Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp khai thác nghệ thuật tương phản đối lập trong hai văn bản Cô bé bán diêm (trích) - An đéc xen - Đánh nhau với cối xay gió (trích: "Đôn ki hô tê") - Xéc van téc

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Sở Giáo dục và đào tạo hải dương *********************. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm. Phương pháp khai thác nghệ thuật tương phản đối lập trong hai v¨n b¶n C« bÐ b¸n diªm ( TrÝch ) - An ®Ðc xen §¸nh nhau víi cèi xay giã ( TrÝch : " §«n ki h« tª ") - XÐc van tÐc. n¨m häc 2006 - 2007. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm - phßng gi¸o dôc kim thµnh. phòng giáo dục đào tạo kim thành trường trung học cơ sở cổ dũng ******************** S¸ng kiÕn kinh nghiÖm. Phương pháp khai thác nghệ thuật tương phản đối lập trong hai v¨n b¶n C« bÐ b¸n diªm ( TrÝch ) - An ®Ðc xen §¸nh nhau víi cèi xay giã ( TrÝch : " §«n ki h« tª ") - XÐc van tÐc Hä tªn t¸c gi¶: vò. thÞ hoa. Đánh giá của nhà trường ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................ Cæ Dòng, ngµy 15 th¸ng 3 n¨m 2007 KÝ tªn. 2. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm - phßng gi¸o dôc kim thµnh. PhÇn ghi sè ph¸ch cña Phßng GD & §T. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm. Phương pháp khai thác nghệ thuật tương phản đối lập trong hai v¨n b¶n C« bÐ b¸n diªm ( TrÝch ) - An ®Ðc xen §¸nh nhau víi cèi xay giã ( TrÝch : " §«n ki h« tª ") - XÐc van tÐc Đánh giá của Phòng giáo dục và đào tạo .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. Phòng giáo dục và đào tạo ( Kí tên, đóng dấu ) Hä tªn t¸c gi¶: ................................................................ §¬n vÞ c«ng t¸c: .............................................................. 3. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm - phßng gi¸o dôc kim thµnh. A. Đặt vấn đề I- C¬ së lý luËn. Thực hiện nhiệm vụ đổi mới chương trình và phương pháp dạy học chung cña Bé Gi¸o Dôc vµ §µo T¹o nh»m t¹o sù ph¸t triÓn míi, n©ng cao hiÖu qu¶ giáo dục và đào tạo. Thực hiện nhiệm vụ đổi mới của riêng bộ môn Ngữ văn THCS là học sinh tích cực chủ động nhận thức để tự bồi bổ, chiếm lĩnh văn bản bằng suy luận, tưởng tượng, bình giá văn học. Trong bộ môn Ngữ văn đặc biệt là phần văn bản nghệ thuật sáng tạo bao giê còng lµ phÇn rÊt quan träng, nã cïng víi néi dung cña v¨n b¶n t¹o ra kiÕn thøc hoµn chØnh cho mét v¨n b¶n. H¬n thÕ n÷a, khi t×m hiÓu v¨n b¶n bao giê cũng phải đặt nghệ thuật sáng tác lên trước, người tìm hiểu văn bản bao giờ cũng phải đi theo quy trình từ nghệ thuật để tìm ra nội dung, ý nghĩa và kiến thức toàn diện của văn bản đó. Khai thác một văn bản để đảm bảo được đúng, đủ nội dung kiến thức đã lµ khã, khai th¸c ®­îc nghÖ thuËt, sù s¸ng t¹o cña nhµ v¨n l¹i khã h¬n rÊt nhiều lần. Mục tiêu đặt ra là phải làm sao ở mỗi văn bản người tìm hiểu dù ít hay nhiều phát hiện ra được nghệ thuật, tìm ra được cái hay, cái độc đáo mới mẻ trong nghệ thuật đó để tìm ra cái giá trị của nó đến nội dung và đến toàn bộ ý nghÜa cña v¨n b¶n. NghÖ thuËt cña mét v¨n b¶n còng chÝnh lµ dông ý nghÖ thuËt cña nhµ v¨n khi t¹o lËp v¨n b¶n. T×m hiÓu nã tøc lµ t×m hiÓu c¸i dông ý riªng mµ nhµ v¨n göi g¾m vµo t¸c phÈm cña m×nh. Trong đại dương mênh mông của các biện pháp nghệ thuật sáng tạo tác phẩm thì nghệ thuật tương phản đối lập được sử dụng tương đối phổ biến bởi nh÷ng ­u viÖt cña nã. II/ C¬ së thùc tiÔn. Trong thực tế giảng dạy ở trường THCS hiện nay, GV còn gặp rất nhiều khã kh¨n, lóng tóng khi khai th¸c nghÖ thuËt ë tõng v¨n b¶n. C©u hái lu«n được đặt ra của các GV dạy Ngữ văn là: làm thế nào để HS nhận biết được nghệ thuật ? Làm thế nào để HS khai thác được đúng nghệ thuật đó ? Làm thế nào để HS thấy được tác dụng, giá trị và ý nghĩa của nó trong từng văn bản ? 4. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm - phßng gi¸o dôc kim thµnh. Với GV đã khó thì với HS còn khó khăn hơn rất nhiều. Các em chưa hiểu nghệ thuật là gì nói chi đến việc các em phải tìm ra, đặt tên và khai thác các biÖn ph¸p nghÖ thuËt. Trong chương trình Ngữ văn THCS có một sự trùng hợp rất ngẫu nhiên và lí thú, đó là rất nhiều nhà văn sử dụng nghệ thuật tương phản đối lập để sáng tạo ra tác phẩm của mình. Chương trình Ngữ văn 7 có hai văn bản là "Sống chÕt mÆc bay " cña Ph¹m Duy Tèn vµ vë chÌo cæ " Quan ¢m ThÞ KÝnh ". Lªn lớp 8, nghệ thuật tương phản đối lập thể hiện rất rõ trong hai văn bản văn học nước ngoài là: " Cô bé bán diêm " của An đéc xen và " Đánh nhau với cối xay giã " cña XÐc van tÐc.. 5. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm - phßng gi¸o dôc kim thµnh. B/ Giải quyết vấn đề I/ Phương pháp nghiên cứu Nếu như với hầu hết các biện pháp nghệ thật khác, GV chỉ cần hướng dẫn HS tìm chi tiết, hình ảnh đó tác giả đã sử dụng nghệ thuật gì là được thì ở hai văn bản " Cô bé bán diêm " và " Đánh nhau với cối xay gió " nghệ thuật tương phản đối lập đi xuyên suốt toàn bộ hai văn bản. Chính vì vậy, khi khai thác nghệ thuật này, ta có thể tiến hành tuần tự theo các bước sau: Bước 1. Dẫn vào nghệ thuật ( Gọi tên nghệ thuật ) ở bước này, người giáo viên sử dụng câu hỏi phát vấn để các em tìm ra và đọc đúng tên của nét nghệ thuật đó . Bước này HS làm việc cá nhân và được ghi vµo b¶ng. Bước 2. Khai thác nghệ thuật. Đây là bước quan trọng nhất trong quá trình tìm hiểu nghệ thuật tương phản đối lập. Người GV phải cho Hs thấy được nghệ thuật đó thể hiện như thế nµo trong v¨n b¶n. C¸ch tiÕn hµnh nh­ sau: B1. Gv chia nhóm, phát phiếu học tập theo mẫu có sẵn về các đối tượng tương phản nhau, HS có nhiệm vụ quan sát văn bản để tìm ra các chi tiết hình ảnh tương phản đối lập đó điền vào phiếu cho sẵn. B2.GV kÎ b¶ng theo mÉu vµo b¶ng phô hoÆc m¸y chiÕu. B3. Thêi gian th¶o luËn nhãm tuú theo kiÕn thøc cña tõng bµi. B4. Sau thêi gian th¶o luËn GV thu phiÕu vµ treo b¶ng phô, HS dùa vµo nội dung của phiếu học tập tìm ra các chi tiết kết hợp với GV hướng dẫn dẻ xây dựng lên một đáp án chuẩn. B5. Gv bình giảng các về những chi tiết, hình ảnh tương phản đối lập đã t×m ®­îc. B6. Gv phát ngược trở lại những phiếu đã thu được của HS theo nguyên tắc chéo nhau. HS so sánh với đáp án chuẩn để từ đó tự đánh giá, cho điểm bạn mình. GV nhận xét. Lưu ý GV phải khống chế thời gian của các em để không sa đà. Bước 3. Tác dụng và ý nghĩa nghệ thuật. Víi t¸c dông, GV cã thÓ ®­a ®­a kÌm vµo b¶ng phô b»ng viÖc kÎ riªng ra một cột nào đó hoặc đặt câu hỏi về tác dụng và ghi bảng chính. Còn để rút ra ý nghÜa, gi¸ trÞ nghÖ thuËt, GV sö dông mét vµi c©u hái n©ng cao mang tÝnh chÊt. 6. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm - phßng gi¸o dôc kim thµnh. bình giá để HS suy nghĩ và trình bày cảm nhận của riêng mình, GV có thể bình để HS nghe và học tập. II/ Những công việc thực tế đã làm. C¸ch tiÕn hµnh thùc tÕ trong tõng v¨n b¶n.. 1/ V¨n b¶n:. C« bÐ b¸n diªm ( An ®Ðc xen ) Tập trung khai thác nghệ thuật tương phản đối lập trong việc xây dựng h×nh ¶nh c« bÐ b¸n diªm vµ nh÷ng ®iÒu x¶y ra xung quanh c«. Vì nghệ thuật tương phản đối lập xuyên suốt văn bản nên khi khai thác nghÖ thuËt nµy ta nªn ®i theo tiÕn tr×nh gi¶ng víi c¸c phÇn, c¸c môc. a/ DÉn vµo nghÖ thuËt.. 1.1. Cô bé bán diêm trong đêm giáo thõa. - GV gîi dÉn HS t×m hiÓu Gia c¶nh cña c« bÐ: rÊt Ðo le, khèn khæ, về gia cảnh của cô bé, nhận xét thương tâm. về gia cảnh đó. - Sau đó GV nối sang phÇn nghÖ thuËt b»ng c¸c c©u hái. - Kh«ng chØ cã gia c¶nh - Trong đêm giao thừa. như vậy, tác giả còn đạt cô bé vào hoàn cảnh đặc biệt nào ? - Em hiểu gì về đêm giao - Thêi kh¾c chuyÓn giao gi÷a n¨m cò vµ thõa ? năm mới trong đêm 30 Tết, đúng 12 giờ đêm. - Mỗi gia đình trong đêm - Mọi gia đình đều sum họp, hạnh phúc giao thừa có gì đặc biệt ? bên nhau trong ngôi nhà ấm cúng để cùng đón chµo giê phót giao thõa thiªng liªng. - Song c« bÐ b¸n diªm l¹i - C« bÐ chØ cã mét m×nh lÎ loi ngoµi ë hoµn c¶nh n¸o ? ®­êng phè gi¸ rÐt, buèt l¹nh t¸i tª. - GV nhÊn m¹nh vµo c¸c tõ xum häp, h¹nh phóc víi c¸c tõ mét m×nh, lÎ loi, ngoµi ®­êng phè gi¸ l¹nh, rÐt buèt. - Vậy tác giả đã dùng - Nghệ thuật tương phản đối lập. nghÖ thuËt g× ? 7. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm - phßng gi¸o dôc kim thµnh. b/ Khai th¸c nghÖ thuËt. - Gv chia nhãm th¶o luËn, ph¸t phiÕu häc tËp cã in mÉu s½n, HS chØ t×m vµ ®iÒn theo c©u hái: Em h·y t×m chi tiÕt h×nh ảnh đối lập ? - MÉu phiÕu: Sự đối lập tương phản Thiªn nhiªn Thùc tr¹ng cña em Nhµ em x­a Em ë hiÖn t¹i Mọi người. B¶n th©n em. KÕt luËn ë b¶ng phô. B¶ng phô: Sự đối lập tương phản Thiªn nhiªn: trêi tèi ®en, gi¸ Thực trạng của em: Đầu trần, chân đi đất, rÐt, tuyÕt r¬i nhiÒu. dß dÉm trong b¸ng tèi. Nhµ em x­a: ng«i nhµ xinh Em ë hiÖn t¹i: mét m×nh ngåi nÐp trong gãc xắn có dây trường xuân bao tường giữa hai ngôi nhà, thu chân lại càng quanh, em sèng víi bµ h¹nh thÊy rÐt h¬n. phóc, ®Çm Êm. Bản thân em: bụng đói cồn cào, chẳng dám Mọi người: cửa sổ các nhà đều sáng rực, trong phố sực nức về nhà, trời vẫn tối đen. mïi ngçng quay. - GV bình: ngay ở phần mở đầu này, tác giả đã cho thấy cảnh ngộ của em bé bán diêm bằng những hình ảnh tương phản đối lập rõ nét. Ngoài trời thì tèi ®en nh­ mùc, giã l¹nh rÐt buèt, tuyÕt r¬i ngµy cµng nhiÒu, cßn em th× phong phanh. Cái đói, cái rét, công việc kiếm sống dày vò em, đày đoạ em. Em đã rét, đã khổ có lẽ còn rét khổ hơn khi ngửi thấy mùi ngỗng quay sực nức. 8. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm - phßng gi¸o dôc kim thµnh. Em đã tủi thân lại càng tủi thân hơn trong đêm giao thừa.. c/ T¸c dông, ý nghÜa cña nghÖ thuËt. - GV ph¸t vÊn, HS suy nghÜ tr¶ lêi. - Em h·y cho biÕt t¸c dông cña - Lµm næi bËt nçi khæ cùc cña c« bÐ bán diêm, gợi niềm thương cảm nơi nghÖ thuËt nµy ? người đọc. * Kết luận: qua các bước trên, các em HS đã tìm hiểu được nghệ thuật tương phản đối lập trong phần đầu của văn bản. a. DÉn vµo nghÖ thuËt 1. 2 Thùc tÕ vµ méng - Gv đặt câu hỏi, Hs trả lời. tưởng. - C« bÐ quÑt diªm mÊy lÇn ?. - 5 lần trong đó 4 lần đầu mâi lÇn quÑt mét que, lÇn thø 5 quÑt tÊt c¶ c¸c que diªm cßn l¹i. - Mô típ quen thuộc trong mộng tưởng và - §èi nghÞch nhau thực tế tương đồng hay đối nghịch nhau ? - Tác giả đã sử dụng nghệ thuật gì ? b/ Khai th¸c nghÖ thuËt. GV ph¸t phiÕu häc tËp cã mÉu: STT Sự đối lập tương c¸c lÇn ph¶n quÑt Méng Thùc tÕ diªm tưởng LÇn 1 LÇn 2 LÇn 3 LÇn 4 LÇn 5 - KÕt luËn ë b¶ng phô.. ý nghÜa. 9. Lop8.net. - Tương phản đối lập..

