoạch kiÓm to¸n hµng n¨m, cô thÓ: Ch−a cã mét quy tr×nh vÒ viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch kiÓm to¸n hµng n¨m, kÕ hoạch kiểm toán trung hạn hay dài hạn, điều đó dễ tạo ra các khoảng trống kh«ng ®−îc kiÓm to¸n..

(123) 124. §Ó x©y dùng ®−îc mét kÕ ho¹ch kiÓm to¸n mang tÝnh tæng thÓ, ®iÒu tr−íc tiên cần phải làm là xác định đúng mục tiêu kiểm toán của KTNN làm sao để hoàn thành các nhiệm vụ theo quy định của pháp luật một cách có hiệu lực và hiệu quả nhất. Muốn làm đ−ợc điều đó chúng ta phải có đ−ợc tầm nhìn về một bức tranh tổng quát về tính kinh tế, tính tuân thủ trong hoạt động quản lý và sử dụng ngân sách của tất cả các đối t−ợng kiểm toán thuộc phạm vi kiểm toán của mình. Trong việc xây dựng mục tiêu kiểm toán hiện nay ch−a có đ−ợc cách đánh gi¸ mang tÇm vÜ m« vÒ toµn bé nÒn kinh tÕ, vÒ tõng ngµnh hay lÜnh vùc thuéc phạm vi của KTNN. Do vậy dẫn đến việc xây dựng kế hoạch kiểm toán có tính dàn trải, rộng nh−ng khó đánh giá đ−ợc tổng thể nền kinh tế. Việc xây dựng kế hoạch vẫn còn có hiện t−ợng né tránh các vấn đề phức tạp, khó khăn, các vấn đề mà công luận quan tâm, x? hội bất bình, các vấn đề mà Quèc héi hay uû ban Th−êng vô Quèc héi yªu cÇu ch−a ®−îc thÓ hiÖn sù râ nÐt trong việc xây dựng kế hoạch kiểm toán. Có những đối t−ợng kiểm toán quá lâu ch−a đ−ợc kiểm toán, có một số đối t−ợng thuộc phạm vi kiểm toán nh−ng ch−a kiểm toán lần nào, hoặc các đối t−ợng có ẩn chứa những sai sót, bê bối về tài chÝnh ch−a ®−îc chó träng ®−a vµo kÕ ho¹ch kiÓm to¸n. KÕ ho¹ch kiÓm to¸n cũng ch−a chú ý đùng mức đến các vấn đề mới nhất xuất hiện do thực tiễn sự vận động của nền kinh tế và do dự phát triển của khoa học kỹ thuật. Khi xây dựng kế hoạch th−ờng lựa chọn các đơn vị lớn là các Bộ, tỉnh, Tổng Công ty lớn mà không lựa chọn thêm một số đơn vị là các bộ phận của các đơn vị trên, do đó rất khó khăn trong việc khảo sát và bố trí các đoàn kiểm toán. C¸c ®oµn kiÓm to¸n hiÖn nay th−êng rÊt lín lµm xuÊt hiÖn c¸c cuéc kiÓm to¸n “con”, mÆt kh¸c do thêi gian tæng hîp b¸o c¸o quyÕt to¸ncña c¸c Bé, tØnh hay Tổng Công ty th−ờng mất rất nhiều thời gian, do đó các đoàn kiểm toán phải đợi chê kh«ng ®i kiÓm to¸n sím ®−îc. §ång thêi vai trß cña mét phßng kiÓm to¸n không đảm đ−ơng thành lập đ−ợc một đoàn kiểm toán. Ch−a chú trọng việc xây dựng các cuộc kiểm toán chuyên đề mà một chủ đề kiểm toán có liên quan đến nhiều đơn vị sử dụng ngân sách khác nhau thuộc nhiều ngành. Để qua đó có cách nhìn và đánh giá toàn diện về các vấn đề mang tÝnh x? héi, tÝnh tæng thÓ lµm c¬ së cho c¸c kiÕn nghÞ mang tÇm vÜ m«..

(124) 125. Ch−a ph¸t huy ®−îc trÝ tuÖ vµ sù lùa chän cña c¸c KTV do viÖc x©y dùng kế hoạch năm ch−a có các quy định cụ thể và chi tiết về các cuộc họp bàn đóng góp ý kiến của các KTV – những ng−ời trực tiếp thực hiện kế hoạch đó. Hầu hết các dự kiến về kế hoạch kiểm toán đều đ−ợc hình thành từ ý kiến của các l?nh đạo cấp kiểm toán chuyên ngành và l?nh đạo KTNN khu vực, do đó ch−a mang tính thực tiễn cao, ch−a đại diện cho các ý kiến của đại đa số. b. VÒ x©y dùng vµ thùc hiÖn quy tr×nh, chuÈn mùc kiÓm to¸n §−îc ban hµnh vµ b¾t ®Çu thùc hiÖn tõ n¨m 1999, hÖ thèng chuÈn mùc KTNN Việt Nam đ? phát huy đ−ợc tác dụng. Xác định tầm quan trọng của chuẩn mực độc lập, khách quan và chính trực nên ngay từ khâu thiết kế, tổ chức bộ máy đều dựa theo quan điểm này nhằm mang lại cho KTNN một vị thế độc lập với các đối t−ợng kiểm toán, quá trình phân công, chỉ đạo các đoàn kiểm toán, tổ kiểm toán cũng phải tôn trọng tối đa tính độc lập của các KTV, tạo cơ sở cho viÖc x¸c nhËn tÝnh trung thùc cña c¸c tµi liÖu vµ sè liÖu kÕ to¸n. §èi víi mçi nhóm chuẩn mực tạo ra các h−ớng dẫn và quy định riêng nên có tác dụng tốt đến các điều hành và chỉ đạo, điều hành của l?nh đạo cũng nh− các hoạt động của kiÓm to¸n viªn khi thùc hiÖn c«ng t¸c kiÓm to¸n, cô thÓ: Nhóm chuẩn mực chung đ−a ra các h−ớng dẫn về tính độc lập và yêu cầu về khả năng trình độ chuyên môn của các KTV làm cơ sở cho việc tuyển chọn, bồi d−ỡng đ−ợc để cao nhằm trang bị cho các kiểm toán viên những kiến thức chuyên môn cần thiết đáp ứng đ−ợc công việc đòi hỏi chuyên môn cao. Đồng thêi ®−a ra c¸c h−íng dÉn vÒ tÝnh thËn träng vµ b¶o mËt nh»m tr¸nh rñi ro vµ sai sót có thể có trong quá trình nhận xét, đánh giá và kết luận về các vấn đề kinh tế - tài chính của đối t−ợng kiểm toán. Nhãm chuÈn mùc thùc hµnh, ®−a ra c¸c h−íng dÉn cho viÖc ®−a ra c¸c quy định và nguyên tắc cần tuân thủ cho các b−ớc kiểm toán từ khâu lập kế hoạch, nghiên cứu đánh giá về hệ thống kiểm soát của đối t−ợng sao cho tiết kiÖm thêi gian, chi phÝ cho mét cuéc kiÓm to¸n trong khi kÕt qu¶ kiÓm to¸n h¹n.

(125) 126. chế đ−ợc các rủi ro và sai sót có thể có. Đ−a ra các h−ớng dẫn về đánh giá các trọng yếu và rủi ro, các kỹ thuật thu thập bằng chứng làm cơ sở dẫn liệu đó trên cơ sở đó các KTV đ−a ra các nhận xét, đánh giá, tránh suy luận mang tính chủ quan. §ång thêi ®−a ra ®−îc c¸c h−íng dÉn vÒ viÖc kiÓm tra vµ so¸t xÐt chÊt l−ợng kiểm toán đảm bảo sản phẩm của KTNN là các Báo cáo kiểm toán có chất l−îng cao. Nhóm chuẩn mực báo cáo đ−a ra đ−ợc các quy định cụ thể làm h−ớng dẫn về việc các KTV cần làm để lập các Báo cáo kiểm toán với nội dung và thể thức phù hợp theo yêu cầu của KTNN đáp ứng các yêu cầu về quản lý. Hệ thống chuẩn mực chính là căn cứ pháp lý quan trọng để KTNN ban hành các quy định, quy chế hoạt động và biểu mẫu báo cáo kiểm toán, đảm bảo việc điều chỉnh hoạt động kiểm toán đạt hiệu lực và hiệu quả cao. Đồng thời điều chỉnh các hoạt động của KTNN, ph−ơng pháp nghiệp vụ do các KTV thực hiện đi vµo nÒ nÕp, quy chuÈn ho¸ c¸c c«ng viÖc cÇn ph¶i lµm cña mét cuéc kiÓm to¸n, làm cơ sở để đánh giá, so sánh và nâng cao chất l−ợng các cuộc kiểm toán, rút ngắn thời gian, tiết kiệm chi phí và giảm thiểu các sai sót, rủi ro trong hoạt động kiÓm to¸n. HÖ thèng chuÈn mùc KTNN ®−îc ban hµnh vµ thùc hiÖn, bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc ®ang ph¸t huy t¸c dông còng cßn tån t¹i nhiÒu h¹n chÕ cÇn ph¶i nhanh chãng kh¾c phôc, cô thÓ: HÖ thèng chuÈn mùc ¸p dông hiÖn nay míi chØ ®iÒu chØnh mét chøc n¨ng của KTNN là kiểm toán BCTC, ch−a có đ−ợc một hệ thống các chuẩn mực để điều chỉnh các chức năng kiểm toán khác nh− kiểm toán hoạt động, kiểm toán tuân thủ. Trong khi đó đây là các loại hình kiểm toán t−ơng đối phổ biến trên thế giới và đang đan xen trong hoạt động của KTNN Việt Nam. NhiÒu chuÈn mùc cña chóng ta ®−îc dÞch tõ c¸c chuÈn mùc quèc tÕ, ch−a đ−ợc việt hoá hoặc h−ớng dẫn kỹ do đó rất khó hiểu, làm cho các KTV lúng túng khi ¸p dông nh− c¸c chuÈn mùc vÒ lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, kh¶o s¸t hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé, vÒ träng yÕu vµ rñi ro kiÓm to¸n. HoÆc cã nh÷ng chuÈn mùc bÞ.

(126) 127. trïng vÒ néi dung nh− chuÈn mùc 08 vÒ ph©n tÝch t×nh h×nh kinh tÕ vµ chuÈn mùc số 12 về kiểm tra, phân tích tổng hợp tổng quát BCTC của đối t−ợng kiểm toán. Từ chuẩn mực 01 đến chuẩn mực số 13 còn có một số điểm t−ơng đồng víi c¸c n−íc vµ quèc tÕ, riªng chuÈn mùc sè 14 lµ rÊt kh¸c biÖt. ChuÈn mùc nµy quy định về việc lập Báo cáo kiểm toán, tuy nhiên có nhiều điểm giống nh− là các quy định về việc xét duyệt quyết toán hàng năm về BCTC. HÖ thèng chuÈn mùc nµy cßn rÊt chung chung, kh«ng cã c¸c h−íng dÉn cụ thể cho từng lĩnh vực các đối t−ợng kiểm toán khác nhau nh− các đơn vị hành chính sự nghiệp, các dự án đầu t−, các DNNN, . . . do đó khó áp dụng trong thực tiễn hoạt động kiểm toán. Các KTV chủ yếu vẫn dựa trên kinh nghiệm bản thân. c. Về Quy định kiểm tra soát xét chất l−ợng kiểm toán Qua tổng kết hoạt động kiểm tra soát xét chất l−ợng kiểm toán có thể nhận thấy hoạt động này đ? đạt đ−ợc một số kết quả sau: B−íc ®Çu h×nh thµnh ®−îc mét bé m¸y kiÓm so¸t chÊt l−îng kiÓm to¸n víi đầy đủ chức năng, nhiệm vụ và con ng−ời cụ thể. Hoạt động kiểm tra soát xét chất l−ợng kiểm toán đ? đi vào nề nếp, đảm bảo tất cả các Báo cáo kiểm toán đều đ−ợc kiểm tra, thẩm định đạt kết quả cao, hạn chế đ−ợc các sai sót và rủi ro kiểm toán. Hoạt động kiểm tra, soát xét chất l−ợng kiểm toán đ−ợc tiến hành trên tất c¶ c¸c b−íc kiÓm to¸n, tõ kh©u lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, thùc hiÖn kiÓm to¸n, lËp B¸o c¸o kiÓm to¸n vµ kiÓm tra thùc hiÖn kiÕn nghÞ kiÓm to¸n. Tham m−u cho l?nh đạo KTNN ban hành một số quy định về trình tự lập thẩm định, phát hành báo cáo và theo dõi kiểm tra thực hiện kiến nghị kiểm toán nh»m kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ trong hÖ thèng kiÓm so¸t chÊt l−îng kiÓm to¸n t¹i c¸c vu KiÓm to¸n chuyªn ngµnh vµ kiÓm to¸n khu vùc trong viÖc t¨ng c−êng công tác tự kiểm tra, coi trọng bố trí nhân lực thoả đáng cho việc thu thập thông tin vµ lËp kÕ ho¹ch cho c¸c cuéc kiÓm to¸n quan träng. Bên cạnh những kết quả đ? đạt đ−ợc rất đáng khích lệ, hoạt động kiểm tra giám sát chất l−ợng kiểm toán cũng còn một số tồn tại cần khắc phục, đó là: Tuy có chuẩn mực về hoạt động kiểm tra giám sát chất l−ợng kiểm toán vµ mét sè v¨n b¶n h−íng dÉn thùc hiÖn quy tr×nh kiÓm tra kiÓm so¸t chÊt l−îng.

(127) 128. kiểm toán, nh−ng ch−a đồng bộ, ch−a thành hệ thống hoàn chỉnh. Hiện nay còn thiếu các quy định về kiểm soát hồ sơ kiểm tra và hoạt động của đoàn kiểm toán; thiếu quy định về thẩm định kế hoạch kiểm toán tổng quát và một số báo cáo quan träng kh¸c cña KTNN. Do bé m¸y míi ®−îc thµnh lËp vµ chñ yÕu lµ ®iÒu chuyÓn mét sè KTV thuộc các đơn vị Kiểm toán chuyên ngành về làm việc nên ch−a có những mảng hoạt động còn thiếu sự kiểm tra nh− đ? đề cập ở trên, trong khi đó lại có quy định có quá nhiều cấp kiểm soát đối với các Báo cáo kiểm toán thông th−ờng dẫn đến t×nh tr¹ng lµm chËm thêi gian ph¸t hµnh B¸o c¸o kiÓm to¸n do cã sù tranh luËn không cần thiết về một vấn đề đơn giản nào đó. Đồng thời việc quy định Tổng KTNN hoÆc ng−êi ®−îc uû quyÒn ph¶i b¾t buéc xÐt duyÖt c¸c b¸o c¸o kiÓm to¸n dẫn đến sự chậm trễ, đối với các Báo cáo kiểm toán đơn giản hoặc không có vấn đề gì cần chỉnh sửa so với dự thảo. Tóm lại là việc phân cấp trong soát xét chất l−ợng kiểm toán ch−a đ−ợc chú trọng ngay từ cấp d−ới dẫn đến làm chậm thời gian cña viÖc th«ng qua c¸c B¸o c¸o kiÓm to¸n. d. Ph©n c«ng, ph©n cÊp gi÷a c¸c cÊp qu¶n lý Thùc hiÖn m« h×nh qu¶n lý hai cÊp cho thÊy m« h×nh nµy thÝch hîp trong giai đoạn đầu hình thành KTNN, khi tổ chức và hoạt động ch−a ổn định, năng lực quản lý và điều hành các còn yếu, cần tập trung cao độ trong chỉ đạo thực hiện kiểm toán. Tuy nhiên mô hình quản lý hoạt động kiểm toán này có những bất cập nhất định, cụ thể là: Bộ máy tham m−u cồng kềnh, nhiều khi không đồng nhất ý kiến với nhau; tr¸ch nhiÖm quyÒn h¹n cïng víi khèi l−îng c«ng viÖc rÊt lín tËp trung vµo Tæng KTNN vµ c¸c KiÓm to¸n tr−ëng; Chỉ đạo quản lý thực hiện kiểm toán tập trung vào Kiểm toán tr−ởng làm h¹n chÕ, c¶n trë t¸c dông cña chuyªn m«n ho¸ qu¶n lý kiÓm to¸n theo c¸c chuyªn ngµnh hÑp cña c¸c phßng kiÓm to¸n. Các đoàn kiểm toán th−ờng rất lớn, không linh hoạt trong việc chỉ đạo.

(128) 129. hoạt động kiểm toán; thời gian thông qua một báo cáo kiểm toán th−ờng rất dài do phải trải qua việc thẩm định và kiểm tra, kiểm soát của nhiều vụ tham m−u tất yÕu lµm cho sè l−îng c«ng viÖc hoµn thµnh gi¶m ®i. Khi sè l−îng c¸c ®oµn kiÓm to¸n nhiÒu lªn sÏ g©y ¸p lùc rÊt lín vÒ c«ng việc cho Tổng KTNN, mặt khác lại không phát huy đ−ợc tính chủ động và độc lËp cña c¸c KTV còng nh− cña c¸c kiÓm to¸n chuyªn ngµnh vµ kiÓm to¸n khu vùc. Vai trß tham m−u trong qu¶n lý cña phßng tæng hîp còng nh− c¸c phßng kiÓm to¸n kh¸c còng kh«ng râ rµng. 2.4.2.2 §¸nh gi¸ c¬ chÕ tæ chøc thùc hiÖn kiÓm to¸n. a. VÒ m« h×nh tæ chøc c¸c ®oµn kiÓm to¸n M« h×nh c¸c cuéc kiÓm to¸n hiÖn nay th«ng th−êng chia thµnh 2 cÊp qu¶n lý: cÊp ®oµn kiÓm to¸n cã tr−ëng ®oµn vµ c¸c phã tr−ëng ®oµn kiÓm to¸n lµm nhiÖm vô gióp viÖc cho tr−ëng ®oµn; cÊp d−íi lµ c¸c tæ kiÓm to¸n trùc tiÕp thùc hiện công việc kiểm toán tại từng đơn vị cụ thể. Tổ kiểm toán gồm có tổ tr−ởng tæ kiÓm to¸n vµ c¸c KTV. Trong h×nh thøc nµy, tr−ëng ®oµn kiÓm to¸n trùc tiÕp ®iÒu hµnh c¸c tæ kiÓm to¸n th«ng qua c¸c tæ tr−ëng, tæ tr−ëng tæ kiÓm to¸n chÞu trách nhiệm điều hành các KTV trong tổ để thực hiện công việc kiểm toán. Mô h×nh nµy cã −u ®iÓm lµ phï hîp víi viÖc tæ chøc c¸c cuéc kiÓm to¸n lín t¹i c¸c bộ, tỉnh và thành phố lớn, các cuộc kiểm toán chuyên đề có phạm vi rộng. Tuy nhiªn m« h×nh nµy cã nh÷ng h¹n chÕ sau: ViÖc tæ chøc vµ thùc hiÖn c¸c b−íc kiÓm to¸n rÊt phøc t¹p do ph¹m vi tiÕn hµnh cuéc kiÓm to¸n rÊt réng, sù phèi hîp gi÷a c¸c bé phËn trë nªn khã kh¨n. MÊt nhiÒu thêi gian cho c«ng t¸c tæng hîp vµ lËp b¸o c¸o sau khi c«ng viÖc kiÓm to¸n t¹i c¸c tæ kiÓm to¸n ®? kÕt thóc. Th«ng th−êng nh− hiÖn nay, thêi gian cho c«ng viÖc nµy th−êng b»ng nöa thêi gian thùc hiÖn kiÓm to¸n t¹i c¸c đơn vị. Thêi ®iÓm triÓn khai c¸c cuéc kiÓm to¸n vµo ®Çu n¨m th−êng rÊt chËm do phải chờ đợi chính những đơn vị này tổng hợp báo cáo toàn ngành hay toàn tỉnh… thời gian tổng hợp báo cáo của đơn vị để báo cáo KTNN cũng dài nh− khi ®oµn kiÓm to¸n lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n..

(129) 130. b. VÒ quy tr×nh kiÓm to¸n chung KTNN do thµnh lËp míi kh«ng cã tiÒn lÖ ë ViÖt Nam do vËy sau 4 n¨m ho¹t động đ? xây dựng đ−ợc một quy trình kiểm toán chung cho KTNN về các quy trình riêng cho từng lĩnh vực hoạt động là một sự cố gắng lớn của toàn ngành. B−íc ®Çu t¹o ra c¬ së ph¸p lý cho tÊt c¶ c¸c bé phËn tu©n thñ vµ x©y dùng nªn chức năng, nhiệm vụ của mình đảm bảo cho việc thực hiện quy trình một cách thống nhất. Quy trình đ? đ−a ra đ−ợc các quy định và thủ tục để các đoàn, tổ kiểm toán có căn cứ thực hiện, trên cơ sở đó rút kinh nghiệm để hoàn thành tốt nhiệm vụ với thời gian và hiệu quả cao nhất. Đồng thời là cơ sở để so sánh đánh giá chất l−ợng các cuộc kiểm toán hàng năm, là cơ sở để kiểm tra soát xét chất l−ợng kiểm toán, đảm bảo cho sản phẩm của KTNN là các Báo cáo kiểm toán có chÊt l−îng cao; mçi bé phËn, mçi con ng−êi tham gia trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n thấy đ−ợc quyền hạn và trách nhiệm của mình để cho công việc đ−ợc hoàn thành mét c¸ch tr«i ch¶y nhÊt. MÆc dï tõ khi ®−îc ban hµnh, quy tr×nh KTNN vµ quy tr×nh kiÓm to¸n tõng lÜnh vùc chuyªn ngµnh ®? ph¸t huy ®−îc t¸c dông rÊt tèt, tuy nhiªn qua thùc tÕ hoạt động kiểm toán hiện nay đ? bộc lộ rõ một số bất cập nh− sau: Mục đích ban đầu của quy trình nhằm vừa h−ớng dẫn tổng thể các hoạt động, thủ tục và b−ớc đi cần thiết chung của cả các hoạt động của KTNN, các ®oµn kiÓm to¸n vµ c¸c tæ kiÓm to¸n, võa h−íng dÉn c¸c c«ng viÖc cô thÓ cña KTV, c¸c ph−¬ng ph¸p nghiÖp vô kiÓm to¸n, c¸c thñ tôc so¸t xÐt chÊt l−îng , . . . Do đó quy trình có phạm vi quá rộng trong khi đó lại thiếu cái cụ thể cần thiết, do đó không tiện dụng đối với các KTV trong khi thực hiện nhiệm vụ. Trong hÖ thèng c¸c quy tr×nh võa cã quy tr×nh chung KTNN, võa cã c¸c quy tr×nh riªng cho mét sè lÜnh vùc cô thÓ nh− : kiÓm to¸n NSNN , kiÓm to¸n c¸c DNNN, kiểm toán đầu t− XDCB, . . do đó có nhiều phần bị trùng lặp, trong khi có các quy trình Kiểm toán chuyên ngành riêng biệt lại không đ−ợc cụ thể đến møc nh− mét cuèn cÈm nang dµnh cho c¸c KTV dÔ tra cøu vµ thùc hiÖn. MÆt kh¸c trong thùc tiÔn ®ang xuÊt hiÖn thªm nhiÒu lÜnh vùc kiÓm to¸n míi, chøc n¨ng kiÓm to¸n còng míi, nÕu chóng ta l¹i ban hµnh thªm c¸c quy tr×nh riªng.

(130) 131. nh− thế sẽ kéo theo việc sửa đổi hàng loạt các quy trình từ những cái chung nhất đến những quy trình cụ thể phải chỉnh sửa theo sẽ rất mất thời gian và tốn kém. Do đó cần nên chỉ ban hành một quy trình chung của KTNN , trong đó chỉ nên quy định những b−ớc đi, thủ tục chung nhất của KTNN theo quy định của Luật, đối với mỗi chuyên ngành hoặc lĩnh vực khác nhau sẽ ban hành các h−ớng dẫn rÊt cô thÓ theo d¹ng cÈm nang tra cøu võa dÔ ¸p dông võa dÔ ®iÒu chØnh bæ sung khi cÇn thiÕt. Trong nhiều quy định hiện nay đ? xuất hiện sự bất cập so với thực tế ở cả 4 b−íc kiÓm to¸n lµ lËp kÕ ho¹ch, thùc hiÖn kiÓm to¸n, lËp B¸o c¸o kiÓm to¸n vµ kiểm tra thực hiện kiến nghị. Các đòi hỏi này là do sự phát triển của KTNN, của sự vận động x? hội và những vấn đề cần vận dụng các tiêu chuẩn và quy trình kiÓm to¸n quèc tÕ vµo ®iÒu kiÖn ViÖt Nam nh»m mang l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt cho mét cuéc kiÓm to¸n. Nhu cÇu ph¶i triÓn khai c¸c lo¹i h×nh kiÓm to¸n nh− KTH§, kiểm toán trách nhiệm kinh tế của ng−ời đứng đầu, kiểm toán điều tra. . . đang đòi hỏi quy trình phải có thay đổi để thích ứng. 2.4.3 §¸nh gi¸ vÒ mét một số vấn đề khác. a. Tuy đ? có nhiều cố gắng, song hoạt động của KTNN ch−a thực sự đáp øng kÞp thêi c¸c yªu cÇu vÒ qu¶n lý ngµy cµng t¨ng lªn cña nÒn kinh tÕ còng nh− vai trò, chức năng đ−ợc giao. Có thể nhận thấy là nhu cầu kiểm toán đối với một phạm vi rất rộng các cơ quan, đơn vị có quản lý và sử dụng tài chính nhà n−ớc ở nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống kinh tế x? hội cũng nh− hoạt động của bộ m¸y nhµ n−íc. Trªn thùc tÕ, KTNN míi chØ thùc hiÖn ®−îc mét khèi l−îng c«ng viÖc khiªm tèn, hµng n¨m míi tiÕn hµnh kiÓm to¸n ®−îc sè l−îng cã h¹n c¸c Bé, Ngành, địa ph−ơng, các tổ chức kinh tế của Nhà n−ớc và số l−ợng các công trình xây dựng cơ bản hay ch−ơng trình mục tiêu quốc gia. Trong khi đó nhu cầu đòi hỏi các đối t−ợng kiểm toán này phải đ−ợc kiểm toán hàng năm. b. ChÊt l−îng c¸c B¸o c¸o kiÓm to¸n cßn cã nhiÒu h¹n chÕ, nhiÒu kÕt luËn đánh giá và kiến nghị ch−a ngang tầm với nhiệm vụ đ−ợc giao. Điều đó thể hiện rất cụ thể do khả năng phân tích, tổng hợp về các mặt hoạt động và tình hình tài chính của đơn vị ch−a đáp ứng đ−ợc yêu cầu của công việc. Các phân tích và.

(131) 132. đánh giá mang tính đơn lẻ, nghiệp vụ đơn thuần, ch−a đi sâu vào bản chất và ch−a trả lời những vấn đề mang tầm vĩ mô giúp Quốc hội, Chính phủ, các cơ quan chức năng khác hoàn thiện cơ chế, chính sách phù hợp với đòi hỏi phức tạp của đời sống kinh tế x? hội nhằm chống lại có hiệu quả tình trạng tham ô, l?ng phÝ cña c«ng. c. Một số phát hiện trong hoạt động kiểm toán ch−a đ−ợc kiến nghị xử lý c−¬ng quyÕt, mÆc dï ®? tiÕn hµnh hµng ngh×n cuéc kiÓm to¸n trªn hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc, kÓ c¶ nh÷ng lÜnh vùc ®−îc coi lµ nh¹y c¶m nhÊt, dÔ x¶y ra tham «, l?ng phí nhất nh−ng vẫn ch−a đ−a ra đ−ợc vụ việc điển hình nào để kiến nghị cơ quan chøc n¨ng xö lý nghiªm minh theo ph¸p luËt. KiÕn nghÞ, kÕt luËn cßn nÐ tr¸nh, chung chung, kh«ng xö lý kiÕn quyÕt lµm h¹n chÕ vai trß cña KTNN trong cuéc chiÕn chèng tham «, thÊt tho¸t cña c«ng. d. Sự phối hợp hành động giữa các Kiểm toán chuyên ngành, phân định ph¹m vi gi÷a kiÓm to¸n khu vùc víi kiÓm to¸n Trung −¬ng vÉn cßn nhiÒu bÊt cập, ch−a nhịp nhàng; ch−a đạt đ−ợc sự chỉ đạo thống nhất trong từng lĩnh vực cũng nh− việc tổng kết đánh giá để rút kinh nghiệm chung. e. HÖ thèng c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n, quy tr×nh kiÓm to¸n, ph−¬ng ph¸p chuyªn m«n nghiÖp vô, quy tr×nh so¸t xÐt chÊt l−îng kiÓm to¸n vÉn cßn ®ang trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện, làm ảnh h−ởng không nhỏ đến chất l−ợng hoạt động kiểm toán. f. Các loại hình KTHĐ, kiểm toán chuyên đề, kiểm toán tuân thủ ch−a đ−ợc chú trọng và ch−a đ−ợc triển khai rộng r?i, do vậy ch−a có điều kiện để đánh giá, giải đáp các vấn đề bức xúc, nhức nhối đang đặt ra của x? hội trong việc xem xét mức độ tham ô, tham nhũng, thất thoát của công. Ch−a đ−a ra đ−ợc ý kiến góp ý để phòng ngừa vấn đề lợi dụng chức quyền để vụ lợi cá nhân, rút ruột NSNN. g. Kh©u tuyÓn chän KTV vÉn cßn nhiÒu kÏ hë, tiÕp nhËn mét sè tr−êng hîp ch−a đủ tiêu chuẩn cũng nh− ch−a đủ trình độ đáp ứng đ−ợc yêu cầu của công việc; khâu đào tạo kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ cho các KTV còn hình thức ch−a đi vào thực chất, ch−a th−ờng xuyên liên tục. Dẫn đến tình trạng trình độ và.

(132) 133. cập nhật kiến thức pháp luật của các KTV vừa yếu vừa thiếu, tính chiến đấu của KTV ch−a cao, đ? xuất hiện một số tr−ờng hợp vi phạm quy định về đạo đức nghề nghiệp làm ảnh h−ởng nghiêm trọng đến bộ mặt của KTNN tr−ớc công luận. h. Mức độ hội nhập với khu vực và quốc tế ch−a rộng, hình thức hợp tác mới chỉ dừng lại ở việc nhận viện trợ và sự giúp đỡ của các n−ớc khác. Tuy nhiên ch−a khai thác triệt để đ−ợc sự giúp đỡ quý báu mà nguyên nhân là do yếu tố con ng−ời không có đủ về trình độ tin học, ngoại ngữ cũng nh− số l−ợng ng−ời tham gia. Hình ảnh của KTNN Việt Nam ch−a đúng tầm với t− cách thành viên chính thức của các tổ chức quốc tế, ch−a đăng cai hoặc chỉ trừ đ−ợc hoạt động tiêu biểu nào của các tổ chức này trên đất n−ớc Việt Nam. Vấn đề học tập các kinh nghiệm n−ớc ngoài vào mô hình tổ chức và hoạt động của KTNN còn rất hạn chế, mới chỉ dừng lại ở các báo cáo học tập, chuyên đề nghiên cứu mà không ban hành thành các quy định, chế độ cụ thể.. KÕt luËn ch−¬ng 2 Tuy míi ®−îc thµnh lËp, nh−ng KTNN cã vai trß quan träng trong viÖc kiÓm tra, kiểm soát các hoạt động thu - chi NSNN và các quỹ công khác nhằm ngăn chÆn viÖc sö dông l?ng phÝ, kÐm hiÖu qu¶ kinh phÝ NSNN, c¸c hµnh vi tiªu cùc KTNN ®? gãp phÇn h÷u hiÖu vµo viÖc thiÕt lËp vµ gi÷ v÷ng kû c−¬ng, kû luËt tµi chÝnh, chÊp hµnh luËt NSNN, ph¸t hiÖn vµ ng¨n chÆn c¸c hµnh vi tham nhòng, l¹m dông, tiªu xµi phung phÝ tiÒn cña Nhµ n−íc, cña nh©n d©n. KTNN thùc sù ®? trë thµnh bé phËn hîp thµnh kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong hÖ thèng kiÓm tra, kiÓm so¸t cña Nhµ n−íc. VÞ trÝ, t¸c dông cña nã ®? ®−îc x? héi c«ng nhËn vµ kh«ng mét c¬ quan chøc n¨ng nµo kh¸c thay thÕ ®−îc trong viÖc t¨ng c−êng kiÓm so¸t, thực hiện mục đích sử dụng hợp lý và có hiệu quả các nguồn lực tài chính của các cơ quan công quyền, các tổ chức, đơn vị có sử dụng NSNN. KTNN đ−ợc khẳng định nh− một chức năng, một công cụ quan trọng không thể thiếu đ−ợc của hệ thống quyền lực Nhà n−ớc hiện đại. Để cho hoạt động của KTNN có hiệu quả hơn, qua nghiên cứu thực trạng về mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của.

(133) 134. KTNN có thể nhận ra một số −u điểm để phát huy và hạn chế cần phải hoàn thiện hơn nữa, đó là: 1./ Mô hình tổ chức tập trung thống nhất từ trung −ơng đến các khu vực tỏ ra rất phù hợp với điều kiện hiện nay của KTNN Việt nam, mô hình này vừa đảm bảo đ−ợc tính độc lập của cơ quan KTNN vừa khẳng định tính tiết kiệm và hiệu quả trong hoạt động. Tuy nhiên hiện nay còn một số bất cập là: Ch−a có quy định trong Hiến pháp về vị trí pháp lý, trách nhiệm và quyền h¹n cña c¬ quan KTNN; vÒ c¬ chÕ bæ nhiÖm còng nh− tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n của ng−ời đứng đầu KTNN. Điều đó đảm bảo tính hợp pháp, sự ổn định về hoạt động và sự độc lập cần thiết đối với cơ quan KTNN. Thực hiện chế độ phân công chức năng, nhiệm vụ, phạm vi kiểm toán gi÷a c¸c kiÓm to¸n chuyªn ngµnh, gi÷a c¸c bé phËn tham m−u cßn chång chÐo. Thực hiện chuyên môn hoá trong hoạt động kiểm toán, đảm bảo thực hiện ®−îc nhiÖm vô ®−îc giao. Ph©n cÊp chøc n¨ng, nhiÖm vô cña cÊp trªn cho cấp d−ới, tính cân đối giữa trách nhiệm và quyền hạn còn một số bất cập, ch−a phát huy đ−ợc triệt để tính chủ động và trách nhiệm trong công việc của c¸c nh©n vµ tæ chøc. Vai trß cña phßng kiÓm to¸n t¹i c¸c kiÓm to¸n chuyªn ngµnh vµ khu vùc rất mờ nhạt, mặc dù phòng kiểm toán là một cấp quản lý đối với hoạt động tổ chøc thùc hiÖn kiÓm to¸n. Sè l−îng KTV vµ c¸c kiÓm to¸n khu vùc cßn thiÕu rÊt nhiÒu so víi nhiệm vụ kiểm toán hàng năm cần đạt đ−ợc. 2./ Cơ chế l?nh đạo theo chế độ thủ tr−ởng phù hợp trong giai đoạn KTNN vừa ra đời và sự phát triển còn yếu kém của nền kinh tế, tuy nhiên còn một số h¹n chÕ thÓ hiÖn trong c¬ chÕ qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh, cô thÓ lµ: M« h×nh qu¶n lý thùc hiÖn kiÓm to¸n hai cÊp lµ cÊp KTNN, cÊp kiÓm to¸n chuyªn ngµnh vµ khu vùc ch−a kÕt hîp víi viÖc ph©n cÊp vµ uû quyÒn trong quản lý và điều hành hoạt động kiểm toán. Không phát huy đ−ợc vai trò quản lý.

(134) 135. cña cÊp phßng trong tæ chøc vµ thùc hiÖn kiÓm to¸n, l?ng phÝ thêi gian trong quản lý và điều hành hoạt động kiểm toán. Quan niệm về cuộc kiểm toán là phải tiến hành đối với các đối t−ợng lớn ch−a phát huy đ−ợc sự lin động trong điều hành hoạt động kiểm toán, ch−a có ch−ơng trình kiểm toán theo h−ớng coi đối t−ợng của các hoạt động tổ chức quản lý hoạt động kiểm toán là các ch−ơng trình kiểm toán, đối t−ợng của các hoạt động tổ chức thực hiện hoạt động kiểm toán là các cuộc kiểm toán; ch−ơng trình kiÓm to¸n ch−a ®−îc x©y dùng cho mçi cÊp qu¶n lý, ch−¬ng tr×nh kiÓm to¸n cña cÊp qu¶n lý d−íi cïng bao gåm qu¶n lý c¸c cuéc kiÓm to¸n. Ch−a ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh kiÓm to¸n vµ môc tiªu cña kiÓm to¸n h−ớng tới đánh giá tính kinh tế, tính hiệu quả và hiệu lực của việc sử dụng các nguồn lực trong x? hội. Triển khai chậm việc xây dựng các quy định và chuẩn mực kiểm toán đủ điều kiện triển khai các loại hình kiểm toán mới là kiểm toán điều tra, kiểm toán trách nhiệm kinh tế của ng−ời đứng đầu các tổ chức kinh tế và cơ quan của Nhà n−ớc. Ch−a coi trọng đúng mức loại hình kiểm toán tr−ớc và trong quá trình hoạt động của các đối t−ợng nhằm răn đe và phòng ngừa sự l?ng phÝ. Gãp phÇn quan träng trong viÖc phßng vµ chèng tham nhòng. Chậm ban hành các quy chế, chuẩn mực và quy trình các loại để bảo đảm mọi hoạt động của KTNN phải đ−ợc thể chế hoá bằng các quy định và làm th−ớc đo đánh giá chất l−ợng và hoạt động quản lý, điều hành hoạt động kiểm toán..

(135) 136. Ch−¬ng 3 Ph−¬ng h−íng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn m« h×nh tæ chøc và cơ chế hoạt động của KTNN Việt Nam 3.1 3.1 Ph−¬ng h−íng vµ môc tiªu hoµn thiÖn m« h×nh tæ chøc vµ cơ chế hoạt động KTNN Việt Nam 3.1.1 Ph−¬ng h−íng hoµn thiÖn. .1.1.1 3.1.1 .1 Ph¸t triÓn KTNN trë thµnh c«ng cô m¹nh trong Nhµ n−íc ph¸p quyÒn. Nâng cao năng lực hoạt động, hiệu lực pháp lý, chất l−ợng và hiệu quả của KTNN nh− mét c«ng cô m¹nh cña Nhµ n−íc trong kiÓm tra tµi chÝnh nhµ n−íc và tài sản nhà n−ớc. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay đất n−ớc còn nghèo, các nguån lùc quèc gia cßn rÊt yÕu kÐm, tÖ n¹n tham nhòng vµ l?ng phÝ x¶y ra ngµy càng nghiêm trọng do đó KTNN phải trở thành công cụ thực sự mạnh trong việc kiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc sö dông c¸c nguån lùc vµ tµi s¶n quèc gia. KTNN ph¶i ®−îc −u tiªn ph¸t triÓn c¶ vÒ nh©n lùc, tµi chÝnh vµ c¬ chÕ chÝnh s¸ch trong qu¸ trình hoạt động của mình. Khẳng định giá trị pháp lý của báo cáo kiểm toán là cơ sở pháp lý quan trọng nhất về tình hình tài chính của đơn vị đ−ợc kiểm toán, các kết luận và kiến nghị của KTNN phải đ−ợc các đơn vị đ−ợc kiểm toán và các cơ quan qu¶n lý nhµ n−íc thùc hiÖn nghiªm tóc vµ kÞp thêi. Th«ng qua kÕt qu¶ kiÓm to¸n b¸o c¸o cho Quèc héi phª duyÖt b¸o c¸o quyÕt to¸n ng©n s¸ch hµng n¨m của Chính phủ, giúp Quốc hội ra các quyết định quan trọng đối với sự phát triển cña c¶ n−íc; gióp ChÝnh phñ qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh NSNN ®−îc tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶ h¬n trong ®iÒu kiÖn ng©n s¸ch quèc gia cßn h¹n hÑp, phôc vô môc tiªu ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng. .1.1 .1.2 .2 Ph¸t triÓn KTNN ph¶i phï hîp víi qu¸ tr×nh x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn 3.1 .1. Xây dựng Nhà n−ớc pháp quyền là tiền đề cho sự ra đời của KTNN ở mỗi quèc gia, v× vËy KTNN ph¶i trë thµnh c«ng cô phôc vô cho chÝnh Nhµ n−íc ph¸p quyền. cần phải phát triển đầy đủ các loại hình kiểm toán để đề cao và tôn trọng pháp luật trong mọi mặt của cuộc sống đặc biệt trong việc sử dụng công quỹ.

(136) 137. quốc gia. Cần phải phát huy đầy đủ các chức năng kiểm toán nhằm đánh giá và t− vấn cho cả các đơn vị sử dụng NSNN và các cơ quan quản lý nhà n−ớc kịp thời sửa đổi những mặt yếu kém, sửa đổi các cơ chế chính sách cho phù hợp với yêu cÇu cña thùc tiÔn. H×nh thøc c«ng khai kÕt qu¶ kiÓm to¸n lµm t¨ng sù chó ý cña công luận vào việc giám sát các hoạt động kinh tế của Chính phủ để làm sao việc sử dụng các nguồn công quỹ này có hiệu quả nhất, đồng thời đề cao việc th−ợng tôn pháp luật ở mọi lĩnh vực trong đời sống x? hội. Trong mỗi giai đoạn phát triển của Nhà n−ớc từ thấp đến cao sẽ đòi hỏi sự phát triển của hệ thống các công cô kiÓm tra ph¶i phï hîp vµ phôc vô cho sù ph¸t triÓn Êy. §ång thêi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn Nhµ n−íc ph¸p quyÒn sÏ h×nh thµnh nh÷ng yÕu tè kinh tÕ, c¸c quan hÖ kinh tế đặc thù, cơ chế kinh tế ở những cấp độ phát triển khác nhau. Hệ thống ph¸p luËt mµ tr−íc hÕt lµ ph¸p luËt kinh tÕ còng cã nh÷ng néi dung cô thÓ ë c¸c cấp độ phát triển và mức độ hoàn thiện khác nhau đặt ra cho hệ thống kiểm toán những yêu cầu cụ thể về tổ chức bộ máy, mục đích hoạt động, ph−ơng thức tổ chøc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô kiÓm to¸n kh¸c nhau. .1.1 .1.3 3.1 .1 .3 Ph¸t triÓn KTNN ph¶i phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña ViÖt Nam. Yêu cầu quan trọng của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đòi hỏi phải xây dựng nền tài chính lành mạnh, công khai, đảm bảo tính minh bạch. Để thực hiện đ−ợc yêu cầu nêu trên, ở các n−ớc trong khu vực và trên thế giới đều có một cơ quan độc lập về tổ chức và chức năng làm nhiệm vụ kiểm tra, xác nhận tính đúng đắn, tính hợp pháp và tính kinh tế trong quản lý và sử dụng các nguồn lực tài chính nhà n−ớc và tài sản nhà n−ớc - đó là cơ quan KTNN. Việc phát triển KTNN phải phù hợp với các quy tắc, quy định và thông lệ của tài chính quốc tế, đặc biệt là hiện nay Việt Nam là thành viên chính thức của Tổ chức Th−ơng mại Quèc tÕ (WTO). Kinh nghiÖm c¸c n−íc trªn thÕ giíi cho thÊy, viÖc ph¸t triÓn c¬ quan KTNN cïng víi c¸c c«ng cô kiÓm tra kh¸c cña Nhµ n−íc lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiết và là tiền đề để có môi tr−ờng tài chính lành mạnh, minh bạch, môi tr−ờng tài chính này mới tạo điều kiện để thu hút mạnh mẽ vốn đầu t− trong và ngoài.

(137) 138. n−ớc, đảm bảo cho đất n−ớc phát triển nhanh, ổn định và bền vững. Kiểm toán là một vấn đề có tính toàn cầu, đồng thời kiểm toán còn là vấn đề mang tính "văn ho¸", thÓ hiÖn b¶n s¾c cña quèc gia. C¸c kinh nghiÖm quèc tÕ, hÖ thèng chuÈn mùc kiÓm to¸n cña tæ chøc INTOSAI, IFAC vµ HiÖp héi kiÓm to¸n viªn néi bé ban hành chính là cơ sở, nền tảng để xây dựng và ban hành hệ thống chuẩn mực kiÓm to¸n cña mçi quèc gia, cho phÐp tiÕt kiÖm thêi gian, c«ng søc vµ chi phÝ cho mỗi n−ớc, đồng thời đảm bảo phát triển hài hoà với thế giới và yêu cầu hội nhËp kinh tÕ quèc tÕ. MÆt kh¸c, thÓ chÕ chÝnh trÞ, m«i tr−êng ph¸p lý, nghÒ nghiệp, cơ chế kinh tế của mỗi n−ớc cũng có đặc thù riêng đòi hỏi sự phát triển của KTNN phải tuân thủ và thích ứng thì mới có điều kiện để phát triển và phục vụ đắc lực cho công tác quản lý ở từng quốc gia. 3.1. 3.1.2 1.2 Mục tiêu hoàn thiện mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của KTNN ViÖt Nam. 3.1. 1.2 KTNN 3. 1. 2.1 Nâng cao chất l−ợng hoạt động của K TNN trong việc đánh giá tính kinh tÕ, tÝnh hiÖu qu¶ vµ hiÖu lùc cña viÖc qu¶n lý, sö dông tiÒn vµ tµi s¶n nhµ n−íc. Trong những năm vừa qua, do KTNN mới ra đời còn ít về số l−ợng các KTV do đó phạm vi kiểm toán rất nhỏ so với nhu cầu của nền kinh tế, mặt khác do ch−a kịp thời ban hành các quy định, quy trình, chuẩn mực kiểm toán nên chất l−ợng kiểm toán còn hạn chế cả về vấn đề xác nhận tính trung thực và hợp pháp cña c¸c sè liÖu tµi chÝnh – kÕ to¸n còng nh− vÒ c¸c kiÕn nghÞ víi c¸c bªn liªn quan trong việc sửa đổi sai phạm về quản lý kinh tế- tài chính. Mục tiêu lâu dài để phát triển KTNN t−ơng xứng với nhiệm vụ và vai trò mà Nhà n−ớc và x? hội giao cho cÇn ph¶i hoµn thiÖn KTNN theo 2 h−íng c¬ b¶n sau: a. Một là: Nhanh chóng thực hiện đầy đủ các chức năng kiểm toán của KTNN trong việc đánh giá tính kinh tế, tính hiệu quả và tính hiệu lực trong mọi hoạt động quản lý kinh tế của Nhà n−ớc. Trong thời gian vừa qua KTNN mới chủ yÕu thùc hiÖn chøc n¨ng x¸c nhËn sù trung thùc vµ hîp ph¸p c¸c th«ng tin cña các BCTC tại các đơn vị có sử dụng ngân sách. Trên thế giới, nhiều n−ớc coi hình thức KTHĐ để thực hiện chức năng đánh giá tính kinh tế, hiệu quả của các hoạt.

(138) 139. động kinh tế là chủ yếu. Để triển khai đ−ợc hình thức KTHĐ cần có một số điều kiện về trình độ của KTV, về các quy định, quy trình kiểm toán riêng, các tiêu chí đánh giá phải đ−ợc làm hoàn thiện và phù hợp với thực tiễn để làm cơ sở cho việc đánh giá là tốt hay xấu. Muốn vậy cần phải nhanh chóng tuyển chọn đ−ợc đội ngũ KTV có nhiều kinh nghiệm, các chuyên gia giỏi trong các ngành kỹ thuật, công nghệ. Đồng thời tăng c−ờng việc đào tạo, cập nhật thông tin cho đội ngũ KTV đủ khả năng đóng góp đáp ứng yêu cầu của công việc đòi hỏi chuyên m«n cao. MÆt kh¸c ph¶i nhanh chãng ban hµnh c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n liªn quan đến hình thức KTHĐ để dần dần đ−a hình thức kiểm toán này chiếm tỷ trọng t−ơng đối trong kế hoạch kiểm toán hàng năm. Cần coi trọng và mạnh dạn triển khai các hình thức kiểm tra tr−ớc và kiểm tra trong quá trình hoạt động của các đối t−ợng kiểm toán nh− vừa qua đ? tiến hành đó là việc kiểm toán trong quá tr×nh thi c«ng x©y dùng cÇu Thanh Tr×, c«ng tr×nh Trung t©m héi nghÞ Quèc gia, trụ sở làm việc mới của Bộ tài chính. qua đó rút kinh nghiệm để có cơ sở chỉ đạo tốt hơn trong việc đánh giá hiệu quả của việc giám sát đồng thời với quá trình thi c«ng. §©y lµ mét h×nh thøc kiÓm to¸n cã tÝnh phßng ngõa, chèng l?ng phÝ rÊt cã hiÖu qu¶ ®−îc nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi ¸p dông phæ biÕn. b. Hai lµ: Ph¶i nhanh chãng n©ng cao n¨ng lùc vµ chÊt l−îng cña KTNN trong viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô. HiÖn nay do sè l−îng c¸c KTV vµ quy m« kiÓm toán khu vực còn hạn chế, ch−a thực hiện đ−ợc việc kiểm toán tại tất cả các đối t−ợng thuộc phạm vi kiểm toán theo quy định. Về nhiệm vụ, hằng năm KTNN phải đảm bảo kiểm toán đầy đủ báo cáo quyết toán NSNN của tất cả các đơn vị thuộc các cấp ngân sách, các đơn vị thụ h−ởng NSNN, các tổ chức chính trị, quần chóng cã sö dông NSNN…víi nhiÖm vô ®−îc giao nh− trªn lµ mét khèi l−îng công việc khổng lồ. Để đáp ứng đ−ợc khối l−ợng công việc ấy là việc rất khó, đòi hái quy m« KTNN ph¶i lín gÊp nhiÒu lÇn hiÖn nay, yªu cÇu c«ng t¸c ph¸t triÓn c¸c KTNN khu vùc, kiÓm to¸n chuyªn ngµnh ph¶i t¨ng nhanh vÒ sè l−îng. Tuy nhiên do ph−ơng pháp của kiểm toán là chọn mẫu do đó có thể hàng năm chọn mẫu một số đối t−ợng để tiến hành kiểm toán nh−ng đòi hỏi mẫu chọn phải lớn.

(139) 140. và hợp lý, mang tính đại diện cho tổng thể; không cần thiết phải kiểm tra toàn bộ các đối t−ợng kiểm toán để tiết kiệm chi phí. Mặt khác cần nâng cao về chất l−ợng công tác kiểm toán và báo cáo kiểm tra để có thể đ−a ra đ−ợc nhiều thông tin h¬n, chÝnh x¸c h¬n, cã nhiÒu kiÕn nghÞ phï hîp víi thùc tÕ nh»m gióp Quèc hội, Chính phủ cũng nh− tại chính các đối t−ợng kiểm toán có đ−ợc các quyết định quản lý tốt hơn. Để nâng cao đ−ợc chất l−ợng công tác kiểm toán cần làm tèt mét sè viÖc sau: Thứ nhất cần tuyển chọn đ−ợc những KTV có trình độ chuyên môn sâu, nhiÒu kinh nghiÖm, tuyÓn chän ®−îc c¸c chuyªn gia trong mét sè ngµnh kü thuËt vµ c«ng nghÖ. Thứ hai là nhanh chóng đổi mới công tác đào tạo, bồi d−ỡng KTV, đổi mới các hình thức cập nhật kiến thức mới nhằm cung cấp kịp thời các thay đổi về quy định quản lý cho đội ngũ KTV, cung cấp kịp thời các thay đổi về quy định quản lý cho đội ngũ KTV, cũng nh− các kiến thức x? hội cần thiết khác. c. Ba là: khẩn tr−ơng ban hành các quy định về quy trình chung KTNN và c¸c h−íng dÉn phï hîp víi c¸c lÜnh vùc kiÓm to¸n míi, ban hµnh hÖ thèng chuÈn mùc míi theo th«ng lÖ quèc tÕ vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tiÔn cña ViÖt Nam. Ban hành quy trình kiểm soát chất l−ợng theo h−ớng tôn trọng sự độc lập của KTV, tæ ®oµn kiÓm to¸n. §ång thêi ph¶i nhanh chãng thùc hiÖn sù ph©n c«ng cÊp m¹nh cho c¸c kiÓm to¸n chuyªn ngµnh vµ kiÓm to¸n khu vùc trong viÖc xÐt duyệt, phát hành báo cáo kiểm toán để đáp ứng đ−ợc khối l−ợng công việc ngày mét nhiÒu h¬n víi chÊt l−îng cao h¬n. 3.1. 1.2 3. 1. 2.2 Nâng cao hiệu lực pháp luật về kinh tế - tài chính đối với Chính phủ, các đơn vị sử dụng tiền và tài sản của Nhà n−ớc. Thông qua hoạt động kiểm toán, cần nâng cao chất l−ợng báo cáo kiểm toán đáp ứng đ−ợc vai trò cung cấp thông tin cho các cơ quan nhà n−ớc có thẩm quyền xử lý các sai phạm của các đơn vị sử dụng NSNN. Với chức năng kiểm toán tuân thủ, kiểm toán BCTC, KTHĐ, kiểm toán tr−ớc và trong quá trình hoạt động của đối t−ợng để kịp thời phát hiện các hành vi sai phạm, l?ng phí của công và phòng.

