Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tiết 37 - Đọc - hiểu văn bản - Bài 10: Văn bản: Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Trần Thúy Hoàn -Trường THCS Thanh An. Giáo án văn 7. Ngµy so¹n: 23/10/2008 Ngµy d¹y: 29/10/2008 Lớp : 7A-B Bµi 10 V¨n b¶n. Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh ( TÜnh d¹ tø - Lý B¹ch ). TiÕt 37:. §äc- HiÓu v¨n b¶n .. I. Mục tiêu cần đạt :. 1. KiÕn thøc: - Giúp học sinh: Thấy được tình cảm quê hương sâu nặng của nhà thơ . - Thấy được 1 số đặc điểm nghệ thuật của bài thơ : Hình ảnh gần gũi , ngôn ng÷ tù nhiªn, b×nh dÞ, t×nh c¶m giao hoµ . 2. KÜ n¨ng: - Bước đầu nhận biết bố cục thường gặp 2/2 trong 1 bài thơ tuyệt cú , thủ pháp đối và tác dụng của nó . 3. Thái độ: - Cã ý thøc häc tËp vµ vËn dông th¬ §­êng.. II. ChuÈn bÞ:. - Gi¸o viªn: So¹n bµi . - Häc sinh :ChuÈn bÞ bµi theo c©u hái SGK. III. Tiến trình tổ chức các hoạt động * Hoạt động 1 Kiểm tra bài cũ. - §äc thuéc lßng bµi th¬ "Xa ng¾m th¸c nói l­ "c¶m nhËn cña em vÒ nhµ th¬ , t¸c gi¶ . * Hoạt động 2.Giới thiệu bài ? Giải nghĩa cụm từ hỏn Việt sau :Vọng nguyệt hoài hương (Tr«ng tr¨ng nhí quª) -GV:(Trông trăng nhớ quê là 1 đề tài phổ biến trong thơ ở cổ phương đông cả ở Trung Quốc, Nhật Bản , Việt Nam . Vầng trăng , trăng tròn tượng trưng cho sự ®oµn tô, tr¨ng mïa thu khi kh«ng khÝ b¾t ®Çu trë l¹nh l¹i cµng cã søc khiªu gîi nỗi nhớ nhà, nhớ quê, cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh là 1 bài thơ chọn đề tài ấy nhưng vẫn mang lại cho người đọc biết bao rung cảm và đồng cảm sâu xa .Để giúp các em thấy được vì sao trông trăng lại nhớ đến quê và trong tình cảnh đó nhà thơ Lí Bạch có tâm sự và suy nghĩ gì→bài hôm nay. * Hoạt động 3. Bài mới Hoạt động của GV. H§ cñaTrß. Nội dung cần đạt. I. §äc - TiÕp xóc v¨n b¶n - Gọi học sinh đọc chú thích dấu sao §äc dÊu *. *T¸c gi¶, t¸c phÈm. 1. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Trần Thúy Hoàn -Trường THCS Thanh An. ? Em hiÓu thªm g× vÒ nhµ th¬ Lý B¹ch ? Tr×nh bµy. - Tác giả : Lý Bạch là 1 người yªu tr¨ng, th¬ Lý b¹ch trµn ngËp ¸nh tr¨ng .(SHĐ.54) nghe. - Tác phẩm (sgk.123). Giáo án văn 7. *§äc. - GV nêu yêu cầu đọc : Giọng. trÇm buån , t×nh c¶m , nhÞp 2/3 . §äc bµi. - GV đọc - học sinh đọc . - Gọi nhận xét bạn đọc . GV Nhận xét. nhận xét bổ xung,uốn nắn cách đọc cho HS -HS chú ý về nghĩa của các yếu tố hán việt sgk.123. *Tõ khã. ? Hãy giải thích nhan đề "tĩnh dạ tứ" -hs trả lời sgk.123 -Gv :cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh * CÊu tróc v¨n b¶n . ? Bµi th¬ ®­îc viÕt theo thÓ th¬ nµo ? Nªu hiÓu biÕt cña em vÒ §éc lËp tr¶ thể thơ đó. lêi. - ThÓ th¬ : Ngò ng«n tø tuyÖt . ( Bµi th¬ cã 4 c©u mçi c©u cã 5 tiếng . Vần thường ở câu 1,2,4 như bản phiên âm;hoặc câu 2,4 như bản dịch thơ) ? Em đã được học những bài thơ nµo cã cïng thÓ th¬ và cách gieo - Bµi : Phß gi¸ vÒ kinh (phiên vần ?. âm -dịch thơ) -Gv:qua đây ta thấy bài thơ ngũ ngôn này thuộc thể thơ cổ ở trung quốc nhưng o bị những qui tắc chặt chẽ về liêm luật và phép đối ràng buộc. II. §äc - HiÓu v¨n b¶n. 2. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Trần Thúy Hoàn -Trường THCS Thanh An. Giáo án văn 7. 1. Hai c©u th¬ ®Çu .. - Gọi học sinh đọc hai câu đầu . §äc 2 c©u DÞch nghÜa tõng tõ . ®Çu. ? Cã ý kiÕn cho r»ng hai c©u ®Çu hoµn toµn t¶ c¶nh?Em có đồng ý Th¶o luËn với ý kiến đó không?Vì sao? nhãm. Đại diện - ý kiến đó không đúng vì trong tr×nh bµy. 2 c©u ®Çu không chỉ tả cảnh(ánh trăng sáng) mà còn tả t×nh(người-ngỡ trăng như sương phủ mặt đất) -GV đọc kĩ 2 câu đầu(ở 3 bản dịch) ta sẽ thấy được điều đó ? Như vậy phương thức biểu đạt ở 2 câu đầu lµ g× .. Trả lời độc -> Miªu t¶ kÕt hîp biÓu c¶m. ? Trong bản phiên âm tác giả lËp. dùng chữ "sàng".Sàng có nghĩa là gì? -HS :giường ?Chữ sàng cho ta thấy nhµ th¬ đang ngắm trăng ở vị trí nào? Vì Trả lời độc sao em biÕt? lËp. - Nhµ th¬ ng¾m tr¨ng s¸ng ë đầu giường .(đang nằm trờn giường) ? NÕu thay tõ "Sµng"(giường) b»ng tõ "§×nh" (s©n), "kỉ" (bµn) th× ý nghÜa cña c©u th¬ có khác không? Trả lời độc - Nếu thay như vậy thì ý thơ lËp. thay đổi vì : +kỉ→ người đọc có thể nghĩ tác giả đang ngồi đọc sách - ngắm tr¨ngở bàn +đỡnh→ người đọc có thể nghĩ tác giả đang ngắm trăng trước s©n.(ngoài sân) ?Em có nhận xét gì về việc dùng từ (chữ sàng)ở đây?. Trả lời độc -Dùng chữ sàng có sức thuyết lËp. phục hơn vì có mlh với nhan đề:cảm nghĩ trong đêm thanh 3. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Trần Thúy Hoàn -Trường THCS Thanh An. Giáo án văn 7. tĩnh-tư thế nằm trên giường là phù hợp hơn.. ? Từ đó có thể hình dung về tác gi¶ ë ®©y nh­ thÕ nµo? Trả lời độc lËp. - Trong đêm trăng cực sáng ở chốn tha hương, tác giả trằn träc kh«ng ngñ ®­îc; còng cã thể đã ngủ rồi song tỉnh dậy mà kh«ng ngñ l¹i ®­îc.nên tác giả mới nhìn thấy ánh trăng rọi qua đầu giường xuống mặt đất.Đó là sự cảm nhận rất tinh tế của -Gv chữ sàng được dùng trong tác giả qua việc dùng chữ sàng bài là hợp với chữ ngỡ nhất ? ë b¶n phiên âm từ "quang" cã nghÜa lµ s¸ng nh­ng ë dịch thơ đã đổi thành "rọi" Em thấy rọi, quang (s¸ng) kh¸c nhau nh­ thÕ Độc lập trả - Đây là 2 từ đồng nghĩa . nµo ? lêi. - S¸ng lµ ¸nh s¸ng tù nhiªn cña tr¨ng (chiếu xuống). - Räi cũng lµ ¸nh s¸ng tù nhiªn cña tr¨ng (chiếu xuống).Nhưng cßn cã thªm nÐt nghÜa lµ tr¨ng ®i t×m tri ©m , tri kØ (người). ? Em cã thÝch tõ " Räi" trong Suy nghÜ b¶n dÞch th¬ kh«ng ? V× sao? tr×nh bµy -Gv thích vì cách dùng động ý kiÕn. từ(rọi ,phủ) của tác giả ở bản dịch thơ làm cho người đọc nhầm tưởng rằng chủ thể là ánh trăng và mặt đất nên ở 2 câu đầu người đọc rằng chỉ hoàn toàn là tả cảnh và động từ ngỡ mà chủ thể là con người đã bị mờ nhạt đi ? Nh­ vËy hai c©u th¬ ®Çu c©u nµo lµ miªu t¶, c©u nµo lµ biÓu c¶m, néi dung miªu t¶ biÓu c¶m lµ g× ? Nªu ý hiÓu.. - C©u 1 : Miªu t¶ , c©u 2 . BiÓu c¶m . 4. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Trần Thúy Hoàn -Trường THCS Thanh An. Giáo án văn 7. => ánh trăng sáng đẹp mơ màng dịu êm trong đêm thanh tÜnh .. ? VËy t×nh c¶m cña nhµ th¬ trong đêm trăng đó được biểu hiÖn nh­ thÕ nµo ?. - T×nh c¶m yªu quý gÇn gòi víi thiªn nhiªn .. - GV kh¸i qu¸t : Nhµ th¬ nh×n. tr¨ng trăng sáng mà nhớ đến điều gì?→(2) - Gọi học sinh đọc hai câu cuối .. §äc 2 c©u cuèi.. ?Có người cho rằng hai c©u cuối hoàn toàn tả tình , ý kiến đó có đúng không ý kiến của em như -Hs thÕ nµo ? luận (1'). thảo bàn. ? ë hai c©u th¬ cuèi cã nh÷ng tõ nµo theo em lµ trùc tiÕp t¶ t×nh - Ph¸t hiÖn c¶m cña nhµ th¬ . tr¶ lêi. - GV: c¸c tõ cßn l¹i tËp trung miªu t¶ c¶nh . kết hợp miêu tả với biểu cảm ? Em h·y cho biÕt mèi quan hÖ gi÷a c¸i t×nh vµ c¸i c¶nh ë trong Tr×nh bµy ý kiÕn. 2 c©u cuèi .. - GV:+cử đầu :ngẩng đầu. 2. Hai c©u th¬ cuèi .. -không đúng vì 2 c©u sau vÉn lồng cảnh vào đó(vọng minh nguyệt) .Tả người (cử,đê đầu)→ Tình cảm đối với quê hương của nhà thơ . - Từ:Tư cố hương(Nhớ quê hương cũ). - Cïng t¶ c¶nh, t¶ t×nh song c¸i t×nh ®­îc thÓ hiÖn râ h¬n,( t×nh người, tình quê) được cụ thể ho¸ thµnh hành động ngÈng ®Çu, cói ®Çu.. +vọng :trông xa,nhìn +đê đầu :cúi đầu +tư :nhớ →đây là những động tác thông thường đơn giản ta vẫn Nghe gặpnhưng lại có vai trò quan trọng trong bài thơ 5. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Trần Thúy Hoàn -Trường THCS Thanh An. Giáo án văn 7. ? Em hãy phân tích ý nghĩa của - Tr×nh bµy động từ: cử đầu,vọng,? - Ngẩng đầu là để kiểm nghiệm suy nghÜ. ánh sáng trước giường là sương hay tr¨ng. - Vọng:Ta thÊy ¸nh m¾t cña t¸c giả đã hướng xa hơn từ trong ra ngoài, cao hơn từ mặt đất lên bÇu trêi. Tõ c¶m nhËn ®­îc mét vïng s¸ng cña tr¨ng s¸ng ®Çu giường đến chỗ thấy cả vầng tr¨ng. ? Khi đã cảm nhận được vẻ đẹp và nỗi cô đơn của vầng trăng trªn bÇu trêi nhµ th¬ cã hµnh Ph¸t hiÖn. - Cúi đầu nhớ quê hương. động gì? ? Hành động cúi đầu có ý nghĩa Trả lời độc g×? lËp. -> Không phải cúi đầu để kiểm nghiệm trăng mà để suy ngẫm - GV: Hành động ngẩng đầu , cúi về quê hương. đầu chỉ trong khoảnh khắc đã động mối tình quê điều đó cho ta thấy tình cảm đó bình thường luôn thường trực trong nhà thơ . - HS nghe. ? ë hai c©u th¬ cuèi t¸c gi¶ sö dông thµnh c«ng nghÖ thuËt nµo - Ph¸t hiÖn nghệ thuật. - Nghệ thuật đối ở 2 câu cuối. -GV số lượng chữ tham gia đối là bằng nhau. +§èi vÒ ng÷ ph¸p(từ loại): §T- §T(cử -đê); DT- DT(nguyệt-hương) Côm DT- Côm DT( Tr¨ng s¸ng - Cố hương ). TT-TT(minh-cố) +§èi ý: NgÈng ®Çu nh×n tr¨ng sáng / Cúi đầu nhớ cố hương. ? Phân tích tác dụng của phép đối trong việc biểu hiện tình cảm §éc lËp tr¶ của tác giả? lêi. - GV: Trong đối ý ta thấy có hđ Ngẩng-Cỳi: ngẩng đầu là hướng ra ngoại cảnh, là để nhìn trăng ; cúi đầu là hoạt động hướng nội, Nghe trÜu nÆng t©m t­. Đây là hai cö 6. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Trần Thúy Hoàn -Trường THCS Thanh An. Giáo án văn 7. chỉ đối lập nhau nhưng không t¹o sù m©u thuÉn mµ cßn t¹o sù hoà đồng một tâm hồn tự do phãng kho¸ng xuÊt ph¸t tõ céi nguồn và luôn luôn hướng về cội nguån. ? T×nh c¶m cña nhµ th¬ thÓ hiÖn §éc lËp tr¶ trong hai c©u th¬ cuèi lµ g× ? lêi. =>Tâm tư nặng trĩu nçi nhí quª da diÕt,sâu thẳm lu«n thường trực trong tâm hồn nhµ th¬. - GV: Tình cảm gắn bó sâu nặng,bền chặt luôn thường trực trong t©m hån nhµ th¬,xa quê→nhớ quê,thao thức không ngủ được,nhìn trăng lại nhớ quê(vì thửa nhỏ ông thường lên núi ngắm trăng→nhìn trăng lại nhớ quê) →Đây là 1 đề tài quen - HS nghe. thuộc trong thơ cổ ở trung quốc.. III. Tæng kÕt.. 1. NghÖ thuËt: ? Nghệ thật đặc sắc của bài thơ Kh¸i qu¸t lµ g×? -Nghệ thuật đối rất thành công. nghÖ thuËt. ? NhËn xÐt c¸ch dïng tõ ng÷? -Tõ ng÷ gi¶n dÞ, 2. Néi dung: ? Nêu nội dung bài thơ ? Nªu c¶m - Tình yêu quê hương và nỗi nhËn. nhớ quê hương da diết. * Ghi nhí: SGK. §äc ghi - Gäi §äc ghi nhí. nhí. ?Chứng minh tính thống nhất chặt chẽ của bài thơ? -Hs trả lời - GV hai câu đầu diễn đạt 1 ý:ngỡ ánh trăng rọi đầu giường là sương phủ trên mặt đất.Động từ nghi đã liên kết ý của 2 dòng thơ.Các động từ:cử,vọng,đê,tư ở2 câu cuối đã liên kết các ý trong toàn bài→tạo nên tính thống nhất liền mạch của cảm 7. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Trần Thúy Hoàn -Trường THCS Thanh An. Giáo án văn 7. IV. LuyÖn tËp. xúc trong bài. -HS đọc bài tập sgk.125. ? Em h·y nhËn xÐt vÒ hai c©u th¬ dÞch Êy. NÕu cã thÓ ,thö dÞch thµnh bèn c©u th¬ theo nguyªn thÓ hoÆc theo thÓ lôc b¸t? -HS thảo luận nhóm -Hai câu dịch tương đối đầy đủ tình cảm trong bài (3') -Có điểm khác : +Có dùng phép so sánh +Nói rõ chủ ngữ(Lí Bạch) +Còn 3 động từ(ngắm, nhớ, thương) -Dịch thành 4 câu thơ lục bát: Đêm thu trăng sáng vằng vặc Cứ tưởng là sương rơi trên mặt đất Lí bạch ngắm cảnh thiên nhiên Trông về quê nhà mà lòng nhớ ? Qua bài thơ này em có nhận nhung xét gì về nhà thơ Lí Bạch ? -HS trả lời -Yêu thiên nhiên ,nặng lòng với thiên nhiên. * Hoạt động 4: Hoạt động nối tiếp : - Đối với hs khá giỏi : ? Viết 1 đoạn văn biểu cảm về quê hương ? - Đối với hs trung bình yếu : ? Nờu chủ đề của bài thơ ? =>Chủ đề: Trông trăng nhớ quê. ? Đọc thuộc lòng bài thơ ? - VÒ nhµ: + Học bài +Häc thuéc lßng bµi th¬. + So¹n bµi: NgÉu nhiªn viÕt nh©n buæi míi vÒ quª.. 8. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span>