<span class='text_page_counter'>(10)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm - phßng gi¸o dôc kim thµnh. B¶ng phô: STT c¸c lÇn quÑt diªm LÇn 1 LÇn 2. LÇn 3. LÇn 4. LÇn 5. Sự đối lập tương phản Mộng tưởng Thùc tÕ Một lò sưởi toả Em vÉn ngåi ra hơi nóng dịu trong rét mướt, dµng gi¸ l¹nh Mét bµn ¨n ChØ cã bøc thịnh soạn dọn tường dày đặc, sẵn với ngỗng bụng em vẫn đói quay cån cµo. NÕn bay lªn Mét c©y th«ng trêi thµnh sao, n«el trang trÝ léng ch¼ng cã g× hÕt. lÉy víi hµng ngµn ngän nÕn s¸ng rùc lÊp l¸nh vµ Bà đã mất Bµ ®ang mØm cười với em.. ý nghÜa M¬ ­íc ®­îc Êm ¸p M¬ ­íc ®­îc ¨n no M¬ ­íc ®­îc vui ch¬i trong đêm giao thừa M¬ ­íc ®­îc sèng víi bµ, ®­îc yêu thương.. Bà đã mất, Em khao kh¸t Bµ cÇm tay em ch¼ng ai bªn c¹nh ®­îc m·i ë bªn và hai bà cháu em, em chết vì người thân, được bay vụt lên cao đói rét. yêu thương che chë vµ cã cuéc không còn đói rét, khæ ®au sống tốt đẹp hơn. * GV bình: Em bé đã quẹt diêm và quẹt tới 5 lần, có lẽ em quẹt diêm là để em sưởi ấm phần nào và cũng là để em được đắm chìm trong ảo ảnh mà em tưởng tượng ra. Câu chuyện cứ thế phát triển đan xen giữa thực và ảo hệt như truyÖn cæ tÝch. Kh«ng thÓ cã chi tiÕt truyÖn nµo hay h¬n trong hoµn c¶nh sù viÖc nh­ vËy. Khi ¸nh löa s¸ng rùc, Êm ¸p bïng loÐ lªn th× th× cïng lóc thÕ giới tưởng tượng mơ ước cũng xuất hiện nhưng chỉ trong vài tích tắc, ánh lửa trong ®Çu que diªm vôt t¾t vµ em bÐ l¹i trë vÒ thùc t¹i phò phµng. ¶o ¶nh vµ thực tại cứ đan cài, xen lồng vào nhau. Nghệ thuật tương phản đối lập đã làm nổi bật hoàn cảnh thực tại và mộng tưởng của cô bé ? Thực tại em bất hạnh 10. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm - phßng gi¸o dôc kim thµnh. khốn khổ bao nhiêu thì mộng tưởng nó lại đẹp đẽ và kì diệu bấy nhiêu.. c/ T¸c dông, ý nghÜa cña nghÖ thuËt. Gv ph¸t vÊn, Hs suy nghÜ tr¶ lêi. Thùc tÕ: mét em bÐ bÞ bá r¬i c« - Thực tế và mộng tưởng của em đã nói độc và khốn khổ. víi ta ®iÒu g× vÒ em ? Mộng tưởng : Em bé khao khát ®­îc sèng Êm no, yªn vui vµ ®­îc yêu thương che chở. Kh¾c s©u h×nh ¶nh em bÐ, t¹o Ên - Nghệ thuật tương phản đối lập ở đây tượng sâu sắc trong lòng người đọc. cã gi¸ trÞ g× trong viÖc thÓ hiÖn ? * GV bình: Rõ ràng mỗi lần quẹt diêm, đốt lửa là một lần cô bé đói khổ kia m¬ ­íc vµ kh¸t väng. Nh÷ng m¬ ­íc cña c« bÐ thËt gi¶n dÞ vµ ng©y th¬, nã g¾n liÒn víi tuæi th¬ trong s¸ng hån nhiªn cña em. Em khao kh¸t cã cuéc sèng vật chất đầy đủ, được hưởng những thú vui tinh thần, được sống trong hạnh phúc gia đình êm ấm, được người thân chăm sóc, che chở. Đó cũng chính là những ước mơ khát vọng chính đáng muôn đời của mọi em bé trên thế gian này. Thể hiện khát vọng ước mơ đó chắc hẳn nhà văn Đan Mạch An đéc xen kia đã cháy lòng mong ước những em bé và tất cả mọi người, trước hết là những kiếp người đói khổ, vượt qua mọi thực tế phũ phàng