(140) 141. ngõa c¸c hµnh vi tham nhòng cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc cã sö dông NSNN. ChÊt l−îng cña b¸o c¸o kiÓm to¸n cÇn ®−a ra ®−îc c¸c kiÕn nghÞ xö lý sai ph¹m nghiªm kh¾c, tr¸nh hiÖn t−îng nÓ nang, bá qua sai sãt b»ng c¸ch nh¾c nhë, khi ph¸t hiÖn vô viÖc cã dÊu hiÖn h×nh sù cÇn chuyÓn hå s¬ sang c¸c c¬ quan ph¸p luật để khởi tố vụ án. Đây là vấn đề rất đ−ợc d− luận quan tâm trong thời gian qua, tuy nhiªn KTNN míi ®−a ®−îc mét sè hå s¬ cã dÊu hiÖu tham nhòng ra c¬ quan pháp luật để khởi tố mặc dù có rất nhiều phát hiện về các sai phạm trên nhiÒu lÜnh vùc vÒ XDCB, sö dông NSNN, ®Çu t− kh«ng hiÖu qu¶ ë c¸c DNNN… MÆt kh¸c cÇn ®Èy m¹nh viÖc minh b¹ch ho¸ vµ lµnh m¹nh ho¸ c¸c th«ng tin tµi chính, cung cấp cho Quốc hội, Chính phủ có thêm thông tin trong việc sửa đổi hệ thèng luËt ph¸p vÒ kinh tÕ tµi chÝnh t¹o ®−îc hµnh lang th«ng tho¸ng trong kinh doanh, thu hót ®−îc nhiÒu nguån ®Çu t− h¬n tõ n−íc ngoµi, tõ c¸c nguån kinh tÕ t− nhân và x? hội để tham gia phát triển kinh tế. Tăng c−ờng việc thu thập các ý kiến phản hồi từ cơ sở, các đánh giá và kiến nghị của đối t−ợng kiểm toán về những bất cập của hệ thống luật pháp để đề xuất và kiến nghị với Quốc hội, Chính phủ sửa đổi các luật hiện hành, ban hành các luật mới phù hợp với thực tiễn đời sống x? hội. 3.1. 1.2 3. 1. 2.3 Hç trî Quèc héi trong viÖc t¨ng c−êng n¨ng lùc gi¸m s¸t NSNN. Trong bối cảnh hội nhập vào nền kinh tế quốc tế, vấn đề đảm bảo an ninh kinh tế – tài chính của một quốc gia là vấn đề sống còn bên cạnh việc đảm bảo an ninh quốc phòng và sự toàn vẹn l?nh thổ. Để đảm bảo đ−ợc điều đó đòi hỏi phải kiện toàn hệ thống giám sát kinh tế- tài chính ở mức độ cao, coi đó nh− là biÖn ph¸p quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®−îc gióp cho nÒn kinh tÕ kh«ng bÞ l©m vào tình trạng mất ổn định và khủng hoảng nh− các n−ớc Châu á vào những năm 1997. HÖ thèng gi¸m s¸t nµy ph¶i kÞp thêi ph¸t hiÖn nh÷ng bÊt æn trong hÖ thèng tµi chÝnh vµ kÞp thêi ®−a ra c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa nh÷ng nguy c¬ x¶y ra khủng hoảng kinh tế- tài chính của đất n−ớc. Trong tuyên bố Lima cũng nêu rất râ nguy c¬ cña mét nÒn kinh tÕ dÔ l©m vµo khñng ho¶ng vµ l?ng phÝ c¸c nguån lực khi không có đ−ợc một cơ quan kiểm tra tài chính độc lập làm nhiệm vụ kiểm.

(141) 142. tra vµ ph¸t hiÖn c¸c bÊt æn cña nÒn kinh tÕ, gãp phÇn lµm minh b¹ch hãa nÒn tµi chính của một quốc gia. Quốc hội với t− cách là cơ quan có quyền quyết định dự to¸n NSNN, ph©n bæ ng©n s¸ch trung −¬ng vµ phª chuÈn tæng quyÕt to¸n NSNN, đồng thời Quốc hội có quyền giám sát việc chấp hành dự toán NSNN, quyết định các chính sách tài chính. Để thực hiện đ−ợc những quyền quan trọng đó, bên cạnh năng lực của các đại biểu Quốc hội, các nguồn thông tin mà Quốc hội có đ−ợc, cần thiÕt ph¶i cã c¬ quan KTNN víi t− c¸ch lµ mét c«ng cô h÷u hiÖu gióp Quèc héi giám sát và kiểm soát các hoạt động kinh tế- tài chính vĩ mô của Nhà n−ớc. Th«ng qua chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh, KTNN cung cÊp th«ng tin cho Quốc hội để thực hiện các quyền của Quốc hội. Trong những năm vừa qua, nhiÖm vô nµy cña KTNN ®−îc thùc hiÖn cßn yÕu ch−a t−¬ng xøng víi vai trß cña KTNN trong hÖ thèng c¸c c¬ quan kiÓm tra, kiÓm so¸t cña Nhµ n−íc còng nh− n¨ng lùc néi t¹i cña KTNN. Do vËy KTNN cÇn nhanh chãng ban hµnh quy tr×nh xây dựng báo cáo hàng năm để trình Quốc hội và các uỷ ban của Quốc hội nắm đ−ợc toàn cảnh một bức tranh tổng thể về tổng quyết toán NSNN và tiến độ thực hiÖn c¸c dù ¸n träng ®iÓm quèc gia. X©y dùng vµ ban hµnh quy tr×nh lµm c¸c b¸o cáo đột xuất và th−ờng viên để trình Quốc hội khi có yêu cầu. Đây là mối quan hÖ h÷u c¬ mËt thiÕt gi÷a KTNN vµ Quèc héi, th«ng qua c¸c b¸o c¸o quan träng đó Quốc hội có cơ sở để đánh giá các hoạt động của Chính phủ trong một năm; đ−a ra đ−ợc các quyết định quan trọng điều chỉnh cơ cấu và chính sách phát triển kinh tế; thấy đ−ợc tình hình l?ng phí và sử dụng sai mục đích các nguồn lực hữu hạn của đất n−ớc đ? có biện pháp điều chỉnh thích ứng. Mặt khác qua đó để KTNN ph¸t huy ®−îc n¨ng lùc vµ n©ng cao ®−îc uy tÝn cña m×nh trong viÖc thùc hiện nhiệm vụ, tăng c−ờng khả năng răn đe đối với các hành vi tham ô, l?ng phí của công để góp phần làm tăng hiệu lực giám sát của Quốc hội và hiệu lực pháp luËt vÒ kinh tÕ- tµi chÝnh cña Nhµ n−íc. 3.1. 1.2 3. 1. 2.4 Gi¶i to¶ tr¸ch nhiÖm cho ChÝnh phñ, uû ban nh©n d©n c¸c cÊp trong viÖc tæ chøc, thùc hiÖn ng©n s¸ch. Theo quy định của pháp luật hiện nay việc quyết định dự toán ngân sách, phê chuẩn quyết toán ngân sách thuộc thẩm quyền của Quốc hội, Hội đồng nhân.

(142) 143. d©n c¸c cÊp. ChÝnh phñ, uû ban nh©n d©n c¸c cÊp cã nhiÖm vô lËp dù to¸n NSNN, ph−ơng án phân bổ ngân sách cấp t−ơng ứng trình Quốc hội, Hội đồng nhân dân quyết định. Đồng thời Chính phủ, uỷ ban nhân dân các cấp tổ chức thực hiện ngân sách đ? đ−ợc Quốc hội, Hội đồng nhân dân quyết định. Khi kết thóc n¨m ng©n s¸ch, ChÝnh phñ vµ uû ban nh©n d©n c¸c cÊp cã tr¸ch nhiÖm tr×nh Quốc hội, Hội đồng nhân dân cùng cấp kết quả thực hiện ngân sách thông qua báo c¸o quyÕt to¸n ng©n s¸ch n¨m. Khi b¸o c¸o quyÕt to¸n ng©n s¸ch ®−îc phª chuÈn th× tr¸ch nhiÖm viÖc tæ chøc thùc hiÖn ng©n s¸ch cña ChÝnh phñ vµ uû ban nh©n dân các cấp đ−ợc giải toả, tức là Quốc hội và Hội đồng nhân dân đ? chấp thuận tính chính xác, tính hợp pháp và tính đầy đủ của báo cáo quyết toán vì vậy mà tr¸ch nhiÖm cña ChÝnh phñ vµ uû ban nh©n d©n víi n¨m ng©n s¸ch ®? kÕt thóc. Báo cáo kiểm toán của KTNN là một trong những căn cứ để Quốc hội sử dụng trong quá trình xem xét, quyết định dự toán NSNN, quyết định phân bổ ngân sách trung −ơng, quyết định dự án và công trình quan trọng quốc gia đ−ợc ®Çu t− tõ nguån NSSN; xem xÐt, phª chuÈn quyÕt to¸n NSNN vµ sö dông trong hoạt động giám sát việc thực hiện NSNN, chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia, nghị quyết của Quốc hội về NSSN; là căn cứ để Hội đồng nhân dân sử dụng trong quá trình xem xét, quyết định dự toán, phân bổ và giám sát ngân sách địa ph−ơng, phê chuẩn quyết toán ngân sách địa ph−ơng. Theo chức năng đ−ợc luật quy định, KTNN có trách nhiệm xác nhận tính trung thực, hợp pháp và tính đầy đủ của báo cáo quyết toán làm căn cứ vững chắc để Quốc hội và Hội đồng nhân d©n phª chuÈn quyÕt to¸n ng©n s¸ch hµng n¨m. HiÖn nay hµng n¨m KTNN míi chØ kiÓm to¸n ®−îc gÇn 60% b¸o c¸o quyÕt toán ngân sách hàng năm của các địa ph−ơng và khoảng 45% báo cáo ngân sách của các Bộ, ngành của Chính phủ. Xác định đây là nhiệm vụ quan trọng giúp Quốc hội và Hội đồng nhân dân trong việc phê chuẩn quyết toán ngân sách hàng năm, đồng thời giải toả đ−ợc trách nhiệm cho Chính phủ và uỷ ban nhân dân c¸c cÊp. B−íc ®Çu x©y dùng kÕ ho¹ch cho viÖc gãp ý kiÕn víi c¸c Bé, ngµnh vµ.

(143) 144. địa ph−ơng khi xây dựng dự toán ngân sách cấp mình tr−ớc khi trình ra Quốc hội và Hội đồng nhân dân quyết định. Góp phần giải toả trách nhiệm hàng năm trong viÖc tæ chøc thùc hiÖn ng©n s¸ch cña ChÝnh phñ vµ uû ban nh©n d©n c¸c cÊp. 3.2 Gi¶i ph¸p cô thÓ hoµn thiÖn m« h×nh tæ chøc KTNN 3.2.1 3.2.1 Nguyên tắc chỉ đạo. 3.2.1.1 3.2 .1.1 Tæ chøc vµ qu¶n lý tËp trung thèng nhÊt. §éc lËp vÒ tæ chøc, nh©n sù vµ tµi chÝnh lµ nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña một cơ quan KTNN, có nh− vậy mới có đủ điều kiện để thực hiện chức năng kiểm tra tài chính từ bên ngoài đối với cơ quan hành pháp. Kinh nghiệm ở những n−ớc mà nền kinh tế còn kém phát triển nh− n−ớc ta đều chọn mô hình tổ chức của cơ quan KTNN là thống nhất từ trung −ơng đến địa ph−ơng. Thực hiện chế độ thủ tr−ởng, Tổng KTNN là ng−ời chịu trách nhiệm tr−ớc pháp luật, Quốc hội và Chính phủ về toàn bộ hoạt động của cơ quan KTNN. Theo mô hình này, tại trung −¬ng cã c¸c bé phËn kiÓm to¸n chuyªn ngµnh, c¸c bé phËn tham m−u gióp việc cho Tổng KTNN và các đơn vị sự nghiệp. Tại các khu vực có KTNN khu vùc chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc Tæng KTNN vÒ ph¹m vi kiÓm to¸n theo sù ph©n c«ng đối với một số địa ph−ơng nhất định. KTNN khu vực không phụ thuộc vào các địa ph−ơng mà hoạt động độc lập chỉ phụ thuộc vào KTNN trung −ơng mà trực tiÕp lµ Tæng KTNN. Gióp viÖc cho Tæng KTNN cã c¸c phã Tæng KTNN chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ lÜnh vùc ®−îc ph©n c«ng. §Ó thùc hiÖn nhiÖm vô kiÓm to¸n, cã các bộ phận trực tiếp tiến hành các hoạt động kiểm toán và các bộ phận tham m−u gióp viÖc cho Tæng KTNN trªn c¬ së ph©n c«ng nhiÖm vô vµ uû quyÒn cña Tæng KTNN. C¸c bé phËn tiÕp nhËn thùc hiÖn c«ng viÖc kiÓm to¸n ®−îc ra c¸c quyết định quản lý trong phạm vi trách nhiệm của mình, các đơn vị tham m−u có trách nhiệm đ−a ra các ý kiến tham m−u, t− vấn cho ng−ời l?nh đạo bộ phận chức năng và Tổng KTNN trong việc thẩm định một số báo cáo kiểm toán lớn của đoàn kiểm toán liên quan đến nhiều đơn vị. Tuỳ theo phân công, phân cấp mà KTNN khu vực có đ−ợc quyền thực hiện kế hoạch và chủ động thông qua các.

(144) 145. b¸o c¸o kiÓm to¸n phï hîp víi chøc n¨ng nhiÖm vô mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. Theo m« h×nh nµy, c¬ quan KTNN dÔ qu¶n lý vÒ mÆt chuyªn m«n nghiÖp vô, thống nhất trong việc chỉ đạo và điều hành thực hiện nhiệm vụ kiểm toán hàng năm; là điều kiện đảm bảo tính độc lập và khách quan trong việc kiểm toán báo cáo quyết toán ngân sách các cấp thuộc chính quyền địa ph−ơng do KTNN khu vùc kh«ng bÞ lÖ thuéc vµo tæ chøc vµ nh©n sù còng nh− tµi chÝnh vµo chÝnh quyÒn địa ph−ơng các cấp. 3.2.1.2 3.2 .1.2 TiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶. Việc phân công, phân cấp và chuyên môn hoá đối với các bộ phận phải bảo đảm cho việc đạt đ−ợc mục tiêu tổng thể với hiệu quả cao và tiết kiệm. Cơ cấu tổ chức phải có sự ổn định t−ơng đối và có tính thích nghi cao, việc uỷ quyền, trao quyền phải phù hợp với thực tiễn, trình độ và khả năng nhận thức của mỗi cấp, mỗi con ng−ời để đảm bảo sự thích nghi của tổ chức. Tăng c−ờng tính chủ động sáng tạo để tiết kiệm các nguồn lực về con ng−ời, ph−ơng tiện tạo ra hiệu quả công việc cao và có chất l−ợng chuyên môn sâu. Kiểm toán là nghề đòi hỏi sự cố gắng và nỗ lực cao của mỗi cá nhân KTV, đòi hỏi phải tuân thủ những chuẩn mực và quy trình nhất định mới có đ−ợc các sản phẩm kiểm toán cuối cùng là các b¸o c¸o kiÓm to¸n cã chÊt l−îng cao ®−îc c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc, Quèc hội, Chính phủ và chính các đơn vị đ−ợc kiểm toán đánh giá cao, phù hợp với thực tiễn đời sống x? hội. Mô hình tổ chức chỉ có một cơ quan KTNN với các đơn vị trực thuộc tại các địa ph−ơng là các KTNN khu vực sẽ tiết kiệm đ−ợc nhiều kinh phí hoạt động so với việc tổ chức các đơn vị trực thuộc nằm ở tất cả c¸c tØnh, thµnh trªn c¶ n−íc, mÆt kh¸c nã tiÕt kiÖm ®−îc c¶ thêi gian trong viÖc điều hành và chỉ đạo hoạt động kiểm toán hàng ngày Mục đích của việc ra đời cơ quan KTNN là nhằm giúp cho x? hội phòng chèng ®−îc sù l?ng phÝ tµi s¶n nhµ n−íc, lµm lµnh m¹nh ho¸ nÒn tµi chÝnh quèc gia, gióp cho qu¸ tr×nh sö dông c¸c nguån lùc cña ChÝnh phñ cã hiÖu qu¶ h¬n, tiết kiệm hơn. Do đó bản thân KTNN phải là cơ quan hoạt động tiết kiệm và hiệu qu¶ nhÊt nh− chÝnh môc tiªu h×nh thµnh ra nã..

(145) 146 3.2.2 3.2.2 Gi¶i ph¸p cô thÓ. Trªn c¬ së nghiªn cøu vÒ môc tiªu, nhiÖm vô vµ chøc n¨ng cña KTNN nh− đ? đề cập ở các phần tr−ớc, đề xuất về mô hình tổ chức KTNN và mối quan hệ chỉ đạo, điều hành, phối hợp giữa các bộ phận phải phát huy đ−ợc những −u điểm cña m« h×nh tæ chøc KTNN hiÖn nay. §ång thêi kh¾c phôc ®−îc nh÷ng h¹n chÕ, bất cập trong thực tiễn hoạt động đ? bộc lộ ra, đồng thời phải đáp ứng đ−ợc những yêu cầu nhiệm vụ và mục tiêu −u tiên trong thời gian hoạt động sắp tới. Do vËy m« h×nh tæ chøc míi ph¶i tu©n theo mét sè quan ®iÓm sau: a. Kh«ng cã sù trïng hîp vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô, ph¹m vi c¸c bé phËn cïng thùc hiÖn chøc n¨ng hoÆc gi÷a c¸c bé phËn cã chøc n¨ng kh¸c nhau. §¶m bảo mục tiêu các báo cáo kiểm toán phải đạt chất l−ợng cao theo một quy trình kiểm soát chất l−ợng tiêu chuẩn, đồng thời tiết kiệm về thời gian, nhân lực đối víi viÖc ph¸t hµnh b¸o c¸o kiÓm to¸n. b. Ph©n cÊp tèi ®a quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm trong viÖc kiÓm so¸t vµ ph¸t hành báo cáo kiểm toán cho cấp d−ới, đảm bảo sự độc lập trong các kết luận và kiÕn nghÞ cña c¸c KTV, kiÓm to¸n chuyªn ngµnh vµ kiÓm to¸n khu vù; ph¸t huy sự sáng tạo và chủ động trong công tác xây dựng, thực hiện kiểm toán, phát hành báo cáo, kiểm tra thực hiện kiến nghị kiểm toán đối với cấp quản lý thấp nhất – cÊp phßng vµ c¸c kiÓm to¸n chuyªn ngµnh, kiÓm to¸n khu vùc. c. Triển khai đầy đủ cả 3 loại hình kiểm toán trong ch−ơng trình kiểm toán hàng năm là kiểm toán BCTC, kiểm toán tuân thủ và KTHĐ để thực hiện đầy đủ chøc n¨ng cña KTNN lµ x¸c nhËn tÝnh trung thùc hîp ph¸p cña c¸c tµi liÖu, sè liệu trên BCTC đồng thời đánh giá tiết kiệm hiệu quả và hiệu lực đối với việc sử dụng tiền và tài sản nhà n−ớc đối với tất cả các đơn vị có sử dụng công quỹ của Nhµ n−íc. B−íc ®Çu triÓn khai thÝ ®iÓm lo¹i h×nh kiÓm to¸n tr¸ch nhiÖm kinh tÕ trong nhiệm kỳ đối với cán bộ l?nh đạo trong bộ máy nhà n−ớc và các đơn vị kinh tÕ nhµ n−íc..

(146) 147. d. Tập trung hoạt động cho mục tiêu hàng đầu của KTNN là kiểm toán báo cáo quyết toán NSNN để trình Quốc hội xem xét phê chuẩn quyết toán NSNN. Thẩm định, cho ý kiến để Quốc hội xem xét, quyết định dự toán NSNN, quyết định ph−ơng án phân bổ ngân sách trung −ơng, quyết định dự án và công trình quan trọng quốc gia, b−ớc đầu thẩm định và cho ý kiến để hội đồng nhân dân cấp tỉnh xem xét, quyết định dự toán và phân bổ ngân sách địa ph−ơng. e. Phân cấp mạnh hơn cho KTNN các khu vực, coi đó là các bộ phận của KTNN thực hiện t−ơng đối đầy đủ các quy trình của KTNN và độc lập t−ơng đối vÒ mÆt x©y dùng kÕ ho¹ch, kiÓm so¸t chÊt l−îng vµ ph¸t hµnh b¸o c¸o kiÓm to¸n. Víi nh÷ng quan ®iÓm nh− trªn, m« h×nh tæ chøc cña KTNN ( xem m« h×nh 3.1) theo h−íng tËp trung thèng nhÊt bao gåm c¸c bé phËn nh− sau: Tæng KTNN Hội đồng KTNN. Nhãm 1. C¸c bé phËn kiÓm to¸n chuyªn ngµnh. Nhãm 2. Nhãm 4. Nhãm 3. C¸c KTNN. C¸c bé phËn. khu vùc. tham m−u. C¸c bé phËn hµnh chÝnh sù nghiÖp. Sơ đồ 3.1: Mô hình tổ chức chung của KTNN Nhãm 1: §©y lµ c¸c bé phËn chøc n¨ng thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc kiÓm to¸n kiểm toán chuyên ngành ( xem sơ đồ 3.2). Đây là bộ phận chủ lực của KTNN thực hiện chức năng kiểm toán đối với các ngành, cơ quan t−ơng ứng, các ch−ơng trình dự án quốc gia, các đơn vị kinh tế lớn của Chính phủ, các Bộ ngành có phạm vi hoạt động rộng liên quan đến nhiều địa ph−ơng. Trong mçi kiÓm to¸n chuyªn ngµnh gåm 2 bé phËn chÝnh..

(147) 148. KiÓm to¸n tr−ëng Hội đồng kiểm toán cÊp vô. Phßng nghiÖp vô 1 Phßng nghiÖp vô 2 ........ Phßng Tæng hîp. Sơ đồ 3.2: Mô hình tổ chức các kiểm toán chuyên ngành Mçi kiÓm to¸n chuyªn ngµnh cã nhiÒu phßng nghiÖp vô (sè phßng nghiÖp vụ do Tổng KTNN đề nghị uỷ ban Th−ờng vụ Quốc hội quyết định) thực hiện phân chia lĩnh vực chuyên quản một số đơn vị kiểm toán thuộc phạm vi phân công do kiểm toán chuyên ngành đó đảm nhiệm. Ví dụ một phòng nghiệp vụ thuéc kiÓm to¸n ng©n s¸ch sÏ phô tr¸ch viÖc kiÓm to¸n mét sè bé, ngµnh nhÊt định. Việc phân công nh− vậy là làm tăng tính chuyên môn hoá trong hoạt động kiÓm to¸n. Thùc hiÖn m« h×nh qu¶n lý ba cÊp trong tæ chøc thùc hiÖn kiÓm to¸n cÇn ph©n cÊp m¹nh cho kiÓm to¸n tr−ëng c¸c kiÓm to¸n chuyªn ngµnh vµ khu vùc, do đó phòng tổng hợp phải đ−ợc phân công thêm một số nhiệm vụ tr−ớc đây các vụ tham m−u của KTNN đảm nhiệm, cụ thể cần thêm một số nhiệm vụ sau: • Lập kế hoạch công tác chung của đơn vị, theo dõi việc thực hiện kế hoạch; tổng hợp, lập báo cáo kết quả công tác của đơn vị. • Thẩm định, rà soát kế hoạch kiểm toán do các tr−ởng phòng kiểm toán đề xuất; xây dựng kế hoạch các cuộc kiểm toán và đề xuất thành lập các đoàn kiểm toán của đơn vị trình kiểm toán tr−ởng ra quyết định; theo dõi, kiểm tra, kiểm soát việc thực hiện kế hoạch kiểm toán của đơn vị..

(148) 149. • Đề xuất thực hiện các cuộc kiểm toán chuyên đề thuộc phạm vi, lĩnh vực mà đơn vị mình phụ trách. • Thẩm định báo cáo kiểm toán của các đoàn kiểm toán và tham gia Hội đồng kiểm toán cấp vụ. • Tham m−u quản lý đội ngũ cán bộ, công chức thuộc đơn vị, đề xuất về công tác tổ chức cán bộ, đào tạo và bồi d−ỡng cán bộ. • Tổ chức các cuộc họp của đơn vị. • Tổ chức thực hiện công tác văn th−, l−u trữ của đơn vị. • Quản lý cơ sở vật chất đ−ợc giao của đơn vị. Hội đồng kiểm toán cấp vụ: Đây là một cơ chế hoạt động do có sự phân cÊp vÒ viÖc thùc hiÖn quy tr×nh kiÓm so¸t chÊt l−îng cña KTNN. CÇn ph¶i uû quyền cho các kiểm toán tr−ởng kiểm toán chuyên ngành đ−ợc chủ động xây dựng kế hoạch kiểm toán năm; thành lập các đoàn kiểm toán để thực hiện kiểm to¸n; lËp vµ ký ph¸t hµnh b¸o c¸o kiÓm to¸n. kiÓm so¸t chÊt l−îng b¸o c¸o theo quy trình chung nh−ng chỉ ở trong nội bộ các đơn vị. Mục đích của hội đồng kiểm toán cấp vụ là t− vấn cho kiểm toán tr−ởng trong việc thẩm định các báo cáo kiểm toán khi kết thúc các cuộc kiểm toán. Hội đồng kiểm toán cấp vụ bao gồm các thành viên: kiểm toán tr−ởng hoặc l?nh đạo đơn vị do kiểm toán tr−ởng chỉ định; tr−ởng đoàn kiểm toán và một thành viên khác do tr−ởng đoàn chỉ định; tr−ëng phßng tæng hîp; mét KTV kh¸c trong phßng tæng hîp kh«ng thuéc ®oµn kiểm toán do Kiểm toán tr−ởng lựa chọn. Nguyên tắc hoạt động là thảo luận tập thÓ, biÓu quyÕt theo ®a sè. Nếu hội đồng kiểm toán cấp vụ nhất trí thông qua báo cáo kiểm toán thì kiểm toán tr−ởng sẽ ký phát hành báo cáo kiểm toán. Chỉ những vấn đề lớn khi ch−a có sự thống nhất trong Hội đồng kiểm toán, báo cáo kiểm toán sẽ đ−ợc trình lªn c¸c vô tham m−u vµ theo quy tr×nh kiÓm so¸t chÊt l−îng cao h¬n lªn Tæng KTNN xem xét và quyết định..

