Giáo án Ngữ văn 8 Bài 14 – tiết 53: Dấu ngoặc kép

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n líp 8. Thø ba, ngµy 01 th¸ng 12 n¨m 2009 Bµi 14 – TiÕt 53 DÊu ngoÆc kÐp I. Mục tiêu cần đạt: 1. KiÕn thøc: Häc sinh n¾m ®­îc chøc n¨ng cña dÊu ngoÆc kÐp vµ ph©n biệt với dấu ngoặc đơn. 2. Tích hợp với các văn bản đã học, với phần tập làm văn thuyết minh (thuyết minh một thứ đồ dùng) 3. RÌn kÜ n¨ng sö dông dÊu ngoÆc kÐp khi viÕt v¨n b¶n. II. ChuÈn bÞ: 1. Gi¸o viªn: - So¹n bµi, nghiªn cøu tµi liÖu. - ChuÈn bÞ mét sè ®o¹n v¨n cã sö dông dÊu ngoÆc kÐp thÓ hiÖn bèn c«ng dông. 2. Häc sinh: 3. Đọc trước bài. - Sưu tầm một số đoạn văn có sử dụng các loại dấu câu đã học. III. TiÕn tr×nh lªn líp: 1. ổn định tổ chức: Sĩ số. 2. KiÓm tra: Gi¸o viªn bËt m¸y ®o¹n v¨n. ? Em hãy điền dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm m vµo ®o¹n v¨n sau: T«i kh«ng ngê dÕ cho¾t nãi víi t«i mét c©u nh­ thÕ nµy - Thôi, tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm mắt, tôi khuyên anh ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy. T« Hoµi, DÕ MÌn Phiªu L­u Ký : HS tr¶ lêi – GV nhËn xÐt cho ®iÓm Giíi thiÖu bµi: Trong tiÕng viÖt cña chóng ta sö dông 10 lo¹i dÊu c©u, những dấu câu này có tác dụng làm cho chúng ta đọc, ngắt nghỉ đúng lúc, đúng chỗ và làm rõ nội dung của bài viết. Tiết trước các em đã được học hai loại dấu câu. Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm. Tiết học hôm nay cô sẽ giải thích cho các em biết thêm một loại dấu câu nữa đó là dấu ngoặc kép. DÊu nµy cã t¸c dông nh­ thÕ nµo c« vµ c¸c em sÏ ®i vµo bµi gi¶ng h«m nay. Hoạt động của GV - HS. Néi dung. - GV cho häc sinh quan s¸t 4 vÝ dô trªn m¸y I. C«ng dông. ? Gọi 1 học sinh đọc 4 ví dụ trên máy (chú ý đọc 1. Ví dụ. Nguyễn Thu Hiền – Trường THCS Đại Thắng Lop8.net. 1.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n líp 8. c¶ dÊu c©u cho c¸c b¹n cïng nghe) - TiÕp theo quan s¸t vÝ dô a ? Câu văn được đặt trong dấu ngoặc kép là lời cña ai? - §©y lµ c©u nãi cña th¸nh G¨ng- ®i ? Lêi nãi cã ®­îc trÝch dÉn nguyªn vÑn kh«ng? - Câu nói được nhắc lại nguyên văn, đầy đủ chính xác, lời của người khác và được tác giả ghi lại. ? DÊu ngoÆc kÐp cã c«ng dông g× trong vÝ dô nµy? - §¸nh dÊu lêi dÉn trùc tiÕp. GV: §©y lµ lêi trÝch nguyªn v¨n c©u nãi cña thánh Găng- đi về cách đối nhân xử thế của con người với nhau. Đây là lời dẫn trực tiếp: được đặt trong dấu ngoặc kép và trước đó có dấu hai chấm - Quan s¸t VÝ dô b ( SGK) + GV ®­a thªm vÝ dô: D¶i lôa mµu hång. ? Em hiÓu tõ d¶i lôa mµu hång cã nghÜa ntn? - D¶i lôa lµ tÊm v¶i dµi, khæ hÑp máng vµ mÒm m¹i => §©y lµ nghÜa chÝnh (nghÜa thùc) ? Cßn tõ “D¶i lôa” trong VD (SGK) cã thÓ hiÓu theo nghÜa cô thÓ kh«ng? - Kh«ng hiÓu theo nghÜa thùc, ë ®©y ®­îc hiÓu theo nghĩa chuyển từ “Dải lụa” để chỉ chiếc cầu, ®©y chÝnh lµ h×nh ¶nh so s¸nh ngÇm. ? Vì sao từ “Dải lụa” được đặt trong dấu ngoặc kÐp? Cã dông ý g×? - Từ ngữ được hiểu theo nghĩa đặc biệt, nghĩa được hình thành trên cơ sở phương thức ẩn dụ. ? Vậy dấu ngoặc kép được dùng với mục đích gì?. * VÝ dô a:. - §¸nh dÊu lêi dÉn trùc tiÕp.. * VÝ dô b:. - §¸nh dÊu tõ ng÷: + Được hiểu theo nghĩa đặc biÖt.. - Quan s¸t VÝ dô c: ? Em hiÓu nghÜa hai tõ “V¨n minh” , “Khai ho¸” * VÝ dô c: nh­ thÕ nµo? + Văn minh: Trình độ phát triển đạt đến mức độ nhất định của xã hội loài người. + Khai ho¸: lµ më mang v¨n ho¸ cho mét d©n téc l¹c hËu. GV: Các em đã học lịch sử rồi, thực chất thực dân Pháp sang xâm lược nước ta chỉ với mục đích v¬ vÐt bãc lét nh©n d©n gÇn mét thÕ kû, lµm cho Nguyễn Thu Hiền – Trường THCS Đại Thắng Lop8.net. 2.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n líp 8. cuộc sống của người dân Việt Nam đến mức cïng cùc nh­ng l¹i lu«n miÖng nãi r»ng sang khai ho¸ v¨n minh cho d©n téc ViÖt Nam. ? Tõ “V¨n minh”, “Khai ho¸” ®­îc hiÓu nh­ thÕ nµo? cã ®­îc hiÓu theo nghÜa chÝnh kh«ng? - Kh«ng hiÓu theo nghÜa chÝnh mµ nh»m môc đích hàm ý mỉa mai, châm biếm. ? Qua vÝ dô nµy em thÊy dÊu ngoÆc kÐp cã t¸c dông g×? - Quan s¸t VÝ dô d: ? Dấu ngoặc kép dùng để làm gì? - §¸nh dÊu tªn cña c¸c vë kÞch. ? Ngoài dấu ngoăc kép dùng để đánh dấu tên Vở kÞch. Em lÊy mét vÝ dô cã sö dông dÊu ngoÆc kÐp để đánh dấu tên một tác phẩm văn học. Ví dụ: “Tắt đèn” là một tác phẩm nổi tiếng của nhµ v¨n Ng« TÊt Tè. ? Dấu ngoặc kép em đánh dấu vào từ nào trong câu? Từ “Tắt đèn”. ? Qua viÖc nghiªn cøu hai vÝ dô trªn dÊu ngoÆc kÐp cßn cã c«ng dông g×? GV: Các em lưu ý đôi khi tên những tác phẩm, tờ báo, tập san người ta in nghiêng, in đậm khi đánh m¸y. Nh­ng trong v¨n b¶n viÕt tay th× dïng dÊu ngoặc kép để đánh dấu là bắt buộc ? Qua 4 vÝ dô võa t×m hiÓu em h·y cho biÕt dÊu ngoÆc kÐp cã nh÷ng c«ng dông nµo? - GV bËt m¸y phÇn ghi nhí – gäi 2 häc sinh đọc. ? Trong 3 c«ng dông nãi trªn th× c«ng dông nµo lµ khã vËn dông nhÊt v× sao? - C«ng dông thø 2 v× muèn hiÓu ®­îc nã c¸c em phải tích luỹ, huy động