Giáo án môn Ngữ văn 11 - Khái quát lịch sử Tiếng Việt

<span class='text_page_counter'>(1)</span>kh¸i qu¸t lÞch sö tiÕng viÖt. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp hs:- N¾m ®­îc mét c¸ch kh¸i qu¸t nguån gèc, c¸c mèi quan hÖ hä hµng, quan hÖ tiÕp xóc, tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña tiÕng ViÖt vµ hÖ thèng ch÷ viÕt cña tiÕng ViÖt. - ThÊy râ lÞch sö ph¸t triÓn cña tiÕng ViÖt g¾n bã víi lÞch sö phát triển của dân tộc, đất nước. - Bồi dưỡng tình cảm quý trọng tiếng Việt- tài sản lâu đời và vô cïng quý b¸u cña d©n téc. B. Sù chuÈn bÞ cña thÇy vµ trß: - Sgk, sgv, tµi liÖu tham kh¶o. - Hs đọc trước và tóm tắt các ý chính của bài học. - Gv so¹n thiÕt kÕ d¹y- häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh: Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các phương pháp hướng dẫn hs: đọc- hiểu sgk, trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. D. TiÕn tr×nh d¹y- häc: 1. ổn định tổ chức lớp. 2. KiÓm tra bµi cò. 3. Bµi míi: * Giíi thiÖu bµi míi: TiÕng ViÖt lµ tiÕng nãi cña d©n téc ViÖt- d©n téc chiếm đa số trong đại gia đình 54 dân tộc anh em trên đất nước Việt Nam, đồng thời là ngôn ngữ được dùng chính thức trong các lĩnh vực hành chính, ngoại giao, giáo dục. Song để có được hình thức như ngày nay, tiếng Việt đã có một quá trình vận động, biến đổi ko ngừng qua nhiều giai ®o¹n lÞch sö... Hoạt động của gv và hs Hs đọc sgk.. Yêu cầu cần đạt. I. LÞch sö ph¸t triÓn cña tiÕng ViÖt: 1. Tiếng Việt trong thời kì dựng nước: - Em hiÓu g× vÒ nguån a. Nguån gèc tiÕng ViÖt: gốc của tiếng Việt? - Nguồn gốc bản địa: quá trình phát sinh, phát ThÕ nµo lµ nguån gèc triÓn, tån t¹i cña tiÕng ViÖt song hµnh víi qu¸ bản địa? tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn, tån t¹i cña d©n téc ViÖt- tiÕng ViÖt còng cã nguån gèc, lÞch sö l©u đời như lịch sử công đồng người Việt vậy. - Thuéc hä ng«n ng÷ Nam ¸. b. Quan hÖ hä hµng cña tiÕng ViÖt: Hs đọc sgk. - Lập sơ đồ về nguồn Hä ng«n ng÷ Nam ¸ gèc vµ quan hÖ hä. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> hµng cña tiÕng ViÖt? Dßng M«n- Khmer. Tiếng Việt Mường chung. TiÕng ViÖt. Gv dÉn d¾t: Suèt 1000 n¨m B¾c thuéc vµ chèng B¾c thuéc, tiếng Việt đã có sự tiÕp xóc l©u dµi vµ s©u réng nhÊt víi tiÕng Hán. Các vương triều PK Trung Quốc đều có âm mưu đồng hóa nước ta, chèn ép tiếng ViÖt nÆng nÒ. Nh­ng tiÕng ViÖt ko nh÷ng ko bÞ xãa bá mµ ngµy cµng trë nªn phong phú, giàu đẹp hơn... - Mèi quan hÖ cña tiÕng ViÖt vµ tiÕng H¸n diÔn ra ntn trong thêi gian nµy? Gîi më: C¸c c¸ch vay mượn tiếng Hán và ViÖt hãa tiÕng H¸n?. Tiếng Mường.  TiÕng ViÖt cã nguån gèc thuéc hä ng«n ng÷ Nam ¸, dßng M«n- Khmer vµ cã quan hÖ gÇn gũi với tiếng Mường. - Ngoµi ra tiÕng ViÖt cßn cã quan hÖ giao l­u tiÕp xóc víi ng«n ng÷ H¸n. 2. TiÕng ViÖt trong thêi k× B¾c thuéc vµ chèng B¾c thuéc: - Tiếng Việt đã vay mượn rất nhiều từ ngữ Hán. - Chiều hướng chủ đạo: Việt hóa về âm đọc, ý nghÜa vµ ph¹m vi sö dông. - Các cách thức vay mượn tiếng Hán: + Vay mượn trọn vẹn từ Hán, chỉ Việt hóa âm đọc, giữ nguyên ý nghĩa và kết cấu: VD: tâm, tài, đức, mệnh,... + Rót gän tõ H¸n: VD: cö nh©n  cö (cô cö); tó tµi  tó (cËu tó); ngư phủ, canh nông, tiều phu, mục đồng  ngư - tiÒu- canh - môc; ... + Đảo lại vị trí các yếu tố, đổi yếu tố (trong các tõ ghÐp): VD: Tõ H¸n Tõ ViÖt Thi nh©n Nhµ th¬ V¨n nh©n Nhµ v¨n + §æi nghÜa hoÆc thu hÑp hay më réng nghÜa cña tõ H¸n: VD: Thủ đoạn (Hán): cơ mưu, tài lược, công cô, c¸ch thøc.  