(149) 150. Nguyªn t¾c c¬ b¶n trong ph©n c«ng tæ chøc qu¶n lý kiÓm to¸n gi÷a c¸c kiểm toán chuyên ngành là chuyên môn hoá theo tính chất hoạt động của đối t−îng kiÓm to¸n. Tuy nhiªn trong thùc tiÔn, do tÝnh chÊt ®a d¹ng vµ yªu cÇu qu¶n lý nªn cÇn kÕt hîp mét c¸ch hîp lý víi c¸c ph−¬ng thøc ph©n c«ng kh¸c: ph©n c«ng theo khu vùc thùc hiÖn kiÓm to¸n; theo sù ph©n ngµnh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n; theo sù ph©n cÊp qu¶n lý cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn cña Nhµ n−íc vµ đơn vị kinh tế của Nhà n−ớc. Nhóm 2: Bao gồm các KTNN (xem sơ đồ 3.3) đặt tại các khu vực trên ph¹m vi c¶ n−íc thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña KTNN trong lĩnh vực kiểm tra tài chính nhà n−ớc đối với tất cả các cơ quan, đơn vị kinh tế thuộc chính quyền các địa ph−ơng đ−ợc phân công. Với t− cách là một bộ phận thuộc cơ cấu tổ chức của KTNN, do vậy KTNN khu vực có đặc điểm: Hoạt động độc lập không phụ thuộc vào chính quyền địa ph−ơng (khác với Trung quốc, KTNN đặt tại địa ph−ơng hoạt động phụ thuộc vào 2 đầu mối là KTNN trung −ơng và cơ quan chính quyền địa ph−ơng) phụ trách kiểm toán một số địa ph−ơng theo sự phân công của KTNN trung −ơng. KTNN khu vực hoạt động không tách rời với chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của KTNN theo quy định. Đồng thời phải tuân thủ các quy định trong chuẩn mực, quy trình kiểm toán và các quy chế hoạt động chung do Tổng KTNN ban hµnh. Thực hiện tất cả các nhiệm vụ nh− quy định cho cơ quan KTNN nh−ng chỉ trên phạm vi l?nh thổ đ−ợc phân công. Do đó đ−ợc phân cấp mạnh vì quyền h¹n nh− viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch, thùc hiÖn vµ lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n, ph¸t hµnh vµ kiÓm tra thùc hiÖn kiÕn nghÞ. Do xác định nhiệm vụ của KTNN khu vực nh− trên do đó ngoài các phßng nghiÖp vô thùc hiÖn c«ng viÖc kiÓm to¸n gièng nh− c¸c kiÓm to¸n chuyªn ngµnh ë KTNN trung −¬ng, KTNN khu vùc cã thªm 2 bé phËn kh¸c: v¨n phßng.

(150) 151. KTNN khu vực làm nhiệm vụ đảm bảo các khâu nh− quản trị, tài vụ, đối ngoại…giống nh− văn phòng của KTNN trung −ơng, đồng thời văn phòng KTNN khu vùc ph¶i thªm nhiÖm vô lµ thùc hiÖn chøc n¨ng vÒ l−u tr÷, th− viÖn vµ c¸c nhiệm vụ khác đảm bảo cho hoạt động của KTNN khu vực; KTNN khu vực còn cã phßng tæng hîp ®−îc t¨ng c−êng thªm mét sè nhiÖm vô gièng nh− vai trß cña mét vµi vô tham m−u cña KTNN trung −¬ng trong viÖc tham gia xÐt duyÖt, thÈm định các kế hoạch kiểm toán, theo dõi kiểm tra thực hiện kế hoạch, thẩm định các báo cáo kiểm toán, tham gia hội đồng kiểm toán để t− vấn cho kiểm toán tr−ởng KTNN khu vực tr−ớc khi phát hành và làm một số nhiệm vụ đột xuất do Tæng KTNN giao mµ kh«ng thuéc chøc n¨ng cña c¸c phßng nghiÖp vô. Thành lập hội đồng kiểm toán khu vực, quy trình và cách thức hoạt động giống nh− hội đồng kiểm toán của các kiểm toán chuyên ngành ở trung −ơng, số l−ợng các KTNN khu vực phải đảm bảo phù hợp với phạm vi l?nh thổ đ−ợc Tổng KTNN ph©n c«ng. NhiÖm vô −u tiªn lµ kiÓm to¸n b¸o c¸o quyÕt to¸n NSNN cña các địa ph−ơng để Hội đồng nhân dân xem xét phê chuẩn; thẩm định và cho ý kiến để Hội đồng nhân dân xem xét, quyết định dự toán NSNN địa ph−ơng… phấn đấu trong t−ơng lai đảm bảo hàng năm phải kiểm toán 100% số báo quyết toán ngân sách địa ph−ơng cấp tỉnh và tiến tới là 100% cấp huyện. Víi yªu cÇu hoµn thµnh nhiÖm vô kiÓm to¸n 100% b¸o c¸o quyÕt to¸n ng©n sách các địa ph−ơng tr−ớc khi trình HĐND phê duyệt theo quy định của Luật NSNN sửa đổi năm 2002 thì với số l−ợng kiểm toán viên tại các KTNN khu vực nh− hiện nay cũng nh− một số KTNN khu vực ch−a đi vào hoạt động thì chỉ có thể đáp ứng đ−ợc gần 60% số đầu mối ngân sách cấp tỉnh. Vì vậy, để hoàn thành nhiÖm vô trªn cÇn bæ xung thªm sè l−îng c¸c kiÓm to¸n viªn t¹i mçi KTNN khu vực và nhanh chóng đ−a các KTNN khu vực mới thành lập đi vào hoạt động..

(151) 152. KiÓm to¸n tr−ëng. Hội đồng kiÓm to¸n cÊp khu vùc. V¨n phßng KTNN khu vùc. Phßng nghiÖp vô 1 Phßng nghiÖp vô 2 ........ Phßng Tæng hîp. Sơ đồ 3.3: Mô hình tổ chức KTNN khu vực Nhãm 3: Bao gåm c¸c bé phËn tham m−u gióp viÖc cho Tæng KTNN: V¨n phòng KTNN; Vụ Tổng hợp; Vụ Pháp chế; Vụ Chế độ và Kiểm tra chất l−ợng kiểm to¸n; Vô Tæ chøc C¸n bé; Vô Quan hÖ quèc tÕ; Vô Hç trî kü thuËt vµ c«ng nghÖ. Vô Hç trî kü thuËt vµ c«ng nghÖ gåm c¸c chuyªn gia, kü thuËt viªn cã tr×nh độ cao về các ngành kỹ thuật và công nghệ để hỗ trợ các kiểm toán chuyên ngành trong việc kiểm tra và đánh giá về những lĩnh vực kỹ thuật và công nghệ. Hiện nay khi gặp các vấn đề khó khăn về kỹ thuật và công nghệ trong quá trình kiểm toán, các đoàn kiểm toán th−ờng chỉ đạo giới hạn không kiểm toán các vấn đề đó do không có KTV hoặc chuyên gia đủ trình độ đánh giá và kiểm tra vấn đề, hoặc không biết cơ quan nào có đủ thẩm quyền và khả năng thẩm định vấn đề này. Do vậy cần thành lập bộ phận này để hỗ trợ cho các kiểm toán chuyên ngành và khu vực trong việc tham m−u hoặc trực tiếp kiểm toán vấn đề kỹ thuật đó, qua đó nâng cao đ−ợc chất l−ợng kiểm toán. Trong c¸c bé phËn kÓ trªn, tËp trung giao mét sè nhiÖm vô chÝnh vÒ tham m−u cho vụ Tổng hợp và củng cố đơn vị này thành đơn vị tập trung điều hành,.

(152) 153. tham m−u, t− vấn các vấn đề lớn cho Tổng KTNN trong việc lập kế hoạch kiểm toán hàng năm, điều phối các hoạt động và phối hợp với các cơ quan bên ngoài liên quan đến việc cung cấp thông tin, báo cáo kết quả kiểm toán. CÇn ph©n c«ng nhiÖm vô gi÷a c¸c vô tham m−u sao cho phï hîp víi chøc n¨ng nhiÖm vô vµ c¸c nhiÖm vô ®−îc giao, kh«ng bÞ trïng l¾p vÒ lÜnh vùc ho¹t động và thực hiện nhiệm vụ, đảm bảo mỗi bộ phận thực hiện chức năng tham m−u cho Tổng KTNN trong việc thực hiện kế hoạch hàng năm đạt hiệu quả nhất. Nhãm 4: Bao gåm c¸c bé phËn: Häc viÖn kiÓm to¸n; Trung t©m Tin häc; Trung t©m th«ng tin vµ l−u tr÷; T¹p chÝ KiÓm to¸n. Häc viÖn kiÓm to¸n ®−îc thµnh lËp trªn c¬ së bé m¸y tæ chøc cña trung tâm đào tạo và bồi d−ỡng KTV hiện nay. Để KTNN đáp ứng đ−ợc yêu cầu và nhiệm vụ sắp tới cần phải đặc biệt chú trọng đến việc đào tạo cơ bản và đào tạo chuyªn s©u vÒ c¸c chuyªn ngµnh cho KTV. Do vËy cÇn thµnh lËp Häc viÖn kiÓm to¸n víi chøc n¨ng cô thÓ: • Nghiªn cøu c¬ b¶n, nghiªn cøu chiÕn l−îc, nghiªn cøu øng dông vÒ khoa học kiểm toán trong mối quan hệ với các ngành khoa học có liên quan đến kiểm to¸n nh−: luËt ph¸p, qu¶n lý nhµ n−íc, qu¶n lý kinh tÕ, tµi chÝnh, kÕ to¸n, tiÒn tÖ và tín dụng... làm cơ sở cho việc hoạch định chiến l−ợc phát triển cơ chế, chính s¸ch, c¸c ph−¬ng ph¸p nghiÖp vô kiÓm to¸n. • Nghiên cứu ch−ơng trình, nội dung, ph−ơng pháp đào tạo, bồi d−ỡng, biªn so¹n gi¸o tr×nh, gi¸o khoa, tµi liÖu gi¶ng d¹y cho c¸c cÊp häc, c¸c kho¸ båi d−ìng cña Häc viÖn. • Đào tạo cán bộ kiểm toán cho KTNN và cho x? hội đạt trình độ đại học, th¹c sÜ vµ tiÕn sÜ vÒ kiÓm to¸n. • §µo t¹o c¸c c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ mét sè chuyªn ngµnh liªn quan trùc tiếp đến kiểm toán nh−: quản lý tài chính nhà n−ớc, kế toán, quản trị kinh doanh, qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp.... • §µo t¹o vµ cÊp chøng chØ cho c¸c chøc danh c«ng chøc kiÓm to¸n cña ng¹ch KTV, KTV chÝnh vµ KTV cao cÊp cho KTNN vµ c¶ n−íc khi cã nhu cÇu..

(153) 154. • Båi d−ìng cËp nhËt kiÕn thøc cho c«ng chøc KTNN vµ cho x? héi vÒ kiÓm to¸n, kÕ to¸n, kiÓm tra, gi¸m s¸t kinh tÕ vµ tµi chÝnh, qu¶n trÞ tµi chÝnh vµ qu¶n trÞ kinh doanh. • Thµnh lËp t¹p chÝ nghiªn cøu khoa häc trùc thuéc Häc viÖn kiÓm to¸n nhằm đáp ứng nhu cầu nghiên cứu, trao đổi về nghiệp vụ kiểm toán và đăng tải các bài viết, đề tài liên quan đến hoạt động của KTNN. Chức năng và phạm vi cña t¹p chÝ nghiªn cøu khoa häc kh¸c víi t¹p chÝ kiÓm to¸n. Trung t©m th«ng tin vµ l−u tr÷ cã vai trß quan träng trong viÖc tra cøu c¸c tài liệu và tình hình tài chính của các đơn vị đ? kiểm toán, tiết kiệm đ−ợc nhiều công sức trong việc theo dõi và khảo sát các đối t−ợng kiểm toán hàng năm, đồng thêi lµ c¬ së quan träng trong viÖc tæng kÕt t×nh h×nh kiÓm to¸n còng nh− t×nh hình tài chính của các đơn vị đ−ợc kiểm toán. Đặc biệt trong điều kiện công nghệ thông tin về l−u trữ phát triển ở trình độ cao nh− hiện nay sẽ giúp ích rất nhiều cho KTV vµ c¸c bé phËn kh¸c trong KTNN. 3.3 Giải pháp cụ thể hoàn thiện cơ chế hoạt động KTNN 3.3.1 3.3.1 Nguyên tắc chỉ đạo. 3.3 công,, phân cấp và chuyên môn hoá hoạt động kiểm toán 3. 3.1.1 TT¨ng ¨ng c−êng ph©n c«ng. Bất kỳ một tổ chức nào từ nhỏ cho đến lớn đều phải theo nguyên tắc này. Thực hiện chất nguyên tắc này đòi hỏi việc phân bổ và chia sẻ trách nhiệm và quyÒn h¹n gi÷a c¸c bé phËn, cÊp trªn uû quyÒn vµ ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm vµ quyền hạn cho cấp d−ới để đảm bảo thực hiện tốt nhất mục tiêu chung của tổ chøc. Qu¸ tr×nh ph©n cÊp vµ ph©n c«ng diÔn ra dùa trªn c¬ së môc tiªu chung cña tæ chøc vµ môc tiªu riªng cña tõng bé phËn trùc thuéc tæ chøc. KTNN cã nhiÒu bé phËn kh¸c nhau: C¸c vô chuyªn ngµnh lµm nhiÖm vô trùc tiÕp kiÓm to¸n; c¸c vụ tham m−u đảm bảo việc t− vấn và tham gia ý kiến với l?nh đạo KTNN và các vô chuyªn ngµnh trong viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô sao cho chÊt l−îng c«ng viÖc ®−îc tr«i ch¶y víi chÊt l−îng cao nhÊt; c¸c KTNN khu vùc thùc hiÖn chøc n¨ng kiểm toán theo phạm vi địa ph−ơng do đó cũng bao gồm các bộ phận chức năng và bộ phận tham m−u để đảm bảo đ−ợc nhiệm vụ do Tổng KTNN phân công và.

(154) 155. uû quyÒn trong viÖc thùc hiÖn kiÓm to¸n vµ xÐt duyÖt, ph¸t hµnh b¸o c¸o kiÓm to¸n. ViÖc ph©n c«ng, ph©n cÊp t«n träng mét sè néi dung sau: a. XuÊt ph¸t tõ môc tiªu chung cña c¬ quan KTNN vµ c¬ cÊu tæ chøc c¸c bé phận hiện tại tiến hành xác định mục tiêu riêng cho từng cấp và từng đơn vị, tại cấp d−ới lại tiến hành xác định mục tiêu cho cấp thấp hơn cho đến từng ng−ời Trong tõng bé phËn nhá nhÊt theo mét nguyªn t¾c thèng nhÊt lµ kÕt hîp c¸c môc tiªu nhá thµnh c¸c môc tiªu lín h¬n cña tæ chøc lín h¬n vµ cuèi cïng lµ phï hîp víi môc tiªu chung cña c¬ quan KTNN. b. Khi phân định mục tiêu riêng cho từng bộ phận trong tổ chức cần phải phân quyền và trách nhiệm đi kèm. Trong bất kỳ tổ chức nào cũng đều có một khèi l−îng lín c¸c c«ng viÖc cÇn thùc hiÖn. Tr¸ch nhiÖm cuèi cïng lµ Tæng KTNN ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc Quèc héi, ChÝnh phñ nh−ng mét m×nh Tæng KTNN kh«ng thÓ lµm tÊt c¶ c¸c viÖc cña c¬ quan vµ kh«ng thÓ qu¸n xuyÕn mäi mặt hoạt động của KTNN vì vậy ng−ời l?nh đạo dù muốn hay không cũng phải giao phần lớn công việc cho những ng−ời khác ở cấp thấp hơn để xử lý. c. Cần hoàn thiện hơn nữa quy chế hoạt động và quy chế phối hợp của KTNN lµm râ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bé phËn víi nhau trong qu¸ tr×nh phèi hîp hành động. Việc cung cấp thông tin và phối hợp với nhau theo một quy chế rõ ràng sẽ làm cho công việc luôn đ−ợc chủ động và đạt kết quả tốt. Nếu không phân định rõ đ−ợc các trách nhiệm trong việc phối hợp hành động thì công việc chung sẽ bị động và mục tiêu của tổ chức sẽ không đạt đ−ợc. d. Phải đảm bảo sự chuyên môn hoá đối với từng bộ phận, tránh trùng lắp về chức năng và nhiệm vụ để đảm bảo về hiệu quả hoạt động. Mỗi bộ phận đ−ợc thực hiện chuyên môn hoá một hoặc một số chức năng nhất định mà không đúng víi bé phËn kh¸c. Thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸ bao giê còng ®em l¹i n¨ng suÊt lao động cao hơn. Đối với mỗi nhóm bộ phận có mục tiêu khác nhau cần lựa chọn tiªu chÝ ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ phï hîp chø kh«ng nhÊt thiÕt tiªu chÝ ph¶i giống nhau. Ví dụ đối với các kiểm toán chuyên ngành thì cần phân công chuyên môn hoá theo phạm vi, lĩnh vực kiểm toán, đối t−ợng kiểm toán; đối với các vụ.

(155) 156. chøc n¨ng cÇn ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ theo nhiÖm vô tham m−u, t− vÊn nh− là pháp chế, chế độ, văn phòng, quan hệ đối ngoại… 3.3.1.2 3.3 .1.2 Cụ thể hoá luật KTNN theo h−ớng tăng c−ờng sự độc lập của KTNN và c¸c c«ng chøc KTNN. MÆc dï luËt KTNN ®? ®−îc ban hµnh vµ cã hiÖu lùc ph¸p luËt, song do luËt không thể quy định một cách chi tiết tất cả các quy định để thực hiện mà cần phải có các văn bản d−ới luật để cụ thể hoá các vấn đề mang tính nguyên tắc để thi hành. Một số loại văn bản cần phải ban hành ngay để đ−a luật KTNN vào cuéc sèng. §ã lµ: a. Quốc hội cần ban hành các Nghị quyết của Quốc hội về các vấn đề trong luật quy định thuộc quyền của Quốc hội đó là các Nghị quyết về các vấn đề phân quyền để xây dựng lại cơ cấu tổ chức của KTNN theo h−ớng mở rộng các kiểm toán chuyên ngành, KTNN khu vực đồng thời xây dựng tổ chức để thực hiện các chøc n¨ng kiÓm to¸n tÝnh kinh tÕ, tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶, NghÞ quyÕt vÒ quy tr×nh x©y dùng hÖ thèng chuÈn mùc KTNN míi phï hîp víi c¸c chuÈn mùc cña INTOSAI nhằm đề cao sự độc lập của cơ quan KTNN trong các ph−ơng pháp nghiÖp vô cña KTV vµ chèng l¹i c¸c ¶nh h−ëng tõ bªn ngoµi trong viÖc ®−a ra kết luận, kiến nghị một cách khách quan; sửa đổi và bổ xung một số điều trong Nghị quyết về các chế độ l−ơng, phụ cấp đối với các công chức KTNN và các chế độ −u tiên đảm bảo các KTV đ−ợc h−ởng mức thu nhập xứng đáng với nhiệm vụ ®−îc giao. §©y lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p cã hiÖu qu¶ nh»m chèng l¹i c¸c tiªu cùc cã thÓ x¶y ra trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n; NghÞ quyÕt vÒ nhiÖm vô vµ quyền hạn của KTV khi thi hành công cụ nhằm đảm bảo cho các KTV có đ−ợc những quyền hạn cần thiết để độc lập và không chịu sự can thiệp từ bên ngoài khi thu thập các bằng chứng cho các kết luật và kiến nghị của mình; sửa đổi Nghị quyết về việc kiểm toán đối với các lĩnh vực an ninh, quốc phòng thuộc bí mật cña Nhµ n−íc, c«ng khai tr−íc c«ng luËn vÒ nh÷ng lÜnh vùc mµ KTNN cã thÓ không công bố kết quả kiểm toán tr−ớc sau khi kiểm toán nhằm đảm bảo bí mật quèc gia, hoÆc nh÷ng lÜnh vùc mµ KTNN kh«ng tiÕn hµnh kiÓm to¸n..

(156) 157. b. Sau khi cã NghÞ quyÕt cña Quèc héi vÒ c¬ cÊu tæ chøc cña KTNN, cÇn phải nhanh chóng xây dựng và ban hành các quy định về chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của từng đơn vị mới. Đây là các văn bản đặc biệt quan trọng bởi vì nó thÓ hiÖn c¸c quyÒn h¹n, sù ph©n c«ng ph©n cÊp cña c¸c cÊp bËc qu¶n lý trong KTNN. Sự phân công phân cấp phải thể hiện sự độc lập về quyền hạn và trách nhiệm của những ng−ời đứng đầu các bộ phận quản lý để qua đó phát huy tính tự chñ vµ s¸ng t¹o cña mçi chøc danh bé phËn qu¶n lý lµm cho c¸c c«ng viÖc vµ nhiÖm vô ®−îc thùc hiÖn thi mét c¸ch nhanh nhÊt. c. Xây dựng và ban hành quy chế hoạt động của KTNN nhằm cụ thể hoá các quy định trong việc phối hợp các hoạt động giữa tất cả các bộ phận trong một bộ máy tổ chức hoàn chỉnh, làm cho tổ chức KTNN hoạt động trôi chảy nh− một cỗ máy đ−ợc thiết kế hoàn hảo. Đây cũng là một văn bản rất quan trọng để xác định trách nhiệm cùng từng ng−ời, từng bộ phận phải làm trong từng thời gian, không gian cụ thể để có đ−ợc kết quả hoạt động một cách hiệu quả nhất với sự tiÕt kiÖm cao nhÊt vÒ thêi gian vµ nguån lùc. d. Phải sửa đổi và ban hành ngay quy trình chung KTNN và các văn bản h−íng dÉn thùc hiÖn cho tõng lÜnh vùc cô thÓ, nh»m chuÈn ho¸ c¸c b−íc c«ng viÖc cho mét cuéc kiÓm to¸n ë c¸c lÜnh vùc kiÓm to¸n kh¸c nhau, víi c¸c h×nh thøc kiÓm to¸n kh¸c nhau. Môc tiªu chung lµ c¸c s¶n phÈm cuèi cïng cña c¸c cuộc kiểm toán các báo cáo kiểm toán có chất l−ợng cao nhất với đầy đủ các b»ng chøng vµ c¸c dÉn liÖu kiÓm to¸n phèi hîp minh chøng cho c¸c kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ cña KTNN. e. X©y dùng vµ ban hµnh quy tr×nh vÒ x©y dùng kÕ ho¹ch kiÓm to¸n hµng năm theo h−ớng phát huy đ−ợc trí tuệ của toàn bộ thể công chức kiểm toán, đặc biệt là các KTV những ng−ời trực tiếp thực hiện các kế hoạch kiểm toán đó. Hiện nay lực l−ợng của KTNN ch−a cho phép kiểm toán hàng năm đối với tất cả các đối t−ợng kiểm toán trong phạm vi của mình, do đó việc chọn lựa các đối t−ợng, đơn vị kiểm toán là rất quan trọng nhằm đ−a ra đ−ợc một bức tranh tổng quát về các vấn đề thu, chi NSNN, hiệu quả hoạt động của Chính phủ, đồng thời góp.

(157) 158. phần răn đe phòng ngừa các hành vi tham nhũng, l?ng phí tài sản nhà n−ớc đối với những đơn vị ch−a đ−ợc kiểm toán. f. Xây dựng và ban hành quy định kiểm soát chất l−ợng kiểm toán, đây là một vấn đề có ý nghĩa quan trọng đảm bảo cho việc thực hiện tốt quy trình kiểm Toán, chuẩn mực kiểm toán, đảm bảo cho các báo cáo kiểm toán khi phát hành cã chÊt l−îng cao, c¸c kÕt luËn ®−a ra cã tÝnh thuyÕt phôc cao, c¸c kiÕn nghÞ phï hợp với thực tế. Đồng thời qua đó đánh giá đ−ợc chất l−ợng công tác kiểm toán của các đoàn kiểm toán. Nội dung quy định kiểm soát chất l−ợng kiểm toán cần tôn trọng tính tự kiểm tra có sự phối hợp từ bên ngoài đối với một cuộc kiểm to¸n bao gåm tÊt c¶ c¸c b−íc kiÓm to¸n phï hîp víi quy tr×nh chung kiÓm to¸n đó là: việc kiểm soát chất l−ợng tr−ớc hết phải do chính bản thân các KTV, tổ tr−ëng tæ kiÓm to¸n, ®oµn kiÓm to¸n, kiÓm to¸n chuyªn ngµnh hay khu vùc tù thùc hiÖn nh»m n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña nh÷ng ng−êi tham gia trong viÖc so¹n th¶o vµ ban hµnh b¸o c¸o kiÓm to¸n. Tr−êng hîp c¸c cuéc kiÓm to¸n cã quy m« lớn, phức tạp và liên quan đến nhiều đơn vị mới cần phải có sự kiểm soát chất l−ợng của các vụ chức năng thuộc KTNN nhằm đảm bảo tiết kiệm về thời gian và nhân lực đồng thời đảm bảo đ−ợc tính độc lập cần thiết của các KTV. Các quy định này có thể đ−ợc lồng ghép với các quy định trong quy trình kiểm toán chung cña KTNN. 3.3.1.3 3.3 .1.3 Tiªu cchuÈn huÈn ho¸ n¨ng lùc vµ ttr×nh rình độ của KTV. Hoạt động kiểm toán là một trong những hoạt động nghề nghiệp có tính chuyên môn rất cao đòi hỏi các công chức kiểm toán phải là những ng−ời có trình độ chuyên môn cao, nhiều kinh nghiệm về lĩnh vực kiểm toán. Việc đ−a ra các nhận xét, kết luận đối với các hoạt động quản lý và sử dụng các nguồn lực của các đối t−ợng kiểm toán đòi hỏi các kiểm toán phải am hiểu các kiến thức liên quan rất rộng đến công việc, đồng thời phải nắm bắt rõ các quy định của pháp luật hiện hành về lĩnh vực đó. Nếu KTV yếu về chuyên môn nghiệp vụ sẽ không thể đáp ứng đ−ợc yêu cầu của việc kiểm tra và không phát hiện đ−ợc các sai phạm của đối t−ợng kiểm toán. Mặt khác do phạm vi của kiểm toán rất rộng,.