vốn kiến thức để hiểu biÕt h¬n. ChuyÓn: chóng ta võa biÕt ®­îc 3 c«ng dông cña dấu ngoặc kép để sử dụng dấu ngoặc kép một c¸ch chÝnh x¸c sau ®Ëy c« sÏ chuyÓn sang phÇn luyÖn tËp. ? Gọi học sinh đọc yêu cầu của bài tập 1: * PhÇn a.. + Cã hµm ý mØa mai. * VÝ dô d:. - §¸nh dÊu tªn t¸c phÈm, tê b¸o, tËp san…®­îc dÉn.. 2. Ghi nhí.. II. LuyÖn tËp. Bµi tËp 1: a. C©u nãi ®­îc dÉn trùc tiÕp.. Nguyễn Thu Hiền – Trường THCS Đại Thắng Lop8.net. 3.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n líp 8. ? Dấu ngoặc kép dùng để làm gì? - §¸nh dÊu c©u nãi ®­îc dÉn trùc tiÕp. GV: Lêi dÉn trùc tiÕp ë ®©y lµ nh÷ng c©u nãi mµ Lão Hạc tưởng tượng là con chó vàng muốn nói víi L·o. * PhÇn b. ? Tõ ng÷ dïng trong dÊu ngoÆc kÐp víi dông ý g×? -> MØa mai. ? Tại sao em cho rằng từ đó là mỉa mai? GV: Mét anh chµng ®­îc coi lµ “hÇu cËn «ng lÝ” mà bị một người đàn bà đang nuôi con mọn túm tãc l¼ng ng· nhµo ra thÒm mét c¸ch dÔ dµng nh­ vËy. ? DÊu ngoÆc kÐp trong c©u nµy cã t¸c dông g×? * PhÇn c, d: Häc sinh vÒ nhµ lµm. * PhÇn e. ? DÊu ngoÆc kÐp trong c©u trªn cã t¸c dông g×? V× sao? - Đánh dấu từ ngữ được dẫn trực tiếp: đó là từ “MÆt s¾t”, “Ng©y v× t×nh” GV: Trong câu này nhà phê bình Hoài Thanh đã mượn những từ ngữ trong hai câu thơ trích Truyện Kiều Nguyễn Du để dùng lại trong bài viết của mình để nhấn mạnh sự xấu xa, bỉ ổi của Hå T«n HiÕn. L­u ý: Hai c©u th¬ ®­îc dÉn trùc tiÕp tõ TruyÖn Kiều của Nguyễn Du trong trường hợp này đã in nghiªng nªn kh«ng dïng dÊu ngoÆc kÐp. Chuyển: Vận dụng những điều các em đã hiểu kĩ vÒ dÊu ngoÆc kÐp sau khi chóng ta sÏ chuyÓn sang bµi tËp 2. ? H·y nªu yªu cÇu cña bµi tËp 2 (®iÒn dÊu hai chÊm vµ dÊu ngoÆc kÐp cã ®iÒu chØnh ch÷ viÕt hoa vµ gi¶i thÝch lÝ do) ? Ph¸t phiÕu häc tËp cho häc sinh. - Nhãm 1: T×m hiÓu phÇn a. - Nhãm 2: T×m hiÓu phÇn b. - Nhãm 3: T×m hiÓu phÇn c. ? Yªu cÇu häc sinh th¶o luËn trong hai phót. ? Gäi nhãm 1 tr×nh bµy phÇn a.. b. Tõ ng÷ ®­îc dïng víi hµm ý mØa mai. e. Tõ ng÷ ®­îc dÉn trùc tiÕp.. Bµi tËp 2: (th¶o luËn nhãm) (2 phót). Nguyễn Thu Hiền – Trường THCS Đại Thắng Lop8.net. 4.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n líp 8. - Sau khi häc sinh tr¶ lêi. - Gäi nhãm kh¸c nhËn xÐt. - Giáo viên chốt lại đưa đáp án. ? Tại sao em lại điền dấu hai chấm sau chữ “cười a. Báo trước lừi đối thoại b¶o” ? Tại sao em điền dấu ngoặc kép vào từ “cá tươi” - Đánh dấu từ ngữ được dẫn trùc tiÕp. và “tươi” ? Gäi nhãm 2 tr×nh bµy phÇn b. ? Gäi