Giáo án môn Ngữ văn 11 - Tiếng việt: Luyện tập về trường từ vựng và từ trái nghĩa

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Tieát 20 Tieáng Vieät :. LUYỆN TẬP VỀ TRƯỜNG TỪ VỰNG VAØ TỪ TRÁI NGHĨA. I- Muïc ñích yeâu caàu : - Giúp học sinh nắm vững khái niệm trường từ vựng và từ trái nghĩa - Biết vận dụng kiến thức trên vào việc đọc hiểu văn bản và làm văn . II- Phương tiện và cách thức tiến hành : - Phöông tieän : SGK , giaùo aùn vaø baûng phuï theo nhoùm cho hoïc sinh, baûng phuï trình bày ngữ liệu . - Phương pháp : vấn đáp , gợi tìm , thảo luận nhóm , khái quát qua bảng III- Tieán trình daïy – hoïc : 1. Kieåm tra baøi cuõ : Hiện tượng tách từ là gì ? Tác dụng của hiện tượng trên ? Tìm 3 cụm từ đã được tách có khuoân hình : AxBy . 2. Bài mới : Từ vựng có tính hệ thống, từ ngữ không cô lập mà có quan hệ với nhau nên hình thành những khái niệm trường nghĩa , từ đồng nghĩa , từ trái nghĩa , từ gần nghĩa …Trên cơ sở học từ lớp dưới hôm nay chúng ta đi vào “ Luyện tập về trường nghĩa và từ trái nghóa .” Hoạt động của GV và HS. Yêu cầu cần đạt. Hoạt động 1:. I/ Oân lại kiến thức :. * Giáo viên treo bảng phụ trình bày ngữ liệu : Xeùt caùc ví duï sau : 1.“Chaøng Coùc ôi ! chaøng Coùc ôi Thieáp beùn duyeân chaøng coù theá thoâi Nòng nọc đứt đuôi từ đây nhé Nghìn vaøng khoân chuoäc daáu boâi voâi ”. ( Hoà Xuaân Höông ) 2.“Bờ cõi xưa đà chia đất khác Nắng sương nay há đội trời chung” ( Nguyeãn Ñình Chieåu ) 3. “ Ta daïi ta tìm nôi vaéng veû Người khôn người đến chốn lao xao” ( Nguyeãn Bænh Khieâm ). Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> * GV yêu cầu HS thựïc hiện các nhiệm vụ sau : ?- Hãy xác định trường từ vựng đáng chú ý nhất VD 1: ? “Coùc , beùn ( nhaùi beùn ),noøng noïc , ?- Hãy chỉ ra các cặp từ có quan hệ trái nghĩa ? (chẫu ) chuộc , ( chẫu ) chàng.” ** HS thaûo luaän nhoùm. —> họ nhà Cóc ( trường từ vựng ). * GV gọi đại diện nhóm trả lời , các nhóm VD 2 : nhaän xeùt. Xưa / nay : quá khứ / hiện tại * GV nhaän xeùt , boå sung . VD 3: ?- Căn cứ vào đâu em có thể xác định được Khôn / dại : quan niệm ứng xử. trường nghĩa và từ trái nghĩa của các ví dụ ? ?- Vậy thế nào là trường từ vựng ? ?- Thế nào là từ trái nghĩa ? ** HS trả lời . * GV choát yù ( baûng phuï ). - Trường từ vựng( trường nghĩa )là tập hợp các từ và các ngữ cố định - Tìm trường từ vựng chỉ hoạt động của mắt ? ( trong từ vựng của một ngôn ngữ dựa vào sự đồng nhất nào đấy về nghĩa . nhìn , doøm , lieác , ngoù , xem …) BT mở rộng :. - Tìm trường từ vựng có nét nghĩa chia cắt , phân rã một sự vật nào đó? ( cắt , chặt , băm ,mổ , lột, tước …. - Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau trong mối quan heä töông lieân .. Hoạt động 2:. II/ Luyeän taäp :. * GV gọi HS đọc yêu cầu BT 1.. Baøi taäp 1:. * GV giới thiệu ngữ liệu trên bảng phụ của bài taäp 1 .. a) + Cung ngựa , trường nhung, khiên súng , mác cờ —> Trường từ vựng : Quân sự. Caâu hoûi thaûo luaän : Ví duï a . ?- Các từ in đậm trong hai câu văn trên neùt nghóa chung naøo ?. coù. ?- Phân nhóm và đặt tên cho trường từ vựng chứa chúng ? ?-Vì sao đi trước những từ thuộc trường quân sự tác giả dùng những từ ngữ phủ định , đi trước những từ thuộc trường nông nghiệp tác giả dùng những từ khẳng định ? ?- Việc sử dụng một loạt từ theo các trường từ vựng khác nhau như vậy có tác dụng gì về mặt diễn đạt ?. Lop11.com. + Ruoäng traâu , laøng boä , cuoác ,cày, bừa , cấy —> Trường từ vựng : Nông nghiệp. —> > < : Nhấn mạnh những người nghĩa sĩ là người nông dân, hoàn toàn xa lạ với công việc binh ñao, khoâng laø binh lính chuyeân nghiệp nhưng đã anh dũng xông leân choáng giaëc —> xoùt thöông, caûm phuïc..