(158) 159. bao gồm tất cả các ngành, lĩnh vực kinh tế, đòi hỏi phải có nhiều KTV am hiểu chuyên môn và kinh nghiệm cũng nh− các quy định của pháp luật ở các lĩnh vực rÊt kh¸c nhau: C¸c kiÕn thøc vÒ qu¶n lý kinh tÕ, kiÕn thøc vÒ khoa häc tù nhiªn, công nghệ, luật tài chính,…đáp ứng đòi hỏi của các cuộc kiểm toán rất khác nhau. Để nâng cao đ−ợc trình độ, năng lực cho công chức KTNN cần phải xây dựng đ−ợc hệ thống tiêu chuẩn đối với công chức kiểm toán. Đây là một yêu cầu rất quan trọng, bởi vì trong hoạt động kiểm toán đòi hỏi sự phối hợp hành động cña rÊt nhiÒu bé phËn vµ con ng−êi kh¸c nhau. Mçi c«ng viÖc, mçi vÞ trÝ cÇn ph¶i đáp ứng đ−ợc các tiêu chuẩn, yêu cầu khác nhau về khả năng trình độ hay học vấn và kinh nghiệm để đảm bảo hoàn thành đ−ợc nhiệm vụ của mình. Hệ thống tiêu chuẩn đối với KTV cần xây dựng có 2 loại: a. X©y dùng c¸c tiªu chuÈn cô thÓ cho tõng ng¹ch kiÓm to¸n viªn KTNN bao gåm c¸c tiªu chuÈn cho KTV dù bÞ, KTV, KTV chÝnh vµ KTV cao cÊp. Do yêu cầu của công việc kiểm toán rất phức tạp có nhiều mức độ khó khác nhau đòi hỏi các cấp KTV khác nhau. ở cấp cao nhất đối với những công việc quan trọng nh− chỉ đạo xây dựng kế hoạch lớn, lập các đề án hay chủ trì các công việc thực hiện và đánh giá tổng kết đòi hỏi phải là những ng−ời KTV cao cấp có trình độ cao và có khả năng tổng hợp, hoạt động mang tính chỉ đạo nhiều hơn do đó phải có các tiêu thể cao hơn về khả năng nh−: chỉ đạo và thực hiện các cuộc kiểm toán phức tạp, liên quan đến nhiều đối t−ợng kiểm toán, chủ trì đánh giá tổng kết về c«ng t¸c kiÓm to¸n, h−íng dÉn nghiÖp vô cho c¸c KTV cÊp d−íi, chñ tr× thÈm định các dự án, báo cáo kiểm toán quan trọng….ở cấp thấp hơn là lập kế hoạch cho một cuộc kiểm toán nhỏ liên quan đến một hoặc vài đối t−ợng, báo cáo không phức tạp…cần có các KTV chính với những yêu cầu công việc cụ thể đòi hỏi những KTV này phải có những khả năng và trình độ nhất định t−ơng ứng với công việc đ−ợc giao. Theo cách thức nh− vậy sẽ có những công việc chỉ đòi hỏi các KTV ở cấp thấp hơn đó là KTV và KTV dự bị. Việc phân ngạch các KTV và tiêu chuẩn đòi hỏi cụ thể là nhằm tiết kiệm nhân lực cho các cuộc kiểm toán và xây dựng ch−ơng trình đào tạo, bồi d−ỡng phù hợp, cũng nh− việc tuyển chọn để đáp ứng đòi hỏi của công việc..

(159) 160. b. Xây dựng hệ thống tiêu chuẩn chức danh đối với các cấp quản lý . Để bộ máy có thể hoạt động nhịp nhàng đòi hỏi sự phối hợp và chỉ đạo của các cấp quản lý phải đáp ứng đ−ợc đòi hỏi của thực tiễn. Đối với KTNN, ngoài chức danh Tæng KTNN do Quèc héi bÇu cßn l¹i rÊt nhiÒu chøc danh kh¸c nh−: Phã Tæng KTNN, c¸c vô tr−ëng vµ cÊp t−¬ng ®−¬ng, c¸c phã vô tr−ëng, tr−ëng phßng, phã phòng. Mỗi chức danh đòi hỏi khả năng về quản lý, chỉ đạo công việc một mức độ khác nhau, mỗi vụ kiểm toán chuyên ngành cùng đòi hỏi các chức danh quản lý có sự am hiểu, trình độ về các lĩnh vực khác nhau, mỗi vụ tham m−u cũng đòi hái vÒ kh¶ n¨ng chuyªn m«n, t− vÊn kh¸c nhau. Tuy nhiªn c¸c chøc danh nµy đều đòi hỏi khả năng về một số mặt sau: Phải có năng lực quản lý, l?nh đạo theo từng vị trí cụ thể về khả năng tổ chức l?nh đạo, tham m−u, khả năng điều hành công việc phù hợp với nhiệm vụ và thực tế, có khả năng phối hợp hành động với các đơn vị khác, có sự tín nhiệm của tËp thÓ vµ duy tr× ®−îc sù ®oµn kÕt cña tæ chøc, cã kh¶ n¨ng tæ chøc viÖc kiÓm soát hiệu quả các hoạt động của đơn vị, có khả năng làm việc và tinh thần trách nhiÖm cao tr−íc c«ng viÖc. Có chuyên môn phù hợp với các vị trí chức danh cụ thể và t−ơng đối với các ngạch KTV nhằm đáp ứng tốt nhất các nhiệm vụ đặt ra trong thực tiễn và phù hợp với lĩnh vực đ−ợc phân công. Đối với các chức danh quản lý ở các đơn vị kiểm toán chuyên ngành đòi hỏi phải có chuyên môn cao, khả năng phân tích đánh giá và đ−a ra các kết luận và kiến nghị phù hợp với từng báo cáo kiểm toán khi tham gia trong quy tr×nh kiÓm so¸t chÊt l−îng kiÓm to¸n. §èi víi c¸c bé phËn tham m−u đòi hỏi ng−ời l?nh đạo phải có chuyên môn sâu về luật, các chế độ quy định của các Bộ, ngành quản lý nhà n−ớc về kinh tế, x? hội và khả năng tổng hợp, đánh giá nhằm tham m−u cho l?nh đạo cấp cao hơn trong việc đ−a ra các quyết định quan trọng liên quan đến lĩnh vực đ−ợc phân công, đảm bảo cho các b¸o c¸o kiÓm to¸n tr−íc khi ph¸t hµnh ®−îc hoµn thiÖn vÒ mäi mÆt gãp phÇn cho c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc, Quèc héi vµ ChÝnh phñ cã ®−îc nh÷ng th«ng tin quan trọng, chính xác cho việc ra các quyết định quản lý..

(160) 161 3.3.2 3.3.2 Gi¶i ph¸p cô thÓ. 3.3 3. 3.2.1 Hoàn thiện cơ sở pháp lý hoạt động của KTNN. Tuỳ thuộc mỗi n−ớc có những quy định khác nhau ở từng mức độ pháp lý về tính độc lập và vị trí pháp lý của KTNN, thông th−ờng đều đ−ợc quy định bởi Hiến pháp của từng n−ớc. Hiến pháp là đạo luật cơ bản nhất của Nhà n−ớc có hiệu lực pháp lý cao nhất và không dễ gì bị thay đổi, là cái đạo luật gốc để ban hành các luật khác. Trên thế giới, địa vị pháp lý của KTNN th−ờng đ−ợc thể chế hoá trong Hiến pháp, các vấn đề cụ thể hơn sẽ đ−ợc quy định trong Luật KTNN. ở Việt Nam, cơ quan KTNN đ−ợc thành lập trong công cuộc đổi mới của đất n−íc vµ tiÕn tr×nh c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh quèc gia, x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyền. Luật KTNN đ? khẳng định địa vị pháp lý của KTNN Việt Nam là cơ quan chuyªn m«n vÒ lÜnh vùc kiÓm tra tµi chÝnh nhµ n−íc do Quèc héi thµnh lËp, víi nguyên tắc hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật. Luật KTNN xác định địa vị KTNN Việt Nam nh− vậy là hoàn toàn phù hợp với thông lệ quốc tế và t−ơng xứng với chức năng, nhiệm vụ vốn có của KTNN. Để tiếp tục khẳng định và đề cao địa vị pháp lý và vai trò của KTNN cần thiết phải bổ sung vào Hiến ph¸p mét sè ®iÒu vÒ KTNN nh− sau: - Quy định về địa vị pháp lý của KTNN là cơ quan kiểm tra tài chính tối cao do Quốc hội thành lập và hoạt động chỉ tuân theo pháp luật; - Các quy định về chức năng, quyền hạn của KTNN; - Các quy định về bổ nhiệm, miễn nhiệm ng−ời đứng đầu; - Quy định về kinh phí hoạt động. Các quy định cụ thể hơn sẽ đ−ợc đề cập trong Luật KTNN, đồng thời đồng bộ hoá các quy định trong pháp luật về hoạt động KTNN trong các văn bản pháp luËt cã liªn quan nh−: LuËt NSNN, LuËt Doanh nghiÖp, LuËt ®Çu t−, LuËt h×nh sù, LuËt d©n sù . . . 3.3 3. 3.2.2 Hoµn thiÖn hÖ thèng chuÈn mùc vµ c¸c quy tr×nh kiÓm to¸n cña KTNN. a. HÖ thèng chuÈn mùc KTNN ph¶i phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ Ngày nay, trong xu thế toàn cầu hoá về tất cả các lĩnh vực đặc biệt là lĩnh vùc kinh tÕ, mçi n−íc lµ mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi..

(161) 162. Mối quan hệ giữa các n−ớc về tất cả các mặt có tính hữu cơ và sự tác động qua lại lẫn nhau. Trong sự hội nhập ấy mỗi quốc gia đều cố gắng tìm kiếm những cơ hội tốt nhất cho sự phát triển của quốc gia mình và hạn chế đến mức thấp nhất các ảnh h−ởng và thiệt hại mà sự hội nhập gây ra. Để làm đ−ợc điều đó, mỗi n−ớc đề phải tuân thủ theo từng quy định, luật lệ chung của thế giới, có vậy mới là bình đẳng trong cuộc chơi và có vậy ng−ời ta mới cho mình đ−ợc tham gia sân chơi chung của mỗi sân chơi lớn nhất và bình đẳng nhất thế giới. Để đ−ợc kết n¹p lµ mét thµnh viªn cña WTO ®−¬ng nhiªn chóng ta ph¶i tu©n thñ nh÷ng quy định chung của WTO và các thoả thuận riêng với từng quốc gia là thành viên của tổ chức này cũng theo những quy định của WTO. Sở dĩ nh− vậy là do cơ chế mở cöa WTO cho mçi n−íc thµnh viªn ®−îc t×m kiÕm c¸c c¬ héi vµ th¶o luËn sao cho cã lîi nhÊt cho mçi bªn do mçi quèc gia cã c¸c ®iÒu kiÖn, luËt ch¬i kh¸c nhau. VÒ kinh tÕ lµ nh− vËy, thuÕ, ng©n s¸ch còng sÏ ph¶i chÞu sù rµng buéc vÒ tính minh bạch và tiết kiệm, hiệu quả nh− các quy định của tổ chức này. Đối t−ợng của KTNN sẽ phải tuân thủ các quy định đó thì đ−ơng nhiên các hoạt động và mục tiêu của KTNN cũng phải có sự t−ơng đồng với cơ quan KTNN của các n−íc lµ thµnh viªn WTO. MÆt kh¸c, KTNN ViÖt Nam ®? trë thµnh thµnh viªn cña tæ chøc INTOSAI tõ th¸ng 4 n¨m 1996 vµ lµ thµnh viªn cña tæ chøc ASOSAI tõ th¸ng 1 n¨m 1997. INTOSAI lµ tæ chøc quèc tÕ c¸c c¬ quan KTNN ®−îc thµnh lập từ năm 1953 và đến nay đ? có 178 n−ớc là thành viên, ASOSAI là tổ chức các cơ quan KTNN châu á đ−ợc thành lập từ năm 1978 và đến nay đ? có 35 n−ớc là thµnh viªn. Xuất phát từ những lý do khách quan đó KTNN Việt Nam phải cần tuân thủ những quy định mang tuy không mang tính bắt buộc của các tổ chức này, vận dụng những quy định mang tính h−ớng dẫn trong khuyến cáo của INTOSAI và ASOSAI. C¸c n−íc ®i tr−íc ®? cã nhiÒu kinh nghiÖm trong viÖc ph¸t triÓn c¬ quan KTNN sao cho hiÖu qu¶ nhÊt, KTNN ViÖt Nam cÇn ph¶i häc tËp vµ ®−a c¸c quy định chung đó vào áp dụng tại Việt Nam một cách có hiệu quả nhất, cụ thể là: Dựa trên các quy định đ−ợc ban hành trong hệ thống chuẩn mực do INTOSAI so¹n th¶o, chóng ta cÇn ph¶i tu©n thñ vµ so¹n th¶o ra hÖ thèng chuÈn.

(162) 163. mực của KTNN Việt Nam và các h−ớng dẫn để thực hiện. Do trình độ, năng lực và kinh nghiệm của KTV còn yếu do đó cần ban hành các h−ớng dẫn chi tiết việc thùc hiÖn c¸c chuÈn mùc cho t−¬ng xøng vµ phï hîp víi tõng thêi kú ph¸t triÓn của nền kinh tế và trình độ, quy mô của KTNN. Tuy nhiên những nội dung chính của chuẩn mực phải t−ơng đồng với thông lệ thế giới để tránh việc sửa đi sửa lại nh− ý t−ëng ban hµnh hÖ thèng chuÈn mùc hiÖn nay.. Chuẩn mực kiểm toán là căn cứ để thực hành kiểm toán và kiểm tra, soát xét chất l−ợng kiểm toán. Do vậy, việc áp dụng đầy đủ các chuẩn mực kiểm toán ®? ban hµnh lµ mét yªu cÇu mang tÝnh b¾t buéc. CÇn t«n träng c¸c chuÈn mùc vÒ đạo đức và trình độ của KTV, để hoạt động của KTNN đạt đ−ợc hiệu quả cao cần phải xây dựng đ−ợc đội ngũ kiểm toán viên có đầy đủ phẩm chất đạo đức về nghề nghiệp và khả năng, trình độ đáp ứng đ−ợc yêu cầu chuyên môn. Do vậy, phải th−ờng xuyên đào tạo, bồi d−ỡng, cập nhật kiến thức, nâng cao bản lĩnh chính trị để khi thực hiện kiểm toán; chỉ tuân thủ theo pháp luật và chuẩn mực nghề nghiệp; kiểm toán viên cần có đầy đủ kiến thức chuyên môn để hoàn thành nhiệm vụ đ−ợc giao. Phải thực hiện đầy đủ nhóm chuẩn mực thực hành kiểm toán từ khâu lập kế hoạch đến khâu thực hiện kiểm toán. Khi lập kế hoạch kiểm toán yêu cầu đoàn kiểm toán phải thực hiện đầy đủ các khâu lập kế hoạch tổng thể, kế hoạch chi tiết, đánh giá trọng yếu, rủi ro. Toàn bộ công việc của kiểm toán viên vµ cña ®oµn kiÓm to¸n ph¶i ®−îc lËp kÕ ho¹ch chi tiÕt, cô thÓ. B»ng chøng thu thập đ−ợc phải có sức thuyết phục, đáp ứng đ−ợc yêu cầu của chuẩn mực. Tăng c−êng c«ng t¸c kiÓm tra so¸t xÐt chÊt l−îng kiÓm to¸n theo quy tr×nh kiÓm tra, so¸t xÐt chÊt l−îng kiÓm to¸n ®? ban hµnh.. Nhanh chãng ban hµnh c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n tu©n thñ vµ kiÓm to¸n hoạt động, đặc biệt là kiểm toán hoạt động, bởi vì muốn đánh giá đ−ợc tính kinh tế, tính hiệu quả của việc sử dụng đồng tiền thì phải triển khai kiểm toán hoạt động - đây là hình thức kiểm toán đ−ợc nhiều n−ớc trên thế giới coi trọng. ở Việt Nam, hiện nay các quy định pháp luật về kiểm toán hoạt động ch−a cụ thể, do đó kiểm toán hoạt động ch−a đ−ợc thực hiện nh− một cuộc kiểm toán riêng rẽ, chỉ.

(163) 164. có một số cuộc kiểm toán có sự kết hợp nh−ng ở mức độ sơ khai. Để KTNN thực hiện tốt kiểm toán tuân thủ và kiểm toán hoạt động thì một trong những yêu cầu quan träng lµ ph¶i ban hµnh c¸c chuÈn mùc vÒ kiÓm to¸n tu©n thñ vµ kiÓm to¸n hoạt động. b. Hoµn thiÖn quy tr×nh chung KTNN Hiện nay trong các văn bản quy định về quy trình kiểm toán của KTNN có c¸c lo¹i quy tr×nh sau: quy tr×nh kiÓm to¸n chung, quy tr×nh kiÓm to¸n ng©n s¸ch, quy tr×nh kiÓm to¸n ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n, quy tr×nh kiÓm to¸n DNNN. C¸c quy trình này đều quy định các cuộc kiểm toán bao gồm 4 b−ớc: Chuẩn bị kiểm to¸n, thùc hiÖn kiÓm to¸n, lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n, kiÓm to¸n thùc hiÖn kiÕn nghÞ kiến khác nhau về việc sửa đổi quy trình kiểm toán của KTNN. Một số ý kiến cho r»ng cÇn x©y dùng quy tr×nh chung KTNN gåm c¶ c¸c giai ®o¹n x©y dùng kÕ ho¹ch kiÓm to¸n hµng n¨m ®−a vµo phÇn ®Çu cña quy tr×nh chung vµ thªm phÇn b−íc lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n. Mét sè ý kiÕn cho r»ng cÇn viÕt thªm c¸c quy tr×nh kiểm toán đối với các lĩnh vực kiểm toán ch−ơng trình mục tiêu quốc gia, kiểm to¸n c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn mµ Nhµ n−íc gi÷ cæ phÇn chi phèi, …Qua thùc tiễn hoạt động thời gian qua và mục tiêu của KTNN trong những năm tới cần hoµn thiÖn quy tr×nh KTNN theo c¸c quan ®iÓm sau ®©y: 1) KTNN cÇn cã mét quy tr×nh chung vÒ kiÓm to¸n bao gåm 4 b−íc nh− đ? đề cập ở trên. Các b−ớc kiểm toán đ−ợc đề cập trong quy trình đ−ợc quy định mang tÝnh chung nhÊt, c¸c lÜnh vùc kiÓm to¸n kh¸c nhau sÏ kh«ng gäi lµ quy trình kiểm toán mà cần quy định rất cụ thể d−ới dạng các h−ớng dẫn và đ−ợc ban hành d−ới dạng cẩm nang kiểm toán để các KTV dễ mang theo, dễ tra cứu và áp dông. NÕu mçi lÜnh vùc l¹i viÕt thµnh mét quy tr×nh th× sÏ bÞ trïng lÆp ë rÊt nhiÒu nội dung, mặt khác để thay đổi và ban hành một quy trình kiểm toán mới rất phøc t¹p, trong khi cã nhiÒu lÜnh vùc kiÓm to¸n ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n, nªn viÖc chØ cÇn ban hµnh c¸c h−íng dÉn kiÓm to¸n dùa trªn quy tr×nh chung sẽ dễ dàng hơn, thuận tiện khi áp dụng và dễ thay đổi. 2) Quy tr×nh KTNN chØ ¸p dông cho mét cuéc kiÓm to¸n riªng rÏ do KTNN tiến hành đối với mọi đối t−ợng kiểm toán, không áp dụng đối với mọi.

(164) 165. hoạt động của KTNN nh− việc lập kế hoạch toàn năm, công bố báo cáo kiểm toán, kiểm tra soát xét chất l−ợng kiểm toán. Bởi vì những vấn đề đó tách ra thành các quy trình khác, hoặc là quy chế hoạt động của KTNN. 3) Trong b−ớc chuẩn bị của quy trình cần quy định về việc thành lập đoàn kiểm toán tr−ớc khi khảo sát thu thập thông tin về đơn vị đ−ợc kiểm toán, tránh tình trạng nh− quy trình hiện nay là quy định việc khảo sát thông tin, đánh giá trọng yếu rủi ro, lên kế hoạch và ra quyết định thành lập đoàn kiểm toán. Cách làm này dẫn đến việc ng−ời tr−ởng đoàn kiểm toán đ−ợc phân công có thể không phải là ng−ời đ? từng đi khảo sát thu thập thông tin do đó tr−ởng đoàn không nắm rõ đ−ợc nhiều vấn đề và bị động trong việc chỉ đạo thực hiện kế hoạch kiểm toán do ng−ời khác lập. Cần quy định tr−ởng đoàn kiểm toán phải trực tiếp lập Báo cáo khảo sát, đánh giá và xây dựng ch−ơng trình kế hoạch kiểm toán, trực tiếp soạn thảo báo cáo kiểm toán để thực hiện đ−ợc một cách toàn diện các vấn đề cần chú ý về đơn vị đ−ợc kiểm toán.Tránh tình trạng nh− hiện nay tr−ởng đoàn kiÓm to¸n uû quyÒn cho phã ®oµn kiÓm to¸n hoÆc tæ tr−ëng tæ kiÓm to¸n so¹n thảo báo cáo kiểm toán. Đối với những đoàn kiểm toán lớn tại những đơn vị gồm nhiều đơn vị phụ thuộc trải trên địa bàn rộng hoặc đối với những cuộc kiểm toán chuyên đề liên quan đến những đối t−ợng kiểm toán ở nhiều ngành khác nhau khi quyết định thành lập đoàn kiểm toán chỉ quy định về tr−ởng đoàn, phó đoàn kiểm toán, ch−a quyết định về tổ tr−ởng và số l−ợng KTV, bởi vì chỉ sau khi đi khảo sát thu thập thông tin chính thức về đơn vị đ−ợc kiểm toán, tr−ởng đoàn kiểm toán mới có đủ cơ sở để quyết định thành lập bao nhiêu tổ kiểm toán gồm bao nhiêu KTV và kiểm toán tại bao nhiêu đơn vị trực thuộc. Đối với những cuộc kiểm toán nhỏ do các phòng kiểm toán có thể đảm đ−ơng nhiệm vụ, khi ra quyết định kiểm toán cần có đầy đủ về tr−ởng đoàn, phó Đoàn, tổ tr−ởng và các KTV, khi cần điều chỉnh bổ sung do thông tin thay đổi so với việc nắm bắt thông tin định kỳ về đơn vị đ−ợc kiểm toán sẽ trình lại để l?nh đạo sửa đổi bổ sung. Quá trình này cần gắn với việc phân cấp cho các Kiểm toán tr−ởng kiểm toán chuyên ngành và khu vực đ−ợc ra quyết định kiểm toán, quyết.

(165) 166. định thành lập đoàn kiểm toán. Tổng KTNN chỉ ra quyết định thành lập đoàn kiểm toán đối với những cuộc kiểm toán chuyên đề lớn có liên quan về nhân sự KTV gi÷a c¸c kiÓm to¸n chuyªn ngµnh, kiÓm to¸n khu vùc vµ cÇn cã sù phèi hợp giữa các đơn vị này. 4) Trong b−ớc thực hiện kiểm toán cần bổ sung thêm các quy định so với quy tr×nh hiÖn nay vÒ tr×nh tù c¸c b−íc kiÓm tra so¸t xÐt cña tæ kiÓm to¸n, ®oµn kiểm toán. Cụ thể là tổ tr−ởng phải chỉ đạo các KTV thực hiện theo sự phân công và đ−ợc nghe báo cáo về tiến độ thực hiện theo kế hoạch của các KTV, khi kết thúc kiểm toán cần tổng hợp, đánh giá và lập các xác nhận, biên bản về kết quả kiểm toán trình l?nh đạo đoàn kiểm toán xem xét và tổng hợp tại báo cáo kiểm toán của đoàn kiểm toán. L?nh đạo đoàn kiểm toán phải th−ờng xuyên nắm bắt Và chỉ đạo các tổ kiểm toán thực hiện theo đúng kế hoạch mục tiêu ban đầu và kịp thời thay đổi nội dung các vấn đề cần chú ý phát sinh theo diễn biến của đoàn kiểm toán. Các quy định này chỉ mang tính chất nội kiểm. Đồng thời trong b−ớc này phải bổ sung thêm quy định về việc các tổ tr−ởng phải lập ch−ơng trình kiểm toán chi tiết tại đơn vị đ−ợc phân công kiểm toán và trình l?nh đạo đoàn kiểm toán phê duyệt. Điều đó xuất phát bởi lý do khi đoàn kiểm toán kế hoạch kiểm toán ban đầu không thể chi tiết cho từng đơn vị Trực thuộc đ−ợc bởi vì không đủ thông tin. Khi tổ kiểm toán xuống đơn vị đó nên cần ph¶i x©y dùng ch−¬ng tr×nh kiÓm to¸n cô thÓ vÒ c¸c néi dung cÇn tiÕn hµnh kiÓm to¸n, mçi KTV cÇn phô tr¸ch kiÓm tra néi dung nµo víi kÕ häc vÒ thêi gian cô thÓ. 5) Cần chi tiết các quy định về kiểm tra soát xét chất l−ợng kiểm toán gắn víi tõng b−íc kiÓm to¸n theo quy tr×nh chung. Về nguyên tắc việc thiết lập quy trình đảm bảo chất l−ợng kiểm toán nhằm đảm bảo cho các báo cáo kiểm toán tr−ớc khi phát hành phải đ−ợc kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo chất l−ợng cao. Việc kiểm soát chất l−ợng kiểm toán, tr−ớc hết ph¶i chÝnh b¶n th©n KTV, tæ kiÓm to¸n, ®oµn kiÓm to¸n vµ kiÓm to¸n chuyªn ngµnh vµ khu vùc (néi kiÓm) ph¶i tù kiÓm so¸t vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng vấn đề mà mình đ? thực hiện. Và nh− thế mới nâng cao trách nhiệm của KTV, tổ.

(166) 167. tr−ëng, tr−ëng ®oµn vµ KTNN chuyªn ngµnh, khu vùc (gäi lµ néi kiÓm). Tr−êng hîp cuéc kiÓm to¸n cã qui m« lín, tÝnh chÊt phøc t¹p vµ quan träng míi cÇn sö dụng đến việc kiểm soát chất l−ợng của các bộ phận chức năng (gọi là ngoại kiểm). Do đó, quy trình kiểm soát đảm bảo chất l−ợng chỉ cần 4 giai đoạn theo s¸t víi quy tr×nh kiÓm to¸n cña KTNN ViÖt Nam. Giai ®o¹n l−u tr÷ hå s¬ kiÓm toán đ−ợc xen kẽ trong từng giai đoạn của Quy trình đảm bảo chất l−ợng này; đồng thời trong từng nội dung của Quy trình đảm bảo chất l−ợng kiểm toán cần đ−ợc sửa đổi, cải tiến cho phù hợp. 6) Về kết cấu báo cáo kiểm toán cần quy định cụ thể nội dung về các thông tin và số liệu mà một báo cáo kiểm toán cần phải đạt đ−ợc. Tránh tình trạng nh− hiÖn nay mét b¸o c¸o kiÓm to¸n cã qu¸ nhiÒu th«ng tin kh«ng cÇn thiÕt, trong khi đó những thông tin cần có để cung cấp cho ng−ời sử dụng thì lại thiếu rất nhiều; Cách viết và kết luật ch−a theo đúng mẫu quy định theo thông lệ; Nhiều phần r−ờm rà gây khó chịu cho ng−ời đọc; đồng thời công việc lập báo cáo nh− hiện nay rÊt lín, mÊt nhiÒu thêi gian. B¸o c¸o kiÓm to¸n cÇn ®−îc viÕt theo h−íng tËp trung vào các phát hiện kiểm toán, đ−a ra các đánh giá và kết luận của KTV và các kiến nghị đối với đơn vị đ−ợc kiểm toán sửa chữa, khắc phục các sai sót, kiến nghị với các cơ quan liên quan, các cơ quan quản lý nhà n−ớc sửa đổi, bổ sung các quy định quản lý hiện hành cho phù hợp với thực tiễn Cần cụ thể hoá b−ớc kiểm tra thực hiện kiến nghị kiểm toán, tăng tỷ lệ đơn vị cần kiểm tra và các mẫu biểu từ chi tiết đến tổng hợp kết quả thực hiện của các đơn vị đối với từng kiểm toán chuyên ngành và kiểm toán khu vực. Cần quy định cụ thể thời gian kiểm tra thực hiện và báo cáo về một đầu mối của KTNN để tổng hîp kÕt qu¶ cña toµn ngµnh kÞp thêi bæ sung vµo b¸o c¸o c«ng khai kÕt qu¶ hµng n¨m cña KTNN. c. Ban hµnh quy tr×nh x©y dùng kÕ ho¹ch kiÓm to¸n hµng n¨m §Ó chuÈn bÞ cho viÖc thùc hiÖn kiÓm to¸n cña n¨m sau, KTNN cÇn ph¶i lËp kế hoạch công tác cho năm đó kế hoạch công tác năm là cơ sở cho việc chuẩn bị vµ tiÕn hµnh tÊt c¶ c¸c cuéc kiÓm to¸n dù kiÕn ®−îc tiÕn hµnh, chØ khi cã nh÷ng.