nhãm 3 tr×nh bµy phÇn c.. b. Báo trước lời dẫn trực tiếp. c. §¸nh dÊu lêi dÉn trùc tiÕp.. ? Gọi học sinh đọc yêu cầu bài tập 3. Bµi tËp 3. ? Em h·y so s¸nh nghÜa cña hai c©u trªn. - Hai câu trên có nghĩa giống nhau (đều thể hiện lòng mong muốn của Bác Hồ về đất nước tự do độc lập, nhân dân no ấm) ? T¹i sao l¹i dïng nh÷ng dÊu c©u kh¸c nhau. - PhÇn a: Dïng dÊu hai chÊm vµ dÊu ngoÆc kÐp để đánh dấu lời dẫn trực tiếp, dẫn nguyên văn lời cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. - PhÇn b: Kh«ng dïng dÊu hai chÊm vµ dÊu ngoÆc kÐp v× c©u nãi kh«ng ®­îc dÉn nguyªn v¨n (lêi dÉn gi¸n tiÕp) ? Gọi học sinh đọc yêu cầu của bài tập 4. ? Bµi tËp 4 yªu cÇu em ph¶i lµm nh÷ng c«ng viÖc Bµi tËp 4: ( 5 phót) g×? - GV: ra đề bài cụ thể cho học sinh. §Ò bµi: ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n giíi thiÖu cÊu tạo trong của phích nước có dùng dấu ngoặc đơn, dÊu hai chÊm vµ dÊu ngoÆc kÐp (tõ 5 ->7 dßng) - GV quy ®inh thêi gian viÕt trong 5 phót - HÕt thêi gian GV thu bµi (2 bµi viÕt) chiÕu trªn m¸y - Gäi häc sinh nhËn xÐt, bæ sung, söa sai. GV chiÕu mét ®o¹n v¨n mÉu cho häc sinh tham kh¶o. KÝnh th­a c¸c thÇy c« gi¸o C¸c b¹n th©n mÕn! PhÇn trong (ruét phÝch): lµm b»ng thuû tinh hai líp, ë gi÷a lµ ch©n kh«ng lµm mÊt kh¶ n¨ng truyÒn nhiÖt ra ngoµi. PhÝa trong líp thuû tinh cã Nguyễn Thu Hiền – Trường THCS Đại Thắng Lop8.net. 5.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n líp 8. tráng thuỷ ngân có tác dụng hắt nhiệt trở lại để gi÷ nhiÖt, miÖng nhá lµm gi¶m kh¶ n¨ng truyÒn nhiÖt. Bè t«i nãi r»ng: “Khi chän mua phÝch th× ph¶i më n¾p phÝch ®­a lªn tai nghe nÕu cã tiÕng ro ro lµ phÝch tèt” ? Gäi häc sinh gi¶i thÝch c«ng dông cña tõng loaÞ dÊu. - Dấu hai chấm: Báo trước phần giải thích, thuyết minh cho một phần trước đó. - Dấu ngoặc đơn: Đánh dấu phần chú thích (giải thÝch vµ bæ sung thªm) - DÊu ngoÆc kÐp: §¸nh dÊu lêi dÉn trùc tiÕp c©u nãi cña bè.. 4. Cñng cè: GV kh¨c s©u c«ng dông cña dÊu ngoÆc kÐp: ? Trường hợp nào không phải là chức năng của dấu ngoặc kép: A. §¸nh dÊu lêi dÉn trùc tiÕp. B. §¸nh dÊu phÇn chó thÝch. C. §¸nh dÊu tªn t¸c phÈm, tËp san D. Đánh dấu từ ngữ dùng theo nghĩa đặc biệt, mỉa mai. 5. DÆn dß: - VÒ nhµ lµm bµi tËp 5. - ViÕt thªm ®o¹n v¨n thuyÕt minh vÒ phÇn cÊu t¹o ngoµi cña phÝch. - Chuẩn bị bài luyện nói: Thuyết minh về một thứ đồ dùng.. Nguyễn Thu Hiền – Trường THCS Đại Thắng Lop8.net. 6.

<span class='text_page_counter'>(7)</span>