TiÕng ViÖt: Thñ ®o¹n- chØ hµnh vi mê ¸m, độc ác. Khóc chiÕt (H¸n): khóc khuûu, ngo»n ngoÌo.  Tiếng Việt: diễn đạt gãy gọn, chặt chẽ. Đáo để (Hán): đến đáy, đến tận cùng (từ Hán).  Tiếng Việt: đanh đá, quá mức. 3. Tiếng Việt dưới thời kì độc lập, tự chủ:. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Hs đọc sgk. - Dưới thời kì độc lập, tự chủ, tiếng Việt đã cã sù ph¸t triÓn ntn? Sự ra đời của chữ Nôm cã ý nghÜa g×?. - Việc tiếp xúc, ảnh hưởng, vay mượn từ ngữ Hán theo hướng Việt hóa làm cho tiếng Việt ngµy cµng thªm phong phó, tinh tÕ, uyÓn chuyÓn. - Dựa vào văn tự Hán, người Việt đã sáng tạo ra ch÷ N«m- thø ch÷ ghi ©m tiÕng ViÖt vµo thÕ kØ XIII.  ý nghÜa: + Khẳng định ý thức độc lập tự chủ của dân tộc ta. + Gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn v¨n hãa, v¨n häc d©n téc. 4. TiÕng ViÖt trong thêi k× Ph¸p thuéc: - Ch÷ quèc ng÷ trë nªn th«ng dông, tiÕp nhËn ảnh hưởng tích cực của ngôn ngữ, văn hóa phương Tây (chủ yếu là ngôn ngữ và văn hóa Ph¸p).. Hs đọc sgk. - Gv dÉn d¾t: Tõ thÕ kØ XVII, c¸c gi¸o sÜ phương Tây đã sáng t¹o ch÷ quèc ng÷ (dïng ch÷ c¸i La-tinh để ghi âm tiếng ViÖt)... - Ch÷ quèc ng÷ ph¸t - Vai trß cña ch÷ quèc ng÷: thóc ®Èy sù h×nh triÓn vµ cã vai trß ntn thµnh vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n xu«i tiÕng ViÖt hiÖn trong thời kì Pháp đại. thuéc? 5. TiÕng ViÖt tõ sau c¸ch m¹ng th¸ng T¸m Hs đọc sgk. đến nay: - VÞ trÝ cña tiÕng ViÖt? - Ch÷ quèc ng÷ trë thµnh hÖ thèng ch÷ viÕt quèc gia, ngµy cµng phong phó, chÝnh x¸c, hoµn thiÖn - C¸c c¸ch x©y dùng h¬n víi viÖc x©y dùng hÖ thèng c¸c thuËt ng÷ thuËt ng÷ tiÕng ViÖt? khoa häc. - C¸c c¸ch x©y dùng thuËt ng÷ tiÕng ViÖt: + Mượn của tiếng Hán: VD: chính trị, quốc gia, độc lập, tự do,... + Phiên âm thuật ngữ khoa học của phương Tây: VD: a-xit (acide), ba-d¬ (bazo),... + §Æt thuËt ng÷ thuÇn ViÖt (dÞch ý hoÆc sao pháng): Hs đọc sgk. VD: Vïng trêi (kh«ng phËn),... - Ch÷ viÕt cña tiÕng II. Ch÷ viÕt cña tiÕng ViÖt: ViÖt cã lÞch sö ph¸t 1. LÞch sö ph¸t triÓn ch÷ viÕt cña tiÕng ViÖt: triÓn ntn? - Theo truyền thuyết và dã sử: người Việt cổ có thứ chữ Viết trông như “đàn nòng nọc đang b¬i”.. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> - Thế kỉ XIII: người Việt sáng tạo chữ Nôm trên c¬ së ch÷ H¸n. - Nửa đầu thế kỉ XVII: một số giáo sĩ phương Tây dựa vào bộ chữ cái La-tinh để xây dựng chữ - Nªu nh÷ng ­u ®iÓm quèc ng÷. vµ h¹n chÕ cña ch÷ - §Õn nay, ch÷ quèc ng÷ ph¸t triÓn hoµn thiÖn, quèc ng÷? trë thµnh ng«n ng÷ quèc gia. 2. Nh÷ng ­u ®iÓm vµ h¹n chÕ cña ch÷ quèc ng÷: a. ¦u ®iÓm: - Là loại chữ ghi âm (đọc sao viết vậy)thuận lîi cho viÖc häc tËp, phæ cËp v¨n hãa, n©ng cao d©n trÝ. - §¬n gi¶n, tiÖn lîi. b. H¹n chÕ: Chữ quốc ngữ ra đời vào thời kì khoa học ngôn ngữ chưa phát triển, đặc biệt là khoa âm vị học. Do đó, nó có những hạn chế: + Ch­a hoµn thiÖn tu©n theo nguyªn t¾c ng÷ ©m học, chưa đảm bảo tỉ lệ 1/1 (một số âm vị chỉ ®­îc ghi ©m b»ng mét con ch÷), sù ph©n biÖt dựa trên kinh nghiệm, quy định chung: d/gi, c/k, ng/ngh. + C¸c dÊu phô ghi thanh ®iÖu vµ c¸c mò cña c¸c ch÷ c¸i g©y khã kh¨n cho viÖc tËp viÕt vµ in Ên, nhất là đối với người nước ngoài (“mê hồn trận” kh«ng dÔ “chinh phôc”). E. Cñng cè, dÆn dß: Yªu cÇu hs:- Häc bµi. - Soạn bài: Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn (Ngô Sĩ Liên).. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span>