(167) 168. lý do đặc biệt quan trọng mới thực hiện khác đi so với kế hoạch đề ra. Ví dụ: nh− c¸c yªu cÇu kiÓm to¸n cña Quèc héi, uû ban Th−êng vô Quèc héi hoÆc ChÝnh phñ ®−a ra sau khi kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ®? ®−îc th«ng qua th× viÖc ®−a yªu cÇu nµy vµo thực hiện trong năm sau bắt buộc phải loại bỏ việc kiểm toán các đơn vị khác. Khi x©y dùng quy tr×nh kÕ ho¹ch kiÓm to¸n n¨m cÇn chó ý mét sè ®iÓm sau: §¶m b¶o sù d©n chñ, tham gia gãp ý kiÕn cña toµn thÓ KTV trong tõng lĩnh vực kiểm toán.Tất cả các đề xuất phải đ−ợc l−u ý và thảo luận tập thể tr−ớc khi xây dựng kế hoạch cho từng đơn vị phù hợp với năng lực về con ng−ời và mục tiêu kiểm toán đề ra ban đầu. Những vấn đề ch−a đ−ợc thực hiện trong năm sẽ đ−ợc tiếp tục đề ra cho năm tới. Cần có sự pha trộn giữa các cuộc kiểm toán, kiểm toán chuyên đề, các cuéc kiÓm to¸n th«ng th−êng theo h−íng −u tiªn c¸c cuéc kiÓm to¸n do c¸c phßng kiÓm to¸n cã thÓ thùc hiÖn ®−îc. ViÖc −u tiªn c¸c cuéc kiÓm to¸n nµy cho phép linh hoạt hơn trong việc điều phối hoạt động kiểm toán, tận dụng đ−ợc thời gian kiÓm to¸n ®Çu n¨m mµ hiÖn nay KTNN kh«ng cã ®iÒu kiÖn kiÓm to¸n do các đơn vị thuộc đối t−ợng kiểm toán là qui mô lớn cần nhiều thời gian hơn cho Việc lập các BCTC. Về nguyên tắc chỉ tiến hành kiểm toán khi các đơn vị đ−ợc kiÓm to¸n ®? hoµn thµnh viÖc lËp c¸c BCTC. MÆt kh¸c tr¸nh ®−îc t×nh tr¹ng trong c¸c cuéc kiÓm to¸n lín cã c¸c cuéc kiÓm to¸n nhá g©y khã kh¨n cho viÖc điều hành kiểm toán, lập báo cáo kiểm toán vì địa bàn rộng và mất thời gian chờ đợi cho việc kết thúc một cuộc kiểm toán lớn. Việc lập kế hoạch cần theo một hệ thống các hoạt động kiểm toán theo h−ớng không chỉ kiểm toán các BCTC mà cần đánh giá đ−ợc cả tính tuân thủ, tính kinh tế trong các hoạt động kinh tế của Chính phủ, tạo ra đ−ợc một cách nhìn toàn cảnh về một nền kinh tế và cách chỉ đạo, điều hành của Chính phủ có hiệu quả hay không đảm bảo các mục tiêu kiểm toán có sự liên kết chặt chẽ với nhau. Do không đủ năng lực để tiến hành kiểm toán ở tất cả các đơn vị thuộc phạm vi kiểm toán, do đó KTNN cần phải thực hiện việc chọn mẫu ra các đơn vị đ−ợc kiểm toán năm sau.Tuy nhiên, cần chú ý khi lựa chọn các chủ đề kiểm toán.

(168) 169. phải đảm bảo không để có những mảng, lĩnh vực không đ−ợc kiểm toán. Điều đó cã nghÜa lµ trong mét kho¶ng thêi gian dù tÝnh ®−îc (tèi ®a lµ 3 - 4 n¨m) tÊt c¶ các đơn vị thuộc diện chịu sự kiểm toán của KTNN đều phải đ−ợc kiểm toán ít nhÊt mét lÇn. Khi th¶o luËn vÒ kÕ ho¹ch cÇn cã ®−îc c¸c th«ng tin s¬ bé vÒ tÊt c¶ c¸c đơn vị thuộc diện phải kiểm toán. Trên cơ sở đó đánh giá, dự đoán để xem những đơn vị nào có khả năng xảy ra các sai sót lớn, hệ thống kiểm toán nội bộ kém dẫn đến rủi ro tiềm tàng và rủi ro phát hiện cao cần phải vào kế hoạch. Cần nghiên cứu và đ−a vào kế hoạch những lĩnh vực, vấn đề về tài chính ở các đơn vị bộ, ngành và địa ph−ơng đang đ−ợc d− luận chú ý hoặc sẽ ảnh h−ởng lớn đến các quyết định của Quốc hội, Chính phủ trong t−ơng lai. Quan điểm xây dựng kế hoạch cần tính toán trong cả dài hạn để có sự phân công kiểm toán những vấn đề −u tiên tr−ớc và những vấn đề kém −u tiên hơn phải đ−ợc xây dựng trong năm sau đó, đảm bảo một kế hoạch dài hạn kiểm toán tất cả các đơn vị thuộc diện phải kiểm toán. Đồng thời luôn luôn nắm rõ các vấn đề về tổng thể một bức tranh của nền kinh tế trong một giai đoạn nhất định. d. Hoµn thiÖn quy tr×nh lËp b¸o c¸o hµng n¨m cña KTNN Tổng KTNN đ? có Quyết định số 07/1999/QĐ-KTNN ngày 15/19/1999 về viÖc ban hµnh quy tr×nh lËp vµ xÐt duyÖt b¸o c¸o tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n hàng năm. Trên cơ sở quy trình này hàng năm KTNN đều soạn thảo báo cáo tổng hợp kết quả hoạt động qua một năm của KTNN trình Chính phủ và Quốc hội xem xét và nghiên cứu. Trong báo cáo đó nêu các nội dung về số liệu do KTNN phát hiện tăng thu và giảm chi cho NSNN, các đánh giá tổng hợp về các sai phạm mang tính phổ biến trong hoạt động. Quản lý và sử dụng công quỹ quốc gia, các kiến nghị đối với các Bộ, ngành, địa ph−ơng trong việc tăng c−ờng gi¸m s¸t viÖc chi tiªu c«ng, c¸c kiÕn nghÞ víi ChÝnh phñ,Quèc héi vÒ nh÷ng vÊn đề liên quan đến lợi ích quốc gia. Đồng thời đ−a ra các kiến nghị về việc sửa đổi c¸c v¨n b¶n qu¶n lý nhµ n−íc cho phï hîp víi thùc tiÔn x? héi..

(169) 170. Để cho chất l−ợng báo cáo hàng năm của KTNN trình Quốc hội đạt đ−ợc yêu cầu theo luật KTNN cần sửa đổi lại quy trình lập báo cáo hàng năm phù hợp víi quy m«, c¬ cÊu tæ chøc vµ sù ph©n c«ng nhiÖm vô gi÷a c¸c c¸n bé phËn tham m−u, chức năng hiện nay. Một số gợi ý cho việc sửa đổi và hoàn thiện quy trình lËp vµ tæng hîp b¸o c¸o hµng n¨m lµ:. 1)Báo cáo năm đặc biệt có ý nghĩa quan trọng cả đối với KTNN cũng nh− c¸c c¬ quan ®−îc nhËn b¸o c¸o lµ Quèc héi, uû ban Th−êng vô Quèc héi, ChÝnh phñ, Thñ t−íng ChÝnh phñ. Do vËy l−îng th«ng tin cÇn ®−a vµo B¸o c¸o ph¶i đ−ợc cân nhắc, tổng hợp theo một định h−ớng cụ thể thiết thực, có ý nghĩa. Các hoạt động của KTNN trong một năm có rất nhiều, các kết quả tổng hợp từ tất cả c¸c b¸o c¸o kiÓm to¸n cña c¸c kiÓm to¸n khu vùc, kiÓm to¸n chuyªn ngµnh lµ rÊt lín vµ ®a d¹ng. Tuy nhiªn nÕu ®−a tÊt c¶ vµo trong mét b¸o c¸o th× sÏ rÊt dµi và khó nhận ra trọng tâm của vấn đề cần báo cáo. Chỉ nên đ−a ra nội dung báo c¸o hµng n¨m mét sè nh÷ng ph¸t hiÖn mang tÝnh chÊt c¬ b¶n cña KTNN. • Những phát hiện giúp Quốc hội đ−a ra những quyết định về những vấn đề có tác động lớn tới tài chính quốc gia nh− việc quyết định sửa đổi Luật NSNN, sửa đổi hệ thống thuế, hoặc các vấn đề tài chính khác mang tầm quốc gia và thuéc thÈm quyÒn cña Quèc héi. • Những vấn đề có ý nghĩa lớn về mặt tài chính, liên quan đến bảo đảm an toàn về nền tài chính quốc gia nh− các đánh giá về hệ thống tài chính tiền tệ, hoạt động của hệ thống các ngân hàng, các công ty đầu t− tài chính, các trung tâm chøng kho¸n cña c¶ n−íc. • Những phát hiện giúp cho Quốc hội và Chính phủ xem xét sửa đổi về các chỉ tiêu trong dự toán NSNN, quyết định phân bố ngân sách trung −ơng và quyết to¸n NSNN sao cho tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶, phôc vô tèt h¬n cho sù ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ. • Nh÷ng ph¸t hiÖn vÒ khiÕm khuyÕt cña hÖ thèng tæ chøc bé m¸y nhµ n−íc, vÒ c¶i c¸ch hµnh chÝnh sao cho tiÕt kiÖm chi NSSN nh−ng bé m¸y nhµ n−íc cã điều kiện hoạt động hiệu quả hơn..

(170) 171. 2) §Ó b¸o c¸o n¨m cña KTNN cã ®−îc nh÷ng th«ng tin hay nhÊt, chÝnh x¸c nhÊt cÇn coi träng viÖc lËp c¸c b¸o c¸o tõ c¸c tæ kiÓm to¸n, ®oµn kiÓm to¸n. C¸c báo cáo kiểm toán này cần đ−ợc thảo luận tập thể và đ−a ra đ−ợc các đánh giá, kết luật và kiến nghị t−ơng xứng với vị trí của nó. Cần quy định rõ ràng về Việc mỗi cấp phải soạn thảo báo cáo tổng kết của cấp mình, sau đó một hội đồng gồm những ng−ời có trình độ cao tiến hành tổng hợp với cách diễn đạt lời văn dễ hiểu mang tính tổng kết. Hội đồng này sẽ quyết định lựa chọn các vấn đề cần thiết nhất để đ−a vào báo cáo năm. Báo cáo cần phải có đ−ợc một kết cấu hợp lý về các phần nh−: mục đích của báo cáo, các cơ sở để báo cáo, nội dung chính, các ý kiến đề nghị, các kết luËn. B¸o c¸o n¨m kh¸c víi b¸o c¸o c«ng khai kÕt qu¶ kiÓm to¸n hµng n¨m do đó cần mang tính đầy đủ và hoàn chỉnh của thông tin phục vụ cho đối t−ợng là các quan chức L?nh đạo đọc và hiểu, khác với đối t−ợng của công khai kết quả kiÓm to¸n tr−íc c«ng luËn lµ quÇn chóng vµ c¸c tÇng líp x? héi nghe lµ chÝnh. Do vậy báo cáo năm cần đ−ợc viết d−ới hai dạng: dạng báo cáo đầy đủ, theo thông lệ th−ờng dài từ 80- 100 trang là đủ và đóng thành quyển để dễ ban hành vµ tra cøu, d¹ng b¸o c¸o tãm t¾t dµi tõ 10-20 trang gåm c¸c th«ng tin mang tÝnh cô đọng hơn giúp ng−ời đọc và nghe nắm bắt đ−ợc các vấn đề mang tính khái qu¸t nhÊt, c¬ b¶n nhÊt. e. X©y dùng quy tr×nh c«ng khai kÕt qu¶ kiÓm to¸n hµng n¨m Kết quả kiểm toán hàng năm phải đ−ợc công khai theo quy định của Luật KTNN, tuy nhiªn viÖc c«ng khai kÕt qu¶ kiÓm to¸n cÇn ph¶i ®−îc tiÕn hµnh theo một quy trình thống nhất đảm bảo mục tiêu là: C«ng khai kÕt qu¶ kiÓm to¸n nh»m lµm lµnh m¹nh nÒn tµi chÝnh quèc gia vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn, tµi s¶n nhµ n−íc. N©ng cao tr¸ch nhiÖm cña c¸c nhµ qu¶n lý còng nh− nh÷ng ng−êi sö dông tiÒn vµ tµi s¶n nhµ n−íc Phát huy đ−ợc vai trò của Nhân dân trong hoạt động giám sát việc sử dụng đồng vốn và tài sản của Nhà n−ớc, thực hiện tốt quy chế dân chủ trong các hoạt động tài chính, góp phần chống tham nhũng có hiệu quả..

(171) 172. VÒ h×nh thøc c«ng khai kÕt qu¶ kiÓm to¸n cÇn ph¶i c«ng bè trong c¸c cuéc họp th−ờng kỳ của Quốc hội, Chính phủ và trên các ph−ơng tiện thông tin đại chúng nh−: báo, đài, truyền hình, internet . . . 3.3 3. 3.2.3 Ph¸t triÓn toµn diÖn c¸c lo¹i h×nh kiÓm to¸n. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña KTNN lµ qu¸ tr×nh g¾n víi sù ph¸t triÓn cña c¸c lo¹i h×nh kiÓm to¸n. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn cña KTNN c¸c n−íc trong khu vùc vµ thÕ giíi cho thÊy, trong nh÷ng n¨m ®Çu th−êng chØ vËn dông ph−¬ng ph¸p kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh, kÕt hîp mét phÇn víi kiÓm to¸n tu©n thñ vµ trong điều kiện cho phép có thể kết hợp với kiểm toán hoạt động. KTNN Việt Nam ®ang ë trong giai ®o¹n ®Çu nµy. C¸c n−íc cã c¬ quan KTNN ph¸t triÓn hµng tr¨m n¨m nh− Céng hoµ Liªn bang §øc, Céng hoµ Ph¸p, V−¬ng Quèc Anh v.v. vµ trong khu vùc §«ng Nam ¸ nh− Th¸i Lan, Malaixia còng xÊp xØ 100 n¨m. Nh−ng trong thời đại ngày nay khoa học công nghệ thông tin đ? kết nối các quốc gia, các tổ chức lại gần nhau hơn, thành quả đạt đ−ợc của một quốc gia nào đó không còn bó hẹp trong phạm vi quốc gia đó nữa mà đ−ợc áp dụng rộng r?i trên toµn thÕ giíi. Do vËy, trªn c¬ së tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu vÒ kiÓm to¸n tu©n thñ và kiểm toán hoạt động của các SAI trong khu vực và thế giới, KTNN Việt Nam phải có chiến l−ợc phát triển các loại hình kiểm toán cho mình để đến năm 2010 KTNN có quy mô trung bình nh−ng có trình độ tiên tiến trong khu vực và trên thÕ giíi, thùc sù trë thµnh c«ng cô m¹nh cña Nhµ n−íc trong viÖc kiÓm tra tµi chÝnh nhµ n−íc vµ tµi s¶n nhµ n−íc. Tuú thuéc vµo sù ph¸t triÓn, bÒ dµy kinh nghiÖm cña mçi c¬ quan KTNN mà tiến hành từng loại hình kiểm toán hay đồng thời cả ba loại hình kiểm toán. §èi víi c¬ quan KTNN ph¸t triÓn th× kiÓm to¸n tÝnh tu©n thñ vµ kiÓm to¸n ho¹t động là những loại hình kiểm toán đ−ợc chú trọng. ở Việt Nam, từ khi thành lập đến nay KTNN chủ yếu thực hiện loại hình kiểm toán báo cáo tài chính. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh, KTNN cã kÕt hîp các loại hình kiểm toán tuân thủ, nh−: đánh giá tính tuân thủ về quản lý kinh tế tài chính của đơn vị đ−ợc kiểm toán; cũng nh− trong quá trình kiểm toán phần.

(172) 173. nào kết hợp đánh giá tính kinh tế, hiệu lực của công tác quản lý ở các đơn vị ®−îc kiÓm to¸n. §Ó KTNN trë thµnh mét c«ng cô m¹nh cña Nhµ n−íc trong công tác kiểm tra tài chính nhà n−ớc và tài sản nhà n−ớc, đáp ứng yêu cầu, đòi hái cña c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh quèc gia vµ phï hîp víi xu thÕ héi nhËp vµ phát triển, cơ quan KTNN cần triển khai một cách đồng bộ các loại hình kiểm toán: kiểm toán báo cáo tài chính, kiểm toán tuân thủ, kiểm toán hoạt động, kiểm toán trách nhiệm kinh tế ng−ời đứng đầu, kiểm toán tr−ớc và trong quá trình hoạt động. Hiện nay đang thực hiện t−ơng đối tốt loại hình kiểm toán báo cáo tài chÝnh vµ kiÓm to¸n tu©n thñ, c¸c lo¹i h×nh kiÓm to¸n cßn l¹i cÇn ®−îc triÓn khai nhanh chãng, cô thÓ: a. Kiểm toán hoạt động ChuyÓn dÇn tõ viÖc thùc hiÖn kiÓm to¸n BCTC lµ chÝnh sang kÕt hîp víi KTHĐ là sự chuyển đổi khá căn bản : từ việc kiểm toán một loại hình hoạt động của đơn vị sang kiểm toán mang tính toàn diện; do vậy, KTNN cần thực hiện đồng bộ c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu sau: Sớm hoàn thiện hệ thống pháp luật về KTNN, trong đó phải đảm bảo sự đồng bộ của luật pháp và phải đ−ợc cụ thể hoá bằng các văn bản d−ới luật. Ban hµnh ngay c¸c chuÈn mùc KTH§ vµ quy tr×nh KTH§, hai c«ng cô kiÓm to¸n nµy cÇn ®−îc hoµn thiÖn phï hîp víi yªu cÇu cña KTH§. Đổi mới tổ chức bộ máy quản lý hoạt động kiểm toán theo h−ớng chuyên môn hoá cao. Đây là yêu cầu xuất phát từ đặc điểm của KTHĐ đòi hỏi đội ngũ KTV cÇn cã n¨ng lùc chuyªn m«n s©u vÒ qu¶n lý, ph©n tÝch kinh tÕ... Đổi mới ph−ơng thức tổ chức kiểm toán phù hợp với đặc điểm chuyên môn hoá trong KTHĐ. Trong KTHĐ, các tiêu chí đánh giá đa dạng, phải đ−ợc xây dựng, lựa chọn phù hợp với từng nhóm loại hình đơn vị có đặc điểm, mục tiêu hoạt động t−ơng đồng; do vậy, cần lựa chọn các ph−ơng thức tổ chức hoạt động kiểm toán thích hợp, lấy các loại hình đơn vị đ−ợc kiểm toán làm cơ sở tổ chøc ®oµn kiÓm to¸n..

(173) 174. Đổi mới cơ cấu chuyên môn đội ngũ KTV thông qua tuyển chọn mới và đào tạo lại. Đây là nhiệm vụ cấp bách, bởi hiện nay cơ cấu chuyên môn của đội ngũ KTVNN có gần 95% đ−ợc đào tạo ở bậc đại học tại các chuyên ngành tài chính, kế toán; khi chuyển sang thực hiện KTHĐ đòi hỏi không chỉ năng lực chuyªn m«n tµi chÝnh, kÕ to¸n mµ cÇn c¶ n¨ng lùc chuyªn m«n kh¸c: qu¶n lý kinh tÕ, qu¶n lý nhµ n−íc. Xây dựng cơ sở dữ liệu thông tin về hoạt động kiểm toán. Đây là một giải pháp mà KTNN các n−ớc đ? và đang tiến hành. Một mặt, KTHĐ đòi hỏi phải có khối l−ợng thông tin lớn về các chính sách, chế độ, tiêu chuẩn, định mức liên quan đến loại hình đơn vị đ−ợc kiểm toán. ứng dụng CNTT trong việc phân tích, đánh gi¸ ph¶i sö dông nhiÒu c«ng cô, m« h×nh tÝnh to¸n vµ c¸c d÷ liÖu ®iÖn tö. Xây dựng một lộ trình thích hợp để triển khai KTHĐ của KTNN. Lộ trình tiÕn hµnh KTH§ sÏ theo hai h−íng sau: • Më réng tõng b−íc môc tiªu kiÓm to¸n ë tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kiÓm to¸n, tõ kiểm toán BCTC và kiểm toán tuân thủ sang đánh giá tính kinh tế, hiệu quả, hiệu lực trong quản lý và sử dụng nguồn lực tài chính nhà n−ớc; trên cơ sở đó tiếp tục mở rộng đến các nguồn lực kinh tế khác của đơn vị. • Tõng b−íc ph¸t triÓn ph¹m vi KTH§, trªn c¬ së lùa chän mét sè m« h×nh đơn vị đ−ợc kiểm toán, rồi dần nhân rộng phạm vi. Tr−ớc hết, triển khai ở một số loại hình đơn vị có thuận lợi trong xây dựng và lựa chọn tiêu chí KTHĐ: các DNNN; c¸c dù ¸n ®Çu t− XDCB… Xây dựng các tiêu chuẩn đánh giá trong KTHĐ, đây là một khâu rất quan trọng trong quy trình KTHĐ, để triển khai một cuộc KTHĐ đạt yêu cầu nhất thiết phải xây dựng đ−ợc một hệ thống các tiêu chuẩn đánh giá làm cơ sở cho KTV đ−a ra đ−ợc sự so sánh và kết luận về những hoạt động của đối t−ợng kiểm toán đ? diễn ra trong thực tế, trên cơ sở đó mới đ−a ra đ−ợc Các kiến nghị trong báo cáo kiểm toán. Mỗi ngành, lĩnh vực có các đặc điểm kỹ thuật, công nghệ khác nhau do đó không thể có một hệ thống các tiêu chí chung đ−ợc, mặt khác ở Việt Nam cũng chia ban hành đầy đủ các định mức, quy trình công nghệ và các.

(174) 175. yêu cầu, tiêu chuẩn bắt buộc mang tính hệ thống, do đó cần nghiên cứu kỹ từng đối t−ợng kiểm toán là các quy định của Nhà n−ớc có liên quan để đ−a ra đ−ợc hệ thống các tiêu chí làm th−ớc đo để đánh giá và hoạt động của đối t−ợng kiểm toán. Một hệ thống các tiêu chí làm cần đáp ứng các yêu cầu sau: CÇn x©y dùng c¸c h−íng dÉn vÒ KTH§, do KTNN chØ ban hµnh mét quy tr×nh chung vÒ kiÓm to¸n bao gåm nh÷ng h×nh thøc vµ néi dung mang tÝnh c¬ b¶n nhÊt. Tr×nh tù cña KTH§ còng gåm 4 b−íc: ChuÈn bÞ kiÓm to¸n, thùc hiÖn kiÓm to¸n, lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn kiÕn nghÞ. Tuy nhiªn néi dung vµ ph−¬ng ph¸p kiÓm to¸n, ph−¬ng ph¸p thu thËp b»ng chøng cã nh÷ng ®iÓm kh¸c víi lo¹i h×nh kiÓm to¸n BCTC cô thÓ. b. Kiểm toán trách nhiệm kinh tế trong nhiệm kỳ đối với cán bộ lnh đạo trong bộ máy nhà n−ớc và các đơn vị kinh tế nhà n−ớc Kiểm toán trách nhiệm kinh tế đối với cán bộ l?nh đạo là hoạt động kiểm tra và đánh giá của KTNN về tính chân thực, hợp pháp và tính hiệu quả trong hoạt động thu chi tài chính và các hoạt động kinh tế liên quan khác của địa ph−ơng, đơn vị trong thời gian nhiệm kỳ của cán bộ l?nh đạo, trên cơ sở đó đánh giá trách nhiệm kinh tế của cán bộ l?nh đạo đơn vị. Kiểm toán trách nhiệm kinh tế ở Trung Quốc đ? đ−ợc bắt đầu từ những năm 80 của thập kỷ tr−ớc nhằm đáp ứng yêu cầu cña c«ng t¸c qu¶n lý, gi¸m s¸t c¸n bé trong c«ng cuéc c¶i c¸ch vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng x? héi chñ nghÜa. ViÖt Nam vµ Trung Quèc lµ hai quèc gia cã sù t−ơng đồng về mặt thể chế chính trị và đ−ờng lối xây dựng đất n−ớc cũng nh− trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tế thị tr−ờng, do đó những thành công của Trung Quốc trong cuộc chiến chống tham nhũng có ý nghĩa và có giá trị tham khảo tốt đối với Việt Nam. Vai trò của kiểm toán trách nhiệm kinh tế đối với cán bộ l?nh đạo đ−ợc thể hiện ở chỗ: KiÓm to¸n tr¸ch nhiÖm kinh tÕ gióp c¸c c¬ quan qu¶n lý c¸n bé gi¸m định, giám sát đ−ợc một cách cụ thể, có căn cứ xác đáng tình hình thực hiện trách nhiệm kinh tế của cán bộ l?nh đạo. Đây là căn cứ để các cơ quan cấp trên, cơ quan có thẩm quyền, đơn vị, công nhân viên chức đánh giá một cách t−ơng.