để vươn tới cuộc sống ấm no hạnh phúc, có đủ miếng ăn, manh áo và được yêu thương. Mỗi lần em bé quẹt diêm thắp lửa dường như cũng là một lần ngọn lửa tin yêu, khát vọng trong trái tim cháy lên sáng rực như giục giã con người. Nhưng thực tế đã quá phũ phàng, thực tế ấy đã xoá đi những mộng tưởng đẹp đẽ của em và bao người nghèo khổ khác nữa. Vì thế khi em bé được gặp lại bà cũng là lúc em từ giã cõi đời. Em đã ra đi trong đói khát, trong một đêm rét buốt, cô đơn, trong niềm hi vọng tan biến thành ảo ảnh. Chắc hẳn tác giả đã viết những bài văn này bằng cả niềm yêu thương và cảm thông sâu nặng. Một lần nữa nghệ thuật tương phản đối lập lại phát huy tác dụng của mình để xây dựng lên những trang văn gây xúc động lòng người. a/ DÉn vµo nghÖ thuËt 1.3. C¸i chÕt cña em bÐ. - GV hái, HS tr¶ lêi: Em bÐ chÕt trong hoµn c¶nh, thêi Chết trong đêm giao thừa. gian nµo ? Trong hoàn cảnh ấy mọi người ra Vui vẻ đón giao thừa và đi chơi 11. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm - phßng gi¸o dôc kim thµnh. sao ? TÕt. Nh­ vËy An ®Ðc xen l¹i tiÕp tôc Nghệ thuật tương phản đối lập sö dông nghÖ thuËt g× ?. b/ Khai th¸c nghÖ thuËt GV ph¸t phiÕu theo mÉu: Sự tương phản đối lập Mọi người Em bÐ Tr¹ng th¸i vµ Tr¹ng th¸i vµ hành động: hành động: Suy nghÜ: Suy nghÜ: - Hs ph¸t hiÖn, Gv kÕt luËn trong b¶ng phô. B¶ng phô: Sự tương phản đối lập Mọi người Trạng thái và hành động: mặt trời lên, trong sáng chói chang, mọi người vui vÎ ra khái nhµ. Suy nghĩ: chắc cô bé muốn sưởi cho ấm. Mọi người chỉ biết khi em bé đã chÕt.. Em bÐ Trạng thái và hành động: em bé chết vì giá rét trong đêm giao thừa, thi thể em ngåi gi÷a nh÷ng bao diªm. Suy nghÜ: em nh×n thÊy nh÷ng ®iÒu k× diệu. Em bé chết nhưng đôi má vẫn hồng và đôi môi đang mỉm cười.. c/ ý nghÜa cña nghÖ thuËt. - GV hái, HS tr¶ lêi: Người đọc thấy được số phận quá H·y cho biÕt t¸c dông cña nghÖ thuật tương phản đối lập trong đoạn bất hạnh của cô bé và sự thờ ơ đến lạnh lùng với nỗi bất hạnh đó của mọi nµy ? người. Đồng thời thấy được thái độ th«ng c¶m cña nhµ v¨n 12. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm - phßng gi¸o dôc kim thµnh. * GV b×nh: Tõ nh÷ng ¸ng v¨n bay lượn, chói sáng đầy chất thơ ở đoạn trên, đến đây ngôn từ trĩu xuống, nhẹ nhµng, thÊm thÝa mét ©m ®iÖu buån thương. Nghệ thuật tương phản đã làm nên cái đặc sắc, ấn tượng trong những dßng cuèi cña v¨n b¶n nµy: gi÷a nh÷ng ngµy ®Çu n¨m høa hÑ nh÷ng mầm sống mới có một em bé đã ra đi, em chết trong băng giá từ đêm khuya mà đến rạng sáng hôm sau đôi má vẫn hồng và đôi môi vẫn đang mỉm cười hạnh phúc. Mọi người không hiểu và kh«ng biÕt ®­îc nh÷ng phót gi©y k× diÖu vÒ c¶nh huy hoµng cña hai bµ cháu bay lên đón những niềm vui đầu năm mới. Miêu tả cảnh thương tâm nµy, ngßi bót An ®Ðc xen võa thùc võa méng. Sù thùc lµ em bÐ khèn khæ kia đã chết, những đấy là một cái chết đẹp, hình hài, thể xác chết mà linh hån vµ kh¸t väng cña em bÐ vÉn sèng. * GV kh¸i qu¸t l¹i nÐt nghÖ thuËt nµy trong toµn v¨n b¶n. - Gv hái, Hs tr¶ lêi. Nh¾c l¹i nÐt nghÖ thuËt chÝnh trong bµi ? - T« ®Ëm h×nh ¶nh cña mét c« bÐ Tác dụng của nghệ thuật đó trong đáng thương, bất hạnh với những ước v¨n b¶n ? mơ đẹp. - Thấy được sự thờ ơ đến tàn nhẫn của toàn xã hội với những bất hạnh đó của cô bé đáng thương. - Tác giả đã rất thành công cho NhËn xÐt cña em vÒ t¸c gi¶ An ®Ðc 13. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm - phßng gi¸o dôc kim thµnh. xen ?. thÊy sù s¸ng t¹o cña «ng trong c¸ch x©y dùng v¨n b¶n.. * GV b×nh: Cã thÓ nãi An ®Ðc xen biÕt kh¸m ph¸ nh÷ng khÝa c¹nh thÇn k×, bất ngờ trong sự việc đơn giản hằng ngày, đưa chúng ta vào thế giới thần thoại ®Çy chÊt th¬ nh­ng vÉn gi¶i quyÕt chóng phï hîp víi nh÷ng quan niÖm nh©n sinh và xã hội tiến bộ của mình. Hơn thế nữa, cái đặc sắc của nghệ thuật với những chi tiết tương phản đói lập, An đéc xen đã truyền cho chúng ta lòng thương cảm đối với một em bé bất hạnh, lay động trong tình thương và niềm tin ở con người, nhất là ngày ngày phải đối mặt với những khốn khổ, khó khăn mà vãn không nguôi mong muốn về những điều tốt đẹp nhất. An đéc xen đã viết những trang văn đi vào lòng người. ( Với câu hỏi và lời bình này, Gv đã giúp Hs thấy đươc ý nghĩa, giá trị của nghệ thuật tương phản đối lập trong toàn văn bản. Hs phần nào phát huy ®­îc kh¶ n¨ng t­ duy vµ b×nh gi¸ v¨n häc.) 2/ v¨n b¶n: đánh nhau với cối xay gió ( TrÝch: §«n ki h« tª - XÐc van tÐt ) Tập trung khai thác nghệ thuật tương phản đối lập trong việc xây dựng hai nh©n vËt §«n ki h« tª vµ Xan ch« pan xa. Víi v¨n b¶n nµy ta kh«ng khai thác tách biệt từng bước ở từng phần như ở văn bản trước mà ta khai thác tổng quát. Bởi lẽ nghệ thuật tương phản đối lập đi xuyên suốt tác phẩm và đan xen vµo nhau. C¸ch kh¸i th¸c nµy còng lµm cho qu¸ tr×nh t×m hiÓu kh«ng bÞ nhµm ch¸n. Bước 1. Phát hiện nghệ thuật Gv hái, Hs tr¶ lêi. - Hai nh©n vËt chÝnh: §«n ki h« tª Cho biÕt hai nh©n vËt chÝnh trong vµ Xan ch« Pan xa. v¨n b¶n ? - Hai nhân vật trái ngược nhau H·y so s¸nh hai nh©n vËt nµy gièng hoµn toµn. hay kh¸c nhau ? 14. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm - phßng gi¸o dôc kim thµnh. Tác giả sử dụng nghệ thuật gì để tạo nên sự khác nhau đó ?. - Nghệ thuật tương phản đối lập. Bước 2. Khai thác nghệ thuật. 1/ §¸nh nhau víi cèi xay giã. Gv chia nhãm, ph¸t phiÕu häc tËp theo m©ò: Sự tương phản đối lập Đối tượng §«n ki Xan ch« so s¸nh h« tª pan xa Lêi nãi Quyết định Hành động KÕt luËn b»ng b¶ng phô:. B¶ng phô Đối tượng so s¸nh Lêi nãi. Quyết định Hành động. Sự tương phản đối lập §«n ki h« tª Có đến ba bốn chục tên khæng lå ghª gím C¸nh tay cña chóng dµi ngoẵng, có đứa cánh tay dài đến hai dặm §¸nh nhau víi cèi xay giã LÊy khiªn che kÝn th©n, tay l¨m l¨m ngän gi¸o, thóc ngùa phi th¼ng tíi cèi xay giã, ®©m mòi gi¸o vµo c¸nh qu¹t. Xan ch« pan xa §ã lµ nh÷ng cèi xay giã, c¸i vËt tr«ng gièng c¸nh qu¹t, khi cã giã thæi chóng sÏ quay trßn lµm chuyển động cối đá bên trong Ch¼ng lµm g× c¶ HÐt b¶o lµ kh«ng ®­îc đánh nhau với cối xay gió §øng ngoµi, ch¼ng can dù g×. Qua nh÷ng chi tiÕt trªn em thÊy Đôn: mù quáng, hoang tưởng đến Đôn và Xan là người như thế nào ? gµn dë song còng dòng c¶m m¹nh mÏ. 15. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm - phßng gi¸o dôc kim thµnh. Xan: tØnh t¸o, s¸ng suèt song nh¸t gan. 2. 