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Caâu hoûi thaûo luaän : Ví duï b . ?- Tìm nét nghĩa chung của những từ in đậm ?. b) “Vội, ngay, chợt, bỗng”: Bất ngờ, dieãn tieán raát nhanh .. —> Nỗi đau đớn thương tiếc của ?- Phaân tích hieäu quaû ngheä thuaät cuûa vieäc duøng tác giả trước cái chết đột ngột của những từ có chung trường từ vựng trong bài “ baïn mình. Khoùc Döông Khueâ” cuûa Nguyeãn Khuyeán qua 2 caâu thô treân ? * Gv giới thiệu ngữ liệu bài tập 2 qua bảng phụ. Baøi taäp 2 :. Caâu hoûi thaûo luaän :. Caâu a. ? Xác định những cặp từ có quan hệ trái nghĩa Nhóm 1: ? Thác/ còn, già/ trẻ, sớm / tối , buồn ý nghĩa đối lập ? Qui các từ trái nghĩa ấy thành những nhóm / vui —> Nhoùm 2 : khác nhau theo đặc điểm chung về diễn đạt ? đạn nhỏ/ to : tất cả các loại. ? Tác dụng của việc sử dụng những cặp từ có quan hệ trái nghĩa như vậy về mặt diễn đạt ?. đạn. * Gv yeâu caàu HS chia nhoùm thaûo luaän. đối. hè trước/ ó sau : khắp nơi. - Nhoùm 1: BT1 - Nhoùm 2 : BT2. laäp bao. soáng / thaùc : tinh thaàn quyeát chieán. - Nhoùm 3 : BT1. quaùt. sống thờ/ thác thờ : tận trung. - Nhoùm 4 : BT2. trước/ sau : chung thủy. ** HS thaûo luaän ,. xa/ gần : cặn kẽ , chu đáo. * GV gọi đại diện nhóm trả lời, các nhóm nhận xeùt.. nông/ sâu : kỹ lưỡng Caâu b. * GV nhaän xeùt , boå sung.. Tác dụng : Sự đối lập về nội dung * Gv hướng dẫn HS đi vào phân tích một vài mà tác giả muốn chuyển tải có tác dụng làm nổi bật thông tin, từ đó thể trường hợp : hiện sâu sắc hơn thế giới tình cảm VD : của chính người sáng tác. - Mẹ già khóc trẻ : Nghịch lí —> chua xót, đớn VD : (... ) ñau. - Thaø thaùc / coøn : YÙ quaû quyeát choáng giaëc , khoâng chòu luoàn cuùi * Gv cho trước những từ cùng trường, yêu cầu HS viết đoạn văn ngắn ( trường từ vựng học sinh , ca Baøi taäp 3 : nhạc , trường học ...) Cho trước những từ cùng trường : ** Hs laøm vieäc caù nhaân . VD : * Gv gọi HS đọc một đến hai bài viết, cả lớp. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> nhaän xeùt * Gv nhận xét, bổ sung( tùy từng trường hợp ). - Sân trường , thầy cô , lớp học , thi cử , thuộc bài .... Liên hệ giáo dục : ?- Việc nắm vững về trường từ vựng có tác dụng như thế nào đối với mỗi người và việc đọc hiểu văn bản ?. 3. Cuûng coá : - Nhắc lại khái niệm về trường từ vựng và từ trái nghĩa. - Tác dụng của việc sử dụng trường từ vựng và từ trái nghĩa trong văn chương 4. Daën doø : - Hoàn thiện bài tập 3 - Soạn “ Tác gia Nguyễn Khuyến”. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span>