(175) 176. đối toàn diện và minh bạch về những việc làm đúng và những sai phạm trong thời gian nhiệm kỳ của cán bộ l?nh đạo. KÕt qu¶ kiÓm to¸n tr¸ch nhiÖm kinh tÕ lµ c¨n cø tham kh¶o quan träng trong việc bầu cử và ứng cử vào các cơ quan dân cử, đồng thời là cơ sở để cơ quan qu¶n lý c¸n bé sö dông c¸n bé mét c¸ch hîp lý, chÝnh x¸c. Nâng cao tinh thần tự giác của cán bộ l?nh đạo trong việc thực hiện trách nhiệm kinh tế và chấp hành các quy định của pháp luật về kinh tế tài chính. Có tác dụng răn đe, phòng ngừa và đấu tranh chống tham nhũng- l?ng phÝ, t¨ng c−êng c«ng t¸c qu¶n lý c¸n bé. Xử lý kịp thời những vi phạm pháp luật của đơn vị kiểm toán, chấn chỉnh công tác quản lý tài chính đối với đơn vị đ−ợc kiểm toán. Kiểm toán trách nhiệm kinh tế cần lựa chọn thời gian phù hợp với việc đánh giá qua một quá trình đảm bảo khách quan, trung thực do đó có thể đ−ợc tiến hµnh trong c¸c tr−êng hîp sau ®©y: Cán bộ l?nh đạo tr−ớc khi kết thúc nhiệm kỳ, hoặc đ−ợc đề bạt, tr−ớc kỳ bÇu cö, bæ nhiÖm, lu©n chuyÓn, miÔn nhiÖm, tõ chøc, nghØ h−u trong nhiÖm kú c«ng t¸c. Kiểm toán trách nhiệm định kỳ đối với cán bộ l?nh đạo đ−ơng chức, có thÓ hµng n¨m hoÆc vµi n¨m mét lÇn. Kiểm toán đột xuất theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền, cơ quan quản lý, kiểm tra cán bộ của Đảng và Nhà n−ớc, khi có đơn th− khiếu nại, tố cáo hoặc có yêu cầu đột xuất khác. Các loại cán bộ l?nh đạo là đối t−ợng của kiểm toán trách nhiệm kiểm toán theo nhiÖm kú cã thÓ ®−îc ph©n lµm hai lo¹i: 1) Cán bộ l?nh đạo các cơ quan đảng, chính quyền, đoàn thể các cấp từ trung −ơng đến địa ph−ơng. 2) Cán bộ l?nh đạo các doanh nghiệp nhà n−ớc, các tổ chức kinh tế của Nhµ n−íc..

(176) 177. CÇn ph¶i x©y dùng néi dung vµ ph¹m vi cña kiÓm to¸n tr¸ch nhiÖm kiÓm toán theo nhiệm kỳ cho phù hợp với thực tiễn và các yêu cầu về đánh giá cán bộ. Đồng thời Nhà n−ớc phải xây dựng đ−ợc các quy định về sự phối hợp liên ngành, gi÷a nhiÒu c¬ quan trong viÖc võa phèi hîp c«ng t¸c kiÓm tra, võa cã thÈm quyÒn để xử lý kết quả kiểm toán. Đối với cơ quan KTNN cần phải xây dựng h−ớng dẫn kiÓm to¸n mét c¸ch chÆt chÏ vµ cô thÓ theo quy tr×nh chung cña KTNN lµ gåm bèn b−íc: lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n; thùc hiÖn kiÓm to¸n; lËp b¸o c¸o kÕt qu¶ kiÓm to¸n; kiÓm tra viÖc sö dông kÕt qu¶ kiÓm to¸n. c. Tăng c−ờng kiểm toán tr−ớc và trong quá trình hoạt động của đơn vị ®−îc kiÓm to¸n Trong nh÷ng n¨m võa qua KTNN chñ yÕu míi tiÕn hµnh lo¹i h×nh kiÓm to¸n sau, cßn gäi lµ hËu kiÓm. KiÓm to¸n sau chñ yÕu g¾n víi kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh vµ kiÓm to¸n tu©n thñ. KiÓm to¸n sau ®−îc thùc hiÖn khi c«ng viÖc ®? hoµn thµnh kÕt thóc vµ lËp b¸o c¸o tµi chÝnh (quyÕt to¸n). H×nh thøc kiÓm to¸n sau chủ yếu áp dụng đối với kiểm toán báo cáo tài chính năm hoặc báo cáo quyết to¸nc«ng tr×nh, dù ¸n, ch−¬ng tr×nh môc tiªu ®? hoµn thµnh, c«ng viÖc kiÓm to¸n đ−ợc diễn ra sau các hoạt động kinh tế- tài chính của đơn vị. Ph−ơng thức này ®−îc phæ biÕn kh«ng nh÷ng ë n−íc ta mµ cßn c¶ trªn thÕ giíi, tuy nhiªn trong một số tr−ờng hợp nó lại tỏ ra không có hiệu quả đối với việc phòng ngừa và ng¨n chÆn viÖc sö dông l?ng phÝ c¸c nguån lùc cã h¹n cña Nhµ n−íc trong viÖc ®Çu t− vµo nh÷ng c«ng tr×nh kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ cho x? héi hoÆc c¸c kho¶n chi tiêu cho những hoạt động kém hiệu quả và ch−a thật sự cần thiết cho x? hội. ChÝnh v× vËy trong tuyªn bè Lima vÒ c¸c chØ dÉn kiÓm to¸n ¸p dông cho c¸c n−íc trong tæ chøc INTOSAI t¹i ®iÓm 2 vµ 3 cña kho¶n 2 ch−¬ng I nh÷ng quy định chung đ? đề cập. “Tiến hành hiệu quả công tác kiểm toán tr−ớc là không thể t¸ch rêi víi viÖc qu¶n trÞ lµnh m¹nh c¸c quü th¸c qu¶n tµi chÝnh nhµ n−íc” vµ “KiÓm to¸n tr−íc do mét c¬ quan KTNN thùc hiÖn cã lîi thÕ cã thÓ ng¨n ngõa tr−íc thiÖt h¹i ngay tr−íc khi nã x¶y ra”. KiÓm to¸n tr−íc lµ viÖc kiÓm tra tÝnh kh¶ thi, tÝnh kinh tÕ, tiÕt kiÖm vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña dù to¸n ng©n s¸ch, c¸c c«ng.

(177) 178. trình dự án quốc gia. Mục đích của kiểm toán tr−ớc là nhằm ngăn ngừa những sai sãt, gian lËn, l?ng phÝ tr−íc khi dù to¸n ng©n s¸ch, c«ng tr×nh dù ¸n ®−îc c¸c cÊp cã thÈm quyÒn phª chuÈn. KiÓm to¸n tr−íc ®−îc tiÕn hµnh tr−íc khi x¶y ra c¸c hoạt động tài chính và hành chính của đối t−ợng kiểm toán, do vậy nó có tác dụng trong việc ngăn chặn kịp thời không để xảy ra các hoạt động có thể mang l¹i rñi ro, l?ng phÝ vµ sö dông kÐm hiÖu qu¶ cña viÖc chi tiªu tµi chÝnh nhµ n−íc. Đồng thời đ−a ra các nhận xét, t− vấn cho việc sửa đổi hoặc dừng lại các hoạt động kém hiệu quả hoặc nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý kinh tế đảm b¶o an toµn vÒ tµi s¶n, c«ng quü quèc gia. §©y lµ mét lo¹i h×nh kiÓm to¸n mang lại hiệu quả cao, tuy nhiên nó không thể áp dụng cho mọi đối t−ợng kiểm toán và có sự bất tiện là khối l−ợng công việc sẽ rất lớn do đó trong tuyên bố Lima cũng chỉ rõ là tuỳ vào địa vị pháp lý, điều kiện cụ thể và yêu cầu riêng của mỗi quốc gia mµ c¬ quan KTNN, cã thÓ tiÕn hµnh kiÓm to¸n tr−íc, cßn kiÓm to¸n sau lµ lo¹i h×nh kiÓm to¸n b¾t buéc cña bÊt kú c¬ quan KTNN nµo bÊt kÓ nã cã tiÕn hµnh kiÓm to¸n tr−íc hay kh«ng. Một loại hình kiểm toán nữa là kiểm toán trong quá trình hoạt động của đối t−ợng kiểm toán, thực chất là gắn với kiểm toán hoạt động và kiểm toán tuân thủ. KTNN Việt Nam đ? thực hiện đ−ợc vài cuộc kiểm toán loại này đối với một số công trình đầu t− trọng điểm có số vốn đầu t− lớn đó là công trình xây dựng cầu Thanh Tr×, c«ng tr×nh x©y dùng Trung t©m Héi nghÞ quèc gia. MÆc dï ®? tiÕn hành kiểm toán nh−ng các quy định cụ thể h−ớng dẫn cho loại hình kiểm toán nµy ch−a ®−îc ban hµnh. §Ó thùc hiÖn ®−îc kiÓm to¸n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn đem lại hiệu quả cao, KTNN cần hoàn thiện đầy đủ khung pháp lý và các điều kiÖn cÇn thiÕt cho viÖc kiÓm to¸n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nµy. C«ng t¸c tæng kết, đánh giá để rút kinh nghiệm cũng ch−a tiến hành gây ra khó khăn cho việc nghiên cứu, ban hành các quy định để thực hiện. Tuy nhiªn, do tÝnh phøc t¹p vµ hiÖu qu¶ cao cña lo¹i h×nh nµy nªn KTNN cần nghiên cứu và xây dựng đ−ợc các quy định liên quan nh−: Mục đích kiểm toán Tr−ớc, phạm vi áp dụng, các ph−ơng pháp xây dựng tiêu chí đánh giá, trình.

(178) 179. tự thủ tục tiến hành, các h−ớng dẫn để thực hiện. Về cơ bản các b−ớc kiểm toán phải tuân thủ theo quy trình chung, tuy nhiên trong h−ớng dẫn để thực hiện loại hình này trong b−ớc 4- kiểm tra việc thực hiện kiến nghị, cần thay đổi cho phù hîp víi b¶n chÊt cña lo¹i h×nh nµy lµ b¸o c¸o kiÓm to¸n chØ mang ý nghÜa t− vÊn, đánh giá b−ớc đầu, đ−a ra các cảnh báo trên cơ sở chủ quan của KTNN, cần có ý kiến tham gia của các cơ quan quản lý nhà n−ớc khác tr−ớc khi quyết định cuối cùng. Do vậy cần đổi b−ớc 4 thành theo dõi việc thực hiện kiến nghị để qua đó có cơ sở tổng kết đánh giá rút kinh nghiệm cho những lần kiểm toán khác có chất l−îng cao h¬n. 3.3 3.3.2.4 Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý kiÓm to¸n. a. Chế độ thủ tr−ởng và hội đồng kiểm toán Khẳng định cơ chế l?nh đạo thủ tr−ởng trong quản lý và điều hành hoạt động kiểm toán là phù hợp trong điều kiện hiện nay, KTNN mới thành lập do đó kinh nghiệm và trình độ phát triển ch−a cao, cần phải có sự chỉ đạo chặt chẽ trong quản lý hoạt động kiểm toán. Đứng đầu KTNN và chịu trách nhiệm về toàn bộ hoạt động của KTNN là Tổng KTNN, tại mỗi cấp quản lý thấp hơn có ng−ời l?nh đạo đứng đầu chịu trách nhiệm tr−ớc cấp trên về toàn bộ tổ chức và hoạt động của mình. Tuy nhiên do cơ chế này có những bất cập nhất định nh− đ? đề cập ở ch−ơng I, để cơ chế quản lý này phát huy hiệu quả, khắc phục đ−ợc các hạn chÕ cÇn ph¶i: Bên cạnh Tổng KTNN cần thành lập Hội đồng kiểm toán cấp Nhà n−ớc trong những tr−ờng hợp nhất định và đ−ợc quy định trong luật, nhằm t− vấn cho Tổng KTNN trong những tr−ờng hợp ra các quyết định quan trọng, phức tạp đòi hỏi trí tuệ tập thể của các chuyên gia đầu ngành có liên quan. Quy chế hoạt động và biểu quyết thông qua các quyết định của Hội đồng kiểm toán phải chặt chẽ nh»m ph¸t huy ®−îc trÝ tuÖ tËp thÓ cña c¸n bé qu¶n lý, khoa häc vµ chuyªn m«n nghiệp vụ, giúp cho Tổng KTNN trong việc đ−a ra những quyết định đảm bảo chÝnh x¸c, kh¸ch quan..

(179) 180. Thành lập Hội đồng kiểm toán cấp vụ nhằm t− vấn cho kiểm toán tr−ởng các kiểm toán chuyên ngành và kiểm toán khu vực giải quyết các vấn đề phát sinh trong đơn vị mình khi xét duyệt và thông qua báo cáo kiểm toán, quy chế hoạt động của hội đồng kiểm toán cấp vụ (đ? đề cập ở phần tr−ớc). Không thành lập Hội đồng kiểm toán cấp phòng vì đây là cấp quản lý thấp nhất. Định chế hội đồng kiểm toán có tác dụng bổ sung, hỗ trợ chế độ thủ tr−ởng. CÇn cã c¬ chÕ ph©n cÊp, uû quyÒn réng r?i tõ cÊp trªn cho cÊp d−íi vÒ c¶ công tác tổ chức và điều hành hoạt động kiểm toán của đơn vị mình t−ơng xứng giữa trách nhiệm với quyền hạn của ng−ời đứng đầu cấp các cấp quản lý. Tránh tình trạng cấp trên ôm đồm quá nhiều việc, hạn chế tính chủ động trong việc ra các quyết định quản lý trong tổ chức và điều hành công việc. b. Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý kiÓm to¸n Nh− ®? ph©n tÝch ë ch−¬ng II, m« h×nh hai cÊp trong tæ chøc qu¶n lý ho¹t động kiểm toán có nhiều bất cập, đặc biệt trong điều kiện hiện nay số l−ợng các cuộc kiểm toán tăng lên rất nhiều, mặt khác trình độ của các KTV đ? đ−ợc đào tạo cao hơn, có nhiều kinh nghiệm hơn, trình độ quản lý của các cấp từ vụ tr−ởng đến các tr−ởng phó phòng đều đ−ợc nâng lên. Do vậy cần chuyển mạnh sang mô hình quản lý ba cấp (xem sơ đồ 3.4), theo mô hình này, tổ chức quản lý hoạt động kiểm toán trực tuyến sẽ gồm 3 cấp là: KTNN (Tổng KTNN), kiểm toán chuyªn ngµnh hoÆc kiÓm to¸n khu vùc (KiÓm to¸n tr−ëng) vµ c¸c phßng kiÓm to¸n (Tr−ëng phßng kiÓm to¸n); Nh− vËy, kh¸c víi m« h×nh 2 cÊp, chøc n¨ng tham m−u cho Kiểm toán tr−ởng đ−ợc tập trung vào phòng tổng hợp và Hội đồng kiÓm to¸n cÊp vô. C¸c phßng kiÓm to¸n còng thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý chuyªn m«n- trùc tuyÕn. M« h×nh nµy cã nhiÒu −u ®iÓm lµ: áp lực công việc đối với Tổng KTNN giảm đi, có điều kiện tập trung vào việc chỉ đạo các hoạt động mang tầm vĩ mô toàn ngành, tập trung cho công tác đối nội và đối ngoại. T¨ng thªm tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n qu¶n lý trùc tiÕp cho c¸c KiÓm to¸n tr−ëng để tăng c−ờng các hoạt động kiểm tra, giám sát và quản lý của phòng tổng hợp, tạo điều kiện nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động kiểm toán của Kiểm toán tr−ởng..

(180) 181. Bộ máy tham m−u cho Kiểm toán tr−ởng gọn nhẹ, thời gian thẩm định và th«ng qua b¸o c¸o kiÓm to¸n gi¶m do vËy khèi l−îng c«ng viÖc hoµn thµnh sÏ t¨ng lªn. Hoạt động quản lý kiểm toán của các phòng kiểm toán đ−ợc chuyên môn hoá sâu và chủ động, tạo điều kiện nâng cao chất l−ợng quản lý kiểm to¸n theo tõng lÜnh vùc hÑp, còng nh− chuyªn m«n ho¸ lùc l−îng KTV cña phßng kiÓm to¸n. Các đoàn kiểm toán sẽ gọn nhẹ, linh hoạt trong hoạt động và tạo thuận lợi cho việc xây dựng kế hoạch kiểm toán hàng năm đối với các đơn vị nhỏ hơn trong các Bộ hoặc Tổng Công ty, rút ngắn đ−ợc thời gian nghỉ chờ các đơn vị hoµn thµnh b¸o c¸o quyÕt to¸n tµi chÝnh. M« h×nh qu¶n lý nµy ( xem m« h×nh 3.4) phï hîp víi c¸c tæ chøc cã quy mô lớn, rất phù hợp với các đặc điểm về tổ chức và hoạt động của KTNN Việt Nam hiÖn nay. Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña m« h×nh qu¶n lý nµy lµ qu¸ tr×nh ph©n c«ng, ph©n cÊp quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm cña cÊp trªn cho cÊp d−íi vµ cho bé phËn ph¶i râ rµng, t−¬ng xøng gi÷a quyÒn vµ tr¸ch nhiệm. Đồng thời tăng c−ờng hoạt động kiểm tra của cấp trên đối với các hoạt động của cấp d−ới. Trên cơ sở thành lập các bộ phận bao gồm 4 nhóm nh− đ? đề cập ở trên, cïng víi m« h×nh 3 cÊp qu¶n lý lµ cÊp Tæng KTNN, cÊp KiÓm to¸n tr−ëng, cÊp tr−ëng phßng kiÓm to¸n, KTNN cÇn ban hµnh quy chÕ phèi hîp gi÷a c¸c bé phËn trong cùng một nhóm và giữa các nhóm với nhau để xác định rõ trách nhiệm của tõng bé phËn trong c«ng viÖc tham gia vµo c¸c quy tr×nh kiÓm to¸n, KiÓm tra chÊt l−îng vµ ph¸t hµnh b¸o c¸o kiÓm to¸n. Mçi bé phËn l¹i ban hµnh quy chÕ phối hợp trong nội bộ của mình để thực hiện tốt nhất mục tiêu của tổ chức cho phï hîp víi nhiÖm vô ®−îc giao. Nh− vËy cã 3 cÊp quy chÕ phèi hîp lµ cÊp KTNN, cÊp kiÓm to¸n chuyªn ngµnh vµ t−¬ng ®−¬ng, cÊp phßng. Riªng quy chÕ phèi hîp t¹i c¸c KTNN khu vùc cã sù ®an xem gi÷a cÊp KTNN và cấp kiểm toán chuyên ngành do đặc thù về l?nh vực hoạt động và sự ph©n cÊp vÒ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm kh¸c víi c¸c kiÓm to¸n chuyªn ngµnh. C¸c quy chÕ phèi hîp nµy cÇn thÓ hiÖn ®−îc quan ®iÓm:.

(181) 182. KTNN (Tæng KTNN). C¸c CQ tham m−u. C¸c CQ chuyªn m«n. C¸c kiÓm to¸n khu vùc (KTT). Phßng kiÓm to¸n A. Phßng kiÓm to¸n B. Bé phËn tæng hîp. C¸c kiÓm to¸n chuyªn ngµnh (KTT). Phßng kiÓm to¸n A. Các hoạt động thực hiện kiểm toán. Phßng kiÓm to¸n B. Bé phËn tæng hîp. V¨n phßng KTNN. V¨n phßng TT vµ KTNB. ...... Quan hÖ qu¶n lý trùc tuyÕn Quan hÖ qu¶n lý tham m−u. Sơ đồ 3.4: Mô hình quản lý 3 cấp trong tổ chức quản lý hoạt động kiểm toán [28].

(182) 183. • Sự thống nhất của tổ chức luôn phải đ−ợc đảm bảo, các quan hệ chỉ đạo từ cấp Tổng KTNN xuống đến các KTV phải rõ ràng hoặc ng−ợc lại là các phản hồi từ KTV đến cấp Tổng KTNN cũng phải thông thoáng không bị lệch lạc. • Đầu mối Tổng KTNN phải giảm đến mức tối đa, mỗi ng−ời, mỗi bộ phận chØ chÞu mÖnh lÖnh tõ 1 ng−êi vµ cã c¬ chÕ chÞu tr¸ch nhiÖm ph¶n håi ý kiÕn khác với ý kiến của l?nh đạo lên cấp cao hơn để giải quyết. • C¸c mèi quan hÖ ngang cÊp ph¶i râ rµng, gi÷a c¸c nhãm bé phËn chøc n¨ng kh¸c nhau cã sù phèi hîp vµ ph©n c«ng nhiÖm vô cô thÓ vµ tr¸ch nhiÖm thËt cụ thể , cấp cao hơn có quyền chỉ huy và quyết định các vấn đề của cấp d−ới. Gi÷a c¸c bé phËn trong cïng nhãm chøc n¨ng ph¶i cã sù ph©n c«ng râ rµng vÒ lĩnh vực công tác, tránh trùng lặp về lĩnh vực và đối t−ợng. Cơ chế thủ tr−ởng kết hợp với Hội đồng kiểm toán nhằm t− vấn cho thủ tr−ëng, cÊp thÊp kh«ng xö lý ®−îc th× chuyÓn lªn cÊp cao h¬n. TÊt c¶ lµ mét bé phận nhỏ cho một cỗ máy lớn và làm cho cỗ máy ấy hoạt động nhịp nhàng nh− các bánh răng ăn khớp với nhau trong một động cơ hoàn chỉnh. 3.3 3. 3.2.5 Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý thùc hiÖn kiÓm to¸n. a. Thay đổi quan điểm về “cuộc kiểm toán”, vì một “cuộc kiểm toán” cần ph¶i thµnh lËp mét ®oµn kiÓm to¸n. HiÖn nay ®ang cã quan niÖm r»ng cuéc kiÓm to¸n ph¶i ®−îc tiÕn hµnh t¹i mét Bé, mét tØnh vÒ b¸o c¸o quyÕt to¸n NSNN hay là kiểm toán báo cáo tài chính của một Tổng Công ty lớn nào đó. Qua xem xét ta có thể nhận thấy do đối t−ợng, phạm vi, hoạt động của KTNN rất đa dạng và phong phó nh−ng cuéc kiÓm to¸n th−êng chØ gåm ba yÕu tè cÊu thµnh: Chủ thể cuộc kiểm toán do các KTV hay tổ chức đ−ợc KTNN chỉ định thực hiện hoạt động kiểm toán. §èi t−îng kiÓm to¸n: tuú theo tõng lÜnh vùc vµ môc tiªu cña cuéc kiÓm toán mà đối t−ợng của kiểm toán là các báo cáo Công ty hay các thông tin về một quá trình hoạt động . . . Đơn vị đ−ợc kiểm toán: là chủ thể có thầm quyền của các hoạt động kinh tế-tài chính có đối t−ợng kiểm toán, đơn vị này phải có các điều kiện là t− cách.

(183) 184. ph¸p nh©n, ®−îc giao quyÒn qu¶n lý vµ sö dông tµi s¶n vµ c¸c nguån lùc tµi chÝnh của Nhà n−ớc, đ−ợc tự chủ trong hoạt động kinh doanh và tài chính, đồng thời là một đơn vị kế toán đầy đủ. C¸ch hiÓu nh− trªn lµm râ ®−îc giíi h¹n vµ ph¹m vi cña mét cuéc kiÓm toán và xác định đó là đối t−ợng của hoạt động tổ chức thực hiện kiểm toán, thuéc vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c¸c ®oµn kiÓm to¸n. b. Từ quan niệm mới về một cuộc kiểm toán dẫn đến thay đổi quan niệm về đối t−ợng của hoạt động tổ chức quản lý kiểm toán, đó là các ch−ơng trình kiểm to¸n ®−îc ph©n cÊp phï hîp víi ph¹m vi vµ môc tiªu qu¶n lý cña tõng cÊp qu¶n lý. Ch−¬ng tr×nh kiÓm to¸n chÝnh lµ tËp hîp c¸c cuéc kiÓm to¸n ®−îc thùc hiÖn theo một kế hoạch cho tr−ớc nhằm đạt đ−ợc mục tiêu kiểm toán của các cấp qu¶n lý. c. XuÊt ph¸t tõ hai quan niÖm trªn lµm s¸ng tá vÒ ph¹m vi, chøc n¨ng cña hai loại hình hoạt động quản lý: Hoạt động tổ chức quản lý thực hiện chức năng quản lý tổng hợp đối với các hoạt động của từng cấp quản lý kiểm toán và quản lý các ch−ơng trình kiểm to¸n cña cÊp m×nh th«ng qua c«ng cô qu¶n lý lµ kÕ ho¹ch, kiÓm tra, kiÓm so¸t vµ đánh giá chất l−ợng các báo cáo kiểm toán của cấp d−ới và cấp mình đ−ợc phân công, đồng thời tham m−u cho thủ tr−ởng cấp mình trong chỉ đạo điều hành các hoạt động do cấp d−ới thực hiện. Hoạt động tổ chức thực hiện kiểm toán thực hiện các chức năng quản lý đối với các cuộc kiểm toán, mỗi cuộc kiểm toán chỉ có một cấp quản lý trực tiếp là tr−ởng đoàn kiểm toán, có trách nhiệm chỉ đạo hoạt động kiểm toán một cách toàn diện đến từng KTV, không có cấp trung gian là tổ tr−ởng tổ kiểm toán. Để các đoàn kiểm toán có thể hoạt động hiệu quả cần phải quy định về một cuộc kiểm toán ở mức độ phạm vi và lĩnh vực phù hợp, không có quá nhiều đơn vị phải kiểm to¸n còng nh− kh«ng ë mét kh«ng gian qu¸ réng. HiÖu qu¶ cña viÖc bè trÝ nµy lµ: Các đoàn kiểm toán t−ơng đối nhỏ giống nh− các tổ kiểm toán hiện nay, mçi ®oµn kiÓm to¸n sÏ thùc hiÖn nhiÒu cuéc kiÓm to¸n trong mét ch−¬ng tr×nh.

(184) 185. kiÓm to¸n hoÆc c¸c cuéc kiÓm to¸n thuéc nhiÒu ch−¬ng tr×nh kiÓm to¸n kh¸c nhau. Các đoàn kiểm toán thực hiện theo đúng quy trình kiểm toán đối với từng cuộc kiểm toán, còn các hoạt động phân tích và tổng hợp kết quả các cuộc kiểm to¸n thuéc c¸c ch−¬ng tr×nh kiÓm to¸n sÏ do c¸c cÊp qu¶n lý thùc hiÖn. Tuú thuéc vµo c¸c cÊp qu¶n lý kh¸c nhau sÏ cã c¸c ch−¬ng tr×nh kiÓm to¸n kh¸c nhau. C¸c ®oµn kiÓm to¸n cã thÓ thùc hiÖn kiÓm to¸n liªn tôc quanh n¨m theo kÕ ho¹ch kiÓm to¸n tæng thÓ cña tõng cÊp qu¶n lý, kh¾c phôc ®−îc t×nh tr¹ng “mùa vụ” trong hoạt động kiểm toán hiện nay. T¨ng c−êng ®−îc tr¸ch nhiÖm qu¶n lý cña c¸c phßng kiÓm to¸n vµ c¸c kiểm toán chuyên ngành hay kiểm toán khu vực trong chỉ đạo điều hành hoạt động kiểm toán. 3.4 C¸c gi¶i ph¸p kh¸c 3.4.1 T¨ng c−êng c¬ së vËt chÊt. a. X©y dùng c¬ së vËt chÊt nh−: trô së, c¸c trang thiÕt bÞ lµm viÖc cho KTNN ë trung −¬ng vµ KTNN c¸c khu vùc phï hîp víi tiªu chuÈn chung. KTNN cÇn cã kÕ ho¹ch dµi h¹n vÒ c¸c dù ¸n ®Çu t− XDCB vµ trang bÞ c¸c ph−¬ng tiÖn kỹ thuật, tranh thủ sự đồng tình và ủng hộ của các cơ quan chức năng, đồng thời phải có biện pháp tạo nguồn đầu t− bổ sung thông qua cơ chế chính sách đối với KTNN vµ sù tµi trî cña c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ n−íc ngoµi. Phèi hîp víi Bé Tµi chính và các bộ, ngành có liên quan xây dựng và ban hành các tiêu chuẩn, định mức sö dông kinh phÝ vµ ph−¬ng tiÖn nh−: « t«, m¸y tÝnh x¸ch tay, ®iÖn tho¹i, c«ng t¸c phí, chi phí hoạt động nghiệp vụ, kinh phí đào tạo, bồi d−ỡng cán bộ, KTV... phù hợp với đặc thù của hoạt động kiểm toán và chức trách, nhiệm vụ của KTV. b. Tăng c−ờng việc ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động kiểm toán. Ngày nay khoa học công nghệ có vai trò rất quan trọng tác động đến sự phát triển của hầu hết các các lĩnh vực trong đời sống kinh tế và x? hội. Sự phát triển của Internet cả về chiều rộng và chiều sâu đem đến những lợi ích và hiệu qu¶ to lín cho bÊt kú ai biÕt khai th¸c vµ sö dông nã. KTNN cÇn ph¶i tËn dông đ−ợc những lợi tích to lớn này nhằm đáp ứng tốt nhất những nhiệm vụ nặng nề.

(185) 186. hiện nay và trong t−ơng lai. Việc ứng dụng CNTT trong hoạt động của KTNN cần đ−ợc đáp ứng đầy đủ nhất về công cụ, ph−ơng tiện tiên tiến, kỹ thuật hiện đại. Đồng thời thúc đẩy sự phát triển, hoàn thiện về hoạt động của KTNN trên tất c¶ c¸c lÜnh vùc, cô thÓ: Phải xây dựng đ−ợc hạ tầng CNTT hiện đại và đồng bộ làm cơ sở cho viÖc ph¸t triÓn vµ øng dông c¸c phÇn mÒm tiÖn Ých s½n cã trong x? héi. ViÖc ®Çu t− và xây dựng phải tính đến sự phát triển rất nhanh của khoa học và CNTT, nâng cao kh¶ n¨ng thÝch øng vµ cËp nhËt c¸c tiÕn bé kü thuËt vµo sù ph¸t triÓn cña h¹ tầng mạng. Việc phát triển hạ tầng phải bao gồm cả việc tuyển dụng hay đào tạo các chuyên gia quản trị mạng để có thể khai thác mạng tốt hơn. Phát triển các phần mềm đặc thù hỗ trợ các hoạt động trong quản lý hoạt động kiểm toán và thực hiện kiểm toán. Kinh nghiệm cho thấy việc ứng dụng các phần mềm trong xử lý dữ liệu, lập các báo cáo kiểm toán, trao đổi thông tin trong c¸c ®oµn kiÓm to¸n ®? tiÕt kiÖm rÊt nhiÒu vÒ nh©n lùc vµ thêi gian. HiÖn nay viÖc phát triển các phần mềm ứng dụng trong hoạt động kiểm toán hầu hết mang tính tự phát mà ch−a có sự định h−ớng và đầu t− đúng mức từ cơ quan KTNN. Do vậy việc phát triển các phần mềm bổ trợ cho hoạt động kiểm toán cần phải đ−ợc đẩy mạnh trong thời gian tới nhằm đáp ứng tốt nhất cho các hoạt động của KTNN. áp dụng các phần mềm kiểm toán để thực hiện kiểm toán ở những đơn vị đ? áp dụng hÖ thèng xö lý d÷ liÖu kÕ to¸n b»ng m¸y vi tÝnh trong c«ng t¸c kÕ to¸n, hay nãi cách khác là sử dụng phần mềm tin học trong công tác kế toán. Do đó, môi tr−ờng tin học này sẽ có những tác động làm thay đổi cách thức ứng dụng ph−ơng ph¸p - kü thuËt kiÓm to¸n cña kiÓm to¸n viªn. Xây dựng kho dữ liệu số về kết quả hoạt động của KTNN trên tất cả các mÆt lµm c¬ së cho viÖc nghiªn cøu vµ tra cøu ®−îc dÔ rµng. C¸c c¬ së d÷ liÖu nµy rất có ích cho việc theo dõi một cách hệ thống về tất cả thông tin về các đối t−îng kiÓm to¸n, tiÕt kiÖm thêi gian vµ c«ng søc cho viÖc lËp c¸c kÕ ho¹ch vµ t×m hiểu các thông tin liên quan cũng nh− thuận lợi trong chỉ đạo, điều hành và lập b¸o c¸o kiÓm to¸n..

(186) 187 3.4.2 Hoµn thiÖn c«ng t¸c tuyÓn dông, dụng, đào tạo và sử dụng KTV. Trong hoạt động của KTNN vấn đề con nguời là nhân tố quyết định đến khả năng hoàn thành nhiệm vụ và mục tiêu đề ra. Các KTV phải đáp ứng đ−ợc yêu cầu của chuẩn mực về khả năng và trình độ chuyên môn. Công việc kiểm toán đòi hỏi các KTV phải có khả năng và trình độ rất cao về từng lĩnh vực nhất định, đảm bảo rằng các kết luận và đánh giá là trung thực và hợp lý. Muốn vậy cần làm tèt c¸c c«ng viÖc sau: Coi trọng công tác tuyển dụng, tr−ớc tiên cần phải xác định nhu cầu nhân lùc cÇn tuyÓn dông theo c¸c nhu cÇu vÒ nh÷ng vÞ trÝ cÇn ng−êi míi thay thÕ vµ những vị trí mới cần phải đ−ợc tuyển thêm. Việc xác định nhu cầu nhân sự cần bổ sung đòi hỏi phải đi từ các bộ phận nhỏ của các đơn vị cơ sở bởi vì thủ tr−ởng các đơn vị nắm rõ tình hình của đơn vị mình hơn là những ng−ời khác. Trên cơ sở đó đề ra các tiêu chuẩn cho các vị trí cần tuyển dụng, cuối cùng là tổ chức nghiêm túc việc thi tuyển. Kết quả của quá trình này là sẽ có đ−ợc một đội ngũ những ng−ời có đủ năng lực và phẩm chất để đào tạo thành các KTV có năng lực. Coi trọng công tác đào tạo một cách th−ờng xuyên và liên tục. Nội dung đào t¹o ph¶i ®−îc x©y dùng riªng cho tõng lÜnh vùc c«ng viÖc, tõng giai ®o¹n vµ tõng đối t−ợng cụ thể. Mục tiêu là tạo ra các KTV có đủ năng lực chuyên sâu và kinh nghiệm cần thiết và phù hợp với lĩnh vực công tác. Không bố trí công tác đối với những ng−ời ch−a qua đào tạo hoặc ch−a đủ năng lực chuyên môn cần thiết, có nh− vËy chÊt l−îng kiÓm to¸n míi ®−îc n©ng cao. §Ò cao tÇm quan träng cña viÖc bè trÝ, sö dông vµ bæ nhiÖm c¸c KTV. C«ng việc này đòi hỏi các KTV phải đ−ợc bố trí các công việc phù hợp với khả năng về quản lý và chuyên môn nghiệp vụ. Công tác đánh giá kết quả làm việc phải đ−ợc tiến hành th−ờng xuyên và sử dụng kết quả đó trong việc sắp xếp và bổ nhiệm c¸c KTV vµo nh÷ng vÞ trÝ phï hîp h¬n..

(187) 188. KÕt luËn chung Thời gian hơn 10 năm cho việc ra đời và phát triển của một cơ quan trong bé m¸y nhµ n−íc lµ rÊt ng¾n ngñi. Khã kh¨n lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái do ch−a cã tiền lệ ở Việt Nam, đồng thời đ−ợc thành lập mới không có tổ chức tiền thân do đó KTNN lại càng gặp nhiều khó khăn hơn. Cùng với sự nỗ lực của Chính phủ, Quốc hội, sự giúp đỡ của cơ quan, Bộ, ngành khác trong bộ máy nhà n−ớc, cộng với sự cố gắng của toàn thể cán bộ, công chức KTNN, cho đến nay đ? đạt đ−ợc nhiều thành tích trong lĩnh vực hoạt động của mình, luật KTNN ra đời là một sự công nhận rõ ràng của x? hội và thể hiện sự đòi hỏi cấp bách của nền kinh tế đối víi vai trß, vÞ trÝ vµ chøc n¨ng cña KTNN trong hÖ thèng c¸c c¬ quan kiÓm tra, gi¸m s¸t vÒ tµi chÝnh vµ qu¶n lý kinh tÕ. LuËt KTNN ®−îc Quèc héi kho¸ XI th«ng qua t¹i kú häp thø 7 lµ luËt chi tiết đầu tiên của Việt Nam, trong đó quy định chi tiết rất nhiều điều liên quan toàn diện đến hoạt động của KTNN, phù hợp với thông lệ quốc tế. Tuy nhiên để luËt KTNN ®i vµo cuéc sèng cßn rÊt nhiÒu viÖc ph¶i lµm, LuËn ¸n ®i s©u ph©n tích những lý luận chung về mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của các cơ quan KTNN trªn thÕ giíi, nghiªn cøu thùc tr¹ng vÒ m« h×nh tæ chøc vµ c¬ chÕ hoạt động của ba n−ớc tiêu biểu cho xu thế phát triển quốc tế, rút ra các bài học kinh nghiÖm cho ViÖt Nam, cïng víi viÖc tæng kÕt vµ nghiªn cøu vÒ thùc tr¹ng mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của KTNN Việt nam, Luận án đ−a ra định h−íng ph¸t triÓn cho KTNN trong thêi gian tíi, c¸c nguyªn t¾c vµ gi¶i ph¸p hoµn thiện mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của KTNN Việt Nam là: KTNN cần cấp bách ban hành các quy định, chuẩn mực, quy trình để cụ thể hoá luật KTNN phù hợp với chức năng và nhiệm vụ đ−ợc giao một cách đồng bộ và mang tính hệ thống. Cần phải nhanh chóng tổng kết, đánh giá và kiến nghị với Quốc hội về việc đ−a các quy định cơ bản về địa vị pháp lý, chức năng nhiệm vụ, các quy định liên quan đến tính độc lập của KTNN vào đạo luật cơ bản Nhà n−ớc đó là Hiến pháp..

(188) 189. Trªn c¬ së môc tiªu chiÕn l−îc l©u dµi cña KTNN cÇn x©y dùng lé tr×nh Thùc hiÖn b»ng c¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n phï hîp víi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn nhanh vµ bền vững của KTNN. Cần phải luôn luôn coi trọng và đề cao sự độc lập về tổ chức và con ng−ời của KTNN, coi đây là tiền đề cơ bản cho sự phát triển của KTNN. BÊt kú mét c¬ quan, tæ chøc nµo còng cÇn ph¶i cã mét c¬ cÊu tæ chøc hîp lý, gọn nhẹ và năng động, dễ điều khiển phù hợp với mục tiêu đề ra của tổ chức đó. Vấn đề cơ bản của tổ chức là việc phân công, phân cấp hợp lý đảm bảo đ−ợc nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ, vµ ph¸t huy ®−îc sù qu¶n lý tËp trung thèng nhÊt vừa có sự sáng tạo, linh hoạt trong hoạt động; đảm bảo sự hài hoà giữa các loại lợi ích- động lực để tổ chức phát triển; đảm bảo sự cân đối và t−ơng xứng giữa quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña mçi cÊp qu¶n lý, cña mçi con ng−êi trong tæ chøc KTNN. Vấn đề con ng−ời là yếu tố quyết định trong mọi tổ chức, cần phải coi trọng công tác đào tạo và giáo dục con ng−ời. Đặc biệt KTNN là cơ quan chuyên môn đòi hỏi mỗi ng−ời phải có trình độ chuyên môn sâu phù hợp với nhiệm vụ đ−ợc giao: Đảm bảo hài hoà về lợi ích về lợi ích và cân đối về quyền hạn với tr¸ch nhiÖm th× c«ng viÖc ®Çu tiªn lµ ph¶i tiªu chuÈn ho¸ ®−îc c¸c chøc danh, s¾p xếp hợp lý công tác cán bộ và cuối cùng là phải đánh giá chung cán bộ, có nh− vậy mới tạo đ−ợc động lực để mỗi ng−ời phát huy hết năng lực, sở tr−ờng của m×nh hoµn thiÖn nhiÖm vô ®−îc giao víi kÕt qu¶ cao. KTNN là cơ quan chuyên môn, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, muốn vậy thì tr−ớc hết KTNN phải làm theo các quy định của pháp luật. Cần ban hành các quy trình, quy định, chuẩn mực, h−ớng dẫn để chuẩn hoá mọi hoạt động, hành vi của KTV một cách khoa học và đúng luật đảm bảo báo cáo kiểm toán đạt chất l−ợng cao, đáp ứng yêu cầu và nhiệm vụ là một công cụ mạnh trong hÖ thèng c¸c c«ng cô kiÓm tra, kiÓm so¸t nÒn tµi chÝnh quèc gia..

(189) 190. danh môc c¸c c«ng tr×nh khoa häc đã công bố của tác giả có liên quan đến luận án 1. Ng« V¨n NhuËn (2003)“C«ng khai kÕt qu¶ kiÓm to¸n nh»m ph¸t huy vai trß vµ t¸c dông cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc” th¸ng 6/2003, T¹p chÝ Kinh tÕ ph¸t triÓn. 2. Ng« V¨n NhuËn (2007) “Thùc tr¹ng vµ ph−¬ng h−íng hoµn thiÖn hÖ thèng chuÈn mùc kiÓm to¸n Nhµ n−íc” th¸ng 10/2007, T¹p chÝ KiÓm to¸n Nhµ n−íc. 3. Ng« V¨n NhuËn (2007) “Vai trß cña Tæ tr−ëng tæ kiÓm to¸n trong c¸c §oµn KiÓm to¸n doanh nghiÖp Nhµ n−íc” th¸ng 4/2007, T¹p chÝ Nghiªn cøu khoa häc KiÓm to¸n. 4. Thành viên đề tài (2006) “Vai trò của Kiểm toán đối với sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá và xây dựng Nhà n−ớc pháp quyền xG hội chủ nghĩa Việt Nam”, là đề tài nhánh thuộc đề tài nghiên cứu khoa học cấp Nhà n−ớc Chủ nhiệm đề tài: PGS,TS. Đinh Trọng Hanh, tháng 5/2006..

(190) 191. tµi liÖu tham kh¶o 1. Chính phủ (1994), Nghị định 70/CP, Công báo, Hà Nội.. 2. Chính phủ (2003), Nghị định 93/2003/NĐ - CP, Công báo, Hà Nội.. 3. Mai V¨n B−u, §oµn ThÞ Thu Hµ (1999), Gi¸o tr×nh qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ kinh tÕ, Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc - Kü thuËt, Hµ Néi.. 4. Mai V¨n B−u, Phan Kim ChiÕn (2001), Qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ kinh tÕ, Gi¸o tr×nh sau §¹i häc, Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.. 5. NguyÔn Duy Gia (1999), N©ng cao quyÒn lùc - n¨ng lùc - hiÖu lùc qu¶n lý Nhµ n−íc n©ng cao hiÖu qu¶ ph¸p luËt, in lÇn thø 2, Häc viÖn Hµnh chÝnh Quèc gia, Nhµ xuÊt b¶n Lao §éng.. 6. §oµn ThÞ Thu Hµ, NguyÔn ThÞ Ngäc HuyÒn (2006), Gi¸o tr×nh chÝnh s¸ch kinh tÕ - xG héi, Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.. 7. §oµn ThÞ Thu Hµ, NguyÔn ThÞ Ngäc HuyÒn (2001), Gi¸o tr×nh Khoa häc qu¶n lý, tËp 1, Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.. 8. §oµn ThÞ Thu Hµ, NguyÔn ThÞ Ngäc HuyÒn (2001), Gi¸o tr×nh Khoa häc qu¶n lý, tËp 2, Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.. 9. Häc viÖn Hµnh chÝnh Quèc gia (1999), Gi¸o tr×nh qu¶n lý hµnh chÝnh Nhµ n−íc, tËp 1 - 4, Nhµ xuÊt b¶n Lao §éng, Hµ Néi.. 10. §Æng ThÞ HuÖ (2000), Tõ ®iÓn Nga - ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n Th«ng tin, Hµ Néi.. 11. Khoa Khoa häc qu¶n lý, tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n (2002), Gi¸o tr×nh hiÖu qu¶ vµ qu¶n lý dù ¸n Nhµ n−íc,Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.. 12. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (1999), HiÕn ph¸p n−íc Céng hoµ Hµn Quèc, B¶n dÞch tõ tiÕng Anh, Hµ Néi..

(191) 192. 13. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (1999), HiÕn ph¸p n−íc Céng hoµ Liªn Bang §øc, B¶n dÞch tõ tiÕng Anh, Hµ Néi.. 14. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (1999), HiÕn ph¸p n−íc Céng hoµ Nh©n d©n Trung Hoa, B¶n dÞch tõ tiÕng Anh, Hµ Néi.. 15. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (1998), LuËt kiÓm to¸n n−íc Céng hoµ Hµn Quèc, B¶n dÞch tõ tiÕng Anh, Hµ Néi.. 16. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (1998), LuËt kiÓm to¸n n−íc Céng hoµ Liªn Bang §øc, B¶n dÞch tõ tiÕng Anh, Hµ Néi.. 17. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (1998), LuËt kiÓm to¸n n−íc Céng hoµ Nh©n d©n Trung Hoa, B¶n dÞch tõ tiÕng Anh, Hµ Néi.. 18. Kiểm toán Nhà n−ớc (1996), Mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của cơ quan KiÓm to¸n Nhµ n−íc, §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé, Hµ Néi.. 19. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (1996), Nh÷ng c¬ së cña c«ng t¸c kiÓm tra tµi chÝnh Nhµ n−íc, Dù ¸n GTZ/ KTNN, Hµ Néi.. 20. Kiểm toán Nhà n−ớc (1998), Cơ sở lý luận và thực tiễn kiểm toán hoạt động, §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp bé, Hµ Néi.. 21. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (1998), X©y dùng ph−¬ng thøc vµ néi dung cña ch−ơng trình đào tạo - bồi d−ỡng nâng cao trình độ công chức Kiểm toán Nhµ n−íc, §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé, Hµ Néi.. 22. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2000), C¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn h×nh thµnh m« h×nh tæ chøc KiÓm to¸n Nhµ n−íc c¸c chuyªn ngµnh,§Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé, Hµ Néi.. 23. Kiểm toán Nhà n−ớc (2000), Những vấn đề cơ bản trong việc xây dựng cơ cÊu tæ chøc,Héi th¶o, Hµ Néi..

(192) 193. 24. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2001), C¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn trong viÖc x¸c định phạm vi hoạt động của KTNN và sự khác nhau giữa hoạt động KTNN víi Thanh tra Nhµ n−íc vµ Thanh tra tµi chÝnh,§Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé, Hµ Néi.. 25. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2001), C¬ së ph¸p lý cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc Liªn Bang §øc, dù ¸n GTZ / KTNN, Hµ Néi.. 26. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2001), KiÓm to¸n Nhµ n−íc liªn bang §øc, B¶n dÞch tõ tiÕng §øc, Dù ¸n GTZ / KTNN, Hµ Néi.. 27. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2002), Ph−¬ng h−íng vµ gi¶i ph¸p x©y dùng hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ KiÓm to¸n Nhµ n−íc, §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé, Hµ Néi.. 28. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2002), Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ph©n công, phân cấp trong tổ chức quản lý và thực hiện hoạt động kiểm toán cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc, §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé, Hµ Néi.. 29. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2003), C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn x©y dùng quy tr×nh kiÓm to¸n tæng quyÕt to¸n ng©n s¸ch Nhµ n−íc, §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé, Hµ Néi.. 30. Kiểm toán Nhà n−ớc (2003), Chức năng, nhiệm vụ và địa vị của cơ quan kiÓm to¸n trong c¬ cÊu Nhµ n−íc, Dù ¸n GTZ/KTNN, Hµ Néi.. 31. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2003), Ph−¬ng thøc vµ gi¶i ph¸p t¨ng c−êng tÝnh hiệu lực đối với các kiến nghị của Kiểm toán Nhà n−ớc, Đề tài nghiên cøu khoa häc cÊp Bé, Hµ Néi.. 32. Kiểm toán Nhà n−ớc (2003), So sánh quốc tế địa vị pháp lý và các chức n¨ng cña c¬ quan kiÓm to¸n tèi cao, Dù ¸n GTZ/KTNN, Hµ Néi.. 33. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2003), X©y dùng quy tr×nh kiÓm to¸n c¸c ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia, §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé, Hµ Néi..

(193) 194. 34. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2004), §Þa vÞ ph¸p lý cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc trong Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN ë ViÖt Nam, Kû yÕu héi th¶o, Hµ Néi.. 35. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2004), 10 n¨m x©y dùng vµ ph¸t triÓn KiÓm to¸n Nhµ n−íc ViÖt Nam, Hµ Néi. 36. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2004), C¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n vµ h−íng dÉn kiểm toán hoạt động, kiểm toán công nghệ thông tin của Intosai và Asosai, Dù ¸n GTZ/ KTNN, Hµ Néi.. 37. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2004), C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc kiÓm toán trách nhiệm kinh tế trong nhiệm kỳ đối với cán bộ lGnh đạo trong bộ máy Nhà n−ớc và các đơn vị kinh tế Nhà n−ớc, Đề tài nghiên cứu khoa häc cÊp Bé, Hµ Néi.. 38. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2004), C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn x©y dùng chiÕn l−îc ph¸t triÓn KiÓm to¸n Nhµ n−íc giai ®o¹n 2001 – 2010, §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé, Hµ Néi.. 39. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2004), Quy chÕ kiÓm to¸n vµ cÈm nang kiÓm to¸n cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc Céng hßa Liªn Bang §øc, Dù ¸n GTZ/KTNN, Hµ Néi.. 40. Kiểm toán Nhà n−ớc (2004), So sánh địa vị pháp lý, nhiệm vụ và chức năng của cơ quan kiểm toán tối cao trên thế giới (đặc biệt l−u ý đến KTLB §øc), Héi th¶o quèc tÕ cña dù ¸n GTZ / KTNN ViÖt Nam, Dù ¸n GTZ / KTNN, Hµ Néi.. 41. Kiểm toán Nhà n−ớc (2004), Tóm l−ợc các quy định pháp lý liên quan đến KTNN một số n−ớc trên thế giới, Hà Nội.. 42. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2004), Thùc tr¹ng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p hoµn thiÖn hÖ thèng chuÈn mùc vµ quy tr×nh kiÓm to¸n cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc, §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé, Hµ Néi..

(194) 195. 43. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2005), Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña LuËt KiÓm to¸n Nhµ n−íc, Dù ¸n GTZ/ KTNN, Hµ Néi.. 44. Kiểm toán Nhà n−ớc (2005), Thực trạng và giải pháp nâng cao chất l−ợng công tác giám định và kiểm tra, chất l−ợng kiểm toán của Kiểm toán Nhµ n−íc, §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp c¬ së, Hµ Néi.. 45. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2006), §Þnh h−íng chiÕn l−îc vµ nh÷ng gi¶i ph¸p x©y dùng, ph¸t triÓn hÖ thèng kiÓm to¸n ë ViÖt Nam trong thêi kú c«ng nghiệp hoá và hiện đại hoá đất n−ớc, Đề tài nghiên cứu khoa học độc lập cÊp Nhµ n−íc, Hµ Néi.. 46. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2006), Quan hÖ gi÷a chøc n¨ng qu¶n lý hµnh chÝnh Nhà n−ớc và quản lý chuyên môn trong hoạt động Kiểm toán Nhà n−ớc, Kû yÕu héi th¶o, Hµ Néi.. 47. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2006), Quy chÕ lµm viÖc cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc, Hµ Néi.. 48. Kiểm toán Nhà n−ớc (2006), Quy chế tổ chức và hoạt động của đoàn KiÓm to¸n Nhµ n−íc, Hµ Néi.. 49. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2006), §æi míi vµ hoµn thiÖn tiªu chuÈn c¸c ng¹ch, néi dung vµ ph−¬ng thøc tæ chøc n©ng ng¹ch KiÓm to¸n viªn Nhµ n−íc, §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé, Hµ Néi.. 50. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (1999), CÈm nang KiÓm to¸n viªn Nhµ n−íc, Hµ Néi.. 51. Kiểm toán Nhà n−ớc (2001), Quy định về các cơ quan kiểm toán tối cao trong HiÕn ph¸p cña c¸c n−íc, Dù ¸n GTZ/ KTNN, Hµ Néi.. 52. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2006), Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c chøc n¨ng kiÓm to¸n cña KiÓm to¸n Nhµ n−íc, §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp c¬ së, Hµ Néi..

(195) 196. 53. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2005), T¹p chÝ KTNN sè 5 n¨m 2005, Hµ Néi.. 54. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2005), T¹p chÝ KTNN sè 6 n¨m 2005, Hµ Néi.. 55. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (2006), T¹p chÝ KTNN sè 9 n¨m 2006, Hµ Néi.. 56. KiÓm to¸n Nhµ n−íc (1998), Tuyªn bè LIMA vÒ c¸c chuÈn mùc cña kiÓm tra tµi chÝnh, B¶n dÞch tiÕng Anh.. 57. Hoµng Phª (2006), Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n §µ N½ng.. 58. Quèc héi (1992), HiÕn ph¸p n−íc Céng hoµ XG héi Chñ nghÜa ViÖt Nam, C«ng b¸o, Hµ Néi.. 59. Quèc héi (2005), LuËt KiÓm to¸n Nhµ n−íc, C«ng b¸o, Hµ Néi.. 60. Quèc héi (2002), LuËt ng©n s¸ch Nhµ n−íc, C«ng b¸o, Hµ Néi.. 61. Thủ t−ớng Chính phủ (1995), Quyết định 61/TTg, Công báo, Hà Nội.. 62. §ç Hoµng Toµn, Mai V¨n B−u (2000), Gi¸o tr×nh qu¶n lý häc kinh tÕ quèc d©n, tËp 2, Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.. 63. §ç Hoµng Toµn, Mai V¨n B−u (2000), Gi¸o tr×nh qu¶n lý häc kinh tÕ quèc d©n, tËp 1, Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.. 64. ViÖn Thanh tra ChÝnh phñ (2004), C¬ chÕ gi¸m s¸t kiÓm to¸n vµ thanh tra ë ViÖt Nam, Hµ Néi.. 65. §Æng Ngäc Viªn (2005), Tõ ®iÓn Anh - Anh - ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª, Hµ Néi..

(196)

Hoàn thiện mô hình tổ chức và hoạt động của kiểm toán Nhà nước Việt Nam

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về