2 Sau khi đánh nhau với cối xay gió MÉu phiÕu: Đối tượng so s¸nh Khi bÞ ®au Víi viÖc ¨n Víi viÖc ngñ Với tình nương. Sự tương phản đối lập §«n ki h« tª. Xan ch« pan xa. Sự tương phản đối lập §«n ki h« tª. Xan ch« pan xa. KÕt luËn ë b¶ng phô: Đối tượng so s¸nh Khi bÞ ®au Víi viÖc ¨n. Víi viÖc ngñ. Với tình nương. Có bị thương thế nào H¬i ®au mét chót lµ còng kh«ng rªn rØ, dï sæ c¶ rªn rØ ngay ruét ra ngoµi Ch­a cÇn ¨n Nhắc đến giờ ăn Kh«ng ¨n s¸ng Ngåi tho¶i m¸i trªn l­ng lõa, l«i c¸c thø trong tói hai ng¨n ra ung dung đánh chén, tu bầu rượu, buồn vì thấy rượu đã vơi Suốt đêm không ngủ Ngủ một mạch đến NhÞªt t×nh thµnh t©m niÖm s¸ng, mÆt trêi chiÕu th¼ng cầu mong tình nương cứu vào mới tỉnh gióp Kh«ng ¨n v× nghÜ tíi t×nh Chẳng nghĩ đến ai nương đã đủ no rồi 16. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm - phßng gi¸o dôc kim thµnh. Không ngủ suốt đêm để nghÜ tíi nµng. * Gv gợi dẫn để Hs tìm ra ý nghĩa. Qua chi tiÕt trªn em cã nhËn xÐt g× Đôn: ngoan cường, gan dạ,thuỷ vÒ hai nh©n vËt nµy ? chung trong mối tình hoang tưởng, coi thường ăn uống, hoang tưởng học đòi theo s¸ch kiÕm hiÖp Xan: YÕu duèi, thùc tÕ, l¹c quan, v« t©m. MÉu phiÕu: Đối tượng so sánh Nguån gèc Ngo¹i h×nh Suy nghÜ KÕt luËn vÒ ý tưởng. Sự tương phản đối lập §«n ki h« tª. Xan ch« pan xa. KÕt luËn ë b¶ng phô: Sự tương phản đối lập Đối tượng so sánh §«n ki h« tª Xan ch« pan xa Nguån gèc Quý téc nghÌo N«ng d©n Ngo¹i h×nh GÇy gß, cao lªnh khªnh, Béo, lùn, cưỡi la béo cưỡi trên lưng con ngựa còm Suy nghÜ Cao thượng: quét sạch Thùc dông: lµm gi¸m giống xấu ra khỏi mặt đất, mã không vất vả, thoải ®em l¹i cuéc sèng b×nh yªn m¸i chØ viÖc ®i, ¨n vµ ngñ. cho d©n lµnh KÕt luËn vÒ ý Cao đẹp Tầm thường tưởng. 17. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm - phßng gi¸o dôc kim thµnh. Gv gợi ý để Hs tìm ra ý nghĩa Em có kết luận gì về điểm đáng §«n ki h« tª: học tập và đáng phê phán của hai Đáng khen: lý tưởng cao đẹp, gan nh©n vËt nµy ? d¹, dòng c¶m Đáng chê: đầu óc hoang tưởng, mù quáng đến điên rồ. Xan ch« Pan xa: §¸ng khen: tØnh t¸o, s¸ng suèt, thùc tÕ vµ l¹c quan §¸ng chª: nh¸t gan, thùc dông, lý tưởng tầm thường Lµm næi bËt h×nh ¶nh §«n vµ Xan Em hãy cho biết tác dụng của nghệ với những đặc điểm hoàn toàn trái thuật tương phản đối lập trong việc ngược nhau. x©y dùng hai nh©n vËt ? Gi¸ trÞ cña nghÖ thuËt víi toµn v¨n T¹o sù thµnh c«ng cho v¨n b¶n b¶n ? T¹o ra cÆp nh©n vËt bÊt hñ trong v¨n häc. * Gv b×nh xen kÏ trong qu¸ tr×nh gi¶ng bµi: Ngay từ giây phút tấn công kẻ thù, hình ảnh chàng hiệp sĩ chói lên đẹp như một anh hùng rất đáng khâm phục. Song suy nghĩ một chút người đọc lại bật cười vì mục đích hành động của Đôn là đúng đắn nhưng đối tượng hướng tíi cña chµng l¹i kh«ng ph¶i lµ lò quû khæng lå gian ¸c mµ l¹i lµ nh÷ng chiÕc cối xay gió vô tội. Bởi đầu óc chàng đầy những hoang tưởng cho nên động cơ tốt đẹp, hành động dũng cảm đáng khen là vậy cũng trở thành điên rồ. Bị quật ngã đau đớn đến lịm người mà không một tiếng rên rỉ, xuýt xoa trái lại vẫn cháy bỏng một niềm tin, một quyết tâm hành động vì nghĩa lớn. Bản lĩnh làm người như thế đáng khâm phục biết bao ! Chỉ có điều bản lĩnh ấy không bắt nguån tõ thùc tÕ cuéc sèng mµ l¹i tõ trong nh÷ng cuèn s¸ch kiÕm hiÖp cæ x­a. Vào cuộc chiến không cân sức mà vẫn nhiệt tâm tưởng nhớ tình nương, suốt đêm không ngủ đế nhớ đến nàng, không ăn không ngủ vì nhớ đến tình nương đã đủ no rồi. Cái thuỷ chung và say đắm ấy trong tình yêu thật đáng trân trọng 18. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm - phßng gi¸o dôc kim thµnh. vµ t«n thê biÕt bao, nh­ng thËt lè bÞch v× l¹i xuÊt ph¸t tõ mét t×nh yªu kh«ng có thật. Có thể nói, dưới ngòi bút vừa sinh động, vừa nghiêm chỉnh, vừa bỡn cợt, trào lộng của Xéc van tét, hình ảnh hiệp sĩ Đôn hiện lên thật đáng yêu nhưng cũng không khỏi buồn cười và đáng bị phê phán. Còn với Xan chô, một bác giám mã nông dân béo lùn, lúc nào cũng đủng đỉnh thì lại có những nét đáng quý và đáng chê khác. Trước khi vào trận chiến kì quặc Xan đã nhìn thấy rõ kẻ thù của hiệp sĩ là những cối xay gió, bác tỉnh táo, sáng suốt hơn chủ của mình. Bác đã cố giải thích và hét to lên để can ngăn nhưng không được, bác đã bỏ mặc chủ. Bác nông dân chỉ ăn no vác nặng nhút nhát đến hèn nhát thể hiện qua câu nói của bác " chỉ hơi đau một chút là tôi rên rỉ ngay ". Thế rồi sau khi ních chặt cái dạ dày đầy rượu thịt bác ta đã ngủ một cách ngon lành, đến sáng vừa tỉnh dậy bác đã vơ ngay lấy bầu rượu và hơi buồn vì thấy không biết kiếm đâu ra để đổ cho đầy, cho thấy bác ta thật thực dụng và tầm thường. Bằng ngòi bút tài hoa của mình Xéc van tét đã xây dựng thành công cặp nhân vật bất hủ qua nghệ thuật tương phản đối lập nhưng lại bổ sung, cùng tô ®Ëm cho nhau. III/ VËn dông vµo tiÕt d¹y cô thÓ. TiÕt 25 - 26 V¨n b¶n: §¸nh nhau víi cèi xay giã. ( TrÝch " §«n- ki- h«- tª" cña XÐc- van- tÐt ). A/ môc tiªu bµi häc. 1/ Gióp häc sinh thÊy râ tµi nghÖ cña t¸c gi¶ XÐc- van- tÐt trong viÖc xây dựng cặp nhân vật bất hủ Đôn- ki- hô- tê và Xan- chô Pan- xa tương phản về mọi mặt; đánh giá đúng đắn các mặt tốt, xấu của hai nhân vật ấy, từ đó rút ra bµi häc thùc tiÔn. 2/ Nhận biết được cách xây dựng nhân vật theo lối tương phản đối lập: các chi tiết liên quan đến hai nhân vật đối chọi nhau, tạo tính hài hước, gây cười trong các chi tiết và tính cách. 3/ Giáo dục ý thức noi gương những đức tính tốt, phê phán những thói xÊu. B/ §å dïng. 19. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(20)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm - phßng gi¸o dôc kim thµnh. Tõ ®iÓn v¨n häc. T¸c phÈm " §«n ki h« tª"- XÐc van tÐt. Tranh minh hoạ " Đôn ki hô tê đánh nhau với cối xay gió " C/ hoạt động dạy - học. * Tổ chức: - ổn định lớp. - KiÓm tra sÜ sè. * KiÓm tra bµi cò. - ThÕ nµo lµ miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù ? VÝ dô ? - Ch÷a bµi tËp 2. * Bµi míi. Hoạt động của thầy - trò Néi dung kiÕn thøc I/ Hoạt động I I/ Giíi thiÖu chung. - Gv gọi hs đọc chú thích (*) sgk. - Qua đọc, hãy cho biết những th«ng tin cÇn biÕt vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm a/ T¸c gi¶:( 1547- 1616) lµ nhµ v¨n ? T©y Ban Nha. - Gv cung cÊp thªm th«ng tin tõ b/ T¸c phÈm: cã hai phÇn ( phÇn 1 những tài liệu đã chuẩn bị: "Từ điển gồm 52 chương, phần 2 gồm 74 chương, v¨n häc "; " §«n ki h« tª". xuÊt b¶n n¨m 1615). - Gv tãm t¾t t¸c phÈm " §«n ki h« - V¨n b¶n ®­îc trÝch ë phÇn 1. tª". - Gv giíi thiÖu tranh " §«n ki h« tê đánh nhau với cối xay gió". II/ Hoạt động II - Gv hướng dẫn hs đọc.. - Gv đọc mẫu một đoạn, gọi hs đọc, có nhận xét. * Chó thÝch: gv cïng hs gi¶i thÝch các chú thích trong sgk để hiểu rõ thêm nghĩa của các từ các nước phương tây thường dùng.. II/ §äc – hiÓu v¨n b¶n. 1/ §äc- chó thÝch. - §äc râ rµng, thÓ hiÖn ®­îc giäng điệu hóm hỉnh, hài hước của tác giả qua ngôn ngữ đối thoại, miêu tả hai nhân vật §«n vµ Xan ch«.. 20